Pokrycia dachowe z blachy, podłoża
Norbert Lennertz - Tłumaczył Andrzej Machalski
Przez podłoża pokryć blaszanych rozumie się, w ścisłym sensie, materiały zastosowane w
danym wypadku, na których układa się pokrycie blaszane. Przykładem jest deskowanie.
Podłoża w szerokim tego słowa znaczeniu to dach, na którym znajdzie się pokrycie.
Tutaj rozróżnia się zasadniczo dwa typy konstrukcji: wentylowane i niewentylowane.
Konstrukcje wentylowane, dawniej zwane potocznie "zimnym dachem", zostały w ten sposób
obmyślone, aby pod ochronnym pokryciem blaszanym i pod niosącym je podkładem była
wolna przestrzeń dla przepływu powietrza.
Konstrukcje niewentylowane, dawniej określane też jako "ciepły dach", oznaczają zasadniczo
konstrukcje, w których z powodu ich zwartości rezygnuje się z wentylacji. Takie
"jednołupinowe" dachy składają się z pewnej liczby warstw konstrukcyjnych o konkretnym
przeznaczeniu. Stosuje się je już od ponad 25 lat, przede wszystkim w obiektach
przemysłowo-usługowych, gdyż oszczędzają koszty i dają dobre wyniki.
Wymagania
Należy przestrzegać wymagań sprecyzowanych w normach i przepisach w zakresie ochrony
cieplnej i wilgotnościowej. Ważnymi wymaganiami stawianymi konstrukcjom
wentylowanym są zdefiniowane wielkości przekrojów otworów nawiewnych i wywiewnych
służących do ich wentylacji, jak również wolnych przekrojów do przepływu powietrza w
konstrukcji.
W przeciwieństwie do konstrukcji wentylowanych, w których można użyć wiatroizolacji
(folii paroprzepuszczalnej), reguły techniczne dla "jednołupinowej", niewentylowanej
konstrukcji nakazują położenie w niej paroizolacji. Ta ostatnia powinna być wykonana z folii
metalowej lub z tworzywa z wkładką metalową. Miejsca przecieków są w niej kategorycznie
wykluczone, gdyż w wadliwych miejscach powstałoby wielokrotnie wyższe ciśnienie niż by
to wynikało z różnicy ciśnień cząstkowych pary. Naprawdę wiatroszczelny budynek powinien
zatrzymać sztucznie wywołane w nim podciśnienie!
Wykonanie
Podczas gdy w konstrukcji wentylowanej istnieje "wbudowany zawór bezpieczeństwa",
mianowicie wentylacja, która choć w ograniczonym zakresie, ale jest w stanie wyprowadzić
na zewnątrz przenikniętą do niej wilgoć lub tylko wilgoć budowlaną, to w przypadku
konstrukcji "jednołupinowych" układ warstw funkcyjnych musi być przemyślany i trwale
sprawny.
Dla obu rodzajów konstrukcji obowiązuje podstawowa zasada fizyczno-budowlana, że
warstwy w kierunku od wewnątrz na zewnątrz powinny być coraz bardziej otwarte na
dyfuzję, tzn. paroprzepuszczalne.
W przypadku konstrukcji wentylowanej oznaczałoby to paroizolację (przynajmniej folię
paroprzepuszczalną) na nośnym podłożu (lub okładzinie), na tym powinna być izolacja
termiczna (paroizolacja powinna być po jej "ciepłej" stronie!). Za nią następuje już warstwa
wentylacyjna. Leżące na tym wszystkim pokrycie dachowe, na przykład na deskowaniu, nie
wymaga rozpatrywania pod względem dyfuzyjno-technicznym.
Przy wymiarowaniu szczeliny wentylacyjnej należy pamiętać, że włókniste materialy
izolacyjne mogą zwiększyć objętość nawet o 30%, co może zredukować wolną przestrzeń
przepływu powietrza, w skrajnym przypadku likwidując ją.
