Socjologia

i

społeczeńs

two

1

Socjologia

Socjologia

Socjologia

Socjologia

to nauka badająca w systematyczny

to nauka badająca w systematyczny

sposób funkcjonowanie i zmianę społeczeństwa.

sposób funkcjonowanie i zmianę społeczeństwa.

Socjologia

Socjologia

jako nauka o społeczeństwie miała

jako nauka o społeczeństwie miała

trzech ojców. Pierwszym (w europejskim kręgu

trzech ojców. Pierwszym (w europejskim kręgu

kulturowym) był

kulturowym) był

Platon

Platon

, następnie

, następnie

J.B. Vicco

J.B. Vicco

oraz

oraz

powszechnie wymieniany

powszechnie wymieniany

jako najważniejszy

jako najważniejszy

Auguste Comte

Auguste Comte

,

,

francuski filozof, który po raz

francuski filozof, który po raz

pierwszy wprowadził termin socjologia w 1838 r.

pierwszy wprowadził termin socjologia w 1838 r.

Termin

Termin

socjologia

socjologia

pochodzi od łac.

pochodzi od łac.

słowa

słowa

socius

socius

-

-

zbiorowość, społeczeństwo i gr.

zbiorowość, społeczeństwo i gr.

Logos -

Logos -

mądrość,

mądrość,

wiedza.

wiedza.

2

Jako samodzielna dyscyplina naukowa socjologia

Jako samodzielna dyscyplina naukowa socjologia

wyodrębniła się pod koniec XIX wieku

wyodrębniła się pod koniec XIX wieku

. Swoje

. Swoje

korzenie

intelektualne

miała

w

Europie,

korzenie

intelektualne

miała

w

Europie,

natomiast pełną akceptacj

natomiast pełną akceptacj

ę

ę

instytucjonalną

instytucjonalną

zdoby

zdoby

ła

ła

najpierw w USA.

najpierw w USA.

Pierwszy wydział socjologii

Pierwszy wydział socjologii

powstał w 1892 r. na

powstał w 1892 r. na

Uniwersytecie w Chicago (kier

Uniwersytecie w Chicago (kier

ował

ował

nim Albion

nim Albion

W. Small, równocześnie założyciel

W. Small, równocześnie założyciel

„American Journal of Sociology”, do dziś

„American Journal of Sociology”, do dziś

czołowego czasopisma socjo-logicznego w USA).

czołowego czasopisma socjo-logicznego w USA).

Trzy lata później w 1895 roku ustanowiono

Trzy lata później w 1895 roku ustanowiono

pierwszą europejską katedrę socjologii na

pierwszą europejską katedrę socjologii na

Uniwersytecie

Uniwersytecie

w Bordeaux (ob

w Bordeaux (ob

jął

jął

ją

ją

Emile Durkh

Emile Durkh

ei

ei

m

m

, który

, który

w

w

roku 1898 zacz

roku 1898 zacz

ął

ął

redagować bardzo wpływowy periodyk „L`Annèe

redagować bardzo wpływowy periodyk „L`Annèe

Sociologique”).

Sociologique”).

3

W 1919 roku na Uniwersytecie w Monachium

W 1919 roku na Uniwersytecie w Monachium

pierwszą katedrę socjologii uzysk

pierwszą katedrę socjologii uzysk

ał

ał

Max Weber

Max Weber

.

.

W Polsce

W Polsce

pierwsza katedra socjologii powstała na

pierwsza katedra socjologii powstała na

Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu

Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu

Warszawskiego w 1919 r.

Warszawskiego w 1919 r.

(kierował nią

(kierował nią

Leon

Leon

Petrażycki

Petrażycki

).

).

Rok później, z inicjatywy

Rok później, z inicjatywy

Floriana Znanieckiego

Floriana Znanieckiego

(redaktor

(redaktor

a

a

pierwszego

polskiego

czasopisma

pierwszego

polskiego

czasopisma

socjologicznego, ukazującego się do dzisiaj „Przeglądu

socjologicznego, ukazującego się do dzisiaj „Przeglądu

Socjologicznego”),

Socjologicznego”),

otwarto

otwarto

Katedrę Socjologii i Filozofii

Katedrę Socjologii i Filozofii

Kultury na Uniwersytecie Poznańskim

Kultury na Uniwersytecie Poznańskim

,

,

wtedy też

wtedy też

socjologia zaistniała w Polsce jako samodzielny kierunek

socjologia zaistniała w Polsce jako samodzielny kierunek

studiów.

studiów.

W 1949 roku powsta

W 1949 roku powsta

ła

ła

organizacja masowa o zasięgu

organizacja masowa o zasięgu

światowym, reprezentująca socjologów z niemal

światowym, reprezentująca socjologów z niemal

100

100

krajów i licząca obecnie ponad

krajów i licząca obecnie ponad

3000

3000

członków –

członków –

Międzynarodowe

Stowarzyszenie

Socjologiczne

Międzynarodowe

Stowarzyszenie

Socjologiczne

(International Sociological Association, ISA

(International Sociological Association, ISA

).

).

4

Czym cechuje się przedsocjologiczna

Czym cechuje się przedsocjologiczna

wiedza

wiedza

o społeczeństwie?:

o społeczeństwie?:

Występuje w

Występuje w

3

3

postaciach

postaciach

jako

jako

:

:

•

wiedz

wiedz

a

a

potoczn

potoczn

a

a

•

wrażliwoś

wrażliwoś

ć

ć

artystyczn

artystyczn

a

a

•

refleksj

refleksj

a

a

filozoficzn

filozoficzn

a

a

.

.

5

Wiedza potoczna

Wiedza potoczna

•

jest

zbiorem

spostrzeżeń

dość

jest

zbiorem

spostrzeżeń

dość

przypadkowych i osobistych,

przypadkowych i osobistych,

•

jest fragmentaryczna i niespójna

jest fragmentaryczna i niespójna

, o

, o

parta na

parta na

mądrościach

ludowych

mądrościach

ludowych

(przysłowiach,

(przysłowiach,

porzekadłach, mitach

porzekadłach, mitach

),

),

•

mądrość potoczna jest pochopna, nie

mądrość potoczna jest pochopna, nie

troszczy się o uzasadnienie swoich

troszczy się o uzasadnienie swoich

konkluzji,

zadowala

się

pojedynczymi

konkluzji,

zadowala

się

pojedynczymi

faktami, faktami pozornymi, mitami czy

faktami, faktami pozornymi, mitami czy

złudzeniami,

złudzeniami,

•

mądrość apodyktyczna, która wynika z

mądrość apodyktyczna, która wynika z

obserwacji życia społecznego.

obserwacji życia społecznego.

6

Wrażliwość artystyczna

Wrażliwość artystyczna

Wiedzę o społeczeństwie

Wiedzę o społeczeństwie

wyraża

wyraża

również:

również:

•

sztuka,

sztuka,

•

literatura, zwłaszcza proza realistyczna (Balzac,

literatura, zwłaszcza proza realistyczna (Balzac,

Zola, Steinbeck, Grass, Márquez),

Zola, Steinbeck, Grass, Márquez),

•

treści socjologiczne można również odnaleźć w

treści socjologiczne można również odnaleźć w

poezji czy dramacie,

poezji czy dramacie,

•

obserwacje i intuicje na temat społeczeństwa ,

obserwacje i intuicje na temat społeczeństwa ,

sugeruje także malarstwo ( Goya, Bosch),

sugeruje także malarstwo ( Goya, Bosch),

•

rzeźba,

rzeźba,

•

twórczość muzyczna (opera),

twórczość muzyczna (opera),

•

film,

film,

•

fotografia,

fotografia,

•

reportaż telewizyjny.

reportaż telewizyjny.

7

Refleksja filozoficzna

Refleksja filozoficzna

Różni się w istotny sposób od wiedzy potocznej i

Różni się w istotny sposób od wiedzy potocznej i

poznania

artystycznego.

Jako

swój

cel

stawia

poznania

artystycznego.

Jako

swój

cel

stawia

odkrywanie prawdy o świecie.

odkrywanie prawdy o świecie.

