Działalność gospodarcza
Prowadzona w celach zarobkowych i na własny
Podstawy Nauki
rachunek jednostek.
Zbiór operacji gospodarczych - wytwarzanie,
o Przedsiębiorstwie
sprzedaż z zyskiem określonych dóbr lub sprzedaż
dóbr zakupionych od innych podmiotów
Katedra Ekonomiki Przedsiębiorstw
gospodarczych, bÄ…dz
odpłatne świadczeniem usług.
http://kep.wzr.pl/
Rodzaje działalności gospodarczej:
Dr Joanna Pioch [e-mail]
wytwórcza
budowlana
handlowa
usługowa
Działalność podstawowa Działalność podstawowa w
w przedsiębiorstwie przedsiębiorstwie - zakres ZDP
działalność stanowiąca główny cel utworzenia podmiotu
Na tle podstawowych funkcji zarzÄ…dzania funkcja
gospodarczego, to działalność produkcyjna lub/i usługowa
zarządzania działalnością podstawową - ZDP
często utożsamiana z działalnością produkcyjną, gdy np.
w przedsiębiorstwie handlowym będzie to sprzedaż
jest najtrudniejsza do zdefiniowania
towarów
ze względu na dużą różnorodność zadań i procesów
ten wycinek aktywności przedsiębiorstwa, który jest
z
ródłem jego przychodów umożliwiających pokrycie
jakie obejmuje.
kosztów istnienia i funkcjonowania oraz warunkujących
wygospodarowanie zysku  stanowi racjÄ™ bytu firmy
(Podstawy ekonomiki i zarządzania przedsiębiorstwem pod red. J. Kortan, wyd CH
Beck, Warszawa 1997)
Podział przedsiębiorstw ze
Działalność operacyjna względu na przedmiot działania
DZIAA
ALNOŚĆ
produkcyjne
PRZEDSI
BIORSTWA
handlowe
produkcyjno-handlowe
OPERACYJNA FINANSOWA INWESTYCYJNA
Produkcyjne (sensu largo)
produkcja materialna
jedna z trzech podstawowych rodzajów działalności prowadzonej przez
usługi materialne (fryzjer, krawiec itp.)
przedsiębiorstwo, według ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku (z póz
n. zm.)
usługi niematerialne (kultura, edukacja, ochrona
przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy rodzaj działalności
zdrowia)
jednostki oraz inne rodzaje działalności, niezaliczone do działalności
inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej. (art. 48b, ust. 3, pkt. 1)
1
Przykładowe funkcje w
Funkcje
przedsiębiorstwie przemysłowym
TPP  techniczne przygotowanie produkcji
Realizacja wszystkich elementów procesu
ZZL
gospodarczego w przedsiębiorstwie wymaga
Inwestycje i gospodarka środkami trwałymi
wykonania licznych i różnorodnych,
Produkcja podstawowa
zazwyczaj powtarzalnych czynności  funkcji.
Działalność pomocnicza (transport wewn.,
gospodarka narzędziowa itp.)
Wyróżnia się wiele klasyfikacji funkcji Sprzedaż - zbyt
Gospodarka środkami pieniężnymi (finanse)
w przedsiębiorstwie
Ewidencja i sprawozdawczość (księgowość)
Różnice między TPP, B+R a działalnością
innowacyjną Funkcje w przedsiębiorstwie przemysłowym
Najczęściej stosowany podział funkcji
Badania Badania Prace Prace Rozruch Produkcja Dystrybucja i
podstawowe stosowane rozwojowe wdrożeniowe produkcji seryjna sprzedaż
w przedsiębiorstwie wyróżnia
TPP
B+R
funkcje podstawowe i pomocnicze
Innowacja
Funkcje podstawowe
Funkcje podstawowe przedsiębiorstwa
W ramach produkcji wyodrębnić
Działalność przedprodukcyjna to np.:
można:
badania i rozwój
produkcjÄ™ oraz magazynowanie
projektowanie wyrobów
podzespołów i części
zakupy surowców i materiałów montaż
DZIAA
ALNOŚĆ
PRODUKCJA
transport surowców i materiałów do transport wewnętrzny
PRZEDPRO-
zakładu produkcyjnego
W poszczególnych
pakowanie
DUKCYJNA
pozyskiwanie środków finansowych itp.
magazynowanie gotowych
funkcjach
produktów
podstawowych
wyodrębnia się
Podfunkcje sprzedaży:
dystrybucja
bardziej
transport do finalnych odbiorców
szczegółowe
serwis
funkcje.
podtrzymywanie kontaktów z użytkownikami
SPRZEDAÅ»
2
Analiza łańcucha wartości
Funkcje pomocnicze
Funkcje pomocnicze obejmujÄ… zarzÄ…dzanie
strategiczne przedsiębiorstwem, w tym:
wizjÄ™ firmy
strategie dotyczÄ…ce rozwoju i konkurencji
oraz strategie wspierajÄ…ce ww. strategie, do
których zaliczamy strategie:
marketingowe,
technologiczne,
finansowe,
to technika redukcji kosztów i kontroli oparta na badaniach wyrobu lub
oraz politykÄ™ personalnÄ….
usługi w oparciu o analizę funkcji jakie ten wyrób lub usługa spełnia
Analiza łańcucha wartości Formy organizacji produkcji
Analiza składa się z trzech kroków:
stacjonarne
rozpoznanie funkcji (jaki jest cel danej
niepotokowe
czynności)
należy zbadać alternatywne sposoby potokowe
uzyskania tych funkcji
gniazdowe
wybrać taki sposób wytwarzania który
pociÄ…ga za sobÄ… najmniejsze koszty
Funkcja - w odniesieniu do wyrobów  jest to taka własność
produktu, która pozwala na jego funkcjonowanie lub sprzedaż.
