OPAKOWANIA, MAGAZYNOWANIE I TRANSPORT YWNO CI
OPAKOWANIA, MAGAZYNOWANIE I TRANSPORT YWNO CI
OPAKOWANIE  służy do zabezpieczenia towarów i procesów potrzebnych podczas tego zabezpieczania.
inne definicje opakowania:
-� pojemnik stosowany do okrywania produktów,
-� towar przeznaczony do osłaniania (względnie łączenia) innych towarów, przystosowywania ich do
magazynowania i transportu oraz ochraniania przed wpływem atmosfery,
-� całościowe lub częściowe owinięcie towaru w celu ochrony podczas transportu i magazynowania,
a także w celu prezentowania towaru we właściwym świetle
FUNKCJE OPśKOWś :
a) w stosunku do zawartości:
-� ochronna (podstawowa, dominuje przy opakowaniach transportowych  ochrona nie tylko
zawartości opakowania, ale również ochrona otoczenia przed działaniem zawartości opakowania)
-� gospodarcza = techniczna (określa, że opakowanie powinno ułatwiać i w pewnych sytuacjach
umożliwiać magazynowanie, transport i użytkowanie)
b) w stosunku do konsumenta:
-� informacyjna (informuje o zawartości)
-� promocyjna
KŻśSYFIKśCJś OPśKOWś : podstawowe systemy klasyfikacji
a) wg. zasadniczej funkcji w stosunku do zawartości
-� jednostkowe (pośrednie i bezpośrednie)
-� zbiorcze
OPAKOWANIA TRADYCYJNE:
-� transportowe
ż� papiernicze
b) wg. materiału podstawowych elementów ż� sztuczne
ż� szkło
-� drewniane i z tworzyw drzewnych
ż� metale
-� papierowe i z tworzyw papierniczych
ż� drewno
-� z tworzyw sztucznych
ż� pozostałe o mniejszym znaczeniu (np. tkaniny)
-� metalowe
-� szklane
-� ceramiczne
-� włókiennicze
-� kombinowane (skonstruowane z różnych tworzyw, np. pudełko, w którym znajdują się elementy
papierowe i plastikowe)
-� inne (nietypowe)
c) wg. zasadniczego kształtu
ampułka kanister słój
butelki a słoje -> formalną granicą jest stosunek szerokości
balon klatka tacka
otworu wlewowego do średnicy części najszerszej
bańka klosz torba
> � butelka
beczka kubek tuba
< � słoik
bęben łubianka wiadro
butelka owinięcie worek
puszki a pudełka -> puszki to opakowania konserwowe, które
butla pudełko wytłaczanka
w trakcie odpakowywania ulegają zniszczeniu, a pudełka nie
faska puszka inne &
fiolka siatka
kadz
skrzynka
Szczegółowe kryteria podziału opakowa :
a) wg. zasięgu obrotu
b) wg. sposobu wykorzystania (jednorazowego i wielokrotnego użytku)
c) wg. sposobu rozliczeń
d) wg. użytkujących przemysłów
e) z punktu widzenia ochrony środowiska
1
działanie środowiska na opakowanie ulegające biodegradacji nie ulegające biodegradacji
technologia wtórnego przerobu nadające się nie nadające się
działanie opakowania na środowisko toksyczne nietoksyczne
DOBÓR I PROJEKTOWśNIE OPśKOWś
Czynniki wpływające na dobór opakowania:
�� właściwości produktu (konsystencja, barwa, zapach)
�� właściwości tworzyw opakowaniowych (np. przenikalność)
�� sposób pakowania i urządzenia pakujące
�� oddziaływanie na środowisko
�� warunki magazynowania (czas, wilgotność, temperatura)
�� warunki transportu
�� czynniki ekonomiczne
�� informacje dla konsumenta (gładkość powierzchni, aby dobrze było odczytać dane)
�� wymagania estetyki i reklamy
�� kulturowe, zwyczajowe i religijne wymagania odbiorców
�� wiek i płeć odbiorców
�� opinie konsumentów
Z punktu widzenia estetyki i reklamy opakowanie powinno:
�� zwracać uwagę
�� budzić zainteresowanie
�� wywoływać pragnienie posiadania
�� skłaniać do zakupu
�� wzbudzać sympatię i zaufanie do produktu i producenta
�� wywoływać korzystne wyobrażenia o jakości produktu
�� wyróżniać się z otoczenia
Cechy nazwy handlowej: Psychologiczne działanie barwy opakowań:
-� odróżniająca od innych -� psychiczne skupienie uwagi
-� łatwa do wymówienia i zapamiętania -� fizyczne wyróżnienie opakowania spośród
innych, ułatwienie zapamiętania produktu
-� związana z towarem
i producenta
-� wywołująca pozytywne skojarzenia
-� fizjologiczne
-� widoczna
-� optyczne czytelność grafiki
-� nieprzeładowana informacjami
-� skojarzenia smakowe informowanie
o zawartości
-� znaczenie symboliczne wywoływanie
