Tęsknota za ojczyzną

- „Moja piosnka ( II)” Cypriana Kamila

Norwida

Cele:
- poznasz utwór C. K. Norwida „Moja piosnka (II)”,
- dowiesz się, w jaki sposób poeta wyraził swoją tęsknotę za ojczyzną.

Zakładane osiągnięcia:
- rozumiesz pojęcia: neologizm poetycki, symbol, liryka bezpośrednia,
- w poznanym wierszu C. K. Norwida potrafisz wskazać i określić

funkcje:

refrenu, neologizmów poetyckich, anafory, pytania retorycznego,
- nazywasz co najmniej 4 wartości, jakie poeta przypisał rodakom,
- rozumiesz, z czego wynikało i na czym polegało wyidealizowanie

obrazu ojczyzny w utworze C. K. Norwida.

Kilka słów w poecie…

Cyprian Kamil Norwid (1821 – 1883)
Pochodził ze zubożałej rodziny
ziemiańskiej. Wcześnie osierocony

przez

rodziców i zdany na łaskę krewnych.
Debiutował w 1840, ale opuścił Polskę
i udał się do Paryża. Tam został źle
przyjęty i nie zdołał zyskać uznania.
Popadł w nędzę, czuł się wyobcowany.
Na skutek desperackiej decyzji

wyjechał

do Ameryki, ale wkrótce powrócił do
Francji.
Zmarł w przytułku dla ubogich
schorowany i przeraźliwie samotny.

C. K. Norwid, fotografia,
1855

„Moja piosnka (II)” C. K. Norwid

Do kraju tego, gdzie kruszynę

chleba

Podnoszą z ziemi przez

uszanowanie

Dla darów Nieba...

Tęskno mi, Panie...

Do kraju tego, gdzie winą jest

dużą

Popsować gniazdo na gruszy

bocianie,

Bo wszystkim służą...

Tęskno mi, Panie...

Do kraju tego, gdzie pierwsze

ukłony

Są, jak odwieczne Chrystusa

wyznanie,

„Bądź pochwalony!"

Tęskno mi, Panie...

Tęskno mi jeszcze i do rzeczy

innej,

Której już nie wiem, gdzie leży

mieszkanie,

Równie niewinnej...

Tęskno mi, Panie...

Do b e z-t ę s k n o t y i do

b e z-m y ś l e n i a,

Do tych, co mają tak za tak - nie

za nie,

Bez ś w i a t ł o-c i e n i a...

Tęskno mi, Panie...

Tęskno mi owdzie, gdzie któż o

mnie stoi?

I tak być musi, choć się tak nie

stanie

Przyjaźni mojej...

Tęskno mi, Panie...

Kim jest podmiot liryczny?

Tęskno mi, Panie...

Osobą mówiącą w wierszu jest człowiek, który tęskni…

Podmiot liryczny można utożsamiać z samym poetą, który w czasie,

gdy

powstał utwór, był w USA (1854). Poza tym od wielu już lat przebywał
na emigracji i nic nie wskazywało na to, by do ojczyzny mógł powrócić.
Inną przesłanką do kojarzenia podmiotu z Norwidem jest wyraźne
nawiązanie do życia osobistego poety (zawiedziona miłość do Marii

Kalergis

i poczucie osamotnienia).

Tęsknota, o której mówi podmiot, dotyczy ojczyzny i tego, co mu

się

z rodzinnym krajem kojarzy.

Kto jest adresatem wiersza?

Do jakiego rodzaju liryki należy utwór?

Tęskno mi, Panie...

Adresatem wypowiedzi lirycznej jest Bóg.

Utwór „Moja piosnka (II)” to rodzaj modlitwy, która ma formę skargi.
Podmiot liryczny wielokrotnie podkreśla (powtórzenia), że tęskni.

Osoba mówiąca przeżywa: żal, smutek, nostalgię, osamotnienie,

odrzucenie,

ogromną tęsknotę. Używa przy tym formy „ja” i nazywa swoje uczucia.
Utwór jest więc przykładem

liryki bezpośredniej

LIRYKA BEZPOŚREDNIA

– typ liryki, w której podmiot liryczny mówi

wprost

o swoich emocjach i stanie ducha.

Budowa wiersza

Utwór Norwida tworzy 6 strof, z których każda zakończona jest

tak samo brzmiącym wersem:

„Tęskno mi, Panie…”

To swoisty

refren

, który dodatkowo – ze względu na

modlitewny charakter wiersza - nadaje całości formę

litanii

REFREN

– powtarzający się w utworze lirycznym wers, wersy lub

strofa.

LITANIA

– forma modlitwy, w której po wezwaniu prowadzącego

następuje chóralne powtórzenie jednakowej odpowiedzi przez
wiernych.

Forma wiersza

Każda strofa utworu jest czterowersowa.
Dwa pierwsze wersy są napisane jedenastozgłoskowcem, zaś dwie

kolejne

liczą po 5 sylab.
Wpływa to na specyficzny rytm wiersza.
Dzięki zestawieniu dłuższych wersów z krótszymi powstaje efekt, który

można

porównać do łkania.

