AUTYZM JAKO PROCES

ROZWOJOWY

dr hab. Małgorzata

Młynarska

• Głównym problemem dziecka autystycznego jest

zaburzenie komunikacji związane z tym, że dziecko

to nie wie do czego służy mowa.

• Najważniejszym objawem zaburzeń autystycznych

jest brak „teorii umysłu”, która nie ma szans na

jakąkolwiek „rekonstrukcję” bez uruchomienia

mechanizmów mowy w aspekcie komunikacyjnym i

reprezentatywnym.

• Prowadzona przeze mnie wieloletnia praktyka

w zakresie zaburzeń mowy dowiodła, że można

skutecznie pracować nad rozwojem „teorii umysłu”

u dzieci dotkniętych autyzmem.

• Metoda, którą opracowałam wraz z psychologiem

drem Tomaszem Smereką nosi nazwę „Dyna-Lingua

M. S.”

i odnosi się do rozwoju mowy oraz myślenia osób

z zaburzeniami komunikacji językowej w każdym

aspekcie.

Terapia, którą prowadziłam stała się podstawą

do badań prowadzonych metodą studium

przypadku.

W zakres badań wchodzą:

• faza badań mowy impresyjnej i ekspresyjnej,

• faza badania „teorii umysłu”

• faza badania efektów terapii dyskursywnej.

Stan mowy impresyjnej i ekspresyjnej badam za

pomocą diagnozy operacyjnej z której wywodzę

diagnozę nominalną.

„Teorię umysłu” rozumiem jako umiejętność umysłu

objawiającą się działaniem detektorów:

• intencjonalności ruchu

• ruchów gałek ocznych

• wspólnej uwagi

• „teorii umysłu”

Badanie „teorii umysłu” może być przeprowadzone:

- Testem Fałszywych Przekonań (TFP)
- Test Domniemanej Wiedzy (TDW)

Stawiam dziecku pytanie:
Który chłopiec wiedział, gdzie jest dobre łowisko?
(W razie potrzeby wyjaśniałam znaczenie słowa
łowisko).

- Test Domniemanych Stanów

Emocjonalnych (TDSE)

Pytanie, które stawiam brzmi:
Który chłopiec boi się psa ?

- Test Domniemanych Umiejętności
(TDU)

Pytanie, które stawiam, brzmi:
Który chłopiec mógłby trzymać w rękach
piłkę, jadąc na rowerze?

- Test Domniemanych Doświadczeń
(TDD)

Pytanie, które stawiam, brzmi:
Które z tych dzieci było kiedyś
podrapane przez kota?

- Test Rozpoznawania Mimicznego Wyrazu Emocji
(TRMWE)

Rysunki przeze mnie zaprojektowane przedstawiają:

1. strach (przerażenie), 2. gniew (złość), 3.
obrzydzenie (wstręt), 4. smutek (żal), 5. szczęście
(radość),
6. zaskoczenie (zdumienie).

Instrukcja, którą podaję
dziecku, jest
następująca:
„Popatrz na te rysunki.
Pomyśl, która z tych
osób myśli tak:…”

1. „To straszne!”
2. „Zaraz go uderzę!”
3. „Fu, ale to jest
wstrętne!”
4. Zaraz się rozpłaczę.”
5. „Hurra! Wygrałem!”
6. „Och! Co to jest?”

- Językowy Test Ról Społecznych (JTRS)

Pytanie brzmi:
Powiedz, co policjant mówi do kierowcy?

Pytanie jest podobne do poprzedniego:
Powiedz, co sprzedawczyni mówi do klienta?

Pytanie, które stawiam brzmi:
Powiedz, co konduktor mówi do
pasażera?

Pytanie brzmi:
Co matka mówi do chorego dziecka?

Pytanie, które wypowiadam, brzmi:
Co mówią mężczyźni?

Stymulacja języka jako narzędzia
komunikacji i myślenia odbywa się
na trzech poziomach:

• poprzez terapię integrującą
• poprzez terapię dyskursywną

konwersacyjną

• poprzez terapię dyskursywną

mentalistyczną

Na każdym etapie osoba autystyczna
przejawia inne objawy tego syndromu.
Terapia neurologopedyczna realizująca
indywidualny program rozwijania mowy
oraz myślenia sprawia, że osoba
autystyczna coraz bardziej uspołecznia
się i nabywa kompetencję do
porozumiewania się z otoczeniem.

Autyzm jako proces rozwojowy
zreferuję w oparciu o studium
przypadku Piotra L. (mojego
podopiecznego, którego prowadziłam
od początku i który osiągnął wysoki
poziom rozwoju w każdej sferze).

Terapia integrująca w życiu Piotra L.

(od 4 do 9 roku życia)

• praca nad likwidacją destruktywnych

zachowań

• praca nad akceptacją dotyku
• praca nad rozumieniem mowy poprzez

„zalewanie mową”

• praca nad nazywaniem poprzez stosowanie

rytmogestów

• praca nad mowa zdaniową poprzez

stosowanie kreacji ruchowych

Na etapie terapii integrującej Piotr osiągnął:

• rozwój mowy ekspresyjnej do poziomu zdań

rozwiniętych;

• zdolność do posługiwania się mową dla

wyrażania własnych potrzeb i żądań;

• rozwinął mowę echolaliczną poprawnie

artykułowaną;

• sprawność językową pozwalającą

naśladowanie (powtarzanie) zdań
wypowiadanych przez innych ludzi.

Konwersacyjny etap terapii dyskursywnej
w życiu Piotra L. (od 9 do 13 roku życia)

• praca nad spontaniczną aktywnością słowną

komunikacyjną;

• dalsza praca nad zachowaniami społecznymi;
• praca nad czytaniem ze zrozumieniem;
• praca nad czytaniem cichym ze

zrozumieniem;

• praca nad rozumieniem zadań z treścią;
• praca nad streszczaniem tekstów

przeczytanych lub wysłuchanych.

Na etapie konwersacyjnej terapii dyskursywnej

Piotr:

• rozwinął umiejętność prowadzenia dialogu za

pomocą matryc konwersacyjnych

• rozwinął osobiste motywy konwersacyjne, które

działały poprzez osobiste programy

konwersacyjne

• rozwinął dyskurs (schematyczny i bezosobowy)

nie zawierający strategii komunikacyjnej

• rozwinął zdolność utrwalania w pamięci wzorców

komunikacyjnych pełniących funkcję prototypów

w tworzeniu wypowiedzi analogicznych

• rozwinął zdolność uczestniczenia w dialogach

sterowanych

Mentalistyczny etap terapii dyskursywnej w
życiu
Piotra L. (od 13 roku życia do chwili obecnej)

• praca edukacyjna w zakresie przedmiotu

języka polskiego i innych na których zdobywał
wiedzę biologiczną, geograficzną, fizyczną itp.

• zdobywanie wiedzy o świecie, polityce,

rozrywce i kulturze;

• modyfikowanie testu fałszywych przekonań

i innych przedstawionych wcześniej

• rozwijanie „teorii umysłu” poprzez uczenie

wnioskowania o cudzych przekonaniach,
dążeniach, uczuciach i myśleniu

Na etapie mentalizacyjnej terapii dyskursywnej Piotr osiągnął:

 zdolność częściowego wejścia w role (w tym wypadku w rolę

szpiega)

Dialog charakteryzujący się „matrycowością” przebiegał w taki

sposób:

• Terapeuta: Witam pana, panie A. Podobno chciał się pan ze

mną spotkać?

• Piotr: Tak, chciałem.

• T.: Krążą pogłoski, że jest pan szpiegiem. Czy to prawda?

• P.: Tak, jestem szpiegiem.

• T.: I chce pan ode mnie wyciągnąć podstępnie tajne

informacje?

• P.: Tak, właśnie.

• T.: O czym pan chce się dowiedzieć?

• P.: O sprzedaży „Orlenu”.

 zdolność do wystąpień publicznych

 rozwinął umiejętność mówienia swoimi słowami

 rozwinął umiejętność funkcjonowania w grupie

 rozpoczął naukę gry w szachy

 rozwinął refleksję i samoocenę

Dziękuję za uwagę