pozytywnych skojarzeń, budzenie zaufania
-� uwarunkowania regionalne
Opakowany rodek spo ywczy znakuje się podaj c:
*� nazwę
*� wykaz składników
*� sposób przygotowywania, stosowanie
*� warunki przechowywania
*� data minimalnej trwałości/termin przydatności do spożycia
*� zawartość netto lub liczbę sztuk opakowanego środka spożywczego
*� oznaczenie partii produktu
*� klasę jakości handlowej
data minimalnej trwałości  data, do której prawidłowo
*� miejsce oraz z
ródło pochodzenia
przechowywany lub transportowany środek spożywczy zachowuje
*� dane odpowiedzialnego za produkt
pełne właściwości fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne i
organoleptyczne ( najlepiej spożyć przed&  )
termin przydatności do spożycia  termin, po upływie którego
środek spożywczy traci przydatność do spożycia, stosowany do
oznaczenia produktów nietrwałych mikrobiologicznie
2
SYMBOLE OBECNE NA OPAKOWANIACH:
tworzywo dopuszczone do opakowanie nadające się do recyklingu opakowania wielokrotnego użytku
kontaktu z żywnością (wewnątrz pętli rodzaj tworzywa) (przydatność do recyklingu)
dbaj o czystość deklarowana masa znak jakości
(opakowanie nie podlega (gwarancja ilości)
segregacji)
KODOWANIE EAN (European Article Numbering)
ż� nie jest bezpośrednio przeznaczone dla konsumenta
ż� kod kreskowy jest zbiorem cyfr i kresek
ż� EAN 13 (13-cyfrowe) lub EAN 8 (8-cyfrowe)
ż� aby umieścić kod na opakowaniu powierzchnia musi być gładka, miejsce
dyskretne, ale łatwo dostępne
ż� zabarwienie biało-czarne lub inne o wyraz
nym kontraście
trzy pierwsze cyfry (1,2,3) numer organizacji = kraj (dla Polski: 590)
znak skrajny
cztery kolejne cyfry (4,5,6,7) numer producenta / dystrybutora w kraju
EAN 13
znak rozgraniczający
pięć kolejnych cyfr (8,9,0,1,2) identyfikacja produktu
ostatnia cyfra (8) obowiązkowa cyfra kontrolna
znak skrajny
znak weterynaryjny
(produkt zatwierdzony przez
inspekcję weterynaryjną)
3
OPAKOWANIA Z TWORZYW SZTUCZNYCH
tworzywa sztuczne to związki wielkocząsteczkowe (polimery) otrzymywane w reakcji polimeryzacji
Skład tworzyw sztucznych:
*� monomery
*� inicjatory
*� katalizatory i kokatalizatory
*� inhibitory
*� emulgatory
*� stabilizatory emulsji i inne stabilizatory zapobiegają depolimeryzacji
*� substancje buforowe
*� regulatory (substancje regulujące)
*� napełniacze nadają połysk, zapobiegają przywieraniu
*� plastyfikatory substancje zmiękczające
*� substancje smarujące
*� barwniki i pigmenty (forma rozpuszczona i nierozpuszczona)
*� substancje antyelektrostatyczne
*� porofory (substancje porujące)
PODZIśA
TWORZYW SZTUCZNYCH:
a) wg. konsystencji:
-� sztywne
-� giętkie
b) wg. sposobu przetwórstwa (formowania kształtów)
-� tworzywa termoplastyczne
-� tworzywa termoreaktywne = termoutwardzalne
procesy nieodwracalne
-� tworzywa chemoreaktywne = chemoutwardzalne
Tworzywa sztuczne wykorzystywane Tworzywa sztuczne otrzymywane przez modyfikację naturalnych
w Europie do produkcji opakowań: oraz syntetycznych związków wielkocząsteczkowych:
�� polietylen (PE) -� CELOFAN (celuloza celuloza regenerowana)
�� polipropylen (PP) ~� powstaje przez obniżenie stopnia polimeryzacji celulozy
�� politereftalan etylenu (PET) ~� zniszczenie struktury włóknistej w procesie estryfikacji:
�� polistyren (PS) kwasem azotowym azotan celulozy = nitroceluloza
bezwodnikiem kwasu octowego octan celulozy =
�� polichlorek winylu (PVC)
acetyloceluloza
bezwodnikiem kwasu octowego i masłowego octanomaślan
celulozy
~� duża przezroczystość
~� właściwości barierowe (dobra bariera w stosunku do gazów,
ale słaba do wody  przepuszczalność i chłonność)
~� łatwopalność
~� stosunkowo łatwa zgrzewalność
~� nietoksyczność
-� KAUCZUK
~� guma (ebonit)
~� chlorokauczuk
~� hydrochlorokauczuk
4
WYBRśNE TWORZYWś SZTUCZNE I ICH WA
ś CIWO CI:
POLIETYLEN (PE)
�� otrzymywany na drodze polimeryzacji etylenu
HDPE wysoka gęstość (polimeryzacja niskociśnieniowa: temp. do 60�C, ciśń. do 5 atm.)
LDPE niska gęstość (polimeryzacja wysokociśnieniowa: temp. >60�C, ciśń.1000-3000 atm.)
