TEMAT 5:
METODY BADANIA BEZPIECZEOSTWA
Zagadnienia:
1. Wyjaśnianie naukowe i ich rodzaje.
2. Ogólna charakterystyka metod badania bezpieczeostwa:
" metoda genetyczna,
" metoda badania dokumentów,
" metoda analizy i krytyki piśmiennictwa,
" metoda analizy i konstrukcji logicznej,
" metoda sondażu diagnostycznego (technik wywiadu i ankietowania),
" metoda komparastyki,
" metoda studium przypadku,
" metoda monograficzna.
3. Badanie bezpieczeostwa militarnego paostwa.
4. Ilościowo-jakościowe diagnozowanie stanu bezpieczeostwa paostwa.
Obiektem badao jest rzeczywistośd społeczna:
Øð zbiorowoÅ›ci i zbiory spoÅ‚eczne.
Øð instytucje spoÅ‚eczne,
Øð procesy i zjawiska spoÅ‚eczne
Przedmiotem badao sÄ… :
Øð cechy obiektów badao,
Øð wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci obiektów badao,
Øð relacje bezpieczeostwa
Wyjaśnianie naukowe i ich rodzaje
Wyjaśniad  czynid coś jaśniejszym, bardziej zrozumiałym; objaśniad tłumaczyd
Wyjaśnianie naukowe to zespół określonych czynności zmierzających do poznania i
objaśnienia określonej rzeczywistości
Podstawowe wyjaśnienia naukowe
Genetyczne - Jak i z czego to powstało? Ustalenie przemian przedmiotu badao oraz
określenie: przyczyn, stanu bieżącego oraz kierunków rozwoju.
Funkcjonalne - Jak dane zjawisko wpływa na inne? Ustalenie wpływu zjawisk na siebie.
Określenie zależności.
Teleologiczno-funkcjonalne - W jakim celu zaszło dane zdarzenie? Wskazanie celu, do
którego dane zdarzenie może doprowadzid i co to może spowodowad.
Logiczne - Jak interpretowad dane zjawisko? Jakie zasady rzÄ…dzÄ… danym zjawiskiem?
Odkrywanie ogólnych i formalnych praw, według których przebiega poprawne
rozumowanie.
Wyjaśnienia naukowe i ich rodzaje
Typy badao:
·ð podstawowe,
·ð stosowane,
·ð diagnostyczne,
·ð weryfikacyjne,
·ð heurystyczne,
·ð przyczynkarskie,
·ð kompleksowe.
J. Apanowicz, Metodologia nauk, Toruo 2003, 38.
Wyjaśnienia naukowe i ich rodzaje
Badania podstawowe:
·ð Poznawcze, teoretyczne wzbogacenie danej dyscypliny wiedzy, ich wynikiem jest
formułowanie ogólnych praw nauki
·ð UjÄ™cie badanego zjawiska:
o Rozwojowo (następstwo czasowe)
o Genetycznie (proces poznawania)
o Historycznie (rozwój i geneza relacji podmiotowo-przedmiotowych)
·ð Metodyczne poznanie:
o postawienie nowego problemu na podstawie dotychczasowych uogólnieo,
o wyjaśnienie teoretyczne nowego problemu i postawienie nowych tez i
hipotez,
o logiczna i empiryczna weryfikacja tez i hipotez,
o postawienie nowych uogólnieo i twierdzeo (tez) oraz wysunięcie nowych
teorii
Badania stosowane:
·ð Poznanie empiryczne, formuÅ‚owanie pragmatycznych wniosków usprawniajÄ…cych
działalnośd człowieka. Charakter prac deskryptywny, eksplanacyjny, replikacyjny
·ð UjÄ™cie badanego zjawiska:
o Opisanie zjawiska
o Wyjaśnienie przyczyn, związków i relacji
o Umiejętne zastosowanie wiedzy do rozwiązania danego problemu
·ð Metodyczne poznanie:
o postawienie problemu wynikajÄ…cego z praktyki,
o przyjęcie określonych hipotez na podstawie dotychczasowych teorii i
wyników badao empirycznych,
o krytyka logiczna i weryfikacja istniejÄ…cych (obowiÄ…zujÄ…cych) teorii,