Opiera się na szerokich obserwacjach porównawczych

Opiera się na szerokich obserwacjach porównawczych

dotyczących różnych społeczeństw.

dotyczących różnych społeczeństw.

Przywiązuje wagę do precyzyjnego formułowania i

Przywiązuje wagę do precyzyjnego formułowania i

uzasadniania wypowiadanych sądów

uzasadniania wypowiadanych sądów

przy czym

przy czym

fakty

fakty

empiryczne czy historyczne traktowane są tylko jako

empiryczne czy historyczne traktowane są tylko jako

ilustracje.

ilustracje.

Poszczególne tezy wiąże się tu w całościowe systemy.

Poszczególne tezy wiąże się tu w całościowe systemy.

Typowy jest normatywny, wartościujący punkt widzenia.

Typowy jest normatywny, wartościujący punkt widzenia.

8

Naukowa socjologia

Naukowa socjologia

Naukowa

socjologia

Naukowa

socjologia

odwołuje

się

do

odwołuje

się

do

systematycznego i standardowego

systematycznego i standardowego

sposobu osiągania i uzasadniania tez prawdziwych,

sposobu osiągania i uzasadniania tez prawdziwych,

zwanego metodą naukową.

zwanego metodą naukową.

Zmierza do uzasadnionych uogólnień, proponuje

Zmierza do uzasadnionych uogólnień, proponuje

wyraźnie zdefiniowanie pojęcia, tworząc język

wyraźnie zdefiniowanie pojęcia, tworząc język

dyscypliny.

dyscypliny.

Miała służyć do ugruntowanej mocno uzasadnionej

Miała służyć do ugruntowanej mocno uzasadnionej

odpowiedzi na pytania:

odpowiedzi na pytania:

•

jak jest naprawdę?

jak jest naprawdę?

•

d

d

laczego jest tak właśnie?

laczego jest tak właśnie?

•

jak będzie?

jak będzie?

•

i co robić aby zmienić społeczeństwo w

i co robić aby zmienić społeczeństwo w

pożądanym

pożądanym

kierunku?

kierunku?

9

Myślenie naukowe albo inaczej „pozytywne”

Myślenie naukowe albo inaczej „pozytywne”

było w

było w

jego ujęciu ukoronowaniem ewolucji

jego ujęciu ukoronowaniem ewolucji

myśli ludzkiej przechodzącej trzy stadia :

myśli ludzkiej przechodzącej trzy stadia :

•

teologiczne

teologiczne

– gdy w wyjaśnieniach zjawisk

– gdy w wyjaśnieniach zjawisk

ludzie odwołują się do sił nadprzyrodzonych

ludzie odwołują się do sił nadprzyrodzonych

czy istoty boskiej,

czy istoty boskiej,

•

metafizyczne

metafizyczne

– gdy wyjaśniają przez

– gdy wyjaśniają przez

abstrakcyjne

pojęcia

i

rozumową

abstrakcyjne

pojęcia

i

rozumową

kontemplację,

kontemplację,

•

pozytywne

pozytywne

– gdy formułują twierdzenia

– gdy formułują twierdzenia

oparte

na

faktach

i

zależnościach

oparte

na

faktach

i

zależnościach

współistnienia

lub

następstwa

miedzy

współistnienia

lub

następstwa

miedzy

faktami.

faktami.

10

.

.

Socjologia

naśladowała

wzorce

Socjologia

naśladowała

wzorce

metodologiczne nauk przyrodniczych, w

metodologiczne nauk przyrodniczych, w

szczególności musi opierać się na faktach.

szczególności musi opierać się na faktach.

Głównym podejściem badawczym socjologii

Głównym podejściem badawczym socjologii

jest

jest

metoda porównawcza

metoda porównawcza

.

.

Celem natomiast jest –

Celem natomiast jest –

„rozumienie –

„rozumienie –

przewidywanie - zapobieganie”,

przewidywanie - zapobieganie”,

czyli

czyli

formułowanie wyjaśnień.

formułowanie wyjaśnień.