�� właściwości:
-� barierowość (dobra w stosunku do wody i znacznie słabsza dla gazów)
-� giętkość
-� niska temp. topnienia (ok. 90�C)
zaleta: dobrą zgrzewalność
wada: obróbka cieplna w tego typu opakowaniach jest praktycznie niemożliwa
-� przezroczystość
HDPE - mlecznobiały
LDPE - przezroczysty
-� obojętność fizjologiczna
-� bezwonność
�� często łączony jest z innymi tworzywami
POLIPROPYLEN (PP)
�� właściwości:
-� barierowość zbliżona do polietylenu
-� większa wytrzymałość mechaniczna
-� odporność na wysokie temperatury (topnienie w temp. 150�C)
zaleta: możliwość obróbki termicznej w opakowaniu
wada: kruchość w niskich temperaturach
-� sztywność
�� tworzywo sztuczne częściej stosowane do opakowań sztywnych
�� OPP = polipropylen orientowany folie orientowane
-� produkcja polegająca na jedno- lub dwukierunkowym rozciąganiu folii w trakcie jej wytwarzania
-� pozwala na otrzymanie tworzywa o uporządkowanej strukturze
-� lepsza wytrzymałość mechaniczna
POLICHLOREK WINYLU (PCW / PVC)
�� właściwości:
-� dobra barierowość (lepsza w stosunku do wody i gazów)
-� duża wytrzymałość mechaniczna
�� winidur = utwardzony PVC wysoka wytrzymałość mechaniczna i odporność chemiczna może mieć
kontakt z żywnością
igielit = zmiękczony, plastyfikowany PVC posiada nieprzyjemny zapach powlekanie tkanin, odzież
ochronna, wyrób linoleum, ceraty
POLICHLOREK WINYLIDENU (PCWD / PVDC)
�� właściwości:
-� dobra barierowość (lepsza w stosunku do wody i gazów)
-� duża wytrzymałość mechaniczna
-� odporność chemiczna
�� stosowany głównie do wyrobu elementów aparatury chemicznej, rur, lakierów antykorozyjnych, włókien
�� diofan = powstaje wskutek kopolimeryzacji z innymi polimerami, bardzo odporny chemicznie
POLSTYREN (PS)
�� właściwości:
-� barierowość (dość dobra w stosunku do wody i znacznie słabsza dla gazów)
-� niska temp.topnienia (poniżej 100�C)
-� odporność na depolimeryzację (starzenie się)
-� lekkość
-� stosowany jako tzw. folie sztywne
5
�� polistyren spieniony = styropian powstaje w procesie ekstrudowania (niska przewodność cieplna,
lekkość)  stosowany jako materiał izolacyjny, przeciwwstrząsowy
POLIAMIDY (PA)
�� są grupą tworzyw o różnym składzie chemicznym, ale o jednej wspólnej cesze  wiązanie  CO-NH-
�� często występują jako substrat w parze z polietylenem
�� właściwości:
-� barierowość (dość dobra w stosunku do gazów, ale słaba w stosunku do wody)
-� duża odporność termiczna (głównie na niskie temp.)
-� wysoka temp. topnienia - mięknięcie
-� znaczna przezroczystość = dobry surowiec do obróbki (zgrzewanie, barwienie, drukowanie)
�� poliamidy wchodzą w skład tworzyw wielowarstwowych (laminat) oraz są używane do produkcji żyłek
na siatki na owoce
POLIESTRY
�� są grupą tworzyw o różnym składzie chemicznym, ale o jednej wspólnej cesze  wiązanie  COO-
�� wyróżnia się wśród nich dwie grupy:
poliw glany (PC)
politereftalan etylenu (PET)
�� właściwości:
-� dobra barierowość (zarówno w stosunku do gazów, jak i pary wodnej)
-� duża odporność termiczna (od -60�C do +190�C)
-� odporność na depolimeryzację (starzenie się następuje bardzo powoli)
-� nieco słabsza zgrzewalność
�� polinaftalen etylenu (PEN) nowe tworzywo termoodporne w przemyśle opakowaniowym,
właściwości znacznie lepsze niż w przypadku PET, ale jest również znacznie droższym tworzywem
ZABIEGI USZŻśCHETNIśJ CE TWORZYWś SZTUCZNE:
�� FOLIA METALIZOWANA = warstwa rozgrzanego aluminium naniesiona jako natrysk na tworzywo
sztuczne (zastąpiła laminaty, gdyż ma wystarczające właściwości mechaniczne i barierowe oraz większą
przez
roczystość)
�� FOLIA KRZEMOWA = rzadko stosowane powlekanie tworzyw sztucznych tlenkami krzemu: SiO (bardzo
x
dobre warunki barierowe już przy cienkiej powłoce, nietoksyczne, folie jednorodne)