Formy organizacji produkcji
Wybór konkretnej formy zależy od:
stacjonarne  odnosi się zwykle do zadań o niskim poziomie technicznym. Proces
wykonywania poszczególnych czynności ma ciągły charakter i równoległy. Jest to
prosta organizacja, wymaga różnorodnych umiejętności wykonawców, łatwe do
opanowania różne zadania, niskie wykorzystanie wyposażenia, szybka realizacja zadań i charakteru i rozmiarów realizowanych zadań
szybkie uzyskiwanie wartości dodanej.
niepotokowe  rosnÄ…cy poziom kwalifikacji i specjalizacji zawodowej, osiÄ…ganie
(charakter produkcji)
wysokiego poziomu maszyn i urządzeń. Formy niepotokowe wiążą się z tzw.
specjalizacją technologiczną która polega na rozmieszczaniu stanowisk pracy wg
jednorodnych maszyn i urządzeń lokalizowanych na tych stanowiskach. Zalety
lokalizacji poszczególnych zakładów i wydziałów
specjalizacji technologicznej to elastyczność, wysoki stopień wykorzystania
wyposażenia produkcyjnego, wzrost kwalifikacji.
potokowe  jednym z podstawowych problemów procesów organizacji produkcji w
od stopnia rozwoju przedsiębiorstwa
formie linii potokowej jest zagadnieniem synchronizacji pracy całej linii. W przypadku
wystąpienia rezerw pracochłonność na niektórych stanowiskach pracy można temu
zapobiec po przez zwiększenie ilości produkcji. Z drugiej strony, jeżeli pracochłonność
linii potokowej występująca w danym przedziale czasu, w odniesieniu do
poszczególnych stanowisk pracy jest niedopasowana do faktu roboczego to można temu
zapobiec po przez zwiększenie zasobów produkcyjnych tak aby czas operacji był
krótszy od taktu całej linii.
gniazdowe  wiąże się z grupowym podejściem do organizacji procesów produkcyjnych.
w praktyce powstajÄ… w wyniku tzw. specjalizacji technologicznej oraz specjalizacji
przedmiotowej. Gniazdowa forma organizacji produkcji (GFOP) zwiÄ…zana jest z tzw.
autonomicznymi grupami roboczymi.
3
Lokalizacja Strategie lokalizacji
Z punktu widzenia możliwości pozyskania zasileń
wyróżnia się dwa typy:
produkcyjnych do najistotniejszych czynników
wpływających na strategie zaopatrzenia zaliczymy:
strategie ogólne  wybór terenu,
całkowity koszt produkcji
regionu w którym zakład powinien być
lokalizacje zakładów wytwórczych oraz lokalizacje
jednostek wewnętrznych w zakładach zlokalizowany
liczba dostawców, kooperantów i innych jednostek
strategie szczegółowe  wybór
zewnętrznych i sposobów ich powiązania z zakładem
konkretnego miejsca lokalizacji już na
sposób zaprojektowania zakładów i wydziałów
produkcyjnych
danym terenie
WAŻNE: Już na etapie projektowania istotną sprawą jest
traktowanie poszczególnych zakładów jako nierozerwalnej
części całego przedsiębiorstwa
Rodzaje lokalizacji przemysłu Czynniki lokalizacji przemysłu
swobodna - masa surowców potrzebnych do
przyrodnicze
produkcji jest mniejsza niż masa produktu
pozaprzyrodnicze (społeczno-gospodarcze)
finalnego (np. przemysł precyzyjny).
związana - masa surowców potrzebnych do
specjalne
produkcji jest większa niż masa produktu
końcowego (np. cukrownia).
Należy pamiętać że nie ma najważniejszego czynnika
przymusowa - wydobywanie surowców jest
lokalizacji, zmieniają się one w zależności od kraju,
zależne od obszaru ich występowania (np.
branży, postępu technicznego itd.
przemysł wydobywczy).
Czynniki przyrodnicze Czynniki pozaprzyrodnicze
Baza energetyczna
Baza surowcowa
Zasoby pracy
Dostęp do wody
Rynek zbytu
Klimat
Infrastruktura techniczna
Zaplecze naukowe
Korzyści aglomeracji zakładów przemysłowych
4
Czynniki mające wpływ na wybór
Czynniki specjalne miejsca lokalizacji przedsiębiorstwa
rynek zbytu  koszty transportu, reakcja na zmianÄ™ popytu,
terminowość dostaw
stopień integracji danego zakładu z innymi jednostkami
organizacyjnymi przedsiębiorstwa
Stopień ryzyka i stabilność gospodarki
dostępność personelu z punktu widzenia wymaganych kwalifikacji
dostępność udogodnień tzw. infrastruktury socjalnej (transport)
Przepisy prawne, celne itd.
usługi
dostępność dróg transportowych  zaopatrzenie produkcyjne
Ulgi podatkowe
dostępność uzbrojenia terenu  gaz, energia, woda, ścieki, odpady,
system łączności
Polityka miejscowej administracji
dogodność warunków klimatycznych
Wpływ związków zawodowych
przepisy lokalne dotyczące warunków dzierżawy gruntu
potencjalne miejsca na rozbudowÄ™
wymagania bezpieczeństwa
podatki lokalne, dotacje, możliwość uzyskania
niskooprocentowanych pożyczek na rozwój
bariery, udogodnienia
Lokalizacja obiektów i pomieszczeń
Metody oceny miejsca lokalizacji produkcyjnych  czynniki
wielkość obiektu
Podstawową metodą jest metoda analizy czynników
sprzyjajÄ…cych bÄ…dz
utrudniających wybór miejsca lokalizacji: dostęp wewnątrz budynku z punktu widzenia
analiza różnych czynników i przypisanie im wag transportu zaopatrzeniowego, oraz możliwości
analiza każdego z potencjalnych miejsc lokalizacji i ich przemieszczania się ludzi wewnątrz budynku
ocena z punktu widzenia przyjętych czynników
uzbrojenie  gaz, woda, p-poż.
