POSTEPOWANIE DIETETYCZNE W

POSTEPOWANIE DIETETYCZNE W

ALERGII POKARMOWEJ

ALERGII POKARMOWEJ

Przez niepożądaną reakcję na pokarm należy

rozumieć nieprawidłową, powtarzalną i

odtwarzalną reakcję organizmu u danej osoby,

która występuje w trakcie spożywania lub po

spożyciu pokarmu, w formie różnych

dolegliwości. Niepożądana reakcja na pokarm

wyraża się w formie alergii pokarmowej lub

nietolerancji pokarmowej.

Podział nadwrażliwości pokarmowej

Podział nadwrażliwości pokarmowej

(wg EAACI – 2001)

(wg EAACI – 2001)

Nadwrażliwość
pokarmowa

Alergia pokarmowa

Niealergiczna nadwrażliwość
pokarmowa (nietolerancja)

IgE - zależna IgE - niezależna

Alergia pokarmowa

Alergia pokarmowa

Zespół objawów klinicznych (narządowych,
układowych) powstałych w organizmie
ludzkim w następstwie spożycia pokarmu
lub związków do niego dodanych, będących
wynikiem nieprawidłowej odpowiedzi
immunologicznej ustroju.

Nietolerancja

Nietolerancja

pokarmowa

pokarmowa

Niefizjologiczna odpowiedź organizmu
pozostająca w związku przyczynowym ze
spożytym pokarmem lub związków do niego
dodanych, wyzwolone reakcje kliniczne oparte
są na nieimmunologicznych mechanizmach
patogenetycznych (zatrucia
pokarmowe, nietolerancja laktozy,
galaktozemia)

Choroby alergiczne stanowią jeden z
podstawowych problemów zdrowotnych
współczesnego społeczeństwa ze
względu na:



narastającą częstość ich występowania



przewlekły lub nawrotowy charakter



nierzadko ciężki przebieg kliniczny

Alergia pokarmowa

Alergia pokarmowa



alergeny pokarmowe zajmują pierwsze

miejsce wśród czynników środowiskowych

sprzyjających rozwojowi chorób alergicznych

w okresie noworodkowym i niemowlęcym



alergia pokarmowa częściej występuje u

niemowląt i małych dzieci, aniżeli u dorosłych



stosunkowo niewiele pokarmów odpowiada za

większość niekorzystnych reakcji



mleko krowie jest najważniejszym ze

szkodliwych pokarmów u niemowląt

Częstość występowania nadwrażliwości

na pokarm jest największa w

pierwszych latach życia i zmniejsza się

w pierwszej dekadzie życia

•

dotyczy ok. 6 % dzieci < 3 roku życia

(Bock, 1987)

•

7 % dzieci < 3 roku życia (Sampson,

2001)

•

4,5 % niemowląt (Kaczmarski i wsp.,

1998)

•

0,04 – 0,5 % nadwrażliwość

pokarmowa wśród dzieci karmionych

naturalnie (Cantaini, 1991)

U większości niemowląt cierpiących na
alergię na białka mleka krowiego objawy
pojawiają się w 1. roku życia; u 80 %
dzieci do 5 roku życia rozwija się
tolerancja.

W naszym kręgu kulturowym i panujących
zwyczajach żywieniowych najczęstszymi
alergenami pokarmowymi u niemowląt są:

•

białka mleka krowiego

•

białko jaja kurzego

•

soja

•

gluten

U dzieci starszych wymienia się:

•

białko mleka krowiego

•

białko jaja kurzego

•

orzeszki ziemne

•

soja

•

pszenica

•

orzechy (laskowe, włoskie)

•

ryby

•

mięczaki

•

skorupiaki

•

czekolada, kakao

•

owoce cytrusowe, truskawki,

poziomki

Ryzyko wystąpienia alergii

Ryzyko wystąpienia alergii

Na podstawie poprawnie zebranego wywiadu można
przewidzieć jakie jest ryzyko wystąpienia alergii.
Ryzyko alergii u potomstwa wynosi:



10 – 25 % - gdy w rodzinie nie występuje alergia



20 – 40 % - gdy jedno z rodziców choruje na

chorobę alergiczną



30 % - w przypadku objawów alergii u rodzeństwa



40 – 60 % - obydwoje z rodziców mają objawy

alergii



nawet 72 % - gdy obydwoje z rodziców mają takie

same objawy alergii

Objawy

Objawy

Alergia pokarmowa ma „wiele twarzy”.
Najczęstsze objawy alergii to:



objawy ze strony przewodu pokarmowego:

kolka jelitowa, zaparcia, bóle brzucha,

biegunki o różnym stopniu nasilenia,

ulewania, wymioty, odmowa przyjmowania

pokarmu, stolce z domieszką krwi

Objawy

Objawy



objawy skórne:

atopowe zapalenie skory, pokrzywka,

czerwone lakierowane policzki,

ciemieniucha, zaczerwienienie w zgięciach

łokciowych i kolanowych, swędząca

wysypka



objawy ze strony układu oddechowego:

sapka, kaszel, niedrożność nosa, obrzęk

krtani, nawracające zapalenia oskrzeli,

zapalenia ucha środkowego, zapalenia błony

śluzowej nosa i spojówek, astma

(szczególnie wczesnoniemowlęca)

