<<>>

Ontologia jest teorią przedmiotów. Główne problemy ontologiczne to:
- problem przedmiotów, własności i stosunków
- problem czasu
- problem istnienia
- problem całości i części
- problem rzeczy i stanów rzeczy
- problem wyznaczania
- problem zmiany - w tym problem ruchu
- problem oddziaływania - w tym problem przyczynowości
- problem ciał i umysłów
- problem Boga

<<>>

WŁASNOŚCIĄ jest wszystko to co czemuś przysługuje.
PRZEDMIOTEM jest wszystko to, czemu przysługuje co najmniej jakaś własność.
SUBSTRAT - przedmiot z "oderwanymi" wszystkimi własnościami.

WŁASNOŚCI SEKUNDARNE - własności, które przysługują pewnym własnościom.
WŁASNOŚCI PRYMARNE - pozostałe własności.
WŁASNOŚĆ ELEMENTARNA - własność, której nie można zredukować do innych własności(np. kolor).
wŁASNOŚĆ MOLEKULARNA - własność, która jest złożeniem pewnych, współdziałających ze sobą własności(np. mądrość).
WŁASNOŚĆ KWALIFIKACYJNA - W-owość(np. hojność)
WŁASNOŚĆ KLASYFIKACYJNA - Bycie W-em(np. bycie moralistą)

WŁASNOŚĆ ESENCJALNA - własność, że z przysługiwania jej danemu przedmiotowi płynie przysługiwanie mu wszystkich innych własności.
WŁASNOŚĆ AKCYDENTALNA - przypadłości, przeciwstawne do esencjalnych.

WŁASNOŚCI POTENCJALNE - to takie, które przysługują przedmiotowi, ale są ukryte i ujawniają się dopiero w pewnych okolicznościach(np. rozpuszczalność soli).
WŁASNOŚCI AKTUALNE - nie ukryte.

WŁASNOŚCI RELATYWNE - Eksternalne. Własności, które przysługują pewnemu przedmiotowi tylko dlatego , że przedmiot ten pozostaje w pewnym stosunku do czegoś:
- stosunek aktywny - gdy pozostawianie jednego przedmiotu w stosunku do innego jest warunkiem niezbędnym do tego, że przedmiotom tym przysługują pewne własności relatywne(np. bycie żonatym). Wśród stosunków aktywnych szczególne miejsce zajmują STOSUNKI INTENCJONALNE - są to stosunki aktywne jedno stronnie, są to stosunki nazywania jakoś kogoś i uważania kogoś za coś. NIE są to akty wyrażanie tych stosunków.
- stosunek pasywny (np. być grubszym od kogoś, lub stosunek przysługiwania, zachodzący między każdą własnością, a przedmiotem).
WŁASNOŚCI ABSOLUTNE - Internalne(np. kolor).

WŁASNOŚĆ NEGATYWNA - zaprzeczenie jakiejś własności P.
WŁASNOŚĆ POZYTYWNA - P.

WŁASNOŚCI WYKLUCZAJĄCE SIĘ - własności, które nie przysługują zarazem żadnemu przedmiotowi.
WŁASNOŚCI SPRZECZNE - własności, przy których jest tak, że wszystko ma jedną z nich gdy nie ma drugiej. [P<->-Q] [barwność i bezbarwność]

PRZEDMIOT IDEALNY - idea względem względem pewnego zbioru przedmiotów [np. kwadrat]. Idea jest to taki przedmiot, któremu spośród własności przysługujących jej egzemplifikacjom przysługują wszystkie i tylko własności im wspólne.
EGZEMPLIFIKACJA IDEI - poszczególne kwadraty.

PRZEDMIOT KOMPLETNY - Zupełny. Jest gdy dla każdej własności jest tak, że mu ona przysługuje lub nie.
PRZEDMIOT SCHEMATYCZNY - Niezupełny. Jest gdy jest taka własność pozytywna, że ani ona, ani jej zaprzeczenie temu czemuś nie przysługuje.
PRZEDMIOT KONTRADYKTORYCZNY - Sprzeczny. Gdy pewna własność zarazem mu przysługuje i nie[np. kwadratowe koło].
PRZEDMIOTY KONKRETNE - Konkret. przedmioty zarazem zupełne i niesprzeczne.
PRZEDMIOTY ABSTRAKCYJNE - Abstrakt. przedmioty niezupełne.

