Determinanty dochodu narodowego 
model keynesowski. Globalny popyt,
polityka fiskalna i handel
zagraniczny
Wykład 4
Wykład 4
LITERATURA zalecana, w szczególności:
" D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroekonomia, rozdział 22, ss.70-93.
" A. Baszyński, B. Kalinowska, M. Knapińska, Makroekonomia. Państwo w
gospodarce (ćwiczenia i przykłady), 2006, rozdział 2.
" A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w gospodarce
(ćwiczenia i przykłady), 2007, rozdział 4.
dr Katarzyna Szarzec 1
Gospodarka amerykańska, lata 1954 1991
Przeciętny udział Odchylenie Korelacja z
Wyszczególnienie
w realnym standardowe realnym
PNB PNB
Realny PNB 1,000 0,017 1,00
Konsumpcja 0,542 0,009 0,77
Inwestycje, w tym: 0,242 0,068 0,92
dobra konsumpcyjne
dobra konsumpcyjne
0,076 0,049 0,78
0,076 0,049 0,78
trwałego użytku
inwestycje brutto 0,167 0,082 0,91
Wydatki rządowe 0,222 0,020 0,05
Eksport 0,087 0,056 0,38
Import 0,094 0,049 0,72
y
ródło: R.J. Barro, Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997, s. 35.
USA  udział wydatków rządowych w PKB w: 1900 r. 7,3%, 1928 r.  10,4%.
2
Model rozszerzonej gospodarki
Podmioty:
" gospodarstwa domowe
" przedsiębiorstwa
" budżet państwa
" zagranica
" zagranica
Y = C + I + G + NX gdzie:
 C  wydatki konsumpcyjne
 I  wydatki inwestycyjne
 G  wydatki rządowe
 NX  eksport netto
 Y  wielkość produktu
3
Państwo w gospodarce
" Wpływ państwa na gospodarkę poprzez:
 Wydatki państwa na służbę zdrowia, oświatę,
obronę narodową, administrację i inne cele 
jest to znaczący składnik popytu globalnego.
 Podatki  znaczna część dochodów podmiotów
 Podatki  znaczna część dochodów podmiotów
gospodarujących jest im  odbierana w formie
podatków, co zmniejsza ich konsumpcję.
" Polityka fiskalna  decyzje rządu dotyczące
wydatków i podatków.
4
Budżet państwa
" Budżet państwa  plan finansowy zawierający
wydatki państwa i sposoby ich sfinansowania
(dochody), ustalany na okres roku.
" Funkcje budżetu: fiskalna, redystrybucyjna, alokacyjna i
 stabilizacyjna (stymulacyjna)
 stabilizacyjna (stymulacyjna)
" Saldo budżetu państwa:
 Deficyt budżetowy  nadwyżka wydatków nad
dochodami budżetowymi
 Nadwyżka  nadwyżka dochodów budżetowych nad
wydatkami
5
Rodzaje wydatków z budżetu państwa
" Wydatki zw. na przeznaczenie:
 związane z tradycyjnym pełnieniem przez
państwo takich funkcji jak: obrona narodowa,
administracja i wymiar sprawiedliwości;
 związane z realizacją celów społecznych
 związane z realizacją celów społecznych
 państwa dobrobytu (oświata, kultura, ochrona
zdrowia, świadczenia socjalne itp.);
 wynikające z pełnienia przez państwo funkcji
interwencyjnych gospodarce;
 obsługa długu publicznego.
6
Wydatki sektora publicznego, 2003 (% PKB)
Kraj Ogółem Obrona Edukacja (2002) Zdrowie
Australia 34,9 1,84 4,85 6,41
Kanada 39,3 1,17 5,17 6,92
Dania 53,0 1,52 8,51 7,47
Francja 54,4 2,54 5,63 7,71
Niemcy 46,8 1,42 4,77 8,68
Niemcy 46,8 1,42 4,77 8,68
Włochy 48,2 2,47 5,63 6,77
Japonia 36,9 1,88 4,75 6,31
Hiszpania 38,2 1,60 5,09 6,12
Szwecja 56,4 1,10 4,45 5,49
Wielka 45,1 2,84 5,32 6,86
Brytania
USA 36,6 3,78 5,71 6,78
7
Guide to Economic Indicators, The Economist, 2006, s. 76.
Wydatki rządowe (G)  model keynesowski
" Wydatki z budżetu państwa (G) na dobra i usługi
zwiększają popyt globalny (AD=C+I+G).
" Przyjmuje się, że G mają charakter autonomiczny
względem wielkości produkcji.
 Dlatego uwzględnienie wydatków państwa w
 Dlatego uwzględnienie wydatków państwa w
modelu keynesowskim powoduje zwiększenie
popytu globalnego i produktu w punkcie
równowagi.
8
Wpływ wydatków państwa (G) na produkt
w punkcie równowagi
AD
AD
AD=C+I+G
AD=C+I
AD=C+I
G
Ca+I
45o
45o
Y
Y
e2
e1 Y
Y
9
Podatki
" Podatki  przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne
świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na
podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów
na pokrycie wydatków państwowych.
