Dobór próby

Małgorzata Chmielnik

Daria Jorg

Badania wyczerpujące vs

próba

• Badania wyczerpujące

- prowadzone dla

małych lub bardzo małych populacji, w
których pomiarowi poddaje się wszystkie
jednostki składowe.

• Badania niewyczerpujące

– stanowią

większość wszelkich badań. Większość
populacji to duże i bardzo duże
zbiorowości, a pomiarom poddaje się
jedynie część populacji, którą nazywa się

próbą.

Rodzaje populacji

•

Populacja skończona

– zbiór pewnych

rzeczywistych elementów różniących się
wartością badanej cechy. Np. populacja
studentów/pacjentów – z takimi populacjami
mamy do czynienia w badaniach
psychologicznych, socjologicznych i
pedagogicznych

•

Populacja nieskończona

– zbiór nieskończonych

możliwych powtórzeń pewnego eksperymentu,
w którym obserwuje się wartości pewnych
zmiennych. Ma ona status hipotetyczny.

Próby

•

Próba reprezentatywna

– charakteryzuje

się rozkładem danej cechy nieistotnie
różniącym się od rozkładu w populacji

•

Próby proste ze skończonych populacji

– Otrzymywane poprzez losowania:

indywidualne, nieograniczone, niezależne

•

Próby złożone ze skończonych populacji

–

uzyskuje się wykorzystując bardziej
zaawansowane schematy losowania (np.
złożone, zależne)

Wnioskowanie statystyczne

Na podstawie wyników pomiaru próby formułuje

się wnioski opisujące całą zbiorowość.

Celem doboru próby

jest, na podstawie wyników

jej pomiaru, opis badanej populacji.

Potencjalne błę

dy wynikają z różnicy między

rozkładem (strukturą) próby a rozkładem
badanej populacji.

Metody wnioskowania statystycznego pozwalają

określić

wiarygodność uogólnień

oraz określenie

ryzyka błędu

związanego z uogólnieniem.

Proces doboru próby

1. Ustalenie populacji badanej

– Populacja badana

– skończona zbiorowość, o której badacz chce

uzyskać określone dane

2. Ustalenie wykazu populacji badanej

– Wykazem (operatem) badanej populacji

nazywa się zbiór jednostek tej

populacji odwzorowany na określonej liście, z której dobiera się próbę

– Np. księga adresowa, lista wyborców, jakakolwiek inna lista
– + ZASADY! (na następnym slajdzie)

3. Wybór metody doboru próby

– Metoda doboru próby

– sposób w jaki jednostki populacji badanej są

odbierane z tej populacji

4. Zaplanowanie i dobranie próby

– Zaplanowanie procesu doboru próby

polega na pisemnym

sformułowaniu planu wprowadzenia w życie podjętych dotychczas
decyzji związanych z doborem próby

Ustalenie wykazu populacji badanej

- zasady

1.

Odpowiedniość

– wykaz powinien wiernie

odzwierciedlać badaną populację z uwzględnieniem
jej aktualności

2.

Kompletność

– wykaz powinien zawierać wszystkie

jednostki badanej populacji

3.

Wyłączności

- każda jednostka populacji powinna

występować w wykazie tylko jeden raz

4.

Dokładności

– wykaz nie może zawierać jednostek

nie istniejących lub nie należących do badanej
populacji

5.

Dogodności

– wykaz powinien być ponumerowany i

dostępny w jednym miejscu

Strategie doboru próby z

populacji

1. Dobór celowy
2. Na podstawie zgłoszeń ochotników
3. Pobieranie próby z populacji w

sposób losowy

Strategie doboru próby z

populacji

1.

Dobór celowy

– badacz sam wybiera

określone osoby do grupy badawczej lub
odwołuje się do opinii eksperta

Odmiany:

– Dobór kwotowy

• Badacz nie dobiera do próby konkretnych osób, ale

jakiekolwiek osoby o określonej wartości interesujących
go zmiennych aby ich rozkład był taki sam jak w
populacji

–

Zaleta: proste postępowanie i dobór

–

Wada: wyniki mogą być obciążone błędem, którego wielkości
nie da się dokładnie ustalić

– Dobór całkowicie przypadkowy

Strategie doboru próby z

populacji

2.

Na podstawie zgłoszeń ochotników

– tylko pozornie reprezentatywna, w
rzeczywistości tendencyjna,
ochotnicy różnią się od pozostałych
osób, ich zachowania i wyniki mogą
znacząco różnić się od poulacji jako
całości.

