Charakterystyka kliniczna reakcji
poużądleniowych

Dr Marlena Broncel

Użądlenie przez owada
może wywołać:

1.

Prawidłową reakcję miejscową na
użądlenie

2.

Dużą reakcję miejscową

3.

Ogólnoustrojową reakcję anafilaktyczną

4.

Ogólnoustrojową reakcję toksyczną

5.

Reakcję nietypową (np. zapalenie
naczyń, uszkodzenie nerek, gorączkę,
małopłytkowość i in.)

Dużą reakcję miejscową

definiuje się jako

Obrzęk o średnicy >10 cm
utrzymujący się >24 godziny;
rzadko występują pęcherze.

Reakcje takie występują z częstością
od kilku do blisko 40% (u pszczelarzy)

Ogólnoustrojowe reakcje
anafilaktyczne



Zazwyczaj zależą od przeciwciał IgE.



U chorych na mastocytozę istotną rolę
odgrywają również mediatory uwalniane

z mastocytów.



Objawy mogą dotyczyć skóry, przewodu
pokarmowego, układu oddechowego

i układu krążenia.



Częstość występowania tych reakcji sięga

8 %, a u pszczelarzy może przekraczać
40 %.

Testy skórne

(punktowe, a w razie wyniku ujemnego
– śródskórne) – dopiero
po upływie 2 tygodni od użądlenia,
aby uniknąć wyniku fałszywie
ujemnego (w okresie niewrażliwości
wskutek zużycia swoistych IgE
w przebiegu reakcji anafilaktycznej).

Oznaczenie
alergenowoswoistych przeciwciał IgE
in vitro (w surowicy)

Wykorzystuje się test RAST

(radioallergosorbent test) lub jego różne
modyfikacje

.

Stężenie tryptazy w surowicy

Powinno się oznaczyć u wszystkich

chorych z ciężką reakcją
anafilaktyczną w wywiadzie, gdyż
zwiększone stężenie wiąże się

z większym ryzykiem ciężkiego

przebiegu reakcji poużądleniowej.

Czynniki ryzyka użądlenia lub
wystąpienia ciężkiej reakcji
poużądleniowej u osób uczulonych
na jad owadów błonkoskrzydłych

Zwiększone ryzyko użądlenia



Ciepła pora roku



Jedzenie lub picie na wolnym powietrzu



Chodzenie boso



Praca w ogrodzie (zwłaszcza cięcie żywopłotu

lub kwiatów)



Zbieranie owoców



Uprawianie sportu na wolnym powietrzu (zwłaszcza

w skąpym ubraniu)



Położenie uli w sąsiedztwie zabudowań mieszkalnych

lub miejsc pracy



Przebywanie w pobliżu uli podczas wybierania z nich

miodu



Usuwanie gniazd os (np. z poddaszy lub okien)

Zwiększone ryzyko ciężkiej reakcji
anafilaktycznej po ponownym
użądleniu



Krótki odstęp czasu pomiędzy użądleniami (ale bardzo

częste użądlenia prawdopodobnie powodują rozwój

tolerancji immunologicznej)



Silne uczulenie na jad, zwłaszcza szerszenia

lub pszczoły miodowej – duże stężenie swoistego IgE
(>1,0 kj./l) lub dodatni wynik testów skórnych



Ciężka poprzednia reakcja poużądleniowa



Choroba układu oddechowego

lub sercowo-naczyniowego



Przyjmowanie β-blokera



Podeszły wiek



Zwiększone stężenie tryptazy w surowicy, mastocytoza

Leczenie poużądleniowych reakcji
ogólnoustrojowych u osób
uczulonych na jad owadów
błonkoskrzydłych

Łagodna pokrzywka



Lek przeciwhistaminowy p.o.

lub pozajelitowo



Obserwuj chorego przez ≥ 60 min

Pokrzywka,
obrzęk naczynioruchowy



Zmierz ciśnienie tętnicze i częstotliwość tętna



Zapewnij dostęp do żyły i podłącz wlew

0,9 % NaCl



Lek przeciwhistaminowy p.o.

lub pozajelitowo



Glikokortykosteroid p.o. lub pozajelitowo



W przypadku ciężkich lub narastających

objawów – adrenalina (1 mg/ml) i.m. (dorośli 0,3

– 0,5 mg, dzieci 0,01 ml/kg)



Obserwuj chorego do momentu całkowitego

ustąpienia objawów

Obrzęk krtani



Adrenalina wziewnie i i.m.



W przypadkach ciężkiego obrzęku
krtani może być koniczne wykonanie
intubacji, tracheotomii

lub konikotomii

Obturacja oskrzeli



Obturacja łagodna lub umiarkowana

– β

2

-mimetyk wziewnie



Obturacja ciężka – adrenalina wziewnie

i β

2

-mimetyk (0,5 mg/ml) i.v.

(w 1. rż. 0,05-0,1 mg, do 7. rż. 0,2-0,4 mg,

dorośli 0,25-0,5mg)



Wszyscy chorzy z przedłużającymi się objawami

ze strony układu oddechowego wymagają

hospitalizacji. W przypadku chorych z obrzękiem

krtani konieczne jest jak najszybsze leczeni na

oddziale intensywnej terapii.

Wskazania do immunoterapii swoistej u osób
uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych

Typ reakcji po użądleniu

Reakcja ogólnoustrojowa

Duża reakcja miejscowa

lub reakcja nietypowa

- Oznacz swoiste IgE w surowicy
- Wykonaj testy skórne

Nie ma wskazań do

immunoterapii swoistej

Objawy ze strony układu oddechowego

lub sercowo - naczyniowego

Objawy niezagrażające życiu

(pokrzywka, rumień, świąd)

Rozważ inne czynniki

Immunoterapia swoista

wyniki

dodatnie

wyniki

ujemne

Zestaw pierwszej pomocy

składa się z:



Adrenaliny przygotowanej

do natychmiastowego samodzielnego

wstrzyknięcia (w Polsce dostępne są
ampułkostrzykawki

Anapen [0,15 lub 0,3 mg adrenaliny]
i Fastjekt [0,3 mg adrenaliny])



Szybko działającego leku przeciwhistaminowego

(np. cetyryzyny 2 tabletki po 10 mg)



Glikokortykosteroidu

(np. prednizon 2 tabletki po 50 mg).

Immunoterapia swoista

VIT jest wskazana zarówno u dzieci,
jak i u dorosłych z:

1.

Ciężką reakcją ogólnoustrojową w
wywiadzie, z objawami ze strony układu
oddechowego i układu krążenia oraz

2.

Z uczuleniem na określony gatunek
owada, udokumentowanym za pomocą
testów skórnych lub oznaczenia swoistych
dla jadu przeciwciał IgE w surowicy.

EPINEFRYNA

Mechanizm działania – sympatykomimetyczny
α

1

, α

2

, β

1

, β

2

, r-ry dopaminergiczne

1-2 µg/min i.v. - β

2

– rozkurcz oskrzeli, skurcz

naczyń tętniczych i żylnych skóry, rozszerzenie

tętniczek w m. szkieletowych i narządach

miąższowych

4 µg/min - β

1

w m. sercowym

siły skurczu m. sercowego
pojemności minutowej serca
tętna
4 µg/min – uogólniony skurcz wszystkich naczyń

krwionośnych

RRs, RRr

EPINEFRYNA

1.

Zmniejsza przepływ nerkowy

2.

Brak wpływu na przepływ mózgowy

3.

I poł. ciąży – skurcze macicy

II poł. ciąży + poród
– działa rozkurczająco

EPINEFRYNA

Metabolizm
β

1

– przyspiesza glikogenolizę

i uwalnianie
WKT z tk. tłuszczowej
α

2

- wydzielania insuliny

glukozy, TG, LDL, mleczanów we krwi
HIPOKALIEMIA

EPINEFRYNA



Rozszerzenie źrenic



Wytrzeszcz gałek ocznych



napięcia mięśni gładkich przewodu
pokarmowego



β – rozluźnienie m. wypieracza
pęcherza moczowego



α – skurcz m. trójkąta pęcherza

i zwieraczy

EPINEFRYNA

KREW: LEUKOCYTOZA + EOZYNOPENIA

FASTJEKT

wskazania:

DORAŹNE LECZENIE
WSTRZĄSU ANAFILAKTYCZNEGO

FASTJEKT

Przeciwwskazania:

1.

Można podawać dorosłym i dzieciom
o m.c. > 45 kg

2.

Ostrożnie u chorych na astmą i
z nadwrażliwością na siarczany

3.

Nie powinien być podawany w
obrębie dystalnych części kończyn

EPINEFRYNA

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

Objawy pobudzenia układu współczulnego:



Tachykardia



Zaburzenia rytmu serca



Kołatania



Dławica piersiowa



Nadciśnienie tętnicze



Niepokój



Drażliwość



Bezsenność



Bóle, zawroty głowy



Bladość powłok



Drżenia



Osłabienie

EPINEFRYNA

INNE DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:



Zaburzenia oddawania moczu



Duszność



Zaburzenia metabolizmu glukozy



Pocenie



Ślinienie

EPINEFRYNA

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

U chorych niedotlenionych, przy

retencji CO

2

, podczas znieczulenia

wziewnymi środkami znieczulającymi,
istnieje zwiększone ryzyko
komorowych zaburzeń rytmu serca.

UWAGA!

1.

Epinefryna przenika do pokarmu
kobiecego i nie powinna być
stosowana u kobiet karmiących.

2.

Zmiana zabarwienia zawartości
ampułki wskazuje, że lek nie nadaje
się do użytku.

EPINEFRYNA

PRZECIWSKAZANIA:



Guz chromochłonny



Przełom nadciśnieniowy



Wstrząs hipowolemiczny



Jaskra z zamykającym katem przesączania



Choroba Parkinsona



Łagodny rozrost gruczołu krokowego



Poród



Względne przeciwwskazania



Komorowe zaburzenia rytmu serca



Nadciśnienie tętnicze



ChNS

EPINEFRYNA -

INTERAKCJE

1.

Osłabia działanie hipoglikemizujące
leków przeciwcukrzycowych

2.

Halotan – zab. rytmu serca

3.

Glikozydy naparstnicy – zab.
rytmu serca

4.

Leki przeciwdepresyjne - działanie
sympatykomimetyczne

5.

Rezerpina, Guanetydyna, Lewotyroksyna
- działanie sympatykomimetyczne