WŁASNOŚĆ GENERALNA - wspólna.
WŁASNOŚĆ INDYWIDUALNA - jednostkowa.
WŁASNOŚĆ UNIWERSALNA - własność, która przysługuje wszystkim przedmiotom.
WŁASNOŚĆ PARTYKULARNA - własność, która zarazem pewnemu przedmiotowi przysługuje i pewnemu nie.
WŁASNOŚĆ UNIKALNA - własność, która przysługuje tylko jednemu przedmiotowi. Własność unikalna przysługująca danemu przedmiotowi jest jego własnością charakterystyczną.

QUASI-WŁASNOŚĆ - własność przypisana jakiemuś przedmiotowi, która mu de facto nie przysługuje. Aby miało to miejsce muszą być spełnione dwa warunki:
- jest taka osoba y, która przypisuje własność P x-owi(quasi-przysługiwanie).
- własność P x-owi naprawdę nie przysługuje.
QUASI-PRZEDMIOT(przedmiot fikcyjny) jest to przedmiot, któremu przysługują tylko quasi-własności.
PRZEDMIOT MIESZANY jest przedmiotem którem przysługują pewne własności, ale ponadto przypisywane są im quasi-własności.

TWIERDZENIA O PRZEDMIOTACH I WŁASNOŚCIACH
1.Każdemu przedmiotowi konkretnemu przysługuje pewna własność.
2.Każda własność indywidualna przysługuje pewnemu przedmiotowi.
3.Własność sekundarna przysługująca pewnej własności prymarnej zasadniczo nie przysługuje przedmiotowi, któremu przysługuje ta ostatnia(i na odwrót).
4.Jeżeli danemu przedmiotowi konkretnemu przysługuje pewna własność negatywna, to nie przysługuje mu odpowiednia własność pozytywna.
5.Wszystkie idee są przedmiotami schematycznymi.
6.Pewne własności są uniwersalne - MONIZM.
7.Istnieją własności unikalne.
8.Istnieją konkrety.

PRZEDMIOTY PODOBNE - przynajmniej jedna własność wspólna. Podobieństwo częściowe, to takie podobieństwo, które wyklucza tożsamość.
PRZEDMIOTY TOŻSAME - maxymalnie podobne.
PRZEDMIOTY RÓŻNE - przynajmniej jedna własność, która przysługuje jednemu z nich, a drugiemu nie.
PRZEDMIOTY ODMIENNE(całkowicie) - gdy nie ma żadnej własności wspólnej.
PRZEDMIOT UNIKALNY - przedmiot odmienny od każdego innego przedmiotu.

TEZY O PODOBIEŃSTWIE
1.Wszystkie przedmioty są do siebie podobne.
2.Jeżeli jakieś dwa przedmioty są ze sobą tożsame, to są one do siebie podobne.
3.wszystkie przedmioty konkretne są od siebie różne.

<<>>

OKRES WYPEŁNIONY - jest to okres, gdy coś przez niego trwa.
OKRES PUSTY - okrest niewypełniony.

PRZEDMIOT WIECZNY - przedmiot, który trwa przez każdy okres.
PRZEDMIOT CZASOWY - przedmiot, który trwa przez prze pewien okres.
PRZEDMIOT NIETRWAŁY - przedmiot, który jest czasowy, ale nie jest wieczny.

Przedmiot jest MOŻLIWY LOGICZNIE, gdy nie jest kontradyktoryczny.
Przedmiot jest MOŻLIWY ONTYCZNIE, gdy jest czasowy.
Przedmiot jest KONIECZNY, gdy nie jest prawda, że może go tego czegoś nie być.

Okresy bywają KRÓTSZE, DŁUŻSZE, RÓWNE.
Okres NAJDŁUŻSZY to taki, który jest dłuższy od każdego innego okresu.
Okres KRAŃCOWO DŁUGI jest, gdy żaden okres nie jest od niego dłuższy.
Okres NAJKRÓTSZY jest, gdy jest krótszy od każdego innego okresu.
Okres KRAŃCOWO KRÓTKI jest, gdy żaden okres nie jest od niego krótszy.