przydzieloną ocenę mnożymy przez daną wagę, jaką
wymagania specjalne: potrzeby szczegółowej
przydzielono danemu czynnikowi, a następnie dodaje się
kontroli temperatury, specjalne oświetlenie i
uzyskane przez to wyniki dla wszystkich czynników
podłoże
uzyskano Å‚Ä…cznÄ… ocenÄ™ dla danego miejsca lokalizacji
Zalety dobrego rozmieszczenia
Działalność finansowa
maszyn i urządzeń
DZIAA
ALNOŚĆ
skrócenie całkowitego cyklu produkcji, umożliwia
PRZEDSI
BIORSTWA
obniżenie kosztów produkcji
uproszczenie nadzoru i kontroli, wzrost jej skuteczności
OPERACYJNA FINANSOWA INWESTYCYJNA
większa możliwość wprowadzania zmian produkcyjnych
silniejsza integracja pracowników
jedna z trzech podstawowych rodzajów działalności prowadzonej przez
możliwość utrzymania odpowiedniego poziomu jakości
przedsiębiorstwo, według ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku (z póz
n. zm.)
produkcji
przez działalność finansową rozumie się pozyskiwanie lub
utratÄ™ z
ródeł finansowania [zmiany w rozmiarach i
większe bezpieczeństwo i higiena pracy
relacjach kapitału (funduszu) własnego i obcego w
jednostce] oraz wszystkie z nimi związane pieniężne
koszty i korzyści (art. 48b, ust. 3, pkt. 3)
5
Klasyfikacja z
ródeł finansowania
Decyzje finansowe
y
RÓDA
A
W działalności przedsiębiorstw często pojawia się problem pozyskania
środków na finansowanie bieżącej działalności lub planowanych
inwestycji.
WEWN
TRZNE ZEWN
TRZNE
W przypadku większych inwestycji, gdy przedsiębiorstwo nie dysponuje
odpowiednio dużymi zasobami problem jest dość jasny. Podobnie
jednak wygląda sytuacja przy finansowaniu bieżącej działalności.
Opóz
nienie wpływów może spowodować brak pieniędzy na
finansowanie wypłat lub niemożność dokonania zakupów surowców do
PRZEKSZTAA
CENIA KSZTAA
TOWANIE
OBCE WA
ASNE
prowadzenia dalszej produkcji.
MAJ
TKOWE KAPITAA
U
Oba rodzaje zapotrzebowań mimo różnego charakteru wymagają od
przedsiębiorstwa znalezienia odpowiednich z
ródeł finansowania.
Konieczne jest przede wszystkim określenie potencjalnych z
ródeł
pozyskania kapitału inwestycyjnego  nie wszystkie podmioty mogą i
KRÓTKOTERMINOWE DA
UGOTERMINOWE
chcą korzystać z różnych form finansowania.
Kryteria klasyfikacji z
ródeł finansowania Kryteria klasyfikacji z
ródeł finansowania
y
RÓDA
A
działalności przedsiębiorstwa działalności przedsiębiorstwa
WEWN
TRZNE ZEWN
TRZNE
y
RÓDA
A
według czasu zaangażowania kapitału oraz okresu
wymagalności zwrotu kapitału dzielimy je na:
PRZEKSZTAA
CENIA KSZTAA
TOWANIE
OBCE WA
ASNE
MAJ
TKOWE KAPITAA
U
długoterminowe, angażowane i konieczne do zwrotu
WEWN 
TRZNE ZEWN
TRZNE
według z
ródła pochodzenia są one dzielone na:
w okresie powyżej roku od czasu ich pozyskania,
wewnętrzne, generowane z bieżącej działalności firmy; są
krótkoterminowe, pozyskane przez przedsiębiorstwo
KRÓTKOTERMINOWE DA
UGOTERMINOWE
PRZEKSZTAA
C ENIA KSZTAA
TOWANIE
OBCE WA
ASNE
nimi głównie zysk netto firmy oraz fundusz zgromadzony z MAJ
TKOWE KAPITAA
U
na okres użytkowania krótszy niż rok,
odpisów amortyzacyjnych,
według kierunków wykorzystania kapitałów
zewnętrzne, pozyskiwane z otoczenia finansowego
KRÓTKOTERMINOWE DA
UGOTERMINOWE
wyróżnia się:
przedsiębiorstwa,
stałe, finansujące aktywa trwałe firmy (do kapitałów
według podmiotu wnoszącego kapitały do firmy dzieli się
stałych zaliczamy kapitał własny oraz zobowiązania
je na:
długoterminowe)
własne, w postaci wkładów lub udziałów i
obrotowe, finansujÄ…ce aktywa obrotowe
samofinansowanie
przedsiębiorstwa (są to przede wszystkim
obce, pozyskiwane poprzez rynek kapitałowo-pieniężny,
zobowiązania krótkoterminowe)
obrót kredytowy i towarowy oraz szczególne formy
finansowania
y
RÓDA
A
y
RÓDA
A
WEWN 
TRZNE ZEWN
TRZNE
WEWN
TRZNE ZEWN
TRZNE
y
ródła wewnętrzne PRZEKSZTAA
C ENIA KSZTAA
TOWANIE
OBCE WA
ASNE
MAJ
TKOWE KAPITAA
U
y
ródła zewnętrzne obce
KRÓTKOTERMINOWE DA
UGOTERMINOWE
PRZEKSZTAA
CENIA KSZTAA
TOWANIE
OBCE WA
ASNE
MAJ
TKOWE KAPITAA
U
Finansowanie zewnętrzne obce = kredyty bankowe i
pożyczki oraz poprzez obrót kredytowy i towarowy
KRÓTKOTERMINOWE DA
UGOTERMINOWE (kredyt dostawcy i kredyt odbiorcy - przedpłaty).