o przedstawienie nowych twierdzeo typu diagnostycznego, terapeutycznego,
prognostycznego
Badania diagnostyczne:
·ð Stwierdzenie faktów, ustalenie stanu funkcjonowania przedmiotu badao. Charakter
prac deskryptywny, eksplanacyjny
·ð UjÄ™cie badanego zjawiska:
o Wyjaśnienie stanu rzeczywistego, struktury przedmiotu badao
o Stwierdzenie zależności
·ð Metodyczne poznanie:
o postawienie problemu wynikajÄ…cego z praktyki,
o przyjęcie określonych hipotez na podstawie dotychczasowych teorii i
wyników badao empirycznych,
o krytyka logiczna i weryfikacja istniejÄ…cych (obowiÄ…zujÄ…cych) teorii,
o przedstawienie nowych twierdzeo typu diagnostycznego,
o przygotowanie materiału do prognozowania (wstęp do prognozowania)
Badania weryfikacyjne
·ð Potwierdzenie lub zaprzeczenie okreÅ›lonego stanu. Charakter prac deskryptywny,
eksplanacyjny
·ð UjÄ™cie badanego zjawiska:
o Wyjaśnienie zależności pomiędzy zmiennymi niezależnymi a zmiennymi
zależnymi
·ð Metodyczne poznanie:
o badania oparte na znanych skutkach bez znajomości przyczyn - podejście
redukcyjne - ustalenie przyczyn,
o badania oparte na znanych przyczynach bez znajomości skutków- podejście
indukcyjne - ustalenie następstw do znanych przyczyn
Badania kompleksowe
·ð Przedmiot badan nie stanowi spójnoÅ›ci. Interdyscyplinarne stosowanie metod
technik i narzędzi badawczych. Przedmiot badao nie stanowi spójności co do jego
cech. Charakter prac deskryptywny, eksplanacyjny
·ð UjÄ™cie badanego zjawiska:
o Wyjaśnienie zależności pomiędzy różnymi cechami przedmiotu badao i
powstawanie interakcji
·ð Metodyczne poznanie:
o badania powinny posiadad charakter empiryczny,
o rygorystyczne stosowanie pewnej i sprawdzonej procedury badawczej,
o dokładne dokumentowanie wyników badao i wszelkich spostrzeżeo,
o koniecznośd koordynacji badao na każdym etapie badao,
o duża odpowiedzialnośd w zakresie analiz i syntez wyników badao co do
dyscypliny czasowej, metodycznej i merytorycznej
Badania przyczynkarskie
·ð WÄ…ski zakres zjawiska lub badanej populacji. Charakter prac deskryptywny,
diagnostyczny
·ð UjÄ™cie badanego zjawiska:
o Poznanie skali problemu bez jego rozwiÄ…zania, orientacja w problemie
·ð Metodyczne poznanie:
o znajdujÄ… zastosowanie w badaniach empirycznych,
o teoretyczne metody prowadzenia badao,
o wykorzystanie narzędzi statystycznych
Badania heurystyczne
·ð Wykrywanie nowych faktów. Stosowne w naukach humanistycznych i dziaÅ‚alnoÅ›ci
społeczno-gospodarczej. Charakter prac deskryptywny, diagnostyczny
·ð UjÄ™cie badanego zjawiska:
o Poznanie skali problemu bez jego rozwiÄ…zania
·ð Metodyczne poznanie:
o znajdujÄ… zastosowanie w badaniach empirycznych,
o teoretyczne metody prowadzenia badao,
o wykorzystanie narzędzi statystycznych
Procedury badawcze
zespół dyrektyw i określających sekwencję poszczególnych etapów badao ,
połączonych metod i różnych technik oraz narzędzi badawczych ze względu na cel i
przedmiot badao
·ð Diagnostyczna
Wykryd i określid stan i przyczynę:
o jaki jest stan rzeczy?
o dlaczego jest tak?
o jak będzie odbywał się rozwój?
o jaki będzie koocowy rezultat?
o jak wpływad na zmianę procesu?
