ZASADY OGÓLNE

POSTĘPOWANIA PODATKOWEGO

Zasady ogólne postępowania

podatkowego (1)

•rozdział 1 działu IV Op jest

zatytułowany „Zasady ogólne”

•art. 120 – 129 Op

•znajdują zastosowanie nie tylko w

postępowaniu podatkowym (dział IV
Op), ale również w czynnościach
sprawdzających (dział V Op) oraz w
kontroli podatkowej (dział VI Op)

Zasady ogólne postępowania

podatkowego (2)

•

są normami prawnymi

•

uznane za szczególnie ważne dla procedur podatkowych

•

"wyciągnięte przed nawias" pozostałych przepisów o
postępowaniu podatkowym.

•

spełniają rolę funkcjonalnych dyrektyw interpretacyjnych -
należy je tak stosować, aby znaczenie przepisów
interpretowanych nie było sprzeczne z zasadami ogólnymi

•

zasady ogólne tworzą model ochrony wartości postępowania
podatkowego - powinny służyć do równoważenia pozycji
procesowej strony i organu podatkowego.

Zasady ogólne postępowania

podatkowego (3)

W

yrok NSA z dnia 18 stycznia 2008 r. (II FSK 1523/06)

„Naruszenie którejkolwiek z zasad ogólnych, podobnie jak i innych
przepisów postępowania podatkowego należy rozpatrywać w
kategoriach naruszenia prawa procesowego, a nie materialnego”

Wyrok NSA z 5 października 2011 r. (I FSK 1488/10)

„Art. 121 o.p. ma charakter klauzuli generalnej i aby zasadnie
można było twierdzić, iż regulacja ta została w sprawie
naruszona, koniecznym jest powiązanie tak sformułowanego
zarzutu z zarzutami naruszenia konkretnych, precyzujących ją,
przepisów”.

Zasada legalności działania organu

podatkowego (art. 120 Op)

Art. 120 Op: „Organy podatkowe działają na
podstawie przepisów prawa“

Art. 7 Konstytucji RP: „Organy władzy publicznej
działają na podstawie i w granicach prawa“.

„To oznacza, że w postępowaniu podatkowym nie
ma zastosowania zasada, że dozwolone jest
wszystko to, co nie jest przez prawo zakazane“
/wyrok NSA z dnia 26 lutego 2001 r., sygn. akt III SA
167/00/.

Zasada legalności działania organu

podatkowego (2)

Przepisy prawa = źródła prawa powszechnie
obowiązującego (art. 87 Konstytucji RP)

W prawie podatkowym – to głównie ustawy (art. 84 oraz art.
217 Konstytucji RP)

Każde działanie organu podatkowego powinno znajdować
oparcie w

konkretnym

przepisie prawa:

1) materialnym

2) proceduralnym

3) ustrojowym

Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w decyzji podatkowej
(art. 210 par. 1 pkt 4 Op: „powołanie podstawy prawnej“ jest
elementem decyzji).

Zasady zaufania do działania

organu podatkowego (art. 121 Op)

Art. 121 Op:

§ 1. Postępowanie podatkowe powinno być
prowadzone w sposób budzący zaufanie do
organów podatkowych.

§ 2. Organy podatkowe w postępowaniu
podatkowym obowiązane są udzielać
niezbędnych informacji i wyjaśnień o
przepisach prawa podatkowego
pozostających w związku z przedmiotem
tego postępowania.

Zasada zaufania do działania organu

podatkowego - art. 121 Op (2)

- organy mają działać tak, aby budziło to zaufanie strony

- konieczne jest odwołanie się do wartości, z którymi zgodne
powinno być działanie administracji podatkowej

- uwzględnienia wymaga zasada demokratycznego państwa
prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości
społecznej (art. 2 Konstytucji RP)

- wymaga działania starannego, tj. uwzględniające wszystkie
aspekty podstaw faktycznych i prawnych rozstrzygnięcia, w
tym zarówno działające „na korzyść” strony, jak i na jej
„niekorzyść” (naruszeniem tej zasady jest wybiórcza ocena
dowodów, uwzględnienie tylko jednego aspektu wykładni
prawa)