CHWILA - okres krańcowo krótki.
CZAS - okres krańcowo długi.
Dane chwile są JEDNOCZESNE, gdy ani pierwsza nie jest wcześniejsza od drugiej, ani na odwrót.
WCZEŚNIEJSZOŚĆ, PÓŹNIEJSZOŚĆ, JEDNOCZESNOĆ - tak samo w okresach jak i przedmiotach.

TEZY O CZASIE
1.Coś trwa zawsze - czyli pewien przedmiot jest wieczny.
2.Zawsze coś jest, a wiec każdy okres jest okresem wypełnionym - ATRYBUTYWIZM TEMPORALNY.
3.Każdy przedmiot konkretny jest przedmiotem czasowym.
4.Możliwość logiczna jest warunkiem niezbędnym mozliwości ontycznej, a więc jeżeli coś nie jest możliwe logicznie, to nie ma okresu, przez który by trwało.
5.Są przedmioty rózne od siebie, a jednoczesne.
6.Nie ma dwóch różnych okresów, które byłyby jednoczesne. Jest tylko jeden czas.
7.Czas jest ukierunkowany. Płynie zawsze w jedna stronę.
8.Czas jest gęsty, niedziurawy i nieziarnisty. Nie ma takiej pary różnych chwil, żeby nie było chwili między nimi.
9.Czas jest bezkresny.
10.Czas jest migawkowy tzn. ma pewien wyróżniony okres, który nazywamy teraźniejszoscią.
11.Czas jest jednorodny, czyli jakiego byśmy z niego nie wzieli okresu, to będą w nim obowiązywały te same prawa naukowe.
12.Czas jest wielkością metryczna(mierzalną).
13.Każdy przedmiot czasowy jest w teraźniejszości samego siebie.
14.W teraźniejszości niektórych przedmiotów są inne przedmioty.
15.
- Wszechświat byłby WIECZNY, gdyby przez każdą chwilę trwała jakaś jego część.
- Wszechświat byłby ODWIECZNY gdyby nie było takiej chwili(różnej od najwcześniejszej), że przez żadną chwilę od niej wcześniejszą nie trwałaby żadna jego część.
- Wszechświat byłby WIECZYSTY gdyby nie było takiej chwili, że przez żadną chwilę(różną od najpóźniejszej) nie trwałaby jego część.

<<>>

OBSZAR WYPEŁNIONY - obszar, w którym coś leży.
OBSZAR PUSTY - obszar, w którym nic nie leży.

PRZEDMIOT WSZECHUMIEJSCOWIONY - przedmiot, który leży na każdym obszarze.
PRZEDMIOT PRZESTRZENNY - przedmiot, który posiada jakiś obszar na którym leży.
PRZEDMIOT UMIEJSCOWIONY - przedmiot, który jest przestrzenny, ale nie jest wszechumiejscowiony.

Dany obszar jest NAJROZLEGLEJSZY, gdy jest rozleglejszy od każdego innego obszaru.
Dany obszar jest KRAŃCOWO ROZLEGŁY, gdy żaden obszar nie jest od niego rozleglejszy.
Obszar NAJWĘŻSZY to taki obszar, który jest węższy od każdego innego obszaru.
Obszar KRAŃCOWO WĄSKI to taki obszar, od którego żaden obszar nie jest węższy.

MIEJSCE - obszar krańcowo wąski.
PRZESTRZEŃ - obszar krańcowo rozległy.

Dwa przedmioty są JEDNOUMIEJSCOWIONE, gdy leżą na dokładnie tych samych obszarach.
Dwa przedmioty są RÓŻNOUMIEJSCOWIONE, gdy nie są jednoumiejscowione.