11

Za postulatem, aby naśladować w

Za postulatem, aby naśladować w

socjologii metody nauk przyrodniczych,

socjologii metody nauk przyrodniczych,

kryło się założenie, że przedmiot tych

kryło się założenie, że przedmiot tych

nauk jest zasadniczo taki sam, że

nauk jest zasadniczo taki sam, że

przyroda i

przyroda i

społeczeństwo mają taką samą naturę.

społeczeństwo mają taką samą naturę.

Taki pogląd o jedności świata zarówno

Taki pogląd o jedności świata zarówno

przyrodniczego,

jak

i

społecznego

przyrodniczego,

jak

i

społecznego

nazywamy

nazywamy

naturalizmem.

naturalizmem.

12

A.Comte postrzegał społeczeństwo na

A.Comte postrzegał społeczeństwo na

podobieństwo skomplikowanego organizmu,

podobieństwo skomplikowanego organizmu,

czyli stosował analogie organiczna.

czyli stosował analogie organiczna.

Podstawowym składnikiem społeczeństwa

Podstawowym składnikiem społeczeństwa

są

grupy społeczne,

a

wśród nich

są

grupy społeczne,

a

wśród nich

największą role odgrywa rodzina.

największą role odgrywa rodzina.

Od Comte’a pochodzi znane powiedzenie, że

Od Comte’a pochodzi znane powiedzenie, że

rodzina

jest

podstawowa

komórką

rodzina

jest

podstawowa

komórką

społeczną.

społeczną.

13

W XIX wieku taka idea naukowości została

W XIX wieku taka idea naukowości została

podważona przez niemieckich filozofów –

podważona przez niemieckich filozofów –

Wilhelma

Wilhelma

Diltheya i Heinricha Rickerta

Diltheya i Heinricha Rickerta

.

.

Zakwestionowali oni tezę o jedności przyrody i

Zakwestionowali oni tezę o jedności przyrody i

społeczeństwa, wskazując,

społeczeństwa, wskazując,

że w świecie ludzkim

występują rzeczy niespotykane w przyrodzie, a

mianowicie znaczenia, sensy, symbole, normy,

wartości, słowem – kultura.

Społeczeństwo jest fundamentalnie odmienne od

Społeczeństwo jest fundamentalnie odmienne od

przyrody.

przyrody.

Takie

stanowisko

nazywamy

Takie

stanowisko

nazywamy

antynaturalistycznym.

antynaturalistycznym.

14

Max

Weber

Max

Weber

postulował

zupełnie

postulował

zupełnie

przeciwstawny Comte’owskiemu model

przeciwstawny Comte’owskiemu model

uprawiania socjologii. Nazywamy go

uprawiania socjologii. Nazywamy go

antypozytywistycznym

antypozytywistycznym

lub

lub

humanistycznym.

humanistycznym.

Zgodnie z takim stanowiskiem nauka nie

Zgodnie z takim stanowiskiem nauka nie

może ograniczać się do powierzchniowych

może ograniczać się do powierzchniowych

faktów obserwowalnych zmysłowo, musi

faktów obserwowalnych zmysłowo, musi

sięgać głębiej, do ukrytych właśnie,

sięgać głębiej, do ukrytych właśnie,

nieobserwowalnych znaczeń czy wartości

nieobserwowalnych znaczeń czy wartości

wiązanych z faktami przez ludzi, a te

wiązanych z faktami przez ludzi, a te

ujawnić

może

dopiero

rozumowa

ujawnić

może

dopiero

rozumowa

interpretacja.

interpretacja.

15

Do przełomu antypozytywistycznego i

Do przełomu antypozytywistycznego i

antyna-turalistycznego

w

socjologii

antyna-turalistycznego

w

socjologii

przyczynili się polscy socjologowie. Florian

przyczynili się polscy socjologowie. Florian

Znaniecki był wspólnie z

Znaniecki był wspólnie z

amerykańskim psychologiem Williamem

amerykańskim psychologiem Williamem

Thomasem,

twórcą

głośnej

koncepcji

Thomasem,

twórcą

głośnej

koncepcji

„współczynnika

„współczynnika

humanistycznego”.

humanistycznego”.