Funkcje badao:
o deskryptywna
o ewaluacyjna
o eksplanacyjna
o predykcyjna
o korekcyjna
·ð Eksperymentalna
o Proces wprowadzania zmian w badany przedmiot i obserwowanie
zachodzÄ…cych zmian:
żð wybranie czynnika eksperymentalnego (zmienne zależne i
niezależne)
żð ustalenie kierunku zmian
o Cel: weryfikacja hipotez, pomiar zmiennych zależnych
·ð Operacyjna
o Wyodrębnienie danych niezbędnych do podjęcia decyzji.
żð Jak byÅ‚o?
żð Jak jest ?
żð Jakie może to powodowad zmiany?
żð Które rozwiÄ…zanie jest optymalne?
o Podejście:
żð systemowe,
żð kompleksowe
żð wieloczynnikowe
·ð Ewaluacyjna
o Badanie programów i uzyskanych efektów. Określenie kryteriów:
żð czy i w jakim stopniu cele i zadania zostaÅ‚y osiÄ…gniÄ™te?
żð czy dany program jest możliwy do zrealizowania (jakie należy speÅ‚nid
warunki, co sprzyja a co nie sprzyja realizacji programu, jakie czynniki
sprzyjajÄ… modernizacji) ?
·ð Korelacyjna
o Wyznaczenie współzależności, w jakim stopniu i które czynniki różnicują
zmienne jakościowe lub ilościowe.
żð OkreÅ›lenie zmiennych
żð Ustalenie populacji
żð Dokonanie pomiaru
żð Dobór czynników korelacji i ich porównanie
żð Wykonanie obliczeo
żð Weryfikacja hipotez
Mody badao naukowych
Metoda badawcza to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i
instrumentalnych obejmujących najogólniej całośd postępowania badawczego
zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego
Por., J. Apanowicz, Metodologia nauk s. 69-70
Metody powinny uwzględniad:
·ð treÅ›d badao, skutecznoÅ›d i możliwoÅ›ci zastosowania danej metody i jej
odpowiedniośd do koncepcji rozwiązywanego problemu,
·ð cel zakÅ‚adanych badao,
·ð zasób posiadanych Å›rodków
Por., J. Apanowicz, Metodologia nauk s. 70
Wymogi wobec metod:
·ð jasnoÅ›d - powszechne zrozumienie,
·ð jednoznacznoÅ›d - wykluczenie dowolnoÅ›ci stosowania różnych sposobów i zasad,
·ð celowoÅ›d - podporzÄ…dkowana okreÅ›lonemu celowi,
·ð skutecznoÅ›d - zapewnia osiÄ…ganie zamierzonego celu,
·ð niezawodnoÅ›d - zapewnia uzyskanie zamierzonego rezultatu,
·ð ekonomicznoÅ›d - pozwala osiÄ…gnÄ…d zamierzony rezultat przy najmniejszych kosztach
w aspekcie nakładów czasu, kosztów i zużytych środków
Por., J. Apanowicz, Metodologia nauk s. 71-72
Poznanie myślowe (umysłem)
Metody teoretyczne
Poznanie empiryczne
Poznanie empiryczne
Obserwacja - elementarna metoda poznania empirycznego.
Przez obserwacjÄ™ rozumie siÄ™ celowe, ukierunkowane i zamierzone oraz systematyczne
postrzeganie badanego przedmiotu, procesu lub zjawiska
J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badao społecznych, Katowice 2005, s. 149
Cechy obserwacji:
" premedytacja - prowadzone w celu rozwiązania ściśle określonego zadani,
" planowośd - skoncentrowanie się według planu na tym co najważniejsze,
" celowośd - skupienie się na rezultatach poznania zjawiska,
" aktywnośd - obserwator nie rejestruje wszystkich a tylko istotne spostrzeżenia,
" systematycznośd - powinna trwad cyklicznie według określonego systemu
J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badao społecznych, Katowice 2005, s. 152
Rodzaje obserwacji:
" bezpośrednia i pośrednia,
" kontrolowana i niekontrolowana,
" jawna i ukryta
J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badao społecznych, Katowice 2005, s. 153
Poznanie empiryczne
J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badao społecznych, Katowice 2005, s. 155.