" Rodzaje podatków: dochodowe, pośrednie, majątkowe,
inne.
" Inne dochody budżetu państwa: opłaty, cła, dochody z
" Inne dochody budżetu państwa: opłaty, cła, dochody z
prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych
" Wpływy podatkowe  udział w PKB:
 Szwecja, 2004  ok. 50% PKB
 USA, 2004  ok. 25% PKB
 Japonia, 2004  ok. 25% PKB
 Strefa euro, 2004  ok. 40% PKB
10
Podatki  model keynesowski
" Państwo poprzez podatki wypływa na popyt
globalny.
" Założenia:
 podatki są proporcjonalne do dochodu,
jako t oznaczamy stawkę podatkową, a Yt to wielkość
wpływów podatkowych do budżetu.
wpływów podatkowych do budżetu.
" Uwzględnienie w analizie podatków sprawia, że
dochód rozporządzalny jest mniejszy od
wytwarzanego produktu. Tym samym mniejsza jest
konsumpcja, gdyż maleje jej część zależna od
rozmiarów dochodu.
11
Funkcja konsumpcji z uwzględnieniem
podatków
" funkcja konsumpcji  związek między bieżącymi
dochodami (dochodem rozporządzalnym) a
wydatkami konsumpcyjnymi:
C=Ca+ksk*Yd=Ca+ksk*(1-t)*Y
gdzie:
 Ca  autonomiczny popyt konsumpcyjny
 ksk (MPC)  krańcowa skłonność do
konsumpcji;
 Yd=(1-t)*Y  dochód do dyspozycji
 t  stawka podatkowa
12
Podatki i produkt równowagi
AD
AD
AD=Ca+MPC*Y+I
AD=Ca+MPC(1 t)Y+I
Uwaga: MPC=ksk
Ca+I
45o
45o
Y
Y
e1 Y
e2
Y
13
Podatki i wydatki a produkt równowagi
AD=Ca+ksk*(1-t)*Y+Ia+Ga
AD
AD
AD=C+I
AD=C+I+G
G
Ca+I
45o
45o
Y Y
Y
e1 e2
Y
14
Wpływ wielkości produkcji na wpływy
podatkowe i saldo budżetu państwa
Yt, G
Yt
G
Y Y
1
gdzie: Yt  wpływy do budżetu z
tytułu podatków
" poniżej produkcji Y1 występuje deficyt budżetowy,
15
" powyżej produkcji Y1 występuje nadwyżka w budżecie.
Mnożnik w gospodarce zamkniętej z państwem
" mnożnik  o ile zwiększy się dochód na skutek zmiany
popytu autonomicznego o jednostkę.
" formuła mnożnika dla gospodarki zamkniętej z wydatkami
rządowymi i podatkami (M):
1
1
M =
M =
1- ksk *(1- t)
Przykład:
ksk=0,8 ; t=0,1
to: M=3,57
W gospodarce wskutek wzrostu wskaz
nika konsumentów
producenci zwiększyli swoje inwestycje o 100.
SKUTEK: "Y="I * M = 100 * 3,57=357
16
Mnożnik zrównoważonego budżetu
" Jednoczesne zwiększenie wydatków i
zebranych podatków o tę samą kwotę
zwiększa wartość produktu równowagi. Ten
mechanizm to mnożnik zrównoważonego
mechanizm to mnożnik zrównoważonego
budżetu.
17
Dług publiczny
" Deficyt budżetowy  trzeba go sfinansować& :
 wzrost stawek podatkowych, ale&
 zaciągnięcie długu publicznego
" Dług publiczny  suma pozostałych do spłacenia
wszystkich pożyczek państwowych.
" Sposoby zaciągania długu:
" Sposoby zaciągania długu:
 emisja bonów skarbowych i obligacji skarbu państwa
 pożyczki zaciągane w instytucjach finansowych
krajowych i zagranicznych, u rządów innych państw
 zaciągniecie długu przez rząd w banku centralnym 
tzw. emisja  pustego pieniądza  w  normalnych (!)
krajach prawnie zabroniona!
18
Saldo budżetu państwa (% PKB)
Kraj 1990 1995 2000 2004 2005 Dług
publiczny
% PKB
Kanada -6,5 -4,3 2,3 0,6 1,7 26,3
Dania -0,8 -2,6 1,4 2,9 4,5 7,5
Francja -2,4 -4,5 -1,5 -2,9 -2,0 44,0
Niemcy -4,0 -2,7 -1,9 -2,7 -2,2 58,4
Włochy -12,0 -6,5 -2,6 -3,4 -3,7 98,6
Wielka -2,5 -5,2 1,1 -3,6 -3,1 40,6
Brytania
USA -4,7 -2,4 1,1 -4,4 -3,7 45,8
Guide to Economic Indicators, The Economist, 2006, s. 82.