Objawy

Objawy



wymienionym objawom mogą

towarzyszyć: kłopoty ze snem,
nerwowość, płaczliwość, opóźniony rozwój
i wzrost, niedożywienie

Manifestacja kliniczna nadwrażliwości

Manifestacja kliniczna nadwrażliwości

pokarmowej zależy od wieku dziecka

pokarmowej zależy od wieku dziecka

jest to tzw. „marsz alergiczny”

jest to tzw. „marsz alergiczny”



do 6 m.ż. – objawy żołądkowo-jelitowe

ze współistniejącymi zmianami

skórnymi



7 – 12 m.ż. – objawy skórne



2-3 r.ż. – astma wczesnodziecięca



4-7 r.ż. – alergiczny nieżyt nosa



8-14 r.ż. – astma oskrzelowa, alergiczny

nieżyt nosa

Karmienie naturalne

Karmienie naturalne



u niemowlęcia karmionego wyłącznie

piersią mogą również wystąpić objawy
alergii, spowodowane obecnością
antygenów pokarmowych,
przechodzących do pokarmu z diety matki



zalecana jest dieta eliminacyjna matki

Diety eliminacyjne:

Diety eliminacyjne:



polegają na czasowym lub trwałym

usunięciu z żywienia chorego dziecka źle

tolerowanego lub szkodliwego pokarmu i

wprowadzenie w to miejsce składnika o

równoważnej wartości odżywczej



prawidłowo ustalona dieta eliminacyjna

powinna zapewniać prawidłowy rozwój

dziecka, chroniąc je przed pojawieniem się

stanów niedoborowych

Leczenie dietetyczne ma na

Leczenie dietetyczne ma na

celu:

celu:



wyciszenie reakcji alergiczno-

immunologicznej



zmniejszenie przepuszczalności bariery

śluzówkowej dla trofoalergenów



modyfikacje „marszu alergicznego”



regenerację błony śluzowej przewodu

pokarmowego oraz poprawę czynności
absorpcyjno – trawiennej



nabywanie tolerancji na pokarmy

uprzednio szkodliwe

Diety eliminacyjne:

Diety eliminacyjne:



czas trwania diety zależy od rodzaju choroby;



w zaburzeniach metabolicznych

(galaktozemia, fenyloketonuria) lub celiakii -

dieta eliminacyjna trwa całe życie



u dzieci z alergią pokarmową zależy od czasu

wygaśnięcia reakcji uczuleniowych (otwarta

próba prowokacji po min.9-12 miesiącach)

Rodzaje diet stosowanych w

Rodzaje diet stosowanych w

nadwrażliwości pokarmowej:

nadwrażliwości pokarmowej:



Dieta z wykluczeniem jednego lub kilku

pokarmów wywołujących objawy kliniczne,

stosowana w ostrych reakcjach.



Dieta oligoantygenowa (o zmniejszonej

alergenowości) – dozwolone jest spożycie

tylko „dozwolonych pokarmów”*, które

uczulają rzadko lub w cale:

* jagnięcia, ryż, kukurydza, gotowane

jabłko, brokuły, szparagi, szpinak, sałata,

ziemniaki, sól, cukier, ocet winny, oliwa z

oliwek

Rodzaje diet stosowanych w

Rodzaje diet stosowanych w

nadwrażliwości pokarmowej c.d....

nadwrażliwości pokarmowej c.d....



Dieta elementarna, oparta na wolnych

aminokwasach.

Dopuszcza się ewentualne

wprowadzenie produktów z grupy
„bezpiecznych pokarmów”

Dieta eliminacyjna matki

Dieta eliminacyjna matki

karmiącej

karmiącej



dieta matki karmiącej polega na eliminacji z

jadłospisu produktów uznawanych za

najsilniejsze alergeny:

ryby, orzeszki ziemne, orzechy laskowe, soja,

czekolada, kakao, niektóre owoce np. cytrusy,

poziomki, truskawki; chemiczne konserwanty,

sztuczne aromaty, barwniki



w przypadku objawów alergii pokarmowej u

dziecka – dodatkowo eliminacja mleka

krowiego i produktów mlecznych oraz

wołowiny i cielęciny

Karmienie sztuczne

Karmienie sztuczne



w przypadku braku efektów stosowania

diety eliminacyjnej przez matkę należy
stosować odpowiednie preparaty
mlekozastępcze



preparaty te stosujemy również w

przypadku przeciwskazań do karmienia
naturalnego, kiedy u dziecka występują
objawy alergii

Leczenie dietetyczne alergii i

Leczenie dietetyczne alergii i

nietolerancji pokarmowych

nietolerancji pokarmowych

U najmłodszych niemowląt z alergią w profilaktyce i

leczeniu stosowane są 3 grupy preparatów:



hydrolizaty białek mleka krowiego ( kazeiny lub

białek serwatkowych )



preparaty oparte na białkach sojowych lub

hydrolizatach soi i kolagenu



preparaty, w których źródłem białka są wolne

aminokwasy

W skrajnych przypadkach – homogenaty ( źródłem

białka jest mięso różnych gatunków zwierząt –

kurczak, gołąb, królik )

Hydrolizaty białkowe

Hydrolizaty białkowe



Hydrolizaty kazeiny



pozbawione laktozy, galaktozy, sacharozy



zawiera polimery glukozy i tłuszcze roślinne



wbogacone w L-karnityne, tauryne, choline, inozytol

◦

Nutramigen LGG (1,2)

◦

Pregestimil (wzbogacony w MCT)

Hydrolizaty wysokiego stopnia są rekomendowane

jako postępowanie pierwszego rzutu u dzieci z

objawami alergii na mleko krowie.

Hydrolizaty białkowe

Hydrolizaty białkowe



Hydrolizaty białek serwatkowych



◦

Bebilon Pepti 1 i 2 (zawiera laktoze,

wzbogacony w oligosacharydy)

◦

Bebilon Pepti MCT (nie zawiera laktozy)

Wskazania:



alergia na białka mleka krowiego,



znacznego stopnia uszkodzenie śluzówki jelit

uniemożliwiające normalne trawienie i

wchłanianie jelitowe (preparaty bezlaktozowe)

Preparaty sojowe

Preparaty sojowe



Preparaty sojowe

◦

Alsoy

◦

Bebilon sojowy 1, 2

◦

Humana SL

◦

Isomil 1, 2

◦

Prosobee 1, 2

Preparaty sojowe

Preparaty sojowe



źródłem białka jest izolat sojowy wzbogacony w :

metioninę, karnitynę, taurynę, żelazo, jod



wskazania:

◦

udowodniona alergia IgE-zależna na białko
mleka krowiego, która nie manifestuje się
enteropatią i przy jednoczesnym braku
tolerancji hydrolizatów białkowych,
nietolerancja laktozy, nie zaleca się stosowania
preparatów sojowych u niemowląt poniżej 4
miesiąca życia!

Diety elementarne

Diety elementarne



oparte na aminokwasach



lekkostrawne maltodekstryny



Ca:P (2:1)



wzbogacone w karnitynę, taurynę

◦

Neocate

◦

Elecare

Okresowa kontrola podczas

Okresowa kontrola podczas

stosowania leczenia

stosowania leczenia

dietetycznego:

dietetycznego:



ocena dotychczasowej skuteczności



potrzebę modyfikacji diety, przez rozszerzenie lub

zawężenie zakresu eliminowanych składników

pokarmowych



ocenę stopnia przestrzegania stosowanej diety

(błędy dietetyczne zamierzone, niezamierzone)



ocena stanu odżywienia



ujawnienie niekorzystnego wpływu diety na

organizm dziecka (niedobór składników

mineralnych, witamin)



potrzeba doraźnego lub długofalowego

wspomagania leczeniem farmakologicznym

Profilaktyka

Profilaktyka



najlepszym sposobem zapobiegającym

wystąpieniu objawów alergii pokarmowej
jest karmienie naturalne



wyłączne karmienie piersią przez pierwsze

6 miesięcy życia stanowi najlepszą
ochronę przed alergią lub przynajmniej
może opóźnić bądź złagodzić objawy
choroby

Profilaktyka

Profilaktyka



około 6 miesiąca życia dziecka pokarm matki

przestaje być wystarczającym źródłem energii i

składników odżywczych. W tym czasie dietę

niemowlęcia należy wzbogacać o kolejno i

pojedynczo wprowadzane produkty niemleczne



każdy nowy produkt wymaga oddzielnego

wprowadzania



podajemy 1 nowy produkt w odstępach

kilkudniowych, co ma na celu szybkie i bezbłędne

"wyłapanie" produktów, których dziecko nie

toleruje z powodu alergii, nietolerancji

pokarmowej, których objawy powstają do kilku dni

po spożyciu danego produktu.

Hydrolizaty nieznacznego stopnia

Hydrolizaty nieznacznego stopnia



Częściowe hydrolizaty (diety

hipoantygenowe) stosowane w profilaktyce

alergii w rodzinach wysokiego ryzyka

choroby atopowej

◦

Aptamil H.A.

◦

Bebiko H.A.

◦

Enfamil H.A.

◦

Humana H.A.

◦

Nan H.A.

Błędy w trakcie leczenia

Błędy w trakcie leczenia

dietetycznego

dietetycznego

•

w przypadku stosowania diety bezmlecznej –

stosowanie innych białek mleka zwierząt kopytnych,

cielęciny, wołowiny

•

eliminacja białka jaj kurzego – konsumpcja innych jaj

np. przepiórcze

•

długi czas stosowania diety eliminacyjnej bez

zastosowania próby potwierdzającej zdolność do

nabywania tolerancji na szkodliwy pokarm

•

dalsze stosowanie diety eliminacyjnej pomimo

utrzymywania się objawów chorobowych

•

brak wspomagania leczenia eliminacyjnego przez leki

antyalergiczne

•

brak edukacji rodziców

•

częste stosowanie diety bezglutenowej (na

wszystko!) bez uzasadnienia

Dziękuje za uwagę

Dziękuje za uwagę