Finansowanie zewnętrzne często polega też na korzystaniu
Przekształcenia majątkowe: np. dywestycje  sprzedaż aktywów
z możliwości odroczenia terminów różnorodnych płatności.
trwałych zbędnych w aktualnej działalności przedsiębiorstwa (np.
Możliwość korzystania z odroczonego terminu płatności
zmiana profilu działalności, branży itp.), przyspieszenie rotacji
daje przedsiębiorstwu możliwość regulowania własnych
elementów MO, zapasów i należności.
zobowiązań z opróżnieniem w stosunku do otrzymanego
świadczenia do jednocześnie stanowi atrakcyjną formę
finansowania działalności (o ile płatności regulowane są
Kształtowanie struktury pasywów: ocena wzajemnej zależności terminowo zazwyczaj nie dochodzi do powstawania
kosztów pozyskiwania kapitału).
między kapitałem własnym a długoterminowym kapitałem obcym
nazywana jest analizą struktury kapitałowej
Szczególne formy obcego finansowania: leasing, venture
capital, faktoring, forfaiting, franchising,
6
Średni ważony koszt kapitału (WACC)
Koszt kapitału firmy
D S
Warunkiem realizacji programu rozwoju firmy jest
=k ×
WACC 1- T k
( )
+ ×
zgromadzenie odpowiedniego kapitału. Możliwości
d s
V V
inwestycyjne przedsiębiorstwa zależą zatem od
wartości kapitału, którym może ono dysponować,
oraz od kosztów tego kapitału.
kd - koszt długu (zobowiązań) przedsiębiorstwa
PodejmujÄ…c decyzje o sposobie finansowania
ks - koszt kapitału własnego
projektów inwestycyjnych, przedsiębiorstwo musi
brać pod uwagę nie tylko potencjalne możliwości
T - stopa podatku dochodowego od osób prawnych
pozyskania kapitału, lecz również związane z nim
D - wartość rynkowa zobowiązań obciążonych odsetkami
koszty. Wpłyną one bowiem znacznie na efektywność
przewidywanego do realizacji programu rozwoju
S - wartość rynkowa kapitału własnego
firmy.
V  wartość pasywów stałych
Zalety finansowania kapitałem
Różnice między kapitałem własnym i obcym
obcym i własnym
Cechy Kapitał własny Kapitał obcy
Podmiot Właściciele przedsiębiorstwa Wierzyciele przedsiębiorstwa Finansowanie kapitałem obcym:
wnoszący kapitał
Okres zwrotu Kapitał własny jest powierzony Wierzyciele powierzają firmie Powiązanie z wierzycielem na czas ograniczony
firmie przez jej właścicieli bez kapitał na ściśle określony czas jego
Możliwość wzrostu rentowności kapitału własnego
ustalonego terminu zwrotu zwrotu
Koszt kapitału Oczekiwana przez właścicieli Stopa oprocentowania długu
Stała liczba współwłaścicieli (akcjonariuszy, udziałowców)
stopa zwrotu
uczestniczących z podziale efektów ekonomicznych
Okresowe Dywidendy, których wartość jest Odsetki, które są należne i płatne
płatności uzależniona od wyników zgodnie z warunkami umowy i nie
Finansowanie kapitałem własnym:
finansowych firmy i decyzji zależą od wyników finansowych
wszystkich właścicieli firmy
Dostęp do kapitału na czas nieograniczony, bez konieczności jego
Korzyści Wypłata dywidend nie daje firmie Odsetki stanowiąc koszt uzyskania
zwrotu
podatkowe korzyści podatkowych, bowiem są przychodów, zmniejszają podstawę
one wypłacane z zysku po do opodatkowania i przynoszą firmie
Umocnienie niezależności ekonomicznej
opodatkowaniu korzyści podatkowe
Kontrola Pełna Ograniczona do warunków
Brak wydatków finansowych związanych z korzystaniem z kapitału
wykorzystania zapisanych w umowie lub żadna
kapitału
Korzystna struktura kapitału
Ryzyko Niewielkie RosnÄ…ce wraz ze wzrostem stopnia
bankructwa zadłużenia
Wzrost wiarygodności wobec potencjalnych wierzycieli
Przykłady Kapitał akcyjny, zakładowy, Obligacje, bony skarbowe, leasing,
samofinansowanie venture capital, faktoring Zwiększenie liczby osób przejmujących ryzyko finansowe
Zagrożenia finansowania kapitałem
obcym i własnym
Wybrane z
ródła finansowania
Kapitałem obcym:
OBLIGACJE
Obciążenie efektów ekonomicznych wydatkami z tytułu obsługi I INNE PAPIERY
długu DA
UŻNE
SAMO-
KREDYT
Obciążenia finansowe niezależnie od efektywności ekonomicznej FINANSOWANIE
przedsiębiorstwa.
Pogorszenie struktury pasywów bilansu
POŻYCZKA
Spadek wiarygodności przedsiębiorstwa na rynku
AKCJE
Konieczność majątkowego i prawnego zabezpieczenia interesów y
RÓDA
A
wierzycieli FINANSOWANIA
Ograniczenie niezależności ekonomicznej przedsiębiorstwa.
FRANCHISING LEASING
Kapitałem własnym:
Zwiększenie liczby współwłaścicieli uczestniczących w podziale VENTURE
zysku i majÄ…tku FAKTORING CAPITAL
Zwiększenie liczby współzarządzających
Możliwość zwiększenia ryzyka finansowego współwłaścicieli
7
Rodzaje obligacji wg
Obligacje
oprocentowania
Jest to dokument, w którym emitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki w
o stałym oprocentowaniu
określonej wysokości i zobowiązuje się do jej zwrotu w podanym terminie
oraz do zapłaty odsetek posiadaczowi takiego dokumentu, zgodnie z
o zmiennym oprocentowaniu
ustalonymi z góry zasadami.