19
Polska, 2006r. (Mały Rocznik Statystyczny 2007, GUS)
" Dochody budżetu państwa  197,64 mld PLN, w
tym udziały:
 Podatki pośrednie  64,5%
 Podatki dochodowe  24,0%
" Wydatki budżetu państwa  222,7 mld PLN, w
tym udziały:
tym udziały:
 Dotacje do FUS  11,0%
 Dotacje do Funduszu Emerytalno-Rentowego  6,7%
 Obsługa długu publicznego  12,5%
 Wydatki bieżące jednostek budżetowych  18,9%
" Państwowy dług publiczny ogółem  504,9 mld
PLN, tj. 47,7% PKB
20
Wymiana z zagranicą  eksport netto
" Eksport netto (różnica między
eksportem a importem)  cześć
popytu globalnego
" Udział eksportu i importu w
PKB jest znaczny i w
globalizującej się gospodarce
wykazuje tendencję rosnącą.
" Zmiany w eksporcie netto
wpływają na zmiany produkcji
krajowej
21
Gospodarka amerykańska, lata 1954 1991
Przeciętny udział Odchylenie Korelacja z
Wyszczególnienie
w realnym standardowe realnym
PNB PNB
Realny PNB 1,000 0,017 1,00
Konsumpcja 0,542 0,009 0,77
Inwestycje, w tym: 0,242 0,068 0,92
dobra konsumpcyjne
dobra konsumpcyjne
0,076 0,049 0,78
0,076 0,049 0,78
trwałego użytku
inwestycje brutto 0,167 0,082 0,91
Wydatki rządowe 0,222 0,020 0,05
Eksport 0,087 0,056 0,38
Import 0,094 0,049 0,72
y
ródło: R.J. Barro, Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997, s. 35.
USA  udział wydatków rządowych w PKB w: 1900 r. 7,3%, 1928 r.  10,4%.
22
Funkcja eksportu netto (NX) _1
" Założenia:
 popyt na krajowe towary ze strony podmiotów
zagranicznych nie jest zależny od stanu
koniunktury w kraju, więc eksport (X) jest
wielkością autonomiczną
 wielkość importu zależy od skłonności
podmiotów krajowych do nabywania dóbr
podmiotów krajowych do nabywania dóbr
zagranicznych
" NX=X  ksi*Y gdzie:
 X  eksport
 ksi  krańcowa skłonność do importu (MPI),
określa, jaka część z ostatniej jednostki dochodu
przeznaczona jest na dobra sprowadzane z
zagranicy.
23
Funkcja eksportu netto (NX) _2
" NX=X  ksi*Y
" Eksport  na wykresie krzywa popytu
globalnego przesuwa się równolegle w górę
o wielkość eksportu
o wielkość eksportu
" Import powoduje spadek skłonności do
konsumpcji dóbr krajowych (ksk spada o
wielkość ksi), co zmniejsza nachylenie
krzywej popytu globalnego.
24
Kompletny model gospodarki:
AD=Ca+ksk*(1-t)*Y+Ia+Ga+X ksi*Y
AD
AD
AD=C+I+G
AD=C+I+G+NX
AD=C+I+G+NX , tj.:
X
" C=Ca+ksk*(1-t)*Y
" I=Ia
" G=Ga
Ca+I+G
" NX=X ksi*Y
o
o
45
45
Y
Y
Y
e
25
Mnożnik  gospodarka otwarta z państwem
" Formuła mnożnika dla gospodarki otwartej z wydatkami
rządowymi i podatkami (M):
1
M =
1- ksk *(1- t) + ksi
Przykład:
ksk=0,8 ; t=0,1 ; ksi=0,1
to: M=2,63
W gospodarce wskutek wzrostu wskaz
nika konsumentów
producenci zwiększyli swoje inwestycje o 100.
SKUTEK: "Y="I * M = 100 * 2,63=263
26
Podsumowanie (1)
Funkcja Gospodarka zamknięta z G
Konsumpcji (C) C=Ca+ksk*(1-t)*Y
Inwestycji (I) I=Ia
Wydatków G=Ga
rządowych
rządowych
Popytu globalnego AD=Ca+ksk*(1-t)*Y+Ia+Ga
(AD)
Mnożnik
1
M =
1- ksk *(1- t)
27
Podsumowanie (2)
Funkcja Gospodarka otwarta z G
Konsumpcji (C) C=Ca+ksk*(1-t)*Y
Inwestycji (I) I=Ia
Wydatków G=Ga
rządowych
rządowych
Eksportu netto NX=X  ksi*Y
Popytu globalnego AD=Ca+ksk*(1-t)*Y+Ia+Ga+X  ksi*Y
(AD)
1
Mnożnik
M =
1- ksk *(1- t) + ksi
28
Podsumowanie (3)
" Państwo jest ważnym podmiotem na rynku,
który dokonuje wydatków rządowych,
finansowanych z dochodów (głównie
podatków).
" Wpływ rządu poprzez politykę fiskalną na
" Wpływ rządu poprzez politykę fiskalną na
stabilizację koniunktury gospodarczej.
" Zmiany eksportu i importu mogą znacząco
wpłynąć na wielkość produkcji krajowej.
29
Pytania& ?
dr Katarzyna Szarzec 30