TEZY O PRZESTRZENI
1.Pewien przedmiot jest wszędzie[np. Pole grawitacyjne ziemi].
2.Wszędzie leży jakiś przedmiot, a więc każdy obsazr jest obszarem wypełnionym - ATRYBUTYWIZM SPECJALNY.
3.Każdy przedmiot konkretny jest przedmiotem przestrzennym.
4.Są przedmioty różne od siebie, ale jednoumiejscowione[np. pola fizyczne] - ABSOLUTYZM SPECJALNY.
5.Każde dwa przedmioty róznoumiejscowione są od siebie różne.
6.Nie ma dwóch różnych obszarów, które by były jednoumiejscowione. Jest tylko jedna przestrzeń, w przeciwieństwie do czasu(jeden wymiar) jednak ma trzy wymiary.
7.Przestrzeń nie jest ukierunkowana.
8.Przestrzeń jest gęsta, niedziurawa i nieziarnista.
9.Przestrzeń jest bezkresna - INFINITYZM SPECJALNY.
10.Przestrzeń jest QUASI-MIGAWKOWA - Można w przestrzeni wyróżnić TUTEJSZOŚĆ, jednak tak jak nie da się znaleźć dwa razy w tym samym czasie, to da sie znaleźć dwa razy w tej samej przestrzeni.
11.Przestrzeń jest jednorodna, czyli w każdym miejscu obowiązują te same prawa naukowe.
12.Przestrzeń jest wielkością metryczną(mierzalną).

<<>>

ISTNIENIE - znajdowanie się gdzieś kiedyś - trwanie przez odpowiedni czas, leżenie na odpowiednim obszarze.

x znajduje się na OKRESO-OBSZARZE T-L - x znajduje się przez okres T na obszarze L.
CHWILOMIEJSCE - skrajnie krótki i wąski okreso-obszar.
CZASOPRZESTRZEŃ - klasa okreso-obszarów.

PRZEDMIOT RZECZYWISTY - przedmiot, który istnieje.
PRZEDMIOT IDEALNY - przedmiot pozaczasowy i pozaprzestrzenny.
PRZEDMIOT SZCZELNY - przedmiot, który znajduje się na pewnym okreso-obszarze, na którym w tym samym czasie nie może być żaden inny przedmiot [np. jakaś rzecz].
PRZEDMIOT NIESZCZELNY - np. pola fizyczne.

TEZY O ISTNIENIU
1a.Każdy przedmiot trwa przez pewien okres, gdy leży na pewnym obszarze, czyli - jest przestrzenny, gdy jest czasowy.
1b.Każdy przedmiot jest czasowy, gdy jest przestrzenny.
2a.Istnieć - to tyle, co - trwać kiedyś
2b.Istnieć - to tyle, co - leżeć gdzieś.
3a.Zawsze wszędzie coś się znajduje - w czasoprzestrzeni nie ma dziur.
3b.Przestrzeń nie jest dziurawa.
3c.Czas nie jest dziurawy.
4a.Wszystko co gdzieś leży, znajduje się tam kiedyś.
4b.Wszystko co kiedyś trwa, znajduje się wtedy gdzieś.
5.Każdy przedmiot konkretny gdzieś się znajduje - EGZYSTENCJALIZM ONTOLOGICZNY.
6.Wszystko w danej chwili znajduje się co najwyżej na jednym obszarze i jego cześciach.
7.Istnieje wszystko co jest doznawalne.
8.Istnieją przedmioty przez nikogo nie doznawalne/istnieją przedmioty niedoznawalne - OBIEKTYWIZM(7+8).

<<>>

W relacjach PRZYNALEZNOŚCI mogą pozostawać do siebie okresy, obszary i przedmioty.

OKRES WSZECHOBEJMUJĄCY - okres, do którego należy każdy inny okres.
OKRES PODZIELNY - okres, do którego należy jakiś okres.

OBSZAR WSZECHOBEJMUJĄCY - obszar, do którego należą wszystkie inne obszary.
OBSZAR PODZIELNY - obszar, do którego należy jakiś obszar.

Można mówić o częściach:
ZBIOROWISKA - zbiór przedmiotów, którego części są od siebie niezależne i nie pełnią w nim żadnych szczególnych funkcji[np. kupa desek].
CAŁOŚĆ - ma ona określoną strukturę, ze względu na którą poszczególne części pełnią jakąś funkcję.

Są trzy rodzaje przynalezności w zbiorze przedmiotów oraz - odpowiadające im - trzy rodzaje części:
WYKROJE - części czasowe.
KAWAŁKI - części przestrzenne.
WYCINKI - części czasoprzestrzenne.

