Systemy informacyjne zarządzania

Modelowanie biznesowe organizacji

Dr hab. inż. Edward Kołodziński, prof.

WSIiE TWP w Olsztynie

SIZ-6

Olsztyn 2010/2011

Systemy Informacyjne Zarządzania

Literatura podstawowa :
1.Dąbrowski W., Stasiak A., Wolski M.:

modelowanie systemów informatycznych
w języku UML 2.1 w praktyce, PWN 2007

2.Śmiałek M.: Zrozumieć UML 2.0 – metody

modelowania obiektowego, Helion,
Gliwice 2005.

3.Wrycza S. i inni: Język UML 2.0 w

modelowaniu systemów informatycznych,
Helion, Gliwice 2005.

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Co to jest model biznesowy

organizacji ?

Model biznesowy organizacji

(systemu)

-

abstrakcyjne przedstawienie

procesów biznesowych

(funkcjonowania organizacji)

–

przedstawia w uproszczeniu

aspekty jej działalności

(te którymi chcemy zająć się - wybrane, a nie

wszystkie)

istotne z punktu widzenia

celu jego

opracowania

.

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Model biznesowy organizacji

-

abstrakcyjne przedstawienie

procesów biznesowych

(działalności organizacji )

–

przedstawia w uproszczeniu

aspekty jej działalności

(te którymi chcemy zająć się - wybrane, a nie wszystkie)
istotne z punktu widzenia

celu jego opracowania

.

Proces biznesowy

-

forma procesu występującego w

ramach struktury organizacyjnej i podporządkowanego
osiągnięciu celów biznesowych.

Uwaga:

W modelowaniu biznesowym organizacji rozpatrujemy aspekty
funkcjonalne jej działalności wynikające z celu badań

- a nie

realizacyjne,

tzn. sposób realizacji tych funkcjonalności.

Aspekty realizacyjne rozpatrywane są w

modelowaniu analitycznym

–

w następnym etapie modelowania (projektowania systemu –nie tylko

SI)

.

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Uwaga:

W modelowaniu biznesowym organizacji rozpatrujemy aspekty funkcjonalne jej działalności wynikające z celu badań

-

a nie

realizacyjne, tzn. sposób realizacji tych funkcjonalności.

Aspekty realizacyjne rozpatrywane są w

modelowaniu

analitycznym

– następnym etapie modelowania (projektowania systemu –nie tylko SI)

.

Przykład

Niech obiektem naszego zainteresowania będzie system obsługi przelotów
pasażerów. Jednym z jego podsystemów jest „Obsługa pasażerów” na

lotnisku,

wykonujący określone czynności (w ścisłym uwarunkowaniu czasowym)

związane

z dostarczeniem pasażerów i ich bagaży na pokład samolotu. Wśród zadań
realizowanych przez ten podsystem wyróżnimy:


wydanie kart pokładowych pasażerom ustalonego samolotu;



przyjęcie od nich bagaży i przekazanie do podsystemu transportu na ten
samolot.

Czynności te wykonuje biznesowy pracownik kontaktu (PK). Z punktu widzenia
perspektywy zewnętrznej (pasażera), podsystem „Obsługa pasażerów” jest
„czarną skrzynką”, istotne jest aby otrzymać od PK kartę pokładową i
pokwitowanie na przekazany bagaż oraz aby pasażerowie i ich bagaże znalazły

się

na pokładzie właściwego samolotu – nieistotny jest sposób realizacji procesów

z

tym związanych.

Odpraw

Odpraw

automatycznie

Odpraw

ekspresowo

Przyjmij

na pokład samolotu

Wydaj kartę

pokładową

Pasażer

In

clu

de

Incl

ude

Includ

e

Diagram PU „Obsługa pasażerów”

Diagram aktywności „Obsługa pasażerów”

Diagram aktywności „Obsługa

pasażerów”

z partycjami -torowy

Pasażer poddaje się odprawie

Pasażer

Obsługa pasażerów

Okazanie biletu

w punkcie odpraw

Weryfikacja

biletu

Odprawa bagaży

Opłacenie

dopłaty

Skierowanie pasażera

do obsługi klientów

Przyjęcie

bagażu

Wydanie karty

pokładowej

[Bilet prawidłowy]

[Bagaż kwalifikuje się do dopłaty]

[Else]

[Else]

Diagram sekwencyjny„Obsługa pasażerów”

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Przykładowe

cele opracowania

modelu biznesowego

organizacji:

 ustalenie działań związanych z doskonaleniem

efektywności funkcjonowania Systemu
Bezpieczeństwa Powiatu;

 identyfikacja procesów informacyjno-

decyzyjnych zarządzania bezpieczeństwem,
kierowania ratownictwem w rejonie w celu ich
informatyzacji ;

 ustalenie zakresu komputerowego wspomagania

realizacji procesów informacyjno-decyzyjnych
zarządzania bezpieczeństwem w rejonie;

 optymalizacja liczby Rejonowych Systemów

Ratownictwa w Województwie i zakresu
kompetencyjnego ich stanowisk kierowania,
tzw. CPR.