Zasada zaufania do działania organu

podatkowego - art. 121 Op (3)

- jej istotne znaczenie wynika z systematyki -
wymieniona została na drugim miejscu po
zasadzie legalności

- powinna być uwzględniona na każdym
etapie postępowania

- naruszenie przepisów procedury stanowić
będzie zawsze naruszenie zasady zaufania

Zasada zaufania do działania organu

podatkowego - art. 121 Op (4)

Wyrok NSA z 11 lipca 2013 r. (I FSK 994/12):

„Niewątpliwie bowiem obciążanie podatnika negatywnymi
konsekwencjami błędów popełnionych przez organy w
zakresie kwalifikacji spornych towarów nie może być uznane
za działanie zgodne z wyrażoną w art. 121 § 1 O.p. zasadą
zaufania“.

„Słusznie w skardze kasacyjnej podnosi się, że nie powinno
mieć też decydującego znaczenia dla uznania naruszenia
zasady zaufania przez wydanie odmiennych rozstrzygnięć to,
czy kontrole przeprowadzane w 2004, 2007 i w 2010/2011 r.
odnosiły się, czy też nie tego samego okresu, skoro
dotyczyły one tego samego podmiotu, a ponadto zachodziła
zbieżność stanu faktycznego oraz stanu prawnego sprawy“.

Zasada zaufania do działania organu

podatkowego - art. 121 Op (5)

Wyrok NSA z 21 października 2013 r. (II FSK 2367/10):

" Jakkolwiek zmienność rozstrzygnięć podejmowanych przez organy
podatkowe, przy tym samym stanie faktycznym i prawnym, narusza
zasadę zaufania wyrażoną w art. 121 O.p., to jednak nie zawsze
uzasadnia uchylenie zaskarżonej decyzji. Zasada zaufania nie może być
rozumiana jako konieczność wydawania decyzji sprzecznych z
obowiązującym prawem i powielających poprzednie błędy“.

„(…) o naruszeniu zasady zaufania do organów podatkowych (art. 121
O.p.) nie może świadczyć wydanie decyzji, w której prawidłowo
przeprowadzono w sprawie postępowanie podatkowe za dany rok
podatkowy i określono należny podatek zgodnie z przepisami ustawy
podatkowej, tylko dlatego, że za inne, poprzednie lata podatkowe wydano
decyzje odmiennej treści. Organy podatkowe powinny przede wszystkim
działać na podstawie przepisów prawa (art. 120 O.p.). Ewentualne
wydanie błędnych decyzji w innych sprawach może być przedmiotem
postępowania nadzwyczajnego w trybie przewidzianym w Ordynacji
podatkowej, nie może natomiast prowadzić do powielania błędów przy
rozpatrywaniu sprawy opodatkowania za konkretny rok podatkowy“.

Zasada informowania - art. 121 Op §

2

- to obowiązek udzielenia:

a) informacji o przepisach

b) wyjaśnień o przepisach

- chodzi o przepisy „pozostające w związku z
przedmiotem tego postępowania” - zarówno
materialnych, jak i proceduralnych

- informacje te i wyjaśnienia powinny zostać udzielone
przez organ z urzędu, a nie tylko na wniosek

- podatnik nie może ponosić niekorzystnych konsekwencji
w związku z udzieloną przez organ błędną informacją

- naruszenie obowiązku udzielenia informacji traktować
należy jako wystarczającą przesłankę do uchylenia decyzji

Zasada prawdy obiektywnej (art. 122 Op)

•

art. 122 Op: „W toku postępowania organy podatkowe podejmują
wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu
faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu
podatkowym”.