Jest to pożyczka długoterminowa, czyli na więcej niż jeden rok. o zerowym oprocentowaniu, zwane
W zależności od tego kto jest emitentem obligacji, wyróżnia się:
dyskontowymi  inwestor nie otrzymuje oprocentowania
obligacje skarbowe
 jego brak jest rekompensowany sprzedażą obligacji po cenie
obligacje instytucji finansowych
emisyjnej niższej od wartości nominalnej, czyli sprzedażą z
dyskontem
obligacje organów samorządowych (municypalne)
obligacje przedsiębiorstw
obligacje osób fizycznych
Obligacje mogą być imienne lub na okaziciela.
Krótkoterminowe papiery dłużne
Obligacje a akcje
Posiadacze obligacji, w przeciwieństwie do posiadaczy akcji,
Jest to bardzo elastyczny sposób finansowania.
nie są właścicielami firmy.
Kupując obligacje danego przedsiębiorstwa, udzielamy mu Obejmuje różne instrumenty takie jak Komercyjne Weksle
długoterminowej pożyczki zabezpieczonej aktywami
Inwestycyjno  Terminowe = KWIT, bony handlowe.
przedsiębiorstwa.
Emisja krótkoterminowych papierów dłużnych polega na tym, że
W przypadku, jeżeli dane przedsiębiorstwo nie dotrzyma
przedsiębiorstwo w zamian za kwotę niższą od nominału wypłaci
warunków spłaty zaciągniętego długu, można zażądać wtedy
specjalnych praw jak np.: prawa głosu w zgromadzeniu pełną kwotę w wyznaczonym terminie.
akcjonariuszy.
Do podstawowych korzyści dla emitenta przy emisji kpd należą:
Stosowanie emisji obligacji jako z
ródła finansowania
obniżenie kosztów pozyskania kapitału w porównaniu z innymi
zewnętrznego jest uzależnione od korzyści wynikających z
z
ródłami środków finansowych, szczególnie zaś w porównaniu z
prawa podatkowego oraz od możliwości zastosowania z
ródeł
alternatywnych. kredytem bankowym; dostosowanie napływu środków
pieniężnych do wewnętrznych potrzeb przedsiębiorstwa poprzez
Z punktu widzenia funkcji gospodarczych obligacje stanowiÄ…
kolejne emisje; możliwość wcześniejszego wykupu tych papierów
instrument umożliwiający czasowe korzystanie przez emitenta
z funduszy długoterminowych, nie pochodzących ze z
ródeł na rynku wtórnym; promocja przedsiębiorstwa oraz zwiększenie
bankowych, ale o charakterze zewnętrznym.
jego wiarygodności na rynku finansowym.
Kredyt
Umowa kredytowa
Są to środki pieniężne przekazane przedsiębiorstwu W umowie kredytowej zawarte są następujące czynniki: wielkość kredytu,
dokładne oznaczenie stron umowy, termin spłaty kredytu wara z ustalonymi
na określony czas do dyspozycji, po uprzednim
odsetkami cel na który zostanie on przeznaczony, określenie podstawowych
zaakceptowaniu przez instytucję kredytową na jaki obowiązków stron umowy, cena kredytu (wysokość prowizji i oprocentowanie),
zakres zabezpieczeń kredytu oraz elementy o charakterze fakultatywnym, w
cel zostanÄ… one wydatkowane.
których określa się szczegółowe warunki danej umowy.
Szczególnym elementem jest ustalenie zabezpieczenia kredytu oraz monitoring
Istota kredytu kojarzy siÄ™ zawsze z relacjami
podczas trwania kredytu. Kredyty udzielane podmiotom gospodarczym należą
zachodzącymi pomiędzy podmiotami gospodarczymi,
bowiem od kredytów o wyższym poziomie ryzyka, przede wszystkim ze względu
na wysokie kwoty tych kredytów oraz ze względu na ryzyko, które towarzyszy
gdzie jednÄ… ze stron reprezentuje bank, czyli
działalności rozwojowej i inwestycyjne.
instytucja z sektora finansowego, a druga strona jest
Banki udzielają różnorodnych kredytów, przystosowanych do potrzeb klientów.
reprezentowana przez przedsiębiorstwo, które należy
Z punktu widzenia okresu kredytowania, wyróżnia się kredyty krótkoterminowe
do podmiotów gospodarki rzeczowo-pieniężnej tzw. (do 1 roku), średnioterminowe (do 3 lat) oraz długoterminowe. Okres
kredytowania decyduje w dużym stopniu o wysokości oprocentowania kredytu.
sektor realny.
8
Koszt kredytu
Pożyczka
Banki udzielają różnorodnych kredytów, przystosowanych
Jest regulowana przepisami cywilno-prawnymi.
do potrzeb klientów. Z punktu widzenia okresu
Jest to umowa, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przekazać
kredytowania, wyróżnia się kredyty krótkoterminowe (do 1
przedmiot pożyczki na własność biorącego, zaś pożyczkobiorca zobowiązuje
roku), średnioterminowe (do 3 lat) oraz długoterminowe.
się zwrócić ów przedmiot pożyczki w tej samej jakości i ilości (nie definiuje
Okres kredytowania decyduje w dużym stopniu o wysokości
się celu, na jaki pożyczka jest zaciągana). (nia ma kwestii CELU!)
oprocentowania kredytu.
