Stosowanie morfiny u

umierających – problemy

etyczne

Anna Oronska

Poradnia Medycyny Paliatywnej

DCO Wrocław

Częstochowa 2009

Leczenie bólu – stanowisko

Kościoła katolickiego-Pius

XII:

• Jest dozwolone uśmierzanie bólu za pomocą

narkotyków, nawet gdy w konsekwencji
prowadzi to do ograniczenia świadomości i
skrócenia życia…

• W takim przypadku bowiem nie pragnie się

śmierci i nie dąży do niej, choć z uzasadnionych
przyczyn dopuszcza się ryzyko śmierci : pragnie
się jedynie skutecznie złagodzić ból, stosując
środki

przeciwbolowe udostępnione przez medycynę.

Przemowienie do lekarzy 1957r, cyt. E

vangelium vitae.

Leczenie bólu –Katechizm

Kościoła Katolickiego

• 2279.Stosowanie środków przeciwbólowych,

by ulżyć cierpieniom umierającego, nawet
za cenę skrócenia jego życia, może być
moralnie zgodne z ludzka godnością, jeżeli
śmierć nie jest zamierzona ani jako cel, ani
jako środek, lecz jedynie przewidywana i
tolerowana jako nieunikniona.

• Opieka paliatywna stanowi pierwszorzędna

postać bezinteresownej miłości. Z tego
tytułu powinna być popierana.

LECZENIE BÓLU

Podawanie środków przeciwbólowych

jest imperatywem moralnym w bólu
terminalnym. Gdyby lekarz ich nie prze-
pisał, dopuściłby się najbardziej niemoral-
nego zaniedbania w medycynie, w tej
sytuacji efekty uboczne nie mają
znaczenia. Lekarzowi za to nie wolno
posłużyć się śmiercią pacjenta jako celem
do zniesienia bólu

Szeroczyńska M. Eutanazja. UNIVERSITAS 2004, s. 965

Morfina likwiduje ból. I choć może skrócić
życie, jej zastosowanie u chorych
umierających jest etycznie dopuszczalne –
„zasada podwojnego skutku”.

Zasada podwójnego skutku

• Zasada podwójnego skutku głosi, że działanie

może spowodować zarówno zamierzony przez

nas skutek dobry, jak i niezamierzony skutek zły.

Aby taki czyn był moralnie usprawiedliwiony,

musi spełniać kilka warunków:

   1) możemy podjąć działanie, którego naturalny

skutek będzie dobry, nie możemy - kiedy będzie

zły,

   2) nie możemy podjąć działania, jeśli

przewidywany skutek zły przewyższałby

zamierzony skutek dobry,

   3) skutek uboczny, zły jest przewidywany, ale

nie jest przez nas chciany, mimo to dopuszczamy

go, bo nie możemy go uniknąć.

•

T. Biesaga

R.George,C.Regnard :Lethal opioids

or dangerous prescribers?

Palliative Med., 2007, 21, 77-80

Przekonania

rozpowszechnione

a nieprawdziwe

Prawda

1.Morfina jest dobrym
analgetykiem, lecz
jednocześnie
uzależnia i skraca życie

1.a. Brak dowodów, że morfina
stosowana prawidłowo ( we
właściwej dawce) skraca życie
( cyt. 24 pozycje literatury, m.in.
Sykes, Ahmedzai, Portenoy,
Twycross.)
b. U chorych z dusznościa nie
powoduje niewydolności
oddechowej
( Sykes, Cheng, Bruera)
c. Podana przy odłączeniu
respiratora – nie przyspiesza
śmierci (Chan)
d. szybko miareczkowana przy
bólu nowotworowym nie
powodowała niewydolności
oddechowej ( Estafan),

Przekonania rozpowszechnione

a nieprawdziwe

Prawda

2.
Problem uzależnienia
jest nieistotny u
terminalnie chorych.

2.Morfina stosowana w
leczeniu bólu daje b.
rzadko uzależnienie
psychiczne, niezależnie od
czasu przeżycia chorego

Przekonania rozpowszechnione

a nieprawdziwe

Prawda

3. Morfina skraca
życie, często
chory umiera po
podaniu morfiny.

3. Umierający chorzy często
otrzymują morfinę z
powodu bólu, może
nastąpić związek czasowy z
jej podaniem, ale nie
przyczynowy.
Ale emocje często biorą tu
górę nad racjonalnością.

Przekonania rozpowszechnione

a nieprawdziwe

Prawda

4. Zasada
podwójnego
skutku nie ma
zastosowania przy
prawidłowym
stosowaniu
morfiny

4. Zasada podwójnego

skutku pozwala
lekarzowi rozwiązać
problem:

a.leczyć skutecznie

ból, duszność,
niepokój, ryzykując
skrócenie życia
pacjenta, lub

b. pozwolić pacjentowi

cierpieć, aby nie
skrócić mu życia

Przekonania rozpowszechnione

a nieprawdziwe

Prawda

5. Ponieważ lekarz
podał choremu
morfinę, przyczynił
się do jego śmierci.
6. Śmierć chorego nie
jest skutkiem
nieuleczalnej
choroby, lecz
wynikiem działań
lekarza.
7. Opieka paliatywna
skraca życie.

5,6,7,- Te
argumenty, choć
ewidentnie
fałszywe, są
często
podawane.

Zwłaszcza przez
zwolenników
eutanazji!!!

Przekonania rozpowszechnione

a nieprawdziwe

Prawda

8. Chory i jego rodzina,
(a tez inny lekarz) myślą:
a) Oni ( lekarz,
pielęgniarka OP)
twierdzą, ze nie skracają
życia pacjenta, ale każdy
wie, ze to robią ( przy
morfinie to tylko kwestia
czasu)
b) Gdy lekarze nie mogą
mnie wyleczyć, są
odpowiedzialni za moje
cierpienie i śmierć.

8.Wymaga to
edukacji
społeczeństwa,
pacjentów, ich
rodzin, ale też
lekarzy
i pielęgniarek.

dawkowanie morfiny:

właściwa dawka,
indywidualnie dobrana,
odpowiednio
miareczkowana - leczenie

nieproporcjonalnie duża
dawka - dożylnie (np.
100 mg u „opioid naive” –
ignorancja lub chęć
zabójstwa

Wnioski:

1.Morfina, właściwie dawkowana, nie

zabija

i nie skraca życia
2. U chorego umierającego może

nastąpić zgon po podaniu morfiny, ale
jest to zbieżność czasowa a nie
przyczynowa

3. Zasada podwójnego skutku nie

powinna być używana dla etycznego
usprawiedliwienia stosowania morfiny
u umierających.