POŁĄCZENIE BEZPOŚREDNIE jest, gdy jest pewien przedmiot, który jest częścią obu.
POŁĄCZENIE POŚREDNIE zachodzi gdy między dwoma przedmotami mamy kolejny, który je łączy[np. szyja przy tułowiu i głowie].
Przedmioty są ODDZIELONE, gdy nie są ze sobą połączone.
Przedmiot jest WYODRĘBNIONY, gdy jest oddzielony - w szczególności czasoprzestrzennie - od wszystkich innych nie będących jego częściami, ani takich, że sam jest ich częścią.
PRZEDMIOT INDYWIDUALNY(indywiduum) - przedmiot wyodrębniony, którego wszystkie częsci są ze sobą połączone. Trawdycyjnie mówi się, że indywiduum to przedmiot oddzielony od innych i nie podzielony w sobie.

TEZY ZWIĄZANE Z RELACJĄ PRZYNALEŻNOŚCI
1.Pewien okres jest okresem wszechobejmującym.
2.Okres wszechobejmujący jest tożsamy z okresem najdłuższym.
3.Pewien obszar jest obszarem wszechobejmującym.
4.Obszar wszechobejmujący jest tożsamy z obszarem najrozleglejszym.
5.Nie wszystkie przedmioty są podzielne[np. atom ontyczny] - ATOMIZM ONTOLOGICZNY.
6.Całość nie jest sprowadzalna do sumy swoich częsci i niektóre z jej własności nie są własnościami jej cześci - HOLIZM - własności cześci są wyznaczone przez całość, do której należą.
7.Każda cześć danego przemiotujestz nim połączona.
8.Niektóre przedmioty nie są z niczym bezpośrednio połączone.

<<>>

KATEGORIE ONTYCZNE - własności, stosunki, RZECZY I STANY RZECZY.
RZECZY - to takie indywidua, że wszystkie ich części trwają jednocześnie.
STAN RZECZY - polega na tym, że jakiś przedmiot ma pewną własność, lub że jakieś przedmioty pozostają do siebie w pewnym stosunku. Przedmioty, o których tutaj mowa to NOŚNIKI pewnego stanu rzeczy.
ZDARZENIE - stan rzeczy określony czasoprzestrzennie. Stan czasoprzestrzenny.
PRZEBIEG - taki ciąg zdarzeń, że każde kolejne dwa zdarzenia mają przynajmniej jeden wspólny nośnik.

Naturalnym dążeniem nauki jest SYMPLIFIKACJONIZM - maksymalne uproszecznie obrazu wszechświata.
REDUKCJA ELIMINACYJNA polega na usunięciu pewnej kategorii ontycznej, a więc na uznaniu tezy, że nie ma niczego co by do tej kategorii należało(np. wykazując że przedmiot jest sprzeczny).
REDUKCJA DEFINICYJNA polega na zastepowaniu pewnych kategorii ontycznych przez inne, bardziej podstawowe[np gdy błekitowi oczu przysługuje jasność, to można powiedziec, że oczy są jasnobłękitne].
REDUKCJA RELATYWIZACYJNA polega redukcji jednej kategorii ontycznej do drugiej, gdy pierwsza pozostaje do dreugiej w relacji UFUNDOWANIA (przedmiot a ufundowany na przedmiocie b nie może istnieć bez tego drugiego).

Od REDUKCJI ONTOLOGICZNYCH należy odróżnić REDUKCJĘ EPISTEMOLOGICZNĄ, z którą mamy do czynienia, gdy wiedza o kategorii bazowej implikuje wiedzę o kategorii redukowalnej, ale nie na odwrót.
Trzeba także podkreślić, że nie ma ścisłego przyporządkowania między kategoriami ontycznymi, a odpowiadającymi im kategoriami semantycznymi. Do stanów rzeczy odnosimy się np. za pomocą wyrażeń o różnych kategoriach semantycznych: zdań lub nazw.
Przyjmijmy, że zdania opisują stany rzeczy, a nazwy oznaczają rzeczy. Jeżeli tak, to odnoszenie się do stanów rzeczy za pomocą wyrażenia "to, że" jest urzeczowieniem oznaczanego stanu rzeczy.

