Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
 Psychologia procesów poznawczych
Wykład 1
Umysł i poznanie.
Lektura obowiązkowa
Falkowski, A., Maruszewski, T.,
Nęcka, E. (2008). Procesy
poznawcze. W: J. Strelau, D.
Doliński, (red.). Psychologia:
Podręcznik akademicki., t. 1 (s.
339-510). Gdańsk: Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne.
psychprocpoznaw
Lektura dodatkowa
Przedmiot psychologii poznawczej - pytania
Czy spostrzeganie otaczającego nas świata i nasze wyobrażenia o
nim są adekwatne do rzeczywistości?
Przedmiot psychologii poznawczej - pytania
Czy nasza pamięć dokładnie
rejestruje docierające do niej
informacje, a potem pozwala
na wierne ich odtworzenie?
Przedmiot psychologii poznawczej - pytania
Czy nasze decyzje są rozsądne, a myślenie racjonalne?
Przedmiot psychologii poznawczej - pytania
Co się dzieje w naszych umysłach, kiedy spostrzegamy,
posługujemy się wyobraz
nią, zapamiętujemy i
odpamiętujemy, myślimy, podejmujemy decyzje?
Przedmiot psychologii poznawczej - pytania
Dlaczego w mgliste dni przedmioty wydają nam się bardziej
oddalone niż są w rzeczywistości, co niekiedy myli
kierowców i może prowadzić do wypadków?
W jaki sposób spacerując wieczorem odróżniamy cień krzewu od
czającego się na nas złoczyńcy?
Jak to możliwe, że pomimo faktu, iż istnieją setki różniących się
egzemplarzy danej kategorii, takich jak krzesła, kaktusy,
kaczki, zwykle nie mamy najmniejszych problemów z
poprawnym ich rozpoznaniem? ... nawet gdy widzimy je
pierwszy raz w życiu, albo gdy są nietypowe!
Dlaczego nie możemy przypomnieć sobie kim jest spotkany
właśnie znajoma, czule nas ściskająca i pytająca - zresztą
całkiem zasadnie - czy już się zmieniliśmy pracę?
Dlaczego wiemy, że coś wiemy (mówimy, że mamy to na końcu
języka), ale nie jesteśmy w stanie przypomnieć sobie tego?
Teoria poznania
Góralska teoria poznania mówi, że są trzy
prawdy: świenta prowda, tys prowda i
g& prowda.
Józef Tischner
Teoria poznania
Przedmiot psychologii poznawczej - definicja
 Poznanie to zdolność człowieka i innych
gatunków do odbioru informacji z
otoczenia oraz przetwarzania ich w celu
skutecznej kontroli własnego działania, a
także lepszego przystosowania się do
warunków środowiska [& ]
Nęcka, Orzechowski, Szymura (2006)
Przedmiot psychologii poznawczej - definicja
"Psychologia poznawcza zajmuje się tymi
wszystkimi procesami, w których
sensoryczne wejście jest transformowane,
przekształcane, redukowane,
wzmacniane, przechowywane,
odzyskiwane lub używane w jakikolwiek
inny sposób
U. Neisser (1967)
Przedmiot psychologii poznawczej - definicja
"Psychologia poznawcza zajmuje się tym,
jak ludzie odbierają informację, uczą się,
zapamiętują i myślą
R. Sternberg (1996)
Przedmiot psychologii poznawczej - definicja
"Psychologia poznawcza to dziedzina
psychologii, w której - rozwiązując test na
egzaminie - nie można odwołać się do
własnego doświadczenia życiowego,
intuicji, albo po prostu domyślić się, jaka
jest prawidłowa odpowiedz

T. Maruszewski, 2001, za: anonimowym studentem
Przedmiot psychologii poznawczej - definicja
 Psychologia poznawcza to subdyscyplina
naukowej psychologii, zajmująca się badaniem
procesów i struktur poznawczych, a także
ogólnymi zasadami funkcjonowania umysłu
NOS (2005)
Paradygmat przetwarzania informacji
1. Umysł człowieka jest systemem przetwarzania
informacji
2. Umysł człowieka cechuje ograniczona
przepustowość i pojemność, chociaż nie jest
ona stała (ą� ekonomia poznania; hipoteza
 skąpca poznawczego Fiske i Taylor, 1991)
3. Umysł człowieka posługuje się reprezentacją
rzeczywistości  reprezentacjonizm (vs.
prezentacjonizm)
4. Procesy zachodzące w umyśle człowieka mają
charakter dynamiczny  konstrukcjonizm (vs.
realizm)
Paradygmat przetwarzania informacji
5. Umysł człowieka ma tendencje do tworzenia
struktur poznawczych
6. Umysł człowieka ma charakter
wielopoziomowy:
��poziom neurobiologii poznania
��poziom elementarnych (formalnych) operacji
poznawczych
��poziom strategii poznawczych i metapoznania
��poziom świadomości
7. Umysł człowieka stanowi spójny i
zorganizowany system (uniwersalność versus
modularność)
Schemat przetwarzania informacji (za: Neisser,
1967)
Zachowanie
Filtrowanie Selekcja
Wejście
Magazyn Wzorce Pamięć
sensoryczny rozpoznania krótkotrwała
Pamięć
długotrwała
Reprezentowanie świata w umyśle
Reprezentacja umysłowa:
- jest zastępnikiem rzeczywistych obiektów;
stanowi uproszczony model tego, do czego się
odnosi (Palmer, 1978).