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Modelowanie biznesowe organizacji

jest

sposobem

:

1.

poznania otoczenia, zadań szczegółowych i zasad

funkcjonowania

organizacji

;

2. identyfikacji procesów biznesowych zachodzących

w

organizacji

;

3. identyfikacji procesów informacyjno - decyzyjnych

zachodzących w

organizacji

i wyodrębnienie tych

które będą podlegać informatyzacji;

4. dokumentowania procesów biznesowych

realizowanych przez

organizację

.

<<extend
>>

Model

biznesowy

organizacj

i

Organizacj
a

Model

systemowy

(analityczny)

SI

*

1

Model biznesowy organizacji – opis procesów biznesowych

Model systemowy (analityczny) SI - opis sposobu realizacji procesów
zarządzania

organizacją – procesów informacyjno-

decyzyjnych

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Dostawcy wiedzy modelowanej organizacji,

to przede wszstkim:

• partnerzy biznesowi;

• klienci, którzy często bywają

kreatywnymi dostawcami wiedzy;

• uczestnicy i kontrolerzy procesów

biznesowych;

• eksperci w analizowanej dziedzinie;

• użytkownicy systemów informatycznych

o funkcjonalności zbliżonej do
modelowego systemu;

• zarząd firmy;

• niezależni obserwatorzy.

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Podstawowe techniki zdobywania wiedzy o

procesach biznesowych :

•

obserwacja pracowników przy pracy;

•

branie udziału w analizowanych procesach
biznesowych;

•

przyjęcie roli uczestnika zewnętrznego -

na przykład

klienta;

•

ankiety;

•

przeprowadzanie wywiadów;

•

organizowanie burz mózgów z udziałem
wszystkich zaangażowanych grup;

•

prowadzenie dyskusji z ekspertami;

•

analiza dokumentacji;

•

opisywanie struktury organizacyjnej i zasad
przepływu informacji -diagramy organizacyjne itp.

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Modelowanie biznesowe organizacji

jest sposobem:

•

poznania jej zasad funkcjonowania;

•

procesów biznesowych w niej zachodzących;

•

dokumentowania procesów biznesowych realizowanych przez organizację;

w celu zidentyfikowania procesów informacyjno-decyzyjnych, które będą podlegać informatyzacji.

W

modelowaniu biznesowym organizacji

będą

stosowane, przede wszystkim,

biznesowe diagramy

:

• przypadków użycia;
• klas;
• czynności;
• sekwencji;
• pakietów.

Nazwa

Stereotypy

Charakterystyka

Aktor biznesowy

Rola pełniona przez „użytkownika” organizacji

działającego w jej otoczeniu.

Pracownik biznesowy

Funkcjonujący w ramach organizacji pracownik lub
system, pełniący określoną rolę lub zestaw ról
wewnątrz procesu biznesowego. Współpracuje z
innymi pracownikami biznesowymi i wykonuje działania
na obiektach biznesowych klas przechowujących.

Biznesowa klasa
przechowująca

Fizycznie istniejący byt użytkowany i
przetwarzany przez pracowników biznesowych
oraz pracowników kontaktu. Operacje wykonywane
na biznesowych klasach lub (i) obiektach
przechowujących obejmują: dostęp, aktualizację,
tworzenie, monitorowanie oraz kasowanie.

Pracownik kontaktu

Pracownik biznesowy obsługujący proces biznesowy i
jednocześnie będący w bezpośredniej interakcji z
aktorami biznesowymi.

Pracownik kontaktu nie może

być systemem.

Biznesowy przypadek
użycia

Proces biznesowy organizacji, dostarczający wyniki
istotne z punktu widzenia aktora biznesowego.

Współdziałanie biznesowe

Zestaw diagramów przedstawiających elementy
organizacji wspomagające proces biznesowy, takie
jak pracownicy biznesowi czy biznesowe klasy lub
obiekty przechowujące.

Jednostka organizacyjna

Grupa pracowników biznesowych, biznesowych
jednostek przechowujących, związków między nimi,
współdziałań biznesowych i innych składników
organizacji. Składniki te są używane w celu
opracowywania modelu biznesowego poprzez jego
dekompozycję na mniejsze części w konwencji
diagramów pakietów.