Wentylowanie funkcjonuje w istocie na podstawie dwu czynników:
1) różnicy gęstości i ciśnienia między powietrzem wewnętrznym i zewnętrznym,
2) różnicy wysokości położenia otworów nawiewnych i wywiewnych oraz związanej z tym
różnicy ciśnień.
Warunkiem dobrze funkcjonujacej wentylacji jest dlatego:
" usytuowanie otworów nawiewnych w najniższym punkcie lub otworów wywiewnych w
najwyższym punkcie,
" możliwie równomierne rozłożenie otworów nawiewnych i wywiewnych na całej dlugości
konstrukcji dachowej lub ściennej,
" ograniczenie długości krokwi do maksimum 12-15 m (i tym samym ograniczenie długości
przestrzeni wentylacyjnych),
" minimalna wysokość przekroju dla przepływu powietrza w żadnym miejscu nie może być
mniejsza od dopuszczalnej.
Jeżeli otwory nawiewne lub wywiewne będą za pomocą siatek lub blach perforowanych
chronione przed owadami, należy to uwzględnić przy obliczaniu przekroju, np.: przy blachach
perforowanych o otworach 5-8 mm redukuje się wolny przekrój wentylacyjny o około 50%.
Nawiew i wywiew w dachach
Otwory nawiewne i wywiewne (lub wolny przekrój dla przepływu powietrza) są zależne od
nachylenia dachu. Reguły budowlane są pod tym względem następujące:
Nachylenie dachu poniżej 3! (5,2%) Do tej kategorii należą też dachy o spadku do wewnątrz i
rynny wewnętrzne. Wolny przekrój wentylacyjny wynosi 1/200 (lub 5 promili) przypadającej
powierzchni połaci.
Okrężna szczelina wentylacyjna powinna mieć szerokość minimum 2 cm. Zalecana
minimalna wysokość przekroju przepływu powietrza wynosi 20 cm. Przy mniejszych
wysokościach należy wykonać obliczenie.
Nachylenie dachu od 3! do 20! (5,2 do 36,1%) Wolny otwór nawiewny wynosi 1/500 (lub 2
promile) przypadającej połaci dachowej. Minimalna wysokość przekroju przepływu
powietrza wynosi 10 cm. Dla nachyleń dachu do 10! szczeliny wentylacyjne powinny
przebiegać możliwie na wskroś (od końca do końca).
Nachylenie dachu ponad 20! (> 36,1%) Wolny otwór nawiewny wynosi 1/500 (lub 2
promile) przypadającej połaci dachowej. Wolny otwór wywiewny wynosi 1/400 (lub 2,5
promila) przypadającej powierzchni dachu. Minimalna wysokość przekroju przepływu
powietrza wynosi 5 cm.
Konstrukcje ścienne wentylowane od spodu Wolny otwór nawiewny wynosi 1/1000 (lub 1,0
promil) przypadającej powierzchni ściany. Wolny otwór wywiewny wynosi 1/800 (lub 1,25
promili) przypadającej powierzchni ściany. Minimalną wysokość przekroju przepływowego
określa się na 2 cm. Dla wentylowanych od spodu kopuł i paraboloid obowiązuje następująca
uproszczona formuła na wolny przekrój przepływowy: 1 m długości krokwi równa się 1 cm
przekroju przepływowego co najmniej jednak wysokość 6 cm.
Wskazówki praktyczne
W przypadku konstrukcji nad pomieszczeniami o podwyższonej wilgotności należy w
szczególnych sytuacjach sprawdzić prawidłowość ochrony wilgotnościowej obliczeniowo
(DIN 4108-3).
Przy dachach płaskich, w pewnych wypadkach, może okazać się konieczna dodatkowa
wentylacja przymusowa. Dlugość dróg wentylacji nie powinna wówczas przekraczać 12-15
m.