�� FOLIE KURCZLIWE = folie wykonane z różnych tworzyw, którym zostały nadane właściwości kurczenia
się w odpowiednich warunkach:
termokurczliwe kurczące się pod wpływem wysokiej temperatury
rozciągliwe rozciągane w warunkach normalnych, a po usunięciu siły rozciągającej (np. po owinięciu
produktu) folia wraca do swoich rozmiarów
Zalety: łatwe pakowanie i formowanie na produktach
przezroczystość (łatwe identyfikowanie produktu)
lekkie, niewielkie wymiary i niska cena
Zastosowanie: bezpośrednie owijanie produktu, zabezpieczenie opakowania jednostkowego, połączenie
opakowań jednostkowych (np. zgrzewka), zabezpieczenie jednostki na palecie
Formy konstrukcyjne i opakowania jednostkowe Opakowania transportowe:
z tworzyw sztucznych: *� worki (folie i tasiemki foliowe)
*� butelki z folii sztywnych (PE, PET, PCV) lekkie,
*� beczki, bańki, kanistry (PE, PP)
odporne mechanicznie, wypierają butelki szklane
*� skrzynki (PE, PP) duża odporność wiążąca
*� fiolki (PE, PP, PCV, poliestry) się z wydłużeniem czasu użytkowania,
*� kubki (PP, PS) możliwość piętrzenia lub montowania na stałe
(mogą być przegrodowe i bezprzegrodowe)
*� pudełka
*� łubianki
*� tacki (spieniony PS często owinięty w folie
kurczliwe)
*� tuby (folie metalowe i tworzywa sztuczne: PE, PP)
*� torebki (giętkie folie PE i inne)
*� owinięcia (gładkie folie kurczliwe)
6
OPAKOWANIA PAPIERNICZE
-� do ich produkcji potrzebne są włókna roślinne
-� podstawowym składnikiem włókien jest celuloza (obecność innych składników, np. ligniny może
wpływać niekorzystnie na jakość wyrobów  kruszenie, żółcenie)
włókna drzewne (20-30% ligniny) - krótkie
len, konopie (kilka % ligniny)  długie im dłuższe włókna, tym większa wytrzymałość
bawełna (śladowe ilości ligniny)  krótkie
PÓA
PRODUKTY PśPIERNICZE:
-� masa szmaciana surowce tkaninowe (lniane, bawełniane)
-� masa celulozowa surowiec drzewny, oczyszczony z lignin w czasie obróbki, poprzez gotowanie
w odpowiednim roztworze (metody: siarczynowa, siarczanowa)
-� ścier drzewny uzyskany z rozdrobnionego, nieoczyszczonego drewna (gorsza jakość papieru)
-� masa makulaturowa rozdrobniona makulatura (gorsza jakość papieru)
-� masa słomiana stosowana sporadycznie
Do półproduktów często dodaje się ok. 15% substancji dodatkowych:
-� wypełniacze  wypełniają przestrzenie pomiędzy włóknami, zwiększają szczelność, gładkość,
wytrzymałość mechaniczną (np. gips, talk, kreda)
-� kleje  łączą włókna i wypełniacze, ograniczają nasiąkliwość i poprawiają wytrzymałość mechaniczną
-� barwniki
Produktem papierniczym nie posiadającym żadnych dodatków jest bibuła filtracyjna.
PODZIśA
PRODUKTÓW PśPIERNICZYCH:
a) wg. gramatury: (masa papieru na 1m3)
-� bibułki (do 28g/m3)
-� papiery (do 160g/m3)
-� kartony (do 315g/m3)
-� tektury (>315g/m3)
b) wg. użytego surowca: (opiera się na podziale na klasy  im niższy numer klasy, tym lepsza jakość)
-� klasa I = 100% masy szmacianej
-� klasa II = 50% masy szmacianej + 50% masy celulozowej
-� &
-� klasa X = 100% makulatury
PRODUKCJA PAPIERU:
1) rozdrabnianie przygotowanie masy do produkcji papieru
2) przygotowanie zawiesin zmielonych włókien w wodzie
3) uzupełnianie w ewentualne produkty dodatkowe
4) suszenie odwadnianie
5) prasowanie
6) wygładzanie wyrównywanie
7) nawijanie
ZśBIEGI USZŻśCHETNIśJ CE PśPIER:
�� nasycanie - masy papierniczej substancjami poprawiającymi barierowość i wytrzymałość mechaniczną
(tzw. parafinowanie, woskowanie)
�� powlekanie i laminowanie  połączenie z warstwą ochronną wykonaną z innego tworzywa
laminowanie  przy użyciu środka wiążącego/klejącego
powlekanie  bez środka wiążącego, ale z wykorzystaniem właściwości klejących jednej z warstw
Zabiegi uszlachetniające papier mają na celu nadanie zgrzewalności, poprawę barierowości oraz
odporności mechanicznej.