W wierszu występują

rymy żeńskie krzyżowe

Rymy żeńskie

– rymują się wyrazy wielosylabowe, rymy

półtorazgłoskowe

Rym krzyżowy

(przeplatany) – rymują się wyrazy z co drugiego wersu

(abab)

Szacunek dla chleba

Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba

Podnoszą z ziemi przez uszanowanie

Dla darów Nieba....

Tęskno mi, Panie...

W kraju, za którym tęskni podmiot liryczny, dużym szacunkiem otacza

się

chleb, który jest

symbolem

domu. Każdy okruch chleba to dar od Boga.

Podnosi się go z ziemi, by nie został zmarnowany. Jest więc chleb

również

symbolem błogosławieństwa niebios.

SYMBOL

– znak wieloznaczny

„kruszyna chleba”

chleb, okruch chleba

dom

dar, łaska

błogosławieństwo

Poczucie solidarności

Do kraju tego, gdzie winą jest dużą

Popsować gniazdo na gruszy bocianie,

Bo wszystkim służą...

Tęskno mi, Panie...

W ojczyźnie Norwida ludzie z troską i odpowiedzialnością odnoszą się

przyrody, jaką w wierszu symbolizuje bocian.
Polacy – w myśl słów wiersza - dbają o bocianie gniazda i pamiętają,

że ptaki

są potrzebne wszystkim (tutaj bocian występuje jako sprzymierzeniec
rolników w walce ze szkodnikami pól).

Tradycje i przywiązanie do wiary

Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony

Są, jak odwieczne Chrystusa
wyznanie,
"Bądź pochwalony!"
Tęskno mi, Panie...

Podmiot ceni u rodaków przywiązanie do gestów
wiary chrześcijańskiej i ich odwagę w wyznawaniu
religii.

W powyższej strofie mówi o powitaniu, które
brzmi:

„Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”.

Tęsknota za miłością

Tęskno mi jeszcze i do rzeczy

innej,
Której już nie wiem, gdzie leży
mieszkanie,
Równie niewinnej...
Tęskno mi, Panie...

Ta strofa bardzo wyraźnie odnosi

się

do niepowodzeń w życiu

osobistym

poety. Nie znalazł on

wzajemności

u żadnej z kobiet, które obdarzył
uczuciem.

Płaskorzeźba C. K.
Norwida

w Katedrze na Wawelu

Potrzeba użycia neologizmów

Do b e z - t ę s k n o t y i do
b e z - m y ś l e n i a,

Do tych, co mają tak za tak

- nie za nie,

Bez ś w i a t ł o – c i e n i a...

Tęskno mi, Panie...

Aby wyrazić swoją tęsknotę,

poeta

buduje nowe wyrazy, czyli

neologizmy poetyckie

Podkreśla

dzięki nim, że szczęścia, jakiego
pragnie, może zaznać jedynie
w ojczyźnie.

neologizm
poetycki
Norwida

znaczenie

bez-tęsknota

stan, w
którym nie

czuje się
tęsknoty, żalu

bez-myślenie

stan, w
którym nie
trzeba

rozmyślać o
swoim smutku

światło-cień

niejednoznacz
na ocena

sytuacji,
mieszanie
dobra ze złem

Świadomość opuszczenia i niezrozumienia

Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi?

I tak być musi, choć się tak nie stanie
Przyjaźni mojej...
Tęskno mi, Panie...

Ostatnia zwrotka rozpoczyna się dramatycznym

pytaniem retorycznym.

Poeta podkreśla w ten sposób

swoje osamotnienie i niezrozumienie przez
współczesnych.

Równocześnie godzi się z losem: „I tak być musi…”

Powtórzenia, powtórzenia, powtórzenia…

W utworze Norwida
„Moja piosnka (II)”
występują powtórzenia.

Przybierają one różną formę, ale
pełnią podobne funkcje.
Po pierwsze mają na celu

wzmocnić

wypowiedź i podkreślić jej

ważność.

Poza tym znacząco wpływają na
rytmizację tekstu.

paralelizmy

składniowe

refren

anafory

powtórzenia

Powtarzanie
tego samego
wyrazu na
początku
kolejnych
wersów, zdań,
akapitów

powtarzanie się całych konstrukcji
składniowych

Obraz ojczyzny

Obraz Polski w wierszu C. K. Norwida jest wyidealizowany

, tzn.

ojczyzna

została pokazana tylko w dobrym świetle.

Podmiot mówiący wylicza przymioty rodaków, ale nie wspomina o

wadach.

Wszystkie wymienione cechy Polaków wiążą się z wartościami i są to:

duże

przywiązanie do wiary, tradycji, szacunek do pracy i przyrody,
prawość.
Przyczyną idealizacji jest tęsknota za krajem. Niemożność powrotu do
ojczyzny i długotrwałe oddalenie od niej spowodowały, że Norwid widzi
Polskę jako krainę szczęśliwości.