Charakterystycznymi cechami pożyczki, na które najczęściej zwraca się
uwagę jest jej forma pisemna lub ustna, gwarancje i korzyści negocjowane
Koszt kredytu bankowego liczy się według stawki
i określone w umowie, wysokie ryzyko utraty korzyści i zwrotu lokaty w
oprocentowania i pomniejsza o efekt podatku
przypadku pożyczki dłużnej, czas trwania.
dochodowego. Odsetki od kredytu są zaliczane do kosztów
Zgodnie z Kodeksem Cywilnym często dochodzi do sytuacji, w której
uzyskania przychodu i jako koszty finansowe zmniejszajÄ…
pożyczkodawca domaga się zabezpieczenia przedmiotu pożyczki.
podstawę opodatkowania przedsiębiorstwa podatkiem
Najczęściej jest to zabezpieczenie majątkowe a także: zastaw, poręczenie,
dochodowym.
weksel, przejęcie długu, przystąpienie do długu. Możliwe są też takie formy
zabezpieczeń jak: cesja, pełnomocnictwo, prawo do zysku.
Leasing Rodzaje leasingu
Umowa leasingu jest oparta jest na konstrukcji
Leasing bezpośredni obejmuje umowy, w których sam
odpłatnego użytkowania lub używania rzeczy
producent oddaje wytworzone przez siebie środki
przez leasingobiorcę bez tytułu własności.
produkcji do korzystania w zamian za opłatę.
Przez cały czas trwania umowy leasingu,
Leasing pośredni charakteryzuje się uczestnictwem
przedmiot pozostaje własnością leasingodawcy,
podmiotu pośredniczącego (w transakcji występują co
natomiast leasingobiorca płacąc opłaty najmniej trzy podmioty). Pośrednikiem jest firma
leasingowa, która wynajmuje maszyny i urządzenia nie
leasingowe i nie dokonując zakupu użytkowej
będąc ich producentem. Funkcję pośrednika
rzeczy wykorzystuje ją dla swoich celów
leasingowego może pełnić oprócz firm leasingowych:
gospodarczych.
bank, firmy ubezpieczeniowe i fundusze.
Leasing operacyjny a finansowy
Opłata za leasing
Cecha Leasing operacyjny Leasing finansowy
Okres leasingu dłuższy niż 40% czasu min. 12 miesięcy, max. 60
amortyzacji przedmiotu, miesięcy
RATA LEASINGOWA max. 60 miesięcy
Amortyzacja po stronie leasingodawcy po stronie leasingobiorcy
Koszt uzyskania przychodu leasingobiorca zalicza w leasingobiorca zalicza w
RATA KAPITAA
OWA RATA ODSETKOWA koszty raty leasingowe koszty amortyzacjÄ™ oraz
netto wraz z opłatą część odsetkową rat
wstępną leasingowych
Podatek VAT doliczany do każdej raty płatny w całości z góry
Za użytkowanie obiektu leasingobiorca płaci w określonych
leasingowej wraz z pierwszÄ… ratÄ…
leasingowÄ…, po odbiorze
terminach raty leasingowe składające się z dwóch części:
przedmiotu leasingu
składnika kapitałowego odzwierciedlającego wartość
Wykup zależny od stawki nie istnieje (0%) - wraz z
użytkowanego obiektu przypadającego na okres leasingu i
amortyzacji i okresu ostatniÄ… ratÄ… przedmiot
składnika odsetkowego stanowiącego wynagrodzenie dla wykupu staje się własnością
leasingobiorcy
leasingodawcy
9
Venture capital  kapitał ryzyka
Leasing zwrotny
Służy do zewnętrznego finansowania przedsięwzięć
sprzedaż przez przedsiębiorstwa aktywa - linii
innowacyjnych związanych z ponadprzeciętnym ryzykiem, co
technologicznej, nieruchomości itp., a następnie
do których przewidywany jest ponadprzeciętny zysk.
wzięcie go od nabywcy w leasing
występuje, gdy firma posiada liczne środki trwałe,
Od strony rzeczowej, venture capital stanowi pewien
nie posiada jednak gotówki, której potrzebuje; określony zasób środków pieniężnych wnoszonych do
przedsiębiorstwa przez podmioty z zewnątrz.
może wtedy oddać część majątku trwałego firmie
leasingowej w zamian za gotówkę
CechÄ… charakterystycznÄ… tej metody finansowania jest m.in.
firma ma jednorazowy zastrzyk gotówki,
to, że inwestorzy, od których pochodzą środki pieniężne
niezbędnej na inwestycje, czasem służy to rezygnują z realizacji bieżących zysków, a dopiero gdy
przedsięwzięcie się powiedzie uzyskują dochody.
poprawie wyniku finansowego (ROA  rentowność
aktywów, mniejsze aktywa  wyższy wskaz
nik)
Fundusze venture capital przeważają we wczesnych fazach
aktualnie b. atrakcyjna alternatywa dla kredytu
rozwoju firmy. Zakres zaangażowania kapitałodawcy w
bankowego  zwłaszcza dla sfinansowania potrzeb
zarządzanie przedsiębiorstwem też może być duży (np. w
działalności bieżącej  cel poprawa płynności sferę marketingu).
Finansowanie VC a etap rozwoju
VC/PE  Private Equity
Faktoring i forfaiting
Aktywność podmiotów PE w różnych fazach rozwoju przedsiębiorstwa
Jest to forma finansowania kontraktów krótko- i średnio-
terminowych, polegajÄ…ca na refinansowaniu udzielanych przez
przedsiębiorstwo kredytów kupieckich poprzez wyspecjalizowaną
instytucjÄ™ zwanÄ… faktorem lub instytucjÄ™ faktoringowÄ….
Istota tego instrumentu polega na tym, że wyspecjalizowana
instytucją odkupuje należności różnych podmiotów
gospodarczych, co oznacza w praktyce zaliczkowanie tych
podmiotów do czasu wpływu płatności należności.
Faktoring ma miejsce wtedy, gdy wyspecjalizowana spółka lub
instytucja reguluje należności i następnie sama zajmuje się
wyegzekwowaniem ich od dłużnika, a co za tym idzie przejmuje
na siebie dużą część ryzyka.
Forfaiting - sprzedaż wierzytelności dotyczących rozliczeń
międzynarodowych
y
ródło: Toft R.  y
ródła finansowania a etap rozwoju przedsiębiorstwa
Franchising - franczyza
Wybrane elementy decyzji finansowych
Opiera się na negocjowanej umowie, na podstawie której
Próg rentowności
franczyzobiorca w zamian za odpowiednią opłatę uzyskuje
Sterowanie kapitałem obrotowym
prawo do utworzenia i prowadzenie przedsiębiorstwa
Zarządzanie gotówką - modele optymalnego poziomu
zgodnego z pomysłem, sposobem zarządzania, w oparciu o
gotówki
doświadczenie i sprzęt praz po znakiem firmowym Zarządzanie kredytem kupieckim
franczyzodawcy - np. MacDonald.
10
Budżetowanie Analiza progu rentowności
W zarządzaniu przedsiębiorstwa szczególnie ważna jest odpowiedz
na pytanie,
Podstawowym narzędziem planowania i sterowania działalnością
podstawową jest budżet, czyli plan przedsiębiorstwa w wyrażeniu kiedy sprzedaż zacznie przynosić zysk?
finansowym.
Nie każda sprzedaż przynosi automatycznie zysk
Koszty są kategorią pierwotną w stosunku do przychodów, sprzedaż wyrobów
Służy również do analizy progu rentowności. Podstawowym do określonej wysokości nie przynosi zysków, służy jedynie pokrywaniu
założeniem jest to że produkcja = sprzedaży wcześniej poniesionych kosztów. Dopiero po przekroczeniu pewnej wielkości
sprzedaży możliwe staje się osiąganie zysku.
Z tego względu ważne jest uzyskanie informacji o warunkach pokrycia
Ponieważ koszty są kategorią pierwotną w stosunku do
całkowitych kosztów firmy i osiąganych zyskach w rezultacie realizowanych
przychodów, sprzedaż wyrobów do określonej wysokości nie
przedsięwzięć.
przynosi zysków, służy jedynie pokrywaniu wcześniej
poniesionych kosztów. W tym celu przydatne jest posługiwanie się kategorią nazywaną progiem
rentowności lub punktem krytycznym (Break Even Point) oraz analizą progu
Dopiero po przekroczeniu pewnej wielkości sprzedaży
rentowności.
możliwe staje się osiąganie zysku.
Kapitał pracujący = kapitał obrotowy netto
Graficzne wyznaczenie progu rentowności
Przychody
ze
sprzedaży
AKTYWA PASYWA
Koszty
całkowite
zysk
Break
KW
MT
KAPITAA

Even
,
STAA
Y
BEP
Point
KOD
Ks
MO
strata
KOK = ZB
Pm
KS
JEST POJ
CIEM W
ŻSZYM OD POJ
CIA MAJ
TKU OBROTOWEGO
PR =
Sprzedaż/produkcja
BEP
szt.
SMB
2 SPOSOBY OBLICZANIA:
AKTYWA OBROTOWE  ZOBOWI
ZANIA BIEÅ»
CE
Prognoza
BEP 100%
popytu KAPITAA
STAA
Y (WA
ASNY + OBCY DA
UGOTERMINOWY)  MAJ
TEK TRWAA
Y
MB S - KZ KZ
SMB = = = 1-
S S S
Cykl życia firmy a polityka dywidendy
Decyzje suboptymalne
DEFICYT GOTÓWKI MOŻE POWODOWAĆ PODEJMOWANIE
DECYZJI SUBOPTYMALNYCH
PRZYKA
ADY:
sprzedaż rentownych linii produkcyjnych
niezdolność realizacji koniecznych projektów
inwestycyjnych
zaciąganie drogich kredytów
redukcja wynagrodzeń
zmniejszenie wypłat dywidend
ZAPOBIEC IM MOŻE SPORZ
DZANIE I ANALIZA SPRAWOZDAC

Z PRZEPA
YWÓW STRUMIENI PIENI
ŻNYCH
11
Działalność inwestycyjna Pojęcie inwestycji
DZIAA
ALNOŚĆ
Aspekt finansowy: wydatek pieniężny,
PRZEDSI
BIORSTWA
który ma przynieść dochód temu kto
podejmuje inwestycjÄ™ - inwestorowi
OPERACYJNA FINANSOWA INWESTYCYJNA
Aspekt rzeczowy: proces, w którym
jedna z trzech podstawowych rodzajów działalności prowadzonej przez
następuje przekształcenie w inne dobra
przedsiębiorstwo, według ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku (z póz
n. zm.)
(najczęściej materialne)
przez działalność inwestycyjną (lokacyjną) rozumie
się nabywanie lub zbywanie składników aktywów
trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych
oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i
korzyści,. (art. 48b, ust. 3, pkt. 2)
Pojęcie inwestycji Inwestycja a inwestowanie
Jest to wydatkowanie środków celem pozyskiwania
Różnica  nacisk na długotrwałość
 zgodnie z obowiązującą procedurą  określonych
procesu inwestycyjnego
obiektów, papierów wartościowych bądz
dóbr
Inwestowanie to proces gospodarczy
niematerialnych służących realizacji procesów
gospodarczych, a pozwalajÄ…cych na odzyskanie
uruchomiony przez podjęcie decyzji o
kapitału oraz czerpanie dodatkowych korzyści w
inwestycji
przyszłości, co jest obciążone znacznym ryzykiem
Celowo wydatkowane środki inwestora (także
przedsiębiorstwa) skierowane na powiększenie
jego dochodów (K.Dziworska)
Inwestowanie a finansowanie Cechy inwestycji
Nie każde wydatkowanie środków to inwestycja
 Finansowanie często jest
Skutki wydatkowania środków (konsekwencje
przeciwstawiane pojęciu  inwestowanie
inwestycji):
następuje długotrwałe związanie środków finansowych
Proces inwestowania wiąże się z
(umownie powyżej 1 roku)
wydatkowaniem środków pieniężnych
skala ponoszonych nakładów jest większa od
(kapitału), zaś proces finansowania z ich
codziennej (operacyjnej) działalności przedsiębiorstwa
(jego) pozyskiwaniem
wpływ inwestycji na przyszłe działania, efektywność i
konkurencyjność przedsiębiorstwa jest duży
12
Podział inwestycji
Inwestycje bezpośrednie i pośrednie
INWESTYCJE
W gospodarce rynkowej podmioty gospodarcze, w zależności od
działalności, jaką prowadzą inwestować mogą w majątek trwały
oraz w papiery wartościowe.