7
BIBUA
KI
�� stosowane jako owinięcia bądz
wewnętrzne wyposażenie opakowań (owinięcia owoców cytrusowych,
pakowanie butelek)
�� najczęściej uszlachetniane poprzez parafinowanie
PAPIERY
�� etykietowe (dwa różne wykończenia stron)
pakowe zwykłe
a) natron  celulozowy, powstaje metodą siarczynową (torebki, worki, podłoże do powlekania)
b) jawa  mocny, powstaje metodą siarczynową (torebki, niektóre warstwy tektury falistej)
c) manilla  celulozowo-makulaturowy, najsłabszy z papierów pakowych
d) szrenc  makulaturowy, wytrzymały mechanicznie, ale nie stosowany do kontaktu z żywnością
e) kraft  celulozowy, duża wytrzymałość i szerokie zastosowanie (torby, worki, tektura falista)
pergaminowe specjalne (zwiększona barierowość)
a) pergamin sztuczny = kwasowy  podczas produkcji zanurzany w r-r opartym na kwasie siarkowym,
pod wpływem którego włókna roślinne pęcznieją i tworzą ścisłą masę
b) pergamin zwykły  podczas produkcji miażdżony w urządzeniach z tępymi ostrzami, co powoduje
spęcznienie włókien
c) papier półpergaminowy  niższy stopień zmielenia niż u pergaminu zwykłego
asfaltowane bardzo odporne, ale ze wzg. na zapach nie są dopuszczone do kontaktu z żywnością,
powlekane, laminowane lub nasycane uszlachetnianie powoduje zwiększenie szczelności,
wytrzymałości mechanicznej oraz zgrzewalności, ale niestety wywołuje większą wrażliwość termiczną
(wysokie temp.  sklejanie się warstw, niskie temp. - tendencja do kruszenia)
TEKTURY
-� lite jedna lub wiele płaskich warstw (biała, szara, brązowa  w zależności od surowca)
faliste połączenie warstw litych z falowanymi
a) dwuwarstwowa
b) trzywarstwowa
c) czterowarstwowa
d) pięciowarstwowe
opakowania produktów bardzo
e) siedmiowarstwowe wrażliwych na transport
-� tektury można również podzielić ze względu na budowę fali (ozn. literowe od A do N)
-� mogą być uszlachetniane znanymi sposobami
-� stosowane głównie do wyrobu pudeł i pudełek
-� tektury faliste sztuczne  elementami konstrukcyjnymi są tworzywa sztuczne; nie wymagają
stosowania uszlachetnień
PAPIERNICZE OPAKOWANIA JEDNOSTKOWE I TRANSPORTOWE:
OPśKOWśNIE JEDNOSTKOWE ma na celu poinformowanie o: cenie, zawartości, składnikach itp.
OPAKOWANIE ZBIORCZE ma za zadanie dostarczenie produktów jednostkowych
OPAKOWANIE TRANSPORTOWE opakowanie całkowicie lub częściowo przygotowane do
transportu
8
PUDA
O opakowanie transportowe PUDEA
KO opakowanie jednostkowe
a) w zależności od sposobu wykonania: a) w zależności od sposobu wykonania:
~� składane ~� składane (dominują  prostsze w użyciu)
~� nieskładane ~� nieskładane
b) w zależności od konstrukcji: b) w zależności od konstrukcji:
*� klapkowe *� klapkowe
*� wieczkowe (osobne, nakładane wieczko) *� wieczkowe
*� specjalne *� szufladkowe
*� otwarte
c) w zależności od sposobu łączenia wykroju:
*� specjalne
ż� sklejane
ż� zszywane
c) w zależności od sposobu łączenia wykroju:
ż� sczepione
ż� sklejane
ż� zszywane
d) w zależności od powierzchni:
ż� sczepione
-� gładkie
-� z nadrukiem można je otwierać i zamykać wiele razy
-� powlekane
-� powlekane i z nadrukiem
e) w zależności od użytego materiału:
o z tektury falistej
o z tektury litej
f) w zależności od elementów dodatkowych:
�� wkładki amortyzujące
�� wkładki wzmacniające
�� inne
WORKI opakowania transportowe TOREBKI opakowania jednostkowe
-� wielowarstwowe, często powstają z papierów -� używane do produktów sproszkowanych,
powlekanych ziarnistych, sypkich
-� używane do produktów sproszkowanych,
-� w zależności od konstrukcji:
ziarnistych
*� płaskie
a) w zależności od konstrukcji:
*� krzyżowe (dno sześciokątne)
*� otwarte
*� klockowe (dno prostokątne)
*� wentylowe
*� specjalne
b) w zależności od sposobu łączenia:
*� klejone
*� szyte
-� wady worków papierowych: mało odporne na
uszkodzenia mechaniczne i czynniki
atmosferyczne, utrudniony transport ze względu
na kształt
OWINI CIA papierowa forma opakowania przyjmująca w znacznym stopniu kształt opakowywanego
produktu (np. kostka masła, dropsy, cukierki)
9
OPAKOWANIA METALOWE
-� używane głównie w przemyśle konserwowym
-� zalety: duża szczelność i wytrzymałość mechaniczna
wady: duża masa własna, migracja niektórych składników do żywności, podatność na korozje
�� surowce: rudy żelaza (stal) i aluminium
�� formy występowania:
folie (< 0,1mm)
blachy (> 0,1mm)
druty
BLACHY STALOWE
blacha czarna niepowlekana
*� mniej popularna
