Egzystencjalizm

Jean Paul Sartre , 1905-1980

Jean Paul Sartre i Simone de
Beauvoir

2

Od fenomenologii do
egzystencjalizmu



Sartre zaczyna od fenomenologii, tak jak Heidegger jest uczniem Husserla.



Badanie fenomenu istnienia. Czy istnieję tak samo jak rzecz? Nie, inaczej.
Rzecz jest

bytem-w-sobie

, jest tożsama ze sobą to znaczy nie ma w niej

świadomości, planów projektów, przeszłości, nie ma niczego poza tym co
jest teraz, co widać. Człowiek także jest bytem w sobie , ale odnosi się
to do przeszłości albo po śmierci, kiedy już niczego nie można zmienić.



Kiedy człowiek żyje ma projekty, marzenia, oczekiwania, realizuje je i
nigdy nie jest w pełni zadowolony, żadne osiągnięcie nie jest ostateczne.
Nie jest tożsamy ze sobą to znaczy, że w obręb ludzkiej tożsamości trzeba
włączyć także projekty. Czasami niezrealizowany projekt bardziej nas
określa dla nas samcyh niż to co jest ( mogłam być psychologiem , ale
jestem kelnerką. Krzesło nie ma tożsamości zawodu z tego powodu, że nie
jest szafą i nie zastanawia się jak zostać szafą. Krzesło nie wybiera.
Człowiek – zawsze. To znaczy że człowiek jest WOLNY ; zawsze może
wybrać i wybiera. Wybiera studia, pracę, partnera/partnerkę, rodzinę lub
samotność, nawet w więzieniu może wybierać, w dramatycznej sytuacji
może się poddać lub stawiać opór, zależy od wyboru, zależy od projektu
na siebie33.

3

Wolność



Inni są podobnie wolni jak ja, ale mam tendencję do
tego, żeby ich postrzegać w sposób
uprzedmiatawiający. Nie mam dostępu do ich
świadomości, ani oni do mojej.



Podmiot ma świadomość samego siebie, jest

bytem –dla-siebie

,



ma też świadomość świadomości samego siebie



Świadomość siebie rejestruje rzeczy dokonane.
Świadomość świadomości samego siebie ocenia
stopień realizacji, projektu, ideału ( jak superego).
Nie ma między nimi równowagi, i dzięki temu
brakowi równowagi możliwa jest egzystencja ludzka,
jako

walka bytu i nicości

.

4

Byt i nicość. Fenomenologia egzystencji według

Sartre;a

.



Byt to to, co już osiągnięte

, nicość

to świadomość własnej

świadomości, wartość, ideał, kierunek dążeń. To, czego nie ma.



Ten rozziew między bytem a nicością jest

alienacją

, która jest

wpisana w samą strukturę człowieka, w tą niestabilność
między świadomością siebie a świadomością świadomości
siebie, między ideałem a rzeczywistością (podobne do ego i
superego)



Człowiek chciałby być jak Bóg,

bytem-w –sobie

, który jest

doskonale tożsamy sam ze sobą,

i bytem -dla –siebie, zgodnością

z projektem,

nie być narażonym na wieczne niezaspokojenie ani

reifikację (urzeczowienie). Człowiek więc tworzy sobie istotę, która
nie odczuwa tej rozbieżności, jest doskonale tożsama ze sobą i
jednocześnie świadoma - i nazywa ją Bogiem. Sartre nazywa to

złą wiarą,

ponieważ człowiek na Boga wkłada też

odpowiedzialność za siebie, za swoje życie, tłumaczy nim świat, a
sam uważa się za wolnego od odpowiedzialności.

5

Wolność c.d



Zła wiara

nie musi być tylko religijna, może mieć

każdą inną postać spychania odpowiedzialności za
siebie i swoje postępowanie na innych. Na Boga,
historię, warunki.



Wolność realizuje się w zakładaniu określonych
ideałów, jakie by nie były. W określonych wyborach.
Człowiek jest bardzo ukierunkowany na

przyszłość,

zatem na to, czego nie ma i do czego prowadzą wybory.



Człowiek jest skazany na wolność – i na
odpowiedzialność.



„U człowieka i tylko u niego egzystencja poprzedza
esencję” – najpierw istnienie, potem jego sens. Najpierw
ideał, potem rzeczywistość, przyszłość nadaje sens
teraźniejszości i przeszłości.

6

„Piekło to inni”



Każdy istnieje na dwa sposoby , jako byt –

dla-siebie i jako byt-dla –innego. Stosunki
międzyludzkie są antagonistyczne, każdy
uprzedmiatawia innych. Oceniamy,
przypisujemy intencje i cele, używamy
ludzi do swoich celów. Każdy chce być
podmiotem, ale tylko on, każdy chce być
jak Bóg.

7

Jean-Paul Sartre

8

Krytyka i zarzuty



Ahistoryczność - człowiek Sartre’a jest

bytem niezmiennym i wiekuistym, poza
tym jest człowiekiem kultury Zachodu a nie
uniwersalnym.



Brak teorii społeczeństwa, jakby składało

się ono z samych jednostek. Jak w końcu
mogą istnieć razem skoro są tak
antagonistyczne?

9