Psychologiczny portret ochotnika – Rosenthal i

Rosnow

1. Najlepiej udokumentowane

– Wyższy poziom wykształcenia
– Przynależność do wyższej klasy społ.-ekonom.; wyższy status społeczny
– Wyższy poziom inteligencji
– Wyższy poziom zmiennej aprobaty społecznej
– Większe zsocjalizowanie

2. Średnio udokumentowane

– Zwiększona tendencja do poszukiwania stymulacji
– Zwiększona tendencja do zachowań niekonwencjonalnych np. w sferze zachowań

seksualnych

– Ochotnikami są raczej kobiety, ale w przypadku badań nad stresem: mężczyźni
– Niższy poziom autorytaryzmu
– Niższy poziom konformizmu, ale u kobiet biorących udział w badaniu o profilu

klinicznym jest odwrotnie

3. Najmniej udokumentowane

– Ochotnicy pochodzą z mniejszych miast
– Zwiększone zainteresowanie religią
– Większy poziom altruizmu
– Ochotnicy są bardziej otwarci
– W badaniach dot. lęków, hipnozy ochotnicy wykazują niższy poziom

przystosowania

– Ochotnicy są młodsi, chyba, że badania mają charakter laboratoryjny i biorą w

nich udział kobiety

Strategie doboru próby z populacji

3.

Pobieranie próby z populacji w

sposób losowy

– sprzyja uzyskaniu

próby reprezentatywnej oraz
pozwala na wyciąganie wniosków o
populacji

• Losowanie niezależne i zależne
• Losowanie indywidualne (+jego

odmiany)
i grupowe

• Losowanie jednostopniowe i

wielostopniowe

• Losowanie nieograniczone i

ograniczone

• Losowanie warstwowe i grupowe
• Losowanie wielostopniowe

Losowanie niezależne i

zależne

• Losowanie niezależne – każdy raz

wylosowany element jest zwracany do
puli, prawdopodobieństwo wylosowania
pierwszego i n-tego elementu jest takie
samo. Wariant stosowany przy próbach
nieskończonych.

• Losowanie zależne – raz wylosowany

element nie jest zwracany do populacji, po
każdym kolejnym losowaniu liczebność
populacji zmniejsza się o jeden. Wariant
ten stosowany przy populacjach
skończonych, np. W badaniach
psychologicznych.

Losowanie indywidualne i

zespołowe

• Losowanie indywidualne – odnosi się

do populacji poszczególnych
niepogrupowanych elementów, np.
pojedynczych osób

• Losowanie zespołowe (grupowe) –

wymaga pogrupowania jednostek z
populacji np. Klasa szkolna,
mieszkańcy budynku. Jednostką
losowania są poszczególne grupy.

Losowanie jedno i

wielostopniowe

• Losowanie jednostopniowe – próbę

tworzą elementy populacji
bezpośrednio z niej wylosowane

• Losowanie wielostopniowe – zakłada

co najmniej dwa etapy, np. najpierw
losujemy zespoły elementów a
następnie z każdego zespołu
losujemy pojedyncze elementy

Losowanie nieograniczone i

ograniczone

• Losowanie nieograniczone – odbywa

się bezpośrednio z całej populacji,

ma charakter jednostopniowy

• Losowanie ograniczone – próbę

kompletujemy na podstawie

odrębnych losowań elementów z

poszczególnych części populacji, na

które została ona uprzednio

podzielona przez badacza, np.

podział Polski na regiony

Losowanie warstwowe i

grupowe

• Losowanie warstwowe – dzielimy cała populację

na warstwy i losujemy z każdej warstwy określoną
l. elementów. Podział musi być taki, aby każdy
element znalazł się tylko w jednej warstwie oraz
każdy element Do jakiejś warstwy należał –
podział kompletny i rozłączny. Warstwy
wyodrębniamy wg takiego kryterium, które w
istotny sposób różnicuje populację pod względem
badanej zmiennej

Losowanie warstwowe i

grupowe

• Losowanie grupowe – jednostką

losowania sa grupy nie jednostki,
stosowane do bardzo licznych
populacji.

– Zasady tworzenia grup:

• Maksymalizacja wariancji wewnątrzgrupowej
• Minimalizacja wariancji międzygrupowej
• Unikać mechanicznego określania

charakteru grup

• Za grupę należy uznać zespól elementów

populacji tworzących naturalny zespół

Losowanie wielostopniowe

•

Etapy:

I.

Warstwujemy populacje (np. dzielnice
miasta)

II.

Z każdej warstwy losujemy niezależnie
według oddzielnych operatów losowania
pewna liczbę grup (np. szkoły)

III. Z każdej grupy, w ramach każdej

warstwy oddzielnie losujemy pewną
liczbę elementów
(np. uczniowie poszczególnych klas)

Losowanie indywidualne

• Losowanie nieograniczone indywidualne –

losujemy z całej populacji pojedyncze

elementy, losowanie bezzwrotne. Jest

proste ale mało efektywne, stosujemy je

gdy populacja jest niezbyt duża i mamy o

niej mało dodatkowych informacji lub jest

jednorodna.

• Losowanie systematyczne indywidualne –

schemat jest wygodny, kiedy dysponujemy

gotowym spisem elementów populacji,

musimy jednak stosować go ostrożnie,

kiedy podejrzewamy występowanie

cyklicznych wahań badanej zmiennej.

Ustalenie liczebności próby

• Ustalenie liczebności próby należy do

podstawowych zadań badacza w
trakcie przygotowania badania.
Wzrost liczebności próby polepsza
rzetelność. Wielkość próby nie
zawsze zależy od wielkości populacji.
Wzrost liczebności próby zwiększa
jednak koszty badania. Istnieje zatem
granica wielkości próby, której nie
należy przekraczać.