*� stal węglowa (ok. 2% węgla) z domieszkami metalicznymi: Mn, Cu, Ni i niemetalicznymi: P, S
*� stosowana do krótkiego przechowywania, ze względu na dużą podatność na korozję
*� podstawa do produkcji innego rodzaju blach
blacha biała powlekana = cynowana
*� pokryta warstwą Sn  ochrona antykorozyjna, zapobieganie migracji Fe do wnętrza opakowania
*� cynowanie blachy zachodzi na kilka metod:
a) metoda elektrolityczna (zanurzenie w elektrolicie zawierającym sole cyny  cienka warstwa Sn)
b) metoda ogniowa (zanurzenie w rozpuszczonej cynie)
�� opakowania wykonane z blach stalowych mogą być powlekane również innymi metalami:
-� cynk (Zn) nie stosuje się w przypadku produktów spożywczych (np. wiadra do przechowywania
zimnej wody)
-� chrom (Cr) ochrona przed korozją i przebarwieniami siarczkowymi
-� nikiel (Ni)
KOROZJA  efekt procesu utleniania
ż� miejsca szczególnie narażone to miejsca zamykania i łączenia w opakowaniu
ż� równomierna
wżerowa  niebezpieczna, gdyż przerwy w powłoce ułatwiają dotarcie do produktu
ż� czynniki przyspieszające: kwaśne środowisko, wilgoć (obecność H O), podwyższona temperatura, prąd
2
elektryczny
ż� zapobieganie: powłoki metaliczne i niemetaliczne (lakiery, emalie), przechowywanie w odpowiednich
warunkach, podwójne cynowanie
PRZEBARWIENIA SIARCZKOWE
ż� dotyczą produktów zawierających związki siarki  głównie produktów białkowych
ż� w wyniku reakcji żelaza z siarką powstają siarczki żelaza, które są ciemnogranatowymi nalotami
ż� obojętne dla konsumenta
BLACHY ALUMINIOWE
�� powstają z czystego glinu lub posiadają ewentualne domieszki (np. Mn, Mg)
�� lżejsze od stalowych, ale też słabsza wytrzymałość mechaniczna  łatwe otwieranie (uszlachetnienie
domieszkami poprawia antykorozyjność, twardość i odporność mechaniczną)
FOLIE METALOWE
�� powstają poprzez rozwalcowanie blachy
�� rodzaje:
folie aluminiowe  łatwe w formowaniu, często uszlachetniane (folie metalizowane  laminaty
z udziałem folii aluminiowych)
folie stalowe i folie cynowe  bardzo rzadko, związane z krótkotrwałym opakowywaniem
10
METALOWE OPAKOWANIA JEDNOSTKOWE I TRANSPORTOWE:
�� zastosowanie metali w opakowaniach:
50 % - artykułów spożywczych
16% - napojów
7% - aerozoli
6% - zamknięć opakowań szklanych
3% - innych
PUSZKI
-� opakowania jednostkowe jednorazowego otwarcia
a) w zależności od sposobu formowania:
*� tłoczone 2-częściowe (denko + pobocznica)
*� składane 3-częściowe (denko + wieczko + pobocznica) więcej połączeń = więcej miejsc zagrożonych
b) w zależności od sposobu zamknięcia:
*� lutowane
*� zgrzewane
c) w zależności od kształtów:
*� okrągłe
*� prostokątne
*� mandolinowe
Inne rzadkie opakowania jednostkowe: Opakowania transportowe:
pudełka (wielokrotnego otwierania i zamykania) bębny, beczki, kanistry
tacki konwie (używane jako opakowania mleczarskie)
torebki (różnokształtne) skrzynki (blaszane i druciane)
owinięcia (np. masło, serki topione) wiadra
tuby, butelki, fiolki klatki
11
OPAKOWANIA SZKLANE
-� podstawowym surowcem opakowań ze szkła jest SiO  dwutlenek krzemu / krzemionka w postaci
2
piasku
RODZśJE SZKA
ś:
-� jednoskładnikowe (SiO ) szkło kwarcowe
2
*� przepuszcza część promieniowania UV
*� stosowane w lampach kwarcowych leczniczych i opalających
-� dwuskładnikowe (SiO + Na O/K O) szkło wodne
2 2 2
*� konsystencja gęstej cieczy
*� duża przezroczystość i połysk
*� stosowane w produkcji powłok, spoiw i farb)
-� trzyskładnikowe (SiO + Na O/K O + CaO) szkło wapniowe
2 2 2
*� typowe szkło opakowaniowe
*� 70-75% SiO2
do 15% Na2O/K2O (w czystej postaci)
ok. 10% CaO (w postaci CaCO )
3
5% inne składniki
*� inne odmiany:
szkło ołowiowe = kryształowe (opakowania luksusowe)
szkło barowe = żaroodporne (szkło laboratoryjne)
-� podczas produkcji szkła na poziomie kilkudziesięciu % stosuje się dodatek stłuczki szklanej
-� poprawa jakości gotowego produktu
-� poprawa topliwości i jednolitości masy
-� ochrona środowiska (recykling)
PROCES PRODUKCJI SZKA
ś:
1) tłuczenie i mieszanie
2) oczyszczanie
3) topienie temp. 1500�C
-� stopiona masa zostaje ujednolicona i ponownie oczyszczana
4) chłodzenie
-� tempo chłodzenia wpływa na jakość gotowego wyrobu
-� przy zbyt szybkim chłodzeniu powstają wewnętrzne naprężenia pogarszające wytrzymałość
mechaniczną
5) formowanie wyrobów (przez rozdmuch lub wytłaczanie) temp. 700-800�C
USZŻśCHETNIśNIE SZKA
ś:
-� barwienie ograniczenie przepuszczalności światła
-� najczęściej na brązowo lub zielono poprzez dodatek substancji barwiących na niewielkim poziomie
(związki żelaza, związki chromu, związki miedzi)
-� powlekanie nanoszenie powłoki na powierzchnię
-� jedno- lub dwustronne nanoszenie powłok z różnych substancji i różnymi metodami
-� na zimno (100�C)
wykonywane w procesie produkcji podczas ochładzania
na gorąco (600-700�C)
-� powłoki wnikają w mikrospękania na powierzchni szkła (miejsca najbardziej narażone na
uszkodzenia), powodując zwiększenie wytrzymałości mechanicznej
-� powłoki pozwalają na ograniczenie grubości szkła, a co za tym idzie zmniejszenie jego masy
-� szkło jest najbardziej bezpiecznym produktem opakowaniowym:
-� praktycznie nie oddziałuje na opakowywane produkty żywnościowe (nie ma migracji, a jeżeli jest to
niewielka i mało znacząca dla konsumenta)
-� wykazuje całkowitą barierowość, jest obojętne i odporne chemicznie
12
-� ograniczenie zastosowania szkła wynika z:
-� dużego stosunku masy do objętości (ciężkość)
-� słabej wytrzymałości mechanicznej  kruchość
-� hałasu podczas manipulacji
FORżY KONSTRUKCYJNE OPśKOWś SZKŻśNYCH: (dominacja opakowań jednostkowych)
-� podział ze wzg. na proporcję pomiędzy otworem wlewowym a max. średnicą:
< � wąskootworowe: butelki, ampułki
> � szerokootworowe: słoiki, fiolki
BUTELKI SA
OJE
a) w zależności od kształtu: a) w zależności od zamknięcia:
~� monopolowa *�  twist-off (podstawowe zamknięcie stosowane
~� szartreska w przypadku słoi, metalowe z uszczelką,
wymagane odpowiednie wyprofilowanie szyjki)
~� baryłka
*� zatrzaskowe typu  Komfort (wieczko
~� vichy
szklane przymocowane do słoja metalowym
~� mleczarska
pałąkiem)
~� bordo
butelki winiarskie
*� typu weka
~� reńska
*�
~� lunetka
b) w zależności od zamknięcia
*� korek zamknięcie klasyczne (z korkowicy
drzew lub tworzyw sztucznych)
*� kapsel zamknięcie koronowe (metal
z uszczelką)
*�  twist-off
*�  Pilfer-proof (metalowa zakrętka z uszczelką,
która przy otwieraniu ulega uszkodzeniu 
zerwanie dolnej części, np. butelka wódki)
*� zamknięcie pałąkowe (korek przymocowany
do szyjki metalowym pałąkiem, np. butelki
niektórych piw)
*�  Feniks (płaskie metalowe wieczko
przymocowane metalową obejmą)
Szklane opakowania transportowe:
balony i gąsiory (opakowania stosowane przy produkcji napojów alkoholowych, często zabezpieczane
opakowaniami pośrednimi w postaci koszy wilkinowych)
13
OPAKOWANIA DREWNIANE
-� coraz częściej wypierane ze względu na deficytowość surowca
-� drewno różnego pochodzenia, ale spełniające pewne wymagania  odpowiednia jakość:
-� wilgotność (ok. 10-15%; zbyt wilgotne  zakażenia mikrobiologiczne, zbyt suche  obniżenie
szczelności)
-� wolność od wad lub ich ograniczony zakres
sęki, pęknięcia
wady budowy i zabarwienia
porażenia przez grzyby i uszkodzenia spowodowane przez org. żywe
wady kształtu (krzywizny, zgrubienia, spłaszczenia)
wady przetarcia powstające podczas obróbki
-� odpowiedni gatunek drzewa (różnice w twardości, łatwości w obróbce, obecności lub braku żywicy)
RODZAJE TWORZYW DRZEWNYCH:
-� tarcica (deski, klepki) / pr ty i kije (wiklina)
-� łuszczka  cienkie płaty (do 3 mm) powstające na skutek skrawania i zdzierania z miękkich gatunków
drewna produkcja łubianek
-� sklejka  płyty powstałe w postaci sklejonych, cienkich płatów
-� płyta pilśniowa  drewno odpadowe, rozdrobnione, wymieszane i sprasowane wraz z substancjami
klejącymi i uszlachetniającymi
KONSTRUKCJE OPśKOWś DREWNIśNYCH (dominacja opakowań transportowych)
SKRZYNIE i SKRZYNKI  odpowiednik pudeł
a) w zależności od konstrukcji czoła skrzynki
b) w zależności od konstrukcji:
*� żeberkowe przewietrzane przez odstępy pomiędzy deskami
*� lite = pełne
c) w zależności od sposobu łączenia:
*� zbijane (grubościenne, elementy łączone przez gwoz
dzie)
*� spinane (cienkościenne, elementy łączone przez spinacze)
*� zbrojone (dodatkowo wzmacniane, np. drutem)
*� zakładane
KLATKI  służą do transportu surowców w przemyśle drobiarskim lub mięsnym
OPAKOWANIA BEDNARSKIE  wytwarzane z klepek
�� beczki
-� używane do produktów płynnych i półpłynnych
-� wykonane z klepek dębowych: wklęsłowypukłych (pobocznica) oraz płaskich (dno i wieko)
-� wzmacniane metalowymi obręczami
-� charakterystyczny kształt wiąże się z ułatwianiem przemieszczania i manipulacją (toczenie,
stawianie) oraz odpornością na nacisk statyczny (piętrzenie)