•

zasadę tę realizują przepisy o postępowaniu dowodowym - art.
180-200 Op (rozdział 11 działu IV Op)

•

obowiązek zebrania w toku kontroli podatkowej całego materiału
dowodowego niezbędnego do dokonania ustaleń w zakresie
objętym kontrolą (art. 187 § 1 Op: „Organ podatkowy jest
obowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały
materiał dowodowy”)

•

ramy działania tej zasady w postępowaniu podatkowym wyznacza
norma prawa materialnego, która ma być zastosowana w
indywidualnej sprawie

•

ciężar udowodnienia faktów istotnych dla dokonania ustaleń w
zakresie objętym kontrolą spoczywa na organie podatkowym
(postępowanie podatkowe ma charakter inkwizycyjny, a nie
kontradyktoryjny)

Zasada prawdy obiektywnej - art. 122 Op

(2)

•

należy zebrać cały materiał dowodowy (art. 187 § 1 Op)
- nie można a priori przyjmować, że niektóre dowody są
zbędne

•

dotyczy to zarówno dowodów „na niekorzyść” podatnika,
jak o dowodów „na korzyść podatnika”

•

należy uwzględnić wnioski dowodowe strony (art. 188
Op) - z zasadą prawdy obiektywnej związana jest zasada
czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 123 Op)

•

ustalenia oparte na niekompletnym materiale
dowodowym należy uznać za dowolne (art. 191 Op)

•

zasada swobodnej oceny dowodów (art. 191 Op) -
swoboda nie oznacza dowolności

Zasada prawdy obiektywnej - art. 122 Op

(3)

Czy konstrukcje prawa materialnego powodują:

•

przerzucenie ciężaru dowodu na podatnika (ulgi podatkowe, koszty

uzyskania przychodów, prawo do odliczenia podatku naliczonego,
pokrycie dla wydatków w opodatkowaniu dochodów nieujawnionych)?

•

obowiązek współdziałania z organem przy ustaleniu stanu faktycznego?

Takie poglądy są przedstawiane w orzecznictwie sądowym.

Wyrok NSA z dnia 28 września 2012 r. (II FSK 391/11):

Obowiązek poszukiwania dowodów przez organ podatkowy, wywodzony z

art. 187 § 1 i art. 122 O.p. nie ma jednak, co podkreśla się w
orzecznictwie sądów administracyjnych (wyrok NSA z dnia 19 lutego
2003r., I SA/Gd 1658/00), charakteru nieograniczonego. W niektórych
wypadkach dowód niezbędny do wykazania konkretnej okoliczności może
wskazać tylko podatnik, tylko on bowiem posiada wiedzę o istnieniu
konkretnego dowodu. Współdziałanie podatnika (który zgodnie z art.188
O.p. ma również inicjatywę dowodową) jest szczególnie istotne wówczas,
gdy dowody te mają potwierdzić korzystne dla niego okoliczności.

Zasada prawdy obiektywnej - art. 122 Op

(4)

Wyrok Trybunał Konstytucyjny z dnia 18 lipca 2013 r., sygn. akt SK
18/09 (dot. art. 20 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych - opodatkowanie dochodów nieujawnionych):

„(...) zasada współdziałania z organem administracji publicznej, w tym
z organem administracji podatkowej, w toku postępowania
dowodowego nie została wyrażona wprost ani w k.p.a., ani w o.p.,
pozostając przede wszystkim tworem judykatury. Mając na uwadze, iż
wskazana zasada ma bardzo istotne znaczenie z punktu widzenia
sytuacji prawnej jednostek, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego,
ustawodawca jest obowiązany jednoznacznie ustosunkować się do
kwestii jej obowiązywania, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w
treści przepisów prawnych. Należy podkreślić, że nie jest dopuszczalne,
by w demokratycznym państwie prawnym, opierającym się na zasadzie
podziału władzy, prawa i obowiązki jednostek były wyznaczane nie
przez normy prawne ustanowione przez upoważnione do tego organy
prawodawcze, ale przez orzecznictwo sądowe. (...)”.

Zasada prawdy obiektywnej - art. 122 Op

(5)

•

Art. 180 Op

§ 1. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do

wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

§ 2. Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych

faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia, organ podatkowy
odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem
odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania; przepis art. 196 § 3 stosuje
się odpowiednio.