Poznanie empiryczne
Metoda monograficzna - szczegółowy opis badanej instytucji w określonym czasie i
przestrzeni
Metoda interdyscyplinarna: analiza, synteza, indukcja, obserwacja, wywiad,
badania ankietowe, analiza wytworów działalności ludzkiej, opowieści, relacje,
wspomnienia itp.
Cel:
·ð Popularyzacja badanej instytucji
·ð Potrzeba wyodrÄ™bnienia cech, by byÅ‚y typowe dla wszystkich tego rodzaju instytucji,
uogólnianie wyników na całą populacje
·ð Opis cech badanej instytucji w okreÅ›lonym miejscu i czasie
·ð Podrównanie funkcji zaÅ‚ożonych i rzeczywistych badanej instytucji
Wady:
·ð Subiektywizm
·ð Pseudo-uogólnienie
·ð NiepeÅ‚na wiarygodnoÅ›d
·ð Niekiedy maÅ‚a przejrzystoÅ›d opisu
·ð MożliwoÅ›d manipulacji odbiorcÄ…, tendencyjnoÅ›d
Zalety:
·ð MożliwoÅ›d szybkiego wykorzystania wyników badao,
·ð Obszerny komentarz prezentowanych danych i wyjaÅ›nieo,
·ð Analityczne ujÄ™cie informacji ze wskazaniem relacji pomiÄ™dzy różnymi częściami
Zob., K. Żegnałek, Metody i techniki w badaniach pedagogicznych, Warszawa 2008, s.157-162.
Poznanie empiryczne
Metoda badania dokumentów - przedmiotem badao może byd każdy wytwór ludzki, który
wyraża myśl, wizję, misję, osiągnięcie, propozycję i służy do odtworzenia rzeczywistej
działalności lub stanu badanej struktury organizacyjnej w formie prawnie, a nawet
zwyczajowo sporzÄ…dzonego dokumentu
Procedura badawcza:
·ð Gromadzenie dokumentów
·ð WstÄ™pna selekcja
·ð Ustalenie autentycznoÅ›ci zebranych materiałów,
·ð Sprawdzenie ich wiarygodnoÅ›ci
·ð Analiza i opracowanie wniosków
Przydatnośd badania dokumentów do:
·ð OkreÅ›lenia celu i zadao badanej instytucji
·ð OkreÅ›lenia jakoÅ›ci dziaÅ‚ania i uzyskanych efektów
·ð Motywacji, aktywacji form, metod i Å›rodków dziaÅ‚ania
Por., J. Apanowicz, Metodologia nauk s. 81-83.
Poznanie empiryczne
Metoda sondażu diagnostycznego - statystyczne gromadzenie faktów i informacji o
zjawiskach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice ich rozwoju
·ð Ocena przyczyn i skutków masowych zjawisk na podstawie reprezentatywnych prób
statystycznych
·ð OkreÅ›lajÄ… zasiÄ™g, zakres, poziom i intensywnoÅ›d badanego przedmiotu
Techniki sondażowe
·ð Sondaże jednorazowe - na próbie nieważonej
·ð Sondaże jednorazowe - na próbie ważonej
·ð Sondaże na próbie kontrastowej - dobieranie prób z punktu zmiennej
·ð Sondaże powtarzalne
Por., J. Apanowicz, Metodologia nauk s. 84-86.
Poznanie empiryczne
Metoda analizy i konstrukcji logicznej - myślowo eksperymentalna, opiera się na analizie i
syntezie przedmiotu badao
·ð Zasady logiki :
o porównanie,
o abstrahowanie,
o uogólnianie.