Podkreślała

ona,

że

wszelkie

Podkreślała

ona,

że

wszelkie

fakty

fakty

społeczne, w odróżnieniu od

społeczne, w odróżnieniu od

przyrodniczych, są zawsze związane z

przyrodniczych, są zawsze związane z

działalnością jakichś ludzi, są faktami

działalnością jakichś ludzi, są faktami

„czyimiś, a nie niczyimi”,

„czyimiś, a nie niczyimi”,

mieszczą się w

mieszczą się w

obrębie życiowych doświadczeń jakichś

obrębie życiowych doświadczeń jakichś

jednostek lub zbiorowości, które się z nimi

jednostek lub zbiorowości, które się z nimi

stykają, postrzegają, doznają, przeżywają,

stykają, postrzegają, doznają, przeżywają,

interpretują, oceniają.

interpretują, oceniają.

16

Karol Marks

Karol Marks

zwrócił uwagę, że wiedza

zwrócił uwagę, że wiedza

społeczna,

społeczna,

w odróżnieniu od wiedzy przyrodniczej ma

w odróżnieniu od wiedzy przyrodniczej ma

walor ideologiczny

walor ideologiczny

to znaczy - jak – pisał

to znaczy - jak – pisał

„staje się siłą realną, jeśli pociąga za sobą

„staje się siłą realną, jeśli pociąga za sobą

masy”.

masy”.

Inaczej mówiąc same koncepcje, wizje, teorie,

Inaczej mówiąc same koncepcje, wizje, teorie,

informacje

mają

w

świecie

społecznym

informacje

mają

w

świecie

społecznym

znaczenie praktyczne, ponieważ zmieniają

znaczenie praktyczne, ponieważ zmieniają

myślenie ludzi, ich motywacje, intencje, racje

myślenie ludzi, ich motywacje, intencje, racje

a w konsekwencji ich działania.

a w konsekwencji ich działania.

17

Od zupełnie innej strony i daleko później podobną myśl

Od zupełnie innej strony i daleko później podobną myśl

odnajdziemy u XX wiecznego klasyka socjologii

odnajdziemy u XX wiecznego klasyka socjologii

amerykańskiej

amerykańskiej

Roberta Mertona

Roberta Mertona

.

.

Opisał on mechanizm tzw.

Opisał on mechanizm tzw.

„prognoz samorealizujących

„prognoz samorealizujących

się i samodestrukcyjnych”.

się i samodestrukcyjnych”.

W tym pierwszym wypadku

W tym pierwszym wypadku

ludzie traktując jako

prawdziwą jakąś teorię i wynikające z niej
przewidywania,

nawet

jeśli

są

fałszywe,

doprowadzają do tego, że teoria się sprawdza

np.

inwestorzy

przekonani

w

myśl

teorii

cyklu

ekonomicznego, że zbliża się recesja, wycofują
kapitały z giełdy co prowadzi do paniki i
rzeczywistego kryzysu.

18

Świadomość społeczna

Świadomość społeczna

to zbiór pojęć, wyobrażeń, ocen,

to zbiór pojęć, wyobrażeń, ocen,

typowy dla ludzi w pewnym środowisku.

typowy dla ludzi w pewnym środowisku.

Ulega on wzmocnieniu dzięki temu że jest

Ulega on wzmocnieniu dzięki temu że jest

postrzegany jako wspólny z innymi

postrzegany jako wspólny z innymi

.

.

Wszelkie zjawiska życia społecznego mają aspekt

Wszelkie zjawiska życia społecznego mają aspekt

świadomościowy.

świadomościowy.

Więź społeczna, czy więź narodowa to wszystko

Więź społeczna, czy więź narodowa to wszystko

sprawa wyobrażeń i przekonań

sprawa wyobrażeń i przekonań

.

.

