OSOBOWOŚĆ - ZAGADNIENIA WSTĘPNE

 

POJĘCIE OSOBOWOŚCI W JĘZYKU POTOCZNYM I W

JĘZYKU NAUKI.

 

 

OSOBOWOŚĆ JAKO PRZEDMIOT BADAŃ RÓŻNYCH DYSCYPLIN:

 

perspektywa filozofii człowieka

:

człowiek jako

istota gatunkowa

: natura człowieka, jego relacja

do świata przyrody i do kultury.
Pytania o sens życia, wolność jednostki, genezę i istotę

samoświadomości, potrzeby egzystencjalne człowieka (np.

nadania sensu własnemu istnieniu; wywierania wpływu na

świat; opanowania lęku przed śmiercią itp.).

 

perspektywa antropologii społecznej

(kulturowej):

człowiek jako

produkt kultury

: pojęcie osobowości

podstawowej (modalnej) dla danej kultury.
Wzorce kultury: np. osobowość dionizyjska vs. osobowość

apollińska (R. Benedict); kultury wstydu vs. kultury winy

(zróżnicowane ze względu na rodzaj sankcji za naruszenie

standardów, M. Mead).

perspektywa socjologii

:

człowiek jako

uczestnik życia zbiorowego

:

tożsamość społeczna, role społeczne; pamięć grupowa

(historyczna). Pozycja jednostki w strukturze społecznej

(płeć; wykształcenie; status; klasa; grupa etniczna).

Miejsce jednostki w systemie władzy i w organizacji.

 

perspektywa psychologii

:

:

człowiek jako

niepowtarzalne indywiduum:

różnice indywidualne, pojęcie „Ja” (podmiotu

psychologicznego),
podmiotowa kontrola, mechanizmy świadome i

nieświadome

 
 

GŁÓWNE WŁAŚCIWOŚCI ZACHOWANIA

CZŁOWIEKA - przejawy funkcjonowania

osobowości:

stałość

(spójność) zachowania

różnice

międzyosobnicze

wysoki stopień

integracji

zachowania

TRZY PYTANIA PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI

:

 

JACY SĄ LUDZIE?

 

Jakie są ich względnie trwałe

cechy

temperamentalne,

społeczne, potrzeby, właściwości poznawcze?
(np. czy osoba jest wybuchowa; uczciwa; czy ma

potrzebę osiągnięć; czy jest umysłem dogmatycznym)

 

W JAKI SPOSÓB OSOBOWOŚĆ ROZWIJA SIĘ I

ZMIENIA?

 
rola uwarunkowań

genetycznych

i

środowiskowowych

;

oddziaływania wychowawcze a

socjalizacja

osobowości;

[przykład: sytuacyjne i osobowościowe uwarunkowania depresji].

DLACZEGO LUDZIE ZACHOWUJĄ SIĘ TAK A TAK?

  

Czy matka jest nadopiekuńcza dlatego, że

(a)   jest bardzo

uczuciowa,

nadwrażliwa emocjonalnie;

 
(b) jej matka była

nadopiekuńcza

;

 
(c) wierzy w to, że tylko

wychowanie bezstresowe

zapewni

dziecku harmonijny rozwój;
 
• pragnie dziecku

wynagrodzić

swoje własne, ciężkie

dzieciństwo;
 
(e)   stara się

uniknąć okazywania niechęci

i wrogości

wobec dziecka, którą tak naprawdę odczuwa.

 

NAIWNA vs. NAUKOWA PSYCHOLOGIA

OSOBOWOŚCI

 

 

Psychologia osobowości - rozwinięcie

psychologii "naiwnej" (potocznej):

 

obserwujemy

zachowanie się innych ludzi

próbujemy

wyjaśnić

, dlaczego ludzie zachowują się

w

taki

a nie inny sposób

 

formułujemy

przewidywania

na podstawie wiedzy o

osobie i przyjętych przez nas naiwnych teorii.

Cele naukowej teorii osobowości

:

  
(a)

DOSTARCZENIE JĘZYKA

do opisu i analizy zachowania;

 
(b) Sformułowanie

MODELU WYJAŚNIAJĄCEGO

przyczyny zachowania (np. w języku teorii dyspozycji;
systemów motywacyjnych; struktur i mechanizmów
poznawczych);

 
 
(c) określenie

ISTOTNYCH RÓŻNIC PSYCHOLOGICZNYCH

między ludźmi (ze względu na proponowane przez teorię
wymiary, typy, syndromy osobowości, mechanizmy poznawcze
i motywacyjne);

 
 
(d)  

UMOŻLIWIENIE PRZEWIDYWANIA

przyszłego zachowania

się człowieka na podstawie diagnozy osobowości.

GŁÓWNE ORIENTACJE TEORETYCZNE W

PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI

 
 

Perspektywa teorii cech

:

Cecha jako skrótowy

opis

spójności zachowania.

Cechy jako

determinanty

zachowania.

Cech t

emperamentalne

a cechy osobowości.

Cechy a

czynniki

osobowości. 

 

Perspektywa teorii uczenia się

Osobowość jako produkt

uczenia się

(przez

styczność, przez wzmocnienie, przez modelowanie

społeczne).

Środowiskowa kontrola

zachowania.

Wyjaśnianie

stałości

zachowania się.

Orientacja psychodynamiczna

(psychoanaliza

klasyczna i zreformowana)

Osobowość jako system

dynamizmów

psychicznych.

Struktura psychiczna

: id, ego, i superego.

Znaczenie kontroli i

samoregulacj

i.

Procesy świadome i

nieświadome

.

 

Orientacja humanistyczno-egzystencjalna

Rozwój osobowości - proces

samorealizacji

.

Znaczenie

świadomośc

i własnej egzystencji i

wolnego wyboru.
Istota i znaczenie

doświadczenia

. Rola otwartości

na doświadczenie.

Orientacja społeczno-poznawcza

Osobowość jako system

wiedzy

i urządzenie do

przetwarzania informacji.
Osobowość jako źródło

znaczeń

.

Obraz samego siebie

- centrum osobowości.

Waga kontekstu społecznego dla funkcjonowania

osobowości.

IDIOGRAFICZNE I NOMOTETYCZNE PODEJŚCIE DO

OSOBOWOŚCI

 
 
Dwie metafory:

OSOBOWOŚĆ JAKO ŻYWY

ORGANIZM

i jako

UKŁAD MECHANICZNY