Czynność biznesowa

Określone zachowanie złożone z logicznie
uporządkowanych ciągów podczynności, akcji oraz
obiektów w celu wykonania pewnego procesu
biznesowego.

Symbole graficzne w modelowaniu biznesowym [4]

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Kontekst biznesowy organizacji

Przykład 1 –

księgarnia[4]

Księgarni

a

<<context>>

Organa

kontrolne

Dostawcy

mediów

Hurtownia

Klient

Urząd

skarbowy

Bank

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Uwaga: bardzo ważna znajomość poniższego i bezwzględny obowiązek

ujmowania tych

treści w modelu biznesowym organizacji.

W ramach ustalania kontekstu biznesowego

organizacji

(diagramu kontekstowego organizacji) identyfikuje

się

obiekty otoczenia funkcjonalnie skorelowane z nią

–

nazywane

„aktorami biznesowymi”

–dla których

określa się

:

1. zadania wykonywane przez aktorów , którzy

mają kontekst z rozpatrywaną organizacją –
zadania realizowane przez organizację na rzecz
aktorów i aktorów na rzecz organizacji ;

2. szczegółowe potrzeby danych (informacyjne) do

realizacji powyższych zadań i uwarunkowania
wymiany danych;

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Uwaga: bardzo ważna znajomość tego i bezwzględny obowiązek ujmowania

tych treści w

modelu biznesowym organizacji.

W ramach ustalania kontekstu biznesowego organizacji (diagramu

kontekstowego

organizacji) identyfikuje się obiekty otoczenia funkcjonalnie skorelowane z

nią –

nazywane

„aktorami biznesowymi”

–dla których określa się

:

1.

zadania wykonywane przez aktorów , którzy mają
kontekst

z

rozpatrywaną

organizacją

–

zadania

realizowane przez organizację na rzecz aktorów i
aktorów na rzecz organizacji ;

2.

szczegółowe potrzeby danych (informacyjne) do realizacji
powyższych zadań i uwarunkowania wymiany danych;

3.

źródło i forma określania (ze słownika, zawartość tabel,
redagowanie przez aktora lub pracownika biznesowego,
itd.) oraz ujmowania (wypełnione formularze, pakiety
danych tematycznych, zredagowane informacje, pisma
itp. ), a także sposób przekazywania danych
(elektroniczna wymiana między systemami, maile,
tradycyjnie w postaci papierowej, telefonicznie);

4.

charakterystykę strumieni danych – synchronicznie,
asynchronicznie, co generuje potrzebę ich przekazania ;

5.

wszelkie dane o współdziałaniu organizacji z otoczeniem,
które mogą być wykorzystane w dalszych pracach nad
modelowaniem funkcjonowania organizacji.

Modelowanie biznesowe organizacji –

biznesowy diagram PU

organizacji

Księgarnia [4]

Klient

Indywid

.

Operator

kart

kredytowyc

h

Wydawc

a

Hurtown

ia

Bibliotek

a

Klien

t

Urząd

skarbo

wy

Dokonaj
sprzedaży

Przyjmij
reklamację

Rozlicz
działalność

Analizuj

ofertę

Rozlicz
transakcję

<<extend
>>

<<extend
>>

<<extend
>>

Księgarnia

Pracownik obsługi
klienta

Kasjer

Dokonaj

sprzedaży

Rozlicz transakcję

Przyjmij reklamację

Operator kart

kredytowych

Pracownik obsługi

reklamacji

Urząd skarbowy

Hurtownia

Wydawca

Pracowni
k

magazyn
u

Analizuj ofertę

Rozlicz działalność

Kontroler

Identyfikacja procesów biznesowych funkcjonowania

księgarni

cd

Klient

Uwaga: diagram pokazuje udział pracowników biznesowych w realizacji
wyróżnionych PU

<<extend>>

<<extend>>

<<extend>>

Nazwa przypadku
użycia:

Przyjmij reklamację

Numer:

3

Twórca:

Stanisław Wrycza – Analityk procesów biznesowych

Aktorzy:

Klient indywidualny, Biblioteka

Krótki opis:

Przyjęcie produktu do reklamacji

Warunki wstępne:

Wymagane dostarczenie produktu oraz dowodu zakupu (paragon lub faktura)

Warunki Końcowe:

Wydanie nowego produktu , zwrot pieniędzy lub nieuwzględnienie reklamacji

Główny przepływ
zdarzeń:

1.

Klient zgłasza reklamację i przekazuje pracownikowi obsługi reklamacji dowód
zakupu (paragon lub fakturę) oraz reklamowany produkt

2.

Pracownik obsługi reklamacji weryfikuje dowód zakupu oraz produkt

3.

Klient uzasadnia reklamację

4.

Pracownik obsługi reklamacji uwzględnia reklamację i przygotowuje kartę
reklamacji dla dostarczonego produktu

5.

Klient udostępnia szczegółowe dane do karty reklamacji

6.

Pracownik obsługi reklamacji dostarcza nowy produkt

7.

Klient odbiera nowy produkt

Alternatywne
przepływy zdarzeń:

2a Brak dowodu zakupu – odrzucenie przyjęcia reklamacji
2b Brak produktu – odrzucenie przyjęcia reklamacji
4a Pracownik obsługi reklamacji nie uwzględnia reklamacji i zwraca klientowi dowód

zakupu oraz reklamowany produkt

6a Brak nowego produktu – wydanie pieniędzy klientowi

Specjalne wymagania:

Termin dostarczenia nowego produktu klientowi nie może być dłuższy niż 14 dni

Notatki i kwestie:

1.

Obsługa reklamacji odbywa się zgodnie z procedurą zamieszczoną w
dokumencie Procedura reklamacji.pdf

2.

Miejsca roszczenia:

pozytywne rozpatrzenie reklamacji,
żądanie zwrotu gotówki.

Dokumentacja przypadku użycia „

Przyjmij reklamację”

Modelowanie biznesowe organizacji –

(dynamiczne aspekty działania

organizacji)

diagram czynności PU -

„Dokonaj zakupu”

Określ dziedzinę

zainteresowania

Wybierz interesującą
pozycję literatury

Zapoznaj się z jej

treścią

Ureguluj należność

[Akceptacja]

[Dalsze
poszukiwania]

[Rezygnacja
z poszukiwań]

Uwagi:
1.jest to diagram na bardzo
wysokim poziomie ogólności ;
2.jeżeli w realizacji czynności danego
PU uczestniczy więcej niż jedna
osoba wskazane jest wykonywanie
diagramu torowego.

Modelowanie biznesowe organizacji-diagram

czynności PU

Diagram czynności PU

„Przyjmij reklamację”

–

do samodzielnego opracowania na podstawie scenariusza.

Prognoza sprzedaży

Zlecenie zakupu

produktów

Rozliczenie utargu

Dokument finansowy

Uzasadnienie

Dowód zakupu

Faktura

Raport strat

Paragon

Produkt

Karta
reklamacji

0..2

1

*

*

1..*

1..*

1

0..1

Modelowanie biznesowe organizacji – statyczne aspekty

działania

organizacji

handlowej -biznesowy diagram klas

Biznesowe

klasy przechowujące

Abstrakcyjna

biznesowa klasa

przechowująca

Rzeczywista

biznesowa klasa

przechowująca

Zlecenie zakupu produktów

Produkt

Pracownik obsługi klienta

Kontroler

Dowód zakupu

Dokument finansowy

Faktura

Paragon

Raport strat

Rozliczenie
utargu

Prognoza sprzedaży

Pracownik magazynu

Kasjer

Uzasadnienie

Karta reklamacji

Pracownik obsługi reklamacji

1

0..2

*

*

1..*

1..*

1

0..1

Biznesowy diagram klas z „ujawnieniem” pracowników

biznesowych

Odpowiedzialność

pracownika

biznesowego za klasy

przechowujące

Dział Sprzedaży

Dział Obsługi
Klienta

Kontroling

Magazyn

Struktura organizacyjno-funkcjonalna organizacji handlowej

Dla potrzeb sprawnego zarządzania funkcjonowaniem organizacji
tworzy się strukturę

organizacyjno-funkcjonalną poprzez scalanie

odpowiednich klas biznesowych w jednostki biznesowe za pomocą

pakietów

klas biznesowych.

Przykład

Pracownik obsługi
klienta

Pracownik
magazynu

Dział Sprzedaży

Magazyn

Pracownik obsługi reklamacji

Kasjer

Kontroler

Dział Obsługi
Reklamacji

Kontrolin
g

Struktura organizacyjno-funkcjonalna organizacji handlowej z „ujawnieniem”

pracowników biznesowych

Modelowanie biznesowe organizacji w języku

UML

Biznesowy kontekst organizacji

Przykład 2-

hurtownia

Hurtownia

<<context>>

Kierownik

Operator
wózkowy

Magazynier

Księgowa

Pracownik

Klient