•

Art. 181 Op

Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi

podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie
biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje
podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności
sprawdzających lub kontroli podatkowej, z zastrzeżeniem art. 284a § 3, art.
284b § 3 i art. 288 § 2, oraz materiały zgromadzone w toku postępowania
karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub
wykroczenia skarbowe.

Zasada prawdy obiektywnej - art. 122 Op

(6)

•

Otwarty katalog środków dowodowych (art. 180
Op - „Jako dowód należy dopuścić wszystko, co
może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie
jest sprzeczne z prawem”, art. 181 Op -
„Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą
być w szczególności....”)

•

nie ma ograniczenia dowodzenia tylko do ściśle
określonych środków dowodowych

•

nie ma hierarchii ważności środków dowodowych
(poza przypadkami wynikającymi wprost z prawa
materialnego - np. odliczenie podatku
naliczonego następuje wyłącznie na podstawie
faktury VAT)

Zasada prawdy obiektywnej - art. 122 Op

(7)

Wyrok NSA z dnia 8 stycznia 2013 r. (I FSK 280/12):

W orzecznictwie sądów administracyjnych powszechnie aprobowany jest pogląd o
możliwości wykorzystania w postępowaniu podatkowym dowodów pochodzących z
innych postępowań, w tym z postępowania karnego. W rozpoznawanej sprawie nie
wykazano, aby wykorzystanie materiałów z postępowania karnego nastąpiło z
naruszeniem zasad postępowania podatkowego lub nie doprowadziło do
wyczerpującego wyjaśnienia sprawy. Autor skargi kasacyjnej stwierdził jedynie, że
A.P. i M.B. przesłuchane były w charakterze podejrzanych i dlatego nie miały
obowiązku mówienia prawdy, nie wykazał natomiast, że osoby te rzeczywiście
zeznały nieprawdę, czy że z innych powodów nie można dać wiary złożonym przez
nie zeznaniom. W sytuacji, gdy Ordynacja podatkowa przyjmuje równą moc
środków dowodowych - nie wskazuje bowiem, by jakieś dowody miały moc
silniejszą od innych w ustaleniu istnienia danego faktu - powoływanie się na
hipotetyczną wadliwość materiału włączonego do sprawy z postępowania
karnego, bez podania żadnego merytorycznego uzasadnienia, nie może być
skuteczne. Tym samym Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że skarżący nie
podważył wartości tych dowodów i ich wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

Zasada prawdy obiektywnej - art. 122 Op

(8)

Wyrok WSA w Białymstoku z dnia 5 grudnia 2012 r. (I SA/Bk 259/12)

Zgodnie z art. 181 § 1 o.p. dowodem w postępowaniu mogą być w szczególności
materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w
sprawach o przestępstwa karne skarbowe lub wykroczenia skarbowe. Dlatego też,
pozyskane od organów ścigania dokumenty oraz protokoły przesłuchań świadków
mogły stanowić podstawę do ustalenia stanu faktycznego niniejszej sprawy. W
aktualnym stanie prawnym nie ma wymogu, aby czynności dowodowe
przeprowadzone w postępowaniu karnym w każdym przypadku były
powtarzane w postępowaniu podatkowym. Zdaniem Sądu wykorzystanie
materiałów dowodowych przeprowadzonych i zgromadzonych w toku
postępowania karnego, co do zasady nie narusza podstawowych zasad
prowadzenia postępowania podatkowego, w tym zasady czynnego udziału strony
w tym postępowaniu. Powtórzenie określonych czynności dowodowych
przeprowadzonych w toku postępowania karnego, będzie konieczne jedynie
wówczas, kiedy ocena tych dowodów dokonana w powiązaniu z materiałem
dowodowym zebranym w postępowaniu podatkowym, uniemożliwia jednoznaczne
i prawidłowe ustalenie stanu faktycznego w konkretnej sprawie podatkowej.

Zasada czynnego udziału strony w

postępowaniu

•

art. 123 § 1 Op: „Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom
czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem
decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i
materiałów oraz zgłoszonych żądań”.