Ossowski piętnował patologiczne formy takie jak:

Ossowski piętnował patologiczne formy takie jak:

- rasizm i szowinizm

- rasizm i szowinizm

popierając jednocześnie przejawy

popierając jednocześnie przejawy

pozytywne czyli patriotyzm związany z

pozytywne czyli patriotyzm związany z

pojęciem

„ojczyzny

prywatnej”

i

„ojczyzny

pojęciem

„ojczyzny

prywatnej”

i

„ojczyzny

ideologicznej”

ideologicznej”

19

Na czym opiera się porządek społeczny?

Na czym opiera się porządek społeczny?

Porządek społeczny opiera się na komunikacji

Porządek społeczny opiera się na komunikacji

międzyludzkiej.

międzyludzkiej.

Można wyróżnić 4 typy „ładu społecznego” :

Można wyróżnić 4 typy „ładu społecznego” :

1.

1.

Ład przedstawień zbiorowych” oparty na wspólnych tradycjach i

Ład przedstawień zbiorowych” oparty na wspólnych tradycjach i

rutynach zachowania.

rutynach zachowania.

2.

2.

Ład policentryczny, typowy dla ustroju demokratycznego.

Ład policentryczny, typowy dla ustroju demokratycznego.

3.

3.

Ład

monocentryczny,

występujący

w

systemach

Ład

monocentryczny,

występujący

w

systemach

autokratycznych, totalitarnych, czy dyktaturach.

autokratycznych, totalitarnych, czy dyktaturach.

4.

4.

Ład oparty na systemie wielostopniowych porozumień. Tu nie

Ład oparty na systemie wielostopniowych porozumień. Tu nie

stosuje się przymusu ale pojawia się dialog, uzgadnianie

stosuje się przymusu ale pojawia się dialog, uzgadnianie

poglądów i decyzji politycznych pomiędzy jednostkami. Ten

poglądów i decyzji politycznych pomiędzy jednostkami. Ten

najbardziej pożądany typ ładu wymaga wykształconych i

najbardziej pożądany typ ładu wymaga wykształconych i

świadomych obywateli. Ważna jest tutaj edukacja całego

świadomych obywateli. Ważna jest tutaj edukacja całego

społeczeństwa.

społeczeństwa.

20

CO TO JEST

CO TO JEST

SPOŁECZEŃSTWO?

SPOŁECZEŃSTWO?

•

To zbiorowość ludzi w ramach pewnego

To zbiorowość ludzi w ramach pewnego

państwa

np.

społeczeństwo

polskie,

państwa

np.

społeczeństwo

polskie,

niemieckie, włoskie.

niemieckie, włoskie.

•

Dla

dzisiejszych

socjologów

Dla

dzisiejszych

socjologów

społeczeństwo

to

nie

konkretna

społeczeństwo

to

nie

konkretna

zbiorowość, lecz raczej swoisty rodzaj

zbiorowość, lecz raczej swoisty rodzaj

rzeczywistości, która przejawia się w

rzeczywistości, która przejawia się w

zbiorowościach różnej skali

zbiorowościach różnej skali

.

.

•

Ale to również zbiorowości większe od

Ale to również zbiorowości większe od

państwa jak: federacje, wspólnoty regionalne,

państwa jak: federacje, wspólnoty regionalne,

korporacje międzynarodowe, cywilizacje czy

korporacje międzynarodowe, cywilizacje czy

wreszcie społeczeństwo globalne.

wreszcie społeczeństwo globalne.

21

Dzisiaj

do

opisania

zbioru

znaczeń,

symboli, wzorów, reguł,
norm, wartości itp.,
które kierują ludzkimi
działaniami – używamy
pojęcie

kultury

.

22

W rozwoju socjologii wytworzyło się siedem punktów

W rozwoju socjologii wytworzyło się siedem punktów

widzenia, czym jest społeczeństwo:

widzenia, czym jest społeczeństwo:



Demograficzny

Demograficzny

– społeczeństwo to tyle co populacja,

– społeczeństwo to tyle co populacja,

wielkość,

wielkość,



Grupowy

Grupowy

– społeczeństwo złożone z jednostek

– społeczeństwo złożone z jednostek

zintegrowane całości (spoiste zbiorowości)

zintegrowane całości (spoiste zbiorowości)