RZECZOWE FINANSOWE NIEMATERIALNE
Pierwszy typ działalności określa się jako: inwestycje bezpośrednie,
natomiast drugi inwestycje pośrednie.
inwestycje rzeczowe to np. zakup, budowa, modernizacja budowli i budynków, ich wyposażenie
Inwestycje bezpośrednie bazują na modernizacji oraz
w maszyny, urządzenia i sprzęt biurowo-handlowo-magazynowy itp., podejmowane w celu
pośredniego czerpania korzyści, to jest na drodze uzyskiwania wpływów za sprzedane produkty
udoskonalaniu prowadzonej działalności.
(wyroby, towary, usługi) oraz świadczenia, a także oszczędności, np. czynników wytwórczych,
obsługi itd.
Inwestycje pośrednie zakładają zyski z działalności obcych firm i
inwestycje finansowe - zakup akcji, obligacji czy lokaty bankowe itp.,  pozwalajÄ… na czerpanie
przedsięwzięć gospodarczych, które to mogą mieć różnoraki
bezpośrednich korzyści np. w formie dywidendy, procentu, zmiany kursu walut, notowań
giełdowych itd.
charakter. Ważne jest tylko to, aby przyniosły zysk oczekiwany
inne, zwłaszcza o charakterze niematerialnym, np. szkolenie kadr, promocję i reklamę nowych
przez inwestora.
produktów, ochronę środowiska bez podjęcia których niemożliwym byłoby prowadzenie
działalności gospodarczej
Rodzaje inwestycji rzeczowych Inwestycje bezpośrednie
INWESTYCJE
Odtworzeniowe
RZECZOWE
Polegające na zastępowaniu zużytych oraz przestarzałych aktywów nowymi. Ich
celem jest przede wszystkim zapobieganie wzrostowi kosztów produkcji, stwarzania
majÄ…tku.
Modernizacyjne
ZAA
OŻYCIELSKIE NAST
PCZE Ukierunkowane głównie na zmniejszenie kosztów wytwarzania wyrobów
(przeprowadzane zazwyczaj równolegle z inwestycjami odtworzeniowymi).
Rozwojowe
Mają na celu zwiększenie szeroko rozumianego potencjału produkcyjnego firmy, a
tym samym wzrost np.: wydajności parku maszynowego, rozwój sieci handlowej,
ZAST
PCZE RACJONALIZACYJNE ROZWOJOWE rozszerzenie, zmianę kanałów dystrybucji własnych produktów. Służą także wdrażaniu
do produkcji nowych wyrobów, zaspokajających w większym stopniu potrzeby
ODTWORZENIOWE MODERNIZACYJNE BUDOWA, ROZBUDOWA
konsumenta, przez to będącymi dla niego bardziej atrakcyjnymi.
Strategiczne
Chroniące firmę przed skutkami działalności konkurencji, wzmacniające pozycję firmy
na rynku (np. otworzenie filii, wchodzenie w zwiÄ…zki kooperacyjne)
Efekt inwestycji założycielskiej = powstanie nowego przedsiębiorstwa lub tworzenie nowej filii firmy
Innowacyjne
już istniejącej Służące modyfikacji wytwarzania dotychczasowych wyrobów.
Efekt inwestycji następczej = odtworzenie zużytych ŚT, polepszenie ich parametrów produkcyjnych
lub zwiększenie mocy wytwórczych przedsiębiorstwa
Fazy cyklu życia projektu inwestycyjnego
Projekt inwestycyjny - pojęcie
to opracowanie, które stanowi podstawę realizacji
inwestycji
FAZA LIKWIDACJI
to pewna procedura zwiÄ…zana z uruchomieniem FAZA PRZEDINWESTYCYJNA FAZA
PRZYGOTOWAWCZA
Studium możliwości
inwestycji
Studia pomocnicze
to zbiór dokumentacji niezbędnej do podjęcia decyzji
Raport oceniajÄ…cy
FAZA INWESTYCYJNA
Negocjacje, podpisywanie umów
Inwestor przed podjęciem decyzji powinien zapoznać
Projektowanie techniczne
siÄ™ z wynikami wielorakich ekspertyz i analiz. BiorÄ…c Budowa
Marketing przedprodukcyjny
je pod uwagę inwestor musi dokonać:
Szkolenie
wyboru pomiędzy odrzuceniem projektu lub jego przyjęciem
Odbiór i rozruch
lub spośród kilku przedstawionych wybrać ten, który jego FAZA EKSPLOATACJI
FAZA REALIZACJI
FAZA OPERACYJNA
zdaniem jest najbardziej efektywny, ma największe szanse
Odtwarzanie, restrukturyzacja
powodzenia lub też ze względu na inne przyjęte, założone
Rozbudowa, innowacje
przez siebie kryterium
13
Metody oceny inwestycji bezpośrednich
Statyczne metody oceny projektów
inwestycyjnych  okres zwrotu
nakładów, księgowa stopa zwrotu
Dynamiczne metody oceny projektów
inwestycyjnych  NPV, IRR
14