·ð Integralne skÅ‚adowe:
o obserwacja,
o eksperyment,
o statystyka.
·ð FormuÅ‚owanie twierdzeo ogólnych na podstawie uznanych twierdzeo
czÄ…stkowych.
Por., J. Apanowicz, Metodologia nauk s. 89-90
Poznanie empiryczne
Metoda symulacji komputerowej
Stosujemy gdy:
·ð badanie zjawiska jest zbyt kosztowne lub niebezpieczne,
·ð badania wymagajÄ… zbyt dÅ‚ugich oczekiwao na wyniki lub rezultat planowanych
osiągnięd,
·ð obiekt badao realnie jeszcze nie istnieje, jesteÅ›my na etapie jego projektowania,
opracowania koncepcji, a prognoza rozwiązania jest terminowo niezbędna.
Elementy procesu modelowania i symulacji komputerowej:
·ð obiekt rzeczywisty,
·ð ukÅ‚ad eksperymentalny,
·ð model badanego obiektu matematyczny,
·ð Komputer wraz z oprogramowaniem
Dokładnośd wyników jest zależna od:
·ð adekwatnoÅ›ci modelu badanego procesu,
·ð poprawnoÅ›ci programu symulacyjnego,
·ð dokÅ‚adnoÅ›ci wykonywanych obliczeo
Por., J. Apanowicz, Metodologia nauk s. 91-93.
Poznanie empiryczne
Metoda eksperymentalna (naturalny i sztuczny)- celowe wprowadzanie do procesu
naukowego poznania zmiennych i obserwowanie powodowanych zmian
Zasady eksperymentu:
·ð wyodrÄ™bnienie badanego zjawiska, wyizolowanie go od czynników ubocznych,
·ð ustalenie zmiennych badanego zjawiska i zakres ingerencji,
·ð wywoÅ‚anie zmian w badanym zjawisku,
·ð stwierdzenie charakteru i zakresu wywoÅ‚anych zmian - zmienne niezależne
Składniki eksperymentu:
·ð zmienna niezależna i zaÅ‚ożenia przypuszczalnego kierunku zmian,
·ð proces sprawdzania sÅ‚usznoÅ›ci przypuszczeo poprzez wprowadzanie zmiennej
niezależnej,
·ð pomiar i rejestracji zmiennych zależnych
Kanon Mila (1806-1873):
·ð jednej różnicy
·ð jednej zgodnoÅ›ci
·ð poÅ‚Ä…czonej różnicy i zgodnoÅ›ci
·ð zmian towarzyszÄ…cych
·ð kanon reszty
Por., J. Apanowicz, Metodologia nauk s. 75-79.
Poznanie empiryczne
Metoda heurystyczna - dochodzenie do nowych rozwiÄ…zao poprzez wykrywanie nowych
faktów i związków pomiędzy nimi w realnie istniejącej rzeczywistości
·ð metoda odroczonego wartoÅ›ciowania (burza mózgów)
·ð metoda transpozycji (wykrywanie sprzecznoÅ›ci)
·ð metoda sugerowana (sugerowanie, ekstrapolacja, odwracanie, uogólnianie)
·ð metoda zÅ‚ożona
Zasady dobrej roboty w metodach heurystycznych
·ð zorganizowane dziaÅ‚anie,
·ð planowad pracÄ™ i dotrzymywad terminów realizacji,
·ð korzysta z najlepszych z
ródeł informacji,
·ð unikad uogólnieo,
·ð stosowad okreÅ›lenia Å›cisÅ‚e,
·ð wyznaczad dokÅ‚adne koszty,
·ð wycenid każdy pomysÅ‚,
·ð okreÅ›lid koszty tolerancji,
·ð niszczyd , tworzyd i doskonalid,
·ð myÅ›led twórczo,
·ð oceniad wyrób przez porównanie,
·ð stosowad wyroby i rozwiÄ…zania znormalizowane,
·ð wykorzystad najnowsze technologie,
·ð wykorzystad możliwoÅ›ci kooperantów,
·ð rozszerzad wiedze specjalistyczna poprzez zatrudnianie specjalistów,
·ð uwzglÄ™dniad zdanie innych, zwÅ‚aszcza krytyczne,
·ð przewidywad opory ludzi i rozsÄ…dnie je pokonywad,
·ð sprawdzad, czy otrzymuje siÄ™ wartoÅ›ciowy wyrób w stosunku do poniesionych
nakładów
Poznanie empiryczne
Metoda indywidualnych przypadków - analiza wyodrębnionych zdarzeo
Przedmiot badao:
·ð osobowoÅ›d danego czÅ‚owieka w sytuacjach i okolicznoÅ›ciach ich dziaÅ‚ania spoÅ‚ecznego,
·ð style kierowania,
·ð kultura organizacji,
·ð charakterystyczne problemy zwiÄ…zane z danÄ… osoba
Zwykle dotyczÄ… negatywnych zjawisk, by poprzez zbadanie ich przyczyn eliminowad je.