- tylko przybliżeniu oddaje prawdziwe cechy
rzeczywistości, istniejącej poza umysłem
- jest narzędziem poznawania rzeczywistości
Reprezentowanie świata w umyśle
Poznanie można opisać w postaci cyklu:
Interpretacja napływającej
Tworzenie
informacji za pośrednictwem
reprezentacji poznawczych
reprezentacji
Zmiana treści
Interpretacja nowych
reprezentacji pod wpływem
danych z użyciem
napływających danych
zmienionych reprezentacji
W ten sposób dochodzi do rozwoju możliwości poznawczych
człowieka i poszerzania jego wiedzy na temat świata
Reprezentowanie świata w umyśle
Reprezentowanie świata w umyśle
Reprezentowanie świata w umyśle
Metody badań
w psychologii poznawczej
Eksperyment
Psychologia społeczna, np. metoda eksperymentalnego badania
utajonych postaw IAT (Greenwald i in., 1998)
LEWA R
KA PRAWA R
KA
W1: przyjemne słowo nieprzyjemne słowo
lub Donald Tusk lub Jarosław Kaczyński
W2: nieprzyjemne słowo przyjemne słowo
lub Donald Tusk lub Jarosław Kaczyński
O czym świadczy różnica w czasie reakcji
pomiędzy warunkami 1 i 2?
Metody badań
w psychologii poznawczej
Eksperyment
Psychologia poznawcza, np. metoda Posnera (i in. 1969):
Kryteria identyczności:
W1: Fizyczna -  takie same oznacza identycznie wyglądające, np. AA albo
BB
W2: Nominalna -  takie same to mające tę samą nazwę, np. Aa albo Bb
W3: Oparte na regule -  takie same to samogłoski lub spółgłoski np. AE
albo TB
O czym świadczy różnica w czasie reakcji pomiędzy warunkami 1 i 2?
Wyniki:
Ekspozycja jednoczesna: najszybszy dobór fizyczny, następnie nominalny
(+80 ms.) najdłuższy - oparty na regule (+ kolejne 80 ms.)
Metody badań
w psychologii poznawczej
Eksperyment
" Manipulacja zmienną niezależną (zmiennymi
niezależnymi)
" Pomiar wartości zmiennej zależnej (zmiennych
zależnych)
" Kontrola zmiennych ubocznych i zakłócających
Interpretacja wskaz
ników empirycznych:
" Czas reakcji jako wskaz
nik nieobserwowanych
procesów poznawczych
" Liczba błędów jako wskaz
nik indywidualnego
poziomu trudności zadania
Metody badań
w psychologii poznawczej
Badania psychobiologiczne
�� badanie skutków uszkodzeń układu nerwowego
�� skanowanie techniką emisji pozytonów (positon emmision
tomography, PET)
�� funkcjonalny rezonans magnetyczny (functional magnetic
resonance imaging, fMRI).
�� elektroencefalografia (EEG)
Np. Warrington i Shallice (1972) wykryli, że uszkodzenia
lewego płata ciemieniowego wiążą się z deficytami pamięci
krótkotrwałej, a uszkodzenia środkowych regionów
skroniowych - z deficytami pamięci długotrwałej.
Metody badań
w psychologii poznawczej
Eksperyment
neuro-
psychologiczny,
(Monti,
Coleman, Owen,
2009)
Metody badań
w psychologii poznawczej
Samoopis np. protokoły werbalne,
dzienniki
Np. Kosslyn i in (1990) badali wyobrażenia,
prosząc badanych o prowadzenie
dzienniczków, w których mieli oni notować
wszelki swoje wyobrażenia w każdej
modalności zmysłowej.
Metody badań
w psychologii poznawczej
Studium przypadku
Np. Gruber (1974/1981) wykonał studium
przypadku Darwina, badając psychologiczny
kontekst jego wybitnej twórczości naukowej
Np. Pacjent PG (1848)
Metody badań
w psychologii poznawczej
Obserwacja naturalna
Np. Cole i in. (1971) badał plemię Kepellów pod
kątem rozumienia pojęcia inteligencji. Dowiódł,
że przyjmowana w danej kulturze definicja
inteligencji może wpływać na inteligentne
zachowanie.
Metody badań
w psychologii poznawczej
Symulacja komputerowa
Np. Marr (1972) jest autorem teorii
spostrzegania, którą wywiódł z wykonanych
przez siebie symulacji komputerowych
Sztuczna inteligencja
Istnieje wiele programów komputerowych,
symulujących inteligencję, np. grających w
szachy, rozwiązujących złożone problemy
inżynierskie.
Psychologia poznawcza a inne dziedziny
psychologii
Psychologia poznawcza a psychologia
kliniczna
- teoria  uszkodzonego filtra uwagi u chorych
na schizofrenię (Woody & Claridge)
Psychologia poznawcza a psychologia
społeczna
- teoria dysonansu poznawczego (Festinger)
Psychologia poznawcza a reklama
Chebat (1995), lęk a efektywność
(zapamiętanie) przekazu
REKLAMA KART KREDYTOWYCH
Grupa 1: W filmie zwracano uwagę głównie na korzyści płynące z
używania kart.
Grupa 2: W filmie pracownik banku informował, że mnożą się
kradzieże portfeli, i dlatego karta jest bezpiecznym środkiem
płatniczym.
Grupa 3: W filmie zagrożenie przedstawiono nie tylko w
odniesieniu do utraty gotówki, ale i życia, gdyż główną przyczyną
napadów z bronią w ręku motyw finansowy.