Systemowy

Systemowy

– społeczeństwo to powiązany układ

– społeczeństwo to powiązany układ

pozycji i typowych dla nich ról

pozycji i typowych dla nich ról



Strukturalny

Strukturalny

– społeczeństwo to sama sieć relacji

– społeczeństwo to sama sieć relacji

międzyludzkich, a wic schematów odnoszenia się

międzyludzkich, a wic schematów odnoszenia się

ludzi do siebie

ludzi do siebie



Aktywistyczny

Aktywistyczny

–

społeczeństwo

konglomerat

–

społeczeństwo

konglomerat

wzajemnie zorientowanych działań jednostek

wzajemnie zorientowanych działań jednostek



Kulturalistyczny

Kulturalistyczny

–

społeczeństwo

to

matryca

–

społeczeństwo

to

matryca

podzielonych przez społeczeństwo znaczeń, symboli

podzielonych przez społeczeństwo znaczeń, symboli

odciskających piętno na ludzkich działaniach

odciskających piętno na ludzkich działaniach



Zdarzeniowy

Zdarzeniowy

–

społeczeństwo

to

nieustannie

–

społeczeństwo

to

nieustannie

zmienne, pełne zdarzeń społecznych

zmienne, pełne zdarzeń społecznych

23

Dzisiaj dominujący sposób pojmowania społeczeństwa oddają dwie

Dzisiaj dominujący sposób pojmowania społeczeństwa oddają dwie

metafory:

metafory:

-

„

„

przestrzeń międzyludzka”

przestrzeń międzyludzka”

– sugeruje, że socjologia nie skupia uwagi

– sugeruje, że socjologia nie skupia uwagi

po

po

prostu na ludziach, ale na tym wszystkim, co zachodzi, dzieje się

prostu na ludziach, ale na tym wszystkim, co zachodzi, dzieje się

pomiędzy

pomiędzy

ludźmi i wynika z faktu, że żyjemy zawsze w otoczeniu innych.

ludźmi i wynika z faktu, że żyjemy zawsze w otoczeniu innych.

- „życie społeczne”

- „życie społeczne”

– sugeruje, że ta przestrzeń międzyludzka nie jest

– sugeruje, że ta przestrzeń międzyludzka nie jest

zastygła, statyczna, lecz nieustannie się zmienia, „żyje” dzięki

zastygła, statyczna, lecz nieustannie się zmienia, „żyje” dzięki

podejmowanym przez ludzi działaniom.

podejmowanym przez ludzi działaniom.

Tak więc można powiedzieć, że socjologia to

Tak więc można powiedzieć, że socjologia to

nauka o ludziach

nauka o ludziach

działających w polu wzajemnych relacji, którzy nadają temu polu

działających w polu wzajemnych relacji, którzy nadają temu polu

nieustanna dynamikę funkcjonowania i stawania się, a utrwalone,

nieustanna dynamikę funkcjonowania i stawania się, a utrwalone,

często niezamierzone efekty swoich działań pozostawiają jako ramy

często niezamierzone efekty swoich działań pozostawiają jako ramy

strukturalne i kulturowe kolejnych działań następujących po sobie

strukturalne i kulturowe kolejnych działań następujących po sobie

pokoleniom.

pokoleniom.

24

Socjologiczna wyobraźnia i język

Socjologiczna wyobraźnia i język

socjologii

socjologii

Amerykański socjolog C.W. Mills określił cel nauczania

Amerykański socjolog C.W. Mills określił cel nauczania

socjologii jako kształtowanie

socjologii jako kształtowanie

„socjologicznej wyobraźni”

„socjologicznej wyobraźni”

:

:

zdolności rozumienia historii i biografii oraz relacji

zdolności rozumienia historii i biografii oraz relacji

między nimi w społeczeństwie. Na

między nimi w społeczeństwie. Na

socjologiczną wyobraźnię składa się:

socjologiczną wyobraźnię składa się:

•

Po pierwsze dostrzeganie, że

Po pierwsze dostrzeganie, że

wszelkie fenomeny

wszelkie fenomeny

społeczne

są

efektem

zamierzonym

lub

społeczne

są

efektem

zamierzonym

lub

niezamierzonym, bezpośrednim lub pośrednim

niezamierzonym, bezpośrednim lub pośrednim

-jakiś

-jakiś

działań, decyzji, wyborów podjętych przez sprawcze

działań, decyzji, wyborów podjętych przez sprawcze

podmioty

społeczne,

czy

to

jednostki

,czy

podmioty

społeczne,

czy

to

jednostki

,czy

zbiorowości

zbiorowości

.