Jednym ze sposobów rozstrzygnięcia sporów pomiędzy konkurebcyjnymi doktrynami ontologicznymi jest porównanie ich pod względem ADEKWATNOŚCI FIZYKALNEJ, tj. tego czy przyznają one status kategorii ontycznych rodzajom przedmiotów zakładanym w fizyce, o których mówią tezy:
- Istnieją zdarzenia.
- Zdarzenia pozostają ze sobą w różnych stosunkach.
- Istnieją rzeczy.
- Istnieją chwile oraz miejsca.
Ujawnia to ZAANGAŻOWANIE METAFIZYCZNE fizyki, ponieważ widać że fizykom potrzebne są następujące kategorie ontyczne:
- Zdarzenia i stosunki między nimi, bo fizycy je badają.
- Rzeczy, bo stanowią punkty odniesienia, którymi nie mogą być zdarzenia ze względu na trudności z ich lokalizacją.
O ontologii pomijającej którąś z tych kategorii powiemy, że jest nieadekwatna fizykalnie.

<<>>

Jedna własność WYZNACZA drugą, gdy coś mając kiedyś i gdzieś pierwszą, ma kiedyś i gdzieś drugą. Relacja wyznaczania zachodzi między własnościami, jak też stosunkami i zbiorami.

Są trzy rodzaje wyznaczania:
1.DETERMINACJA PROSPEKTYWNA - gdy T jest wcześniejsze od U.
2.DETERMINACJA RETROSPEKTYWNA - gdy T jest późniejsze od U.
3.DETERMINACJA FUNKCJONALNA - gdy T i U są jednoczesne[np. związek między cześciami, a całością].

Przedmioty są WZAJEMNIE NIEZALEŻNE, gdy ani pierwszy nie wyznacza zajścia i niezajścia drugiego, ani na odwrót.

TEZY O WYZNACZANIU
1.Wszystko jest przez coś wyznaczane - DETERMINIZM.
2.Wszystko coś wyznacza.
3.Wszystko się wzajemnie wyznacza. Wszechświat jest wewnętrznie powiązaną całością - PANDETERMINIZM.

PRZYPADEK - coś jet przypadkowe, gdy nie jest przez nic róznego od siebie wyznaczone.

DETERMINIZM LOKALNY - głosi, że z dwóch dowolnych stanów jakiegoś przedmiotu jeden wyznacza drugi. Nie mylić z PREWIDYZMEM, który zakłada, że pełna znajomość stanu jekiegoś przedmiotu i praw działających na coś teraz, pozwala na pełne ustalenie stanu tego czegoś w dowolnym okresie.
DETERMINIZM NOMOLOGICZNY - głosi, że każde zdarzenie podpada pod jakieś prawo deterministyczne(poznawalne - przy epistemologii. Tworzenie tych praw - przy metodologii).

INWARIANTYZM - głosi, że jeżeli prawidłowość zachodzi przez pewien okres na pewnym obszarze, to zachodzi przez każdy okres lub na każdym obszarze. Są trzy rodzaje inwariantyzmu:
1.Specjalny - głosi jednorodność przestrzeni.
2.Temporalny - głosi jednorodność czasu.
3.Integralny - specjalno-temporalny.

REGULARYZM - zasada powtarzalności zdarzeń. Są dwa rodzaje regularyzmu:
1.Mocny - głosi, że to samo zdarzenie powtarza się w róznych okreso-obszarach.
2.Słaby - głosi, że jeżeli kiedyś zaistniało jakieś zdarzenie, to w pewnym okreso-obszarze istnieje lub zaistnieje zdarzenie do niego podobne.

<<>>

ZMIANA - relacja przysługiwania własności przez określony czas.
1.Zmiana jest zawsze zrelatywizowana do jakiegoś czasu.
2.Między chwilą najwcześniejszą, a chwilą najpóźniejszą jest okres przejściowy.
3.Zmiana zachodzi zawsze na określonym przedmiocie.
4.Własności wymieniane nie mogą współwystępować na tym samym przedmiocie(muszą się wykluczać), ani nie mogą tworzyć pary złożonej z pewnej własności pozytywnej i jej negatywnego odpowiednika, gdyż wtedy przedmiot podlegający zmianie - w okresie przejściowym stawałby się przedmiotem schematycznym.

