ENDOSKOPIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Jolanta Spużak, Edyta Ociepa*, dr n. wet. Marcin Jankowski, dr hab. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw.,
lek. wet. Maciej Grzegory, dr n. wet. Kamila Glińska-Suchocka
Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
*Studentka V roku Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Zapadanie siÄ™ tchawicy
jako przyczyna zaburzeń oddechowych u psów
Trachea collapse as an etiologic factor of respiratory disorders in dogs
Zapadanie się tchawicy (collapsus tra- nym. Wśród najczęstszych przyczyn
cheae s. tracheocollapsus) jest to jednost- wymienia siÄ™:
Streszczenie
ka chorobowa polegajÄ…ca na zapadaniu " zaburzenia wrodzone;
Zapadanie siÄ™ tchawicy jest zaburzeniem
się ściany błoniