Anna Jagiellonka

Królowa Polski od 1575 i wielka
księżna litewska z
dynastii Jagiellonów. Córka króla Polski
i wielkiego księcia Litwy Zygmunta I
Starego i Bony Sforzy. Żona księcia
Siedmiogrodu, króla Polski i wielkiego
księcia Litwy Stefana Batorego, który
w latach 1576-1586 sprawował
faktyczną władzę.

Do końca życia Zygmunta II Augusta
nie wyszła za mąż, co po
bezpotomnej jego śmierci w 1572 r.
uczyniło z niej czołową osobistość w
państwie, dziedziczkę rodu określaną
mianem infantki (hiszpańskie
określenie córki królewskiej).

Jednak 21 maja 1574 Jan
Zamoyski zobowiązał do jej poślubienia
kandydata francuskiego, Henryka
Walezego (w którego imieniu występował
tytularny biskup Walencji Jean de Monluc).
Owo zobowiązanie nie było wszakże,
prawdopodobnie całkiem świadomie,
częścią pacta conventa i zostało zapisane
w innym, nie mającym tak dużej mocy
prawnej, dokumencie. Ostatecznie Henryk
Walezy został królem Polski, jednak swych
zobowiązań matrymonialnych nigdy nie
dopełnił. 

Już po rocznym panowaniu Henryk
Walezy wrócił do Francji, gdzie objął
tron po zmarłym bracie, Karolu IX
Walezjuszu (formalnie nigdy nie
zrzekł się tronu polskiego i do końca
życia tytułował się królem Polski).

1 maja 1576 Anna Jagiellonka poślubiła
na Wawelu Stefana Batorego, a
następnie została wraz z nim koronowana
przez biskupa kujawskiego Stanisława
Karnkowskiego w katedrze wawelskiej.
Tego też dnia podpisała akt, w którym
zobowiązała się zrzec dóbr
odziedziczonych po matce i bracie, czego
dopełniła dopiero na sejmie
walnym w 1581. Uzyskała wówczas
dożywotnie zaopatrzenie na dobrach
litewskich i mazowieckich. Formalnie jako
królowa Polski zajmowała pozycję
równorzędną Stefanowi Batoremu,
próbowała jednak uzyskać nad nim
przewagę.

Owdowiała w 1586 roku. Anna
teoretycznie mogła nie zgodzić się na
bezkrólewie i sama objąć rządy ze
względu na fakt ogłoszenia jej
"królem" w czasie elekcji w 1575
roku, jednak z tej możliwości nie
skorzystała i zrzekła się własnych
praw do korony, popierając
kandydaturę swojego siostrzeńca,
królewicza szwedzkiego Zygmunta.

Ostatnie lata życia spędziła
w Warszawie, gdzie też zmarła 9
września 1596 na rękach Zygmunta
III. Na jej pogrzebie mowę
wygłosił Piotr Skarga uznając, że
dała piękny koniec i zamknięcie
domowi Jagiellońskiemu. Pochowana
w Kaplicy Zygmuntowskiej katedry
wawelskiej.

Była osobą niezwykle energiczną,
dążącą za wszelką cenę do realizacji
swoich zamierzeń. Przy tym bardzo
pobożna, co podkreślił Skarga: sama
kapłanom warszawskim za biskupa i
wizytatora stała.
Wspierała kontrreformację, walnie
przyczyniając się do zaniku
wpływów protestantyzmu na Mazowszu.
W 1579 Skarga dedykował jej
swoje Żywoty świętych.