Gdy przedmiot(TWORZYWO) zmienia się w inny(WYTWÓR), to właściwie zmieniają się po prostu własności pierwszego przedmiotu. Zmieniającemu się przedmiotowi musi po zmianie przysługiwać przynajmniej jedna włąsność, która przysługiwała mu przed zmianą - musi zachować GENIDENTYCZNOŚĆ.

Przedmiot jest ZMIENNY, gdy w różnych okresach przysługują mu różne, wykluczające się własności.
Przedmiot POWSTAJE, gdy pojawia się na jakimś obszarze, a wczesniej nie było go nigdzie.
Przedmiot GINIE, gdy w pewnech chwili jest na jakimś obszarze, a potem go nie ma nigdzie.
Przedmiot jest UNICESTWIONY, gdy ginie i totalnie nic po nim nie zostaje.

Przedmiot PRZEISTACZA SIĘ, gdy zmienia się jego tożsamość.

ZMIANA JAKOŚCIOWA - zmiana nieilościowa. Może być progresywna(POSTEP) lub regresywna(UWSTECZNIENIE).
Własności są STOPNIOWALNE, gdy sąprzynajmniej dwa przedmioty, którym przysługuje ona w różnym stopniu.
ZMIANA ILOŚCIOWA to taka, że zmienia się stopień jakiejś własności.
GÓRNYM STOPIEŃ - najwyższy możliwy stopień własności.
DOLNY STOPIEŃ - najniższy możliwy stopień własności.
STOPIEŃ GRANICZNY danej własności, to jej stopień górny lub dolny.

ROZWÓJ - Ciąg przynajmniej dwóch zmian jakościowych. Może być postępowy lub wsteczny.
Przedmiot ZDĄŻA do okreslonej własności, gdy rozwija się do mającego własnosc do której zdąża.
Przedmiot jest CELEM innego przedmiotu, gdy ten ostatni zdąża do własności charakterystycznej tego drugiego.
PRZEDMIOT CELOWY to przedmiot mający cel w innym przedmiocie.
CEL REALNY - neutralny psychologicznie i akcjologicznie.
CEL INTENCJONALNY zakłada świadome działania na rzecz osiągnięcia tego celu.
CEL UTYLITARNY - są dwa rodzaje celów utylitarnych:
1.Dany stan rzeczy jest celowy, gdy jest pożyteczny dla przedmiotu, na którym zachodzi.
2.Dany stan rzeczy jest celowy, gdy jest pożyteczny dla przedmiotu różnego do tego, na którym ów stan rzecz zachodzi.

TEZY O ZMIANIE
1.Wszystko jest wytworem i wszystko jest tworzywem - WARIABILIZM - głosi że wszystko jest zmienne.
2.Wszystko kiedyś powstaje i ginie.
3.Wszystko ma jakiś cel. Każdy przemdiot jest celowy - FINALIZM.

PRZEMIESZCZENIE SIĘ - zmiana obszaru położenia. Może być też względne, względem jakiegoś punktu odniesienia.]
RUCH - ciąg co najmniej dwóch przemieszczeń.
SPOCZYNEK - nie przemieszczanie się, ciągłe znajdowanie się na tym samym obszarze.

<<>>

Z ODDZIAŁYWANIEM mamy do czynienia, gdy określony NOŚNIK oddziaływania przechodzi w odpowiednim okresie z przedmiotu oddziałującego na podlegający. Jest WZAJEMNE, gdy z przedmiotu podlegającego także przechodzi jakiś nośnik w drugą stronę.
Oddziaływanie na coś jest PRZYCZYNĄ zmiany tego czegoś, czyli x POWODUJE y.
Inaczej jest z WPŁYWEM, gdzie x jest częścią przyczyny.

Są przyczyny BEZPOŚREDNIE i POŚREDNIE.
Przedmiot POCHODNY to taki, którego powstanie ma przyczynę.
Przedmiot SKUTKOTWÓRCZY to taki, którego oddziaływanie jest przyczyną powstania jakiegoś przedmiotu.
OBIEKT FIZYCZNY jest to przedmiot pochodny i skutkotwórczy[Jeżeli części danego przedmiotu są obiektami fizycznymi, to przedmiot ten również jest obiektem fizycznym - Wszechświat].