�� kufy i kadzie (analogiczne do dużych beczek, stosowane głównie do przechowywania)
�� faska (niewielkie naczynie przypominające wiadro)
SKRZYNKI i B BNY (wykonywane ze sklejki lub płyty pilśniowej)
A
UBIANKI
-� wykonywane z łuszczki
-� służące do transportu owoców i warzyw
-� podział ze względu na konstrukcję (brak lub obecność uchwytu, brak lub obecność wieka)
OPAKOWANIA WIKLINOWE
�� kosze i skrzynki (opakowania dekoracyjne)
14
OPAKOWANIA TKANINOWE (wyłącznie opakowania transportowe)
z włókien sztucznych: poliamidowe, poliestrowe (odporniejsze, mocniejsze)
z włókien naturalnych: wyłącznie roślinne, których podstawowym składnikiem jest celuloza
�� juta = trawa indyjska włókna pochodzenia łykowego z łodyg
�� len włókna pochodzenia łykowego z łodyg; wytrzymałe mechanicznie
�� konopie włókna pochodzenia łykowego z łodyg
�� bawełna włókna pochodzenia nasiennego; słabsze mechanicznie ale o ścisłym splocie
WORKI:
-� stosowane do produktów rozdrobnionych
-� przyjmują kształt produktu
-� duża wytrzymałość
-� siatkowe lub z gęstej tkaniny
OPAKOWANIA CERAMICZNE
�� przede wszystkim opakowania ozdobne, dekoracyjne, upominkowe (bardzo rzadkie zastosowanie w
przemyśle spożywczym)
�� właściwości zbliżone do szkła
�� fajans, kamionka, porcelana
OPAKOWANIA AEROZOLOWE (wyłącznie opakowania transportowe)
�� opakowania mieszane (metal, tworzywo sztuczne, szkło)
�� nietypowa konstrukcja: faza ciekła i gazowa  po naciśnięciu na zawór następuje wydobycie produktu
(w formie piany, pasy, mgły itp.)
�� głównie stosowane w przemyśle kosmetycznym (w przemyśle spożywczym np. bita śmietana)
�� zalety: wygoda użytkowania
wady: wyższa cena, negatywne działanie zawartego gazu na środowisko
OPAKOWANIA KOMBINOWANE
�� skonstruowane z dwóch lub więcej tworzyw (jedne części opakowania są wykonane z jednego, a inne z
drugiego tworzywa itp.)
�� udział poszczególnych tworzyw powinien być porównywalny (np. opakowanie szklane z etykietą
papierową i metalowym zamknięciem nie jest opakowaniem kombinowanym)
15
JEDNOSTKI A
DUNKOWE  zespoły ładunków uformowane na jakimś urządzeniu, w którym
tworzą zwartą całość są przystosowane do przemieszczania
�� palety
-� płyty znormalizowanych wymiarach (1200 x 800 mm; 1200 x 1000 mm)
-� wykonane z różnych materiałów  dominują drewniane, rzadziej metalowe i z tworzyw sztucznych
-� przystosowane do podnoszenia wózkiem widłowym (2- i 4-wejściowe)
-� 3 podstawowe konstrukcje: płaskie, słupkowe, skrzyniowe
�� pakiety
-� przystosowane do rozładunku mechanicznego
-� formowane z luz
nych elementów, które ze względu na wymiary nie mogą być paletyzowane
-� nie dotyczą bezpośrednio przemysłu spożywczego: pakiety blach, rur, prętów
�� kontenery
-� przeznaczone do przewozu bez rozładunku (przekraczają 1m3)
-� rodzaje:
*� kontenery elastyczne worek wyposażony w uchwyty i otwory umożliwiające przemieszczanie;
jednorazowego lub wielokrotnego użytku
*� kontenery sztywne = uniwersalne przystosowane do transportu towarów bez szczególnych
wymagań; małe, średnie, wielkie
*� kontenery płytowe
*� kontenery specjalne kontenery specjalnego przeznaczenia: izotermiczne
(chłodnicze/ogrzewane), specjalizowane (cysterny do cieczy, kontenery do gazów bądz
towarów
sypkich)
żśTERIśA
Y POżOCNICZE:
�� pomagające w konstruowaniu i wzmocnieniu konstrukcji opakowania (np. gwoz
dzie, śruby, spinacze,
kleje, druty, taśmy, lakiery)
�� pomagające we właściwym użytkowaniu i informowaniu o zawartości opakowania (np. farby, emalie,
etykiety)
�� materiały przeciwwstrząsowe (np. styropian, gąbka, tektura falista, przekładki)
�� materiały kształtujące warunku wewnątrz opakowania (substancje higroskopijne  wchłaniają wilgoć)
Opakowanie aktywne  stanowi opakowanie żywności, które poza spełnianiem funkcji bariery ochronnej
przed wpływem czynników zewnętrznych, spełnia dodatkowe funkcje kontrolując, a nawet wpływając na
przebieg zjawisk zachodzących wewnątrz opakowania
�� usuwanie lub wydzielanie (np. pochłaniacz wilgoci)
�� dostosowanie do obróbki (np. dostosowane do podgrzewania w kuchenkach mikrofalowych  całkowite
lub częściowe bariery dla mikrofal)
Opakowanie inteligentne  stanowi opakowanie, które monitoruje i przekazuje zarejestrowaną
informację o jakości produktu żywnościowego
�� wskaz
niki optymalnej temperatury spożycia
�� wskaz
niki przydatności do spożycia
16