•

uwzględnienie tej zasady jest konieczne dla zagwarantowania
podatnikowi równoprawnej pozycji w postępowaniu podatkowym

•

konieczność uwzględnienia wniosku dowodowego kontrolowanego -
art. 188 Op: „Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu
należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności
mające znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te stwierdzone są
wystarczająco innym dowodem”.

•

konieczność zapewnienia stronie możliwości wypowiedzenia się:

- art. 192 Op: „Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną,

jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do
przeprowadzonych dowodów”.

- art. 200 § 1 Op: „Przed wydaniem decyzji organ podatkowy wyznacza

stronie siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie
zebranego materiału dowodowego”

Zasada czynnego udziału strony w

postępowaniu (2)

art. 190 Op:

„§ 1. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie
przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin
przynajmniej na 7 dni przed terminem.

§ 2. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu, może
zadawać pytania świadkom i biegłym oraz składać wyjaśnienia”.

Wyrok NSA z dnia 8 marca 2013 r. (II FSK 802/11):

Faktem jest, że powyższe dowody zostały zebrane w postępowaniu,
w którym podatnik nie był stroną, a to oznacza, że nie mogły
wobec niej być realizowane uprawnienia wynikające z art. 190
O.p. Natomiast podatnik miał prawo w postępowaniu podatkowym, by
stosownie do art. 123 § 1 oraz art. 200 § 1 O.p. odnieść się do zebranego
w ten sposób materiału dowodowego, przedstawić kontrargumenty.
Należy mieć na względzie, że postępowanie organu podatkowego w
zakresie gromadzenia materiału dowodowego nie musi pozostawać w
zgodzie z oczekiwaniami podatnika co do rodzaju środków dowodowych.

Zasada czynnego udziału strony w

postępowaniu (3)

Wniosek dowodowy (art. 188 Op):

•

konieczność wskazania konkrentego środka
dowodowego, o którego przeprowadzenie strona
wnosi

•

konieczność sformułowania - również konkretnie -
tezy dowodowej, tj. tego, co strona chce udowodnić
przez przeprowadzenie wnioskowanego dowodu
(teza dowodowa nie może być nazbyt ogólna - por.
wyrok NSA z dnia 28 września 2012 r., sygn. akt II
FSK 391/11)

•

konieczność wykazania, że jest to być okoliczność
mająca znaczenie dla sprawy (i jak dotąd pozostaje
nieudowodniona)

Zasada czynnego udziału strony w

postępowaniu (4)

Wniosek dowodowy strony - wyrok NSA z 20
listopada 2013 r., (I FSK 1074/13):

„W myśl art. 188 Ordynacji podatkowej żądanie strony
dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić,
jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności mające
znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te
stwierdzone są wystarczająco innym dowodem. W
orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, że to
ostatnie sformułowanie zawarte w tym przepisie odnosi
się do sytuacji, gdy żądanie dotyczy tezy dowodowej już
stwierdzonej na korzyść strony. Jeżeli więc strona zgłasza
dowody na tezy przeciwne, to dowód taki powinien być
przeprowadzony"

Zasada czynnego udziału strony w

postępowaniu (5)

Wyrok WSA w Łodzi z 24 października 2011 r. (I SA/Łd 263/11):

W świetle postanowień tych przepisów nie istnieje prawny nakaz, by w toku
postępowania podatkowego koniecznym było powtórzenie przesłuchania
świadków, którzy zeznawali w innym postępowaniu. Powtórzenie określonych
czynności dowodowych przeprowadzonych w toku postępowania
karnego będzie konieczne jedynie wówczas, kiedy ocena tych dowodów,
dokonana w powiązaniu z materiałem dowodowym zebranym w postępowaniu
podatkowym, uniemożliwia jednoznaczne i prawidłowe ustalenie stanu
faktycznego. Dodać trzeba, że wykorzystanie przez organ podatkowy
dowodów zgromadzonych w innym postępowaniu nie narusza zawartej
w art. 123 O.p. zasady zapewnienia stronie postępowania czynnego w
nim udziału. Istotne jest, aby strona miała możliwość wypowiedzenia się co do
przeprowadzonych dowodów, co w niniejszej sprawie miało miejsce. W ocenie
sądu organ zasadnie przyjął, iż nie było konieczności przeprowadzania ponownie
dowodu z przesłuchania świadków, których protokoły przesłuchań przez inne
organy włączono w poczet materiału dowodowego. Zeznania tych świadków
zostały utrwalone w innych postępowaniach, a protokóły przesłuchania zostały
legalnie włączone do postępowania podatkowego w tej sprawie, nadto opisują
one szczegóły działalności polegającej na wystawianiu "pustych faktur", wreszcie
zostały ocenione zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego także w
kontekście zmian ich treści, która następowała w toku postępowania karnego.