Przedmiot CZYNNY - przedmiot oddziałujący na coś.
Przedmiot OTWARTY - przedmiot, na który coś oddziałuje.
Przedmiot OPORNY - przedmiot, który zmienia się jedynie pod wpływem odziaływań innego przedmiotu.

TEZY O ODDZIAŁYWANIU
1.Na wszystko coś oddziałuje. Każdy przedmiot rzeczywisty jest otwarty.
2.Wszystko na coś oddziałuje. Każdy przedmiot rzeczywisty jest czynny.
3.Wszystko powstało dzieki jakiejś przyczynie - KAUZALIZM.
4.Wszystko ma jakiś skutek - EFEKTUALIZM.
5.Ciągi przyczynowo-skutkowe są nieskończone. Nie ma przyczyny ostatecznej - INFINITYZM KAUZALNY.

KAUZALIZM REDUKCJONISTYCZNY głosi, że wszystkie przedmioty, także zdarzenia biologiczne i psychiczne, mają przyczynę scharakteryzowaną fizykalnie.
Jeżeli jakiś przemiot należy do CIĄGU PRZYCZYNOWO-SKUTKOWEGO, to do tego samego ciągu należą wszystkie przyczyny i skutki tego przedmiotu.

PRAWO PRZYCZYNOWE stwierdza zachodzenie związku przyczynowo-skutkowego między zdarzeniami pewnych rodzajów, wyróznionych ze względu na określone własności[np. Skok przez płot - w pewnych okolicznościach - może być przyczyną smierci].
TWIERDZENIE PRZYCZYNOWE z kolei stwierdza zachodzenie tego związku między określonymi zdarzeniami[np. przyczyną śmierci mietka był skok przez płot].

<<>>

Pojawia się więc problem psychofizyczny:

- kwestia genezy umysłu-duszy człowieka;
- kwestia interakcji między ciałem człowieka, a umysłem;
- kwestia redukowalności zdarzeń psychicznych do fizjologicznych;
- kwestia identyczności indywiduum psychofizycznego.

Przedmioty fizyczne różnią się od psychicznych pod względem przestrzenności i dostepności poznawczej.
Dostęp poznawczy do własnych przeżyć jest zawsze indywidualną introspekcją, a do cudzych - inferencją przez analogię.

Przeżycia TREŚCIOWE - przeżycia intencjonalne - przekonania i pragnienia. Wszystko z treścią.
Przeżycia BEZTREŚCIOWE - przeżycia nieintencjonalne. Doznawanie wrażeń zmysłowych.
Niektóre przeżycia bywają mieszane - należą do nich uczucia i spostrzeżenia.
Przeżycia bywają także ŚWIADOME I NIEŚWIADOME.

TWIERDZENIA O CIELE I UMYŚLE
1.Umysły są wytworami pewnych ciał - NATURALIZM.
2.Zdarzenia fizyczne bywają (współ)przyczynami zdarzań psychicznych - INTERAKCJONIZM.
3.Zdarzenia psychiczne bywają (współ)przyczynami innych zdarzeń psychicznych - INTERAKCJONIZM.
4.Zdarzenia psychiczne bywają (współ)przyczynami zdarzeń fizycznych - INTERAKCJONIZM.
5.Zdarzenia psychiczne niesą redukowalne do naurofizjologicznych i na odwrót - EMERGENTYZM.

Za podmiot sensu stricto uważa się JAŹŃ.
Za podmiot sensu largo uważa się INDYWIDUUM PSYCHOFIZYCZNE, które zachowuje genidentyczność dzięki ciągłości ciała i umysłu.

<<>>

Bóg(na gruncie chrześcijaństwa):
1.Bóg istnieje - TEIZM.
2.Bóg jest: jeden(MONOTEIZM), duchowy, wieczny, wszechobecny, wszechmocny, wszechwiedzący, doskonały, sprawiedliwy.
3.Bóg jest Stwórca: Pierwszą Przyczyną wszystkich ogniw łańcuchów przyczynowo-skutkowych(predestynacja).

Wiara:
- przejęta od innych ludzi bez uzasadnienia
- żywiona pod wpływem uczuc i pragnień

Człowiek:
- ma wybór między dobrem a złem
- jest grzeszny od urodzenia
- zmartwychwstanie.
- będzie istnieć wiecznie po zmartwychwstaniu.