.

•

Po drugie ,jest to świadomość głębokich, ukrytych

Po drugie ,jest to świadomość głębokich, ukrytych

zasobów lub barier strukturalnych i kulturowych, które

zasobów lub barier strukturalnych i kulturowych, które

wyznaczają szanse działań podmiotowych. W ten sposób

wyznaczają szanse działań podmiotowych. W ten sposób

zwalcza się mit absolutnej wolności człowieka.

zwalcza się mit absolutnej wolności człowieka.

25

•

Po trzecie, jest to rozpoznanie we wszelkich

fenomenach

społecznych

skumulowanego

dziedzictwa

przeszłości,

czy

inaczej

tradycji

społecznej i kulturowej, która w różny sposób

wpływa na działania współczesnych. W ten sposób

lansuje się historyzm.

•

Po czwarte, jest to postrzeganie życia społecznego w

tym

wszelkich

pozornie

trwałych

instytucji,

organizacji w ich ciągłej zmienności, nieustannym

procesie stawania się. W ten sposób akcentuje się

dynamikę i odrzuca statyczny punkt widzenia.

•

Po piąte, jest to akceptacja dla ogromnej

różnorodności form, w jakich przejawiać się

może życie społeczne. W ten sposób wyobraźnią uczy

tolerancji i znieczula przeciwko dogmatyzmowi.

26

Demokracja wymaga wiedzy, ludzi

Demokracja wymaga wiedzy, ludzi

światłych, myślących nie tylko o

światłych, myślących nie tylko o

własnej „zagrodzie”, ale zdolnych

własnej „zagrodzie”, ale zdolnych

ogarniać szersze problemy i wyzwania,

ogarniać szersze problemy i wyzwania,

wykorzystywać szanse i zwalczać

wykorzystywać szanse i zwalczać

przeciwności, a także lokować własne

przeciwności, a także lokować własne

losy

w

strumieniu

historycznego

losy

w

strumieniu

historycznego

rozwoju swego społeczeństwa.

rozwoju swego społeczeństwa.

Będzie to potrzebne w miarę rozwoju

Będzie to potrzebne w miarę rozwoju

demokracji

„partycypacyjnej”

czy

demokracji

„partycypacyjnej”

czy

„dialogowej”, gdzie sprawy publiczne

„dialogowej”, gdzie sprawy publiczne

będą rozstrzygane przez głos samych

będą rozstrzygane przez głos samych

obywateli.

obywateli.

27

Podstawowym

Podstawowym

narzędziem

wszelkiego

narzędziem

wszelkiego

myślenia jest język. Im

myślenia jest język. Im

bardziej

bogatym

bardziej

bogatym

językiem się posługujemy

językiem się posługujemy

tym więcej postrzegamy.

tym więcej postrzegamy.

28

Żeglarze znają kilka odmian wiatru, Beduini

Żeglarze znają kilka odmian wiatru, Beduini

kilkanaście

rodzajów

piasku,

dlatego

kilkanaście

rodzajów

piasku,

dlatego

socjolog też potrzebuje licznych i bogatych

socjolog też potrzebuje licznych i bogatych

pojęć.

pojęć.

Socjologia wypracowała sobie swój swoisty

Socjologia wypracowała sobie swój swoisty

język pochodzący z różnych źródeł.

język pochodzący z różnych źródeł.

Aby posiąść socjologiczną wyobraźnię trzeba

Aby posiąść socjologiczną wyobraźnię trzeba

przede wszystkim nauczyć się

przede wszystkim nauczyć się

myśleć i

myśleć i

mówić

mówić

w socjologicznym języku.

w socjologicznym języku.

29