Zasada czynnego udziału strony w

postępowaniu (6)

•

Wyrok NSA z 11 października 2012 r. (II FSK 384/11):

Należy wobec tego podkreślić, że w orzecznictwie nie budzi

wątpliwości możliwość wykorzystania w postępowaniu podatkowym
dowodów zebranych w postępowaniu karnym, w szczególności w
formie zeznań świadka, czy osób podejrzanych lub oskarżonych
(zob. np. wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r., II FSK 176/07, Lex nr
364727). Przypomnieć ponadto trzeba, że powtórzenie w
postępowaniu podatkowym dowodu z przesłuchania osoby
uprzednio przesłuchanej w postępowaniu karnym, dla zrealizowania
zasady czynnego udziału strony w tym przesłuchaniu (art. 123 § 1 w
zw. z art. 190 § 2 Ordynacji podatkowej), jest uzasadnione tylko
wówczas, gdy strona wskaże na konkretne, istotne
okoliczności faktyczne, niezbędne do wyjaśnienia
sprzeczności w tych zeznaniach w porównaniu z
dotychczasowym zebranym materiałem dowodowym.
Odwoływanie się tylko do zasady bezpośredniości prowadzenia
dowodu z zeznań świadka bez konkretyzacji celu ponowienia
dowodu, nie jest wystarczające (por. wyrok NSA z dnia 6 września
2007 r., II FSK 110/07, Lex nr 377583).

Zasada czynnego udziału strony w

postępowaniu (7)

Wyrok NSA z dnia 4 kwietnia 2011 r. (I FSK 82/11):
Oparcie materiału dowodowego sprawy na
dowodach w postaci dokumentów (zeznaniach
świadków) zgromadzonych w postępowaniu karnym
samo w sobie nie narusza art. 190 O.p., o ile
merytoryczna zawartość tych dokumentów nie jest
kwestionowana przez podatnika, jako stronę
postępowania podatkowego w trybie art. 188 O.p.
Dla podatnika jedynym środkiem pozwalającym na
podważenie wiarygodności tych ,,dowodowych"
dokumentów jest zgłoszenie wniosków dowodowych
na tezy dowodowe przeciwne do tych, które z nich
wynikają.

Zasada czynnego udziału strony w

postępowaniu (8)

Naruszenie zasady czynnego udziału strony w
postępowaniu stanowi podstawę do wszczęcia
postępowania w sprawie wznowienia postępowania na
wniosek strony - art. 240 § 1 pkt 4 w związku z art.
241 § 2 pkt 1 Op.

Zasada przekonywania - art. 124 Op

Art. 124 Op: „Organy podatkowe powinny
wyjaśniać stronom zasadność przesłanek,
którymi kierują się przy załatwianiu sprawy,
aby w miarę możliwości doprowadzić do
wykonania przez strony decyzji bez
stosowania środków przymusu”.
Cel zasady: akceptacja decyzji przez
stronę, co spowoduje jej dobrowolne
wykonanie.
Zasada przekonywania wiąże się ściśle z
zasadą zaufania do organu.

Zasada przekonywania - art. 124 Op (2)

Naruszenie zasady przekonywania:
- nieustosunkowanie się do argumentów lub
wniosków dowodowych strony
- brak lub wadliwość uzasadnienia decyzji
(art. 210 § 4 Op)
- nieuzasadnienie wyboru metody
szacowania, gdy w sprawie możliwe jest
zastosowanie więcej niż jednej

Zasada szybkości i prostoty - art. 125 Op

Art. 125 Op:
§ 1. Organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i

szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami
prowadzącymi do jej załatwienia.