Poznanie empiryczne
Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa - określenie poziomu wiedzy w danym przedmiocie
badao, pierwszy etap poznania naukowego
·ð Wykazanie oryginalnoÅ›ci i koniecznoÅ›ci badania,
·ð Jaki jest poziom zapisanej wiedzy o przedmiocie badao,
·ð Co istnieje i jest opisane, a co należy zbadad,
·ð OkreÅ›lenie różnic i podobieostw pomiÄ™dzy badanym przedmiotami,
·ð Proponowanie rozwiÄ…zao naukowych,
·ð Porównywanie cech porównywalnych,
·ð Ustalenie powiÄ…zao, relacji i ich charakteru
Poznanie empiryczne
Metoda statystyczna - służy do pomiaru, gromadzenia i porządkowania faktów naukowych
Algorytm
·ð Cel badao,
·ð Koncepcja badao,
·ð Zdefiniowanie zbiorowoÅ›ci badao w aspekcie zmiennych i wskaz
ników,
·ð Wybór zbiorowoÅ›ci próbnej,
·ð Techniki zbierania danych,
·ð Opracowanie i prezentowanie danych,
·ð Opracowanie wyników i wniosków,
·ð Interpretacja wyników,
·ð OkreÅ›lenie osiÄ…gniÄ™d w kategoriach użytecznoÅ›ci
·ð WyciÄ…ganie wniosków z badanych cech danych zbiorów statystycznych,
·ð Rozpoznanie jednej zmiennej lub korelacji,
·ð JakoÅ›ciowe podejÅ›cie jest obarczone subiektywnoÅ›ciÄ… ocen,
·ð IloÅ›ciowe podejÅ›cie jest obarczone bÅ‚Ä™dem tylko zaÅ‚ożeo
·ð Wyniki dotyczÄ… caÅ‚ej zbiorowoÅ›ci, ale opracowane sÄ… na podstawie próby
reprezentatywnej
Dobór próby:
·ð Arbitralny,
·ð Z ograniczonÄ… losowoÅ›ciÄ…,
·ð Probalistyczny
Wielkośd próby od 1/3 - 1/50 000, a niekiedy poniżej.
Do 30 - mała
30-100 - przejściowa
Ponad 100 duża
Rozmiar próby
PROCEDURA   unormowany przepisami, zwyczajami sposób prowadzenia, załatwiania
jakiejÅ› sprawy, tok, tryb, przebieg czegoÅ›
METODA   zespół teoretycznie uzasadnionych koncepcji instrumentalnych obejmujących
najogólniej całośd postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązywania określonego
problemu naukowego
TECHNIKA BADAO  czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi
dyrektywami, pozwalajÄ…cymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii,
faktów
NARZ
DZIA BADAWCZE   przedmioty służące do realizacji wybranych technik badao
BADANIA NAUKOWE
Pytania?
Nie, to
Dziękuję
za uwagÄ™!