§ 2. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji

lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.

1. Szybkość nie może prowadzić do naruszenia zasady prawdy

obiektywnej ani zasady czynnego udziału strony

2. Przepisy konkretyzujące tę zasadę:
-przepisy o terminach załatwienia spraw (art. 139 Op)
-przepisy o przedawnieniu (art. 68-71 Op)
-przepisy o skardze na bezczynność organu podatkowego oraz

odpowiedzialność pracownika organu podatkowego (art. 142
Op).

Zasada pisemności -art. 126 Op

Art. 126 Op: „Sprawy podatkowe załatwiane są w

formie pisemnej, chyba że przepisy szczególne
stanowią inaczej”.

Cel: ochrona pewności ustaleń w postępowaniu

podatkowym.

Przepisy realizujące tę zasadę:
1.Rozdział 9 działu IV Op „Metryki, protokoły i

adnotacje”

- obowiązek sporządzenia protokołu z każdej czynności

postępowania (art. 172 Op)

- obowiązek sporządzenia adnotacji z czynności, z

których nie sporządza się protokołu (art. 177 Op)

2.Art. 211 Op: „Decyzję doręcza się stronie na piśmie”.

Zasada dwuinstancyjności - art. 127 Op

Art. 127 Op: „Postępowanie podatkowe jest
dwuinstancyjne”.
Art. 78 Konstytucji RP „Każda ze stron ma prawo
zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej
instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania
określa ustawa”.
Jej realizacja oznacza dwukrotność - w wyniku
złożonego odwołania - rozstrzygnięcia tej samej
sprawy, przez organy podatkowe różnych instancji. To
nie jest kontrola rozstrzygnięcia pierwszoinstancyjnego,
ale rozpatrzenie tej samej sprawy po raz drugi.
Zasada dwuinstancyjności to wyraz prawa do obrony.
Jej naruszenie stanowi rażące naruszenie prawa i nie
może zostać uznane za wadliwość nieistotną.

Zasada dwuinstancyjności - art. 127 Op (2)

Art. 233 OP (przepis określający kompetencje organu odwoławczego):
§ 1. Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której:
1)   utrzymuje w mocy decyzję organu pierwszej instancji albo
2)   uchyla decyzję organu pierwszej instancji:
a)  w całości lub w części - i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy
lub uchylając tę decyzję - umarza postępowanie w sprawie,
b)  w całości i sprawę przekazuje do rozpatrzenia właściwemu
organowi pierwszej instancji, jeżeli decyzja ta została wydana z
naruszeniem przepisów o właściwości, albo
3)   umarza postępowanie odwoławcze.
§ 2. Organ odwoławczy może uchylić w całości decyzję organu
pierwszej instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia
przez ten organ, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy wymaga
uprzedniego przeprowadzenia postępowania dowodowego w
całości lub w znacznej części. Przekazując sprawę, organ
odwoławczy wskazuje okoliczności faktyczne, które należy zbadać
przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.

Zasada dwuinstancyjności - art. 127 Op (3)

Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 15 grudnia 2011 r. (I SA/Po 746/11):

„(…) ustanowiona w Ordynacji podatkowej zasada dwuinstancyjności (art. 127 O.p.)
oznacza, iż co do zasady organ odwoławczy zobligowany jest do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia sprawy już raz rozstrzygniętej decyzją organu I instancji. Omawiany
przepis art. 233 O.p. nadaje organowi odwoławczemu status organu merytorycznego, a
nie kasacyjnego. W konsekwencji organ ten winien dążyć do załatwienia sprawy już raz
załatwionej skarżonym rozstrzygnięciem we własnym zakresie i to bez względu na rodzaj
stwierdzonych mankamentów postępowania pierwszoinstancyjnego. Wydanie decyzji
kasacyjnej i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia jest możliwe wyłącznie
wówczas, gdy postępowanie przeprowadzone w pierwszej instancji wymaga znacznego
poszerzenia materiału dowodowego w sprawie. Ma to miejsce wtedy, gdy rozstrzygnięcie
sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej
części. W takich wypadkach organ odwoławczy dokonując oceny prawidłowości ustaleń
faktycznych dokonanych przez organ I instancji, musiałby przeprowadzić postępowanie
wyjaśniające albo w całości, albo w znacznej części, a nie jest do tego uprawniony,
bowiem wykracza to poza zakres jego kompetencji. Inne wady postępowania ani wady
decyzji organu I instancji nie mogą stanowić podstawy do wydania decyzji przewidzianej
w art. 233 § 2 O.p. Użyty w tym przepisie zwrot "w znacznej części" jest niedookreślony,
ustalenie zatem tej przesłanki jest możliwe jedynie na tle okoliczności konkretnej sprawy
(…). Organ II instancji ma ponadto uprawnienie na gruncie art. 229 O.p. do prowadzenia
dodatkowego postępowania dowodowego, w ramach którego nie obowiązuje wyłączenie
dopuszczalności nowych dowodów i nowych okoliczności faktycznych, ani też jakikolwiek
zakaz ich uwzględnienia”

Zasada trwałości decyzji podatkowej - art.

128 Op

Art. 128 Op „Decyzje, od których nie służy odwołanie w
postępowaniu podatkowym, są ostateczne. Uchylenie
lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności
oraz wznowienie postępowania mogą nastąpić tylko w
przypadkach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz
w ustawach podatkowych”.
Cel: ochrona pewności prawa oraz ochrona praw
nabytych przez stronę

(pewność po stronie adresata decyzji,

że organ nie będzie żądał zapłaty podatku w wysokości wyższej
od ustalonej w decyzji)

.

Cecha trwałości dotyczy decyzji ostatecznych.
Przysługuje im domniemanie zgodności z prawem.
Decyzje ostateczne mogą zostać wzruszone tylko w
tzw. nadzwyczajnych trybach postępowania
podatkowego.

Zasada trwałości decyzji podatkowej - art. 128

Op (2)

Decyzją ostateczną jest decyzja, od której nie

przysługuje odwołanie, a więc:

- decyzja wydana w drugiej instancji (w postępowaniu

odwoławczym),

- decyzja wydana w pierwszej instancji, od których nie

wniesiono w terminie odwołania

- decyzja, od których nie służy odwołanie.

Zasada jawności wyłącznie dla stron - art.

129 Op

Art. 129 Op: „Postępowanie podatkowe
jest jawne wyłącznie dla stron”.
Jawność wyłącznie dla stron
postępowania.
Ograniczenie jawności realizują przepisy
o tajemnicy skarbowej.

Zasada jawności wyłącznie dla stron - art.

129 Op

1. Postępowanie jest jawne dla stron.
2. Nie ogranicza się stronie dostępu do akt sprawy.

Art. 178 Op:
§ 1. Strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub
odpisów. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania.
§ 2. Czynności określone w § 1 dokonywane są w lokalu organu podatkowego w obecności
pracownika tego organu.
§ 3. Strona może żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania jej z
akt sprawy uwierzytelnionych odpisów.
§ 4. Organ

podatkowy

może

zapewnić

stronie

dostęp

w

swoim

systemie

teleinformatycznym do podań wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego oraz do
pism organu podatkowego doręczonych za pomocą środków komunikacji elektronicznej,
po identyfikacji strony w sposób określony w przepisach ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o
informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

    
Art. 179 Op:
 § 1. Przepisów art. 178 nie stosuje się do znajdujących się w aktach sprawy dokumentów
zawierających informacje niejawne, a także do innych dokumentów, które organ
podatkowy wyłączy z akt sprawy ze względu na interes publiczny.
§ 2. Odmowa umożliwienia stronie zapoznania się z dokumentami, o których mowa w § 1,
sporządzania z nich notatek, kopii i odpisów, uwierzytelniania odpisów i kopii lub wydania
uwierzytelnionych odpisów następuje w drodze postanowienia.
§ 3. Na postanowienie, o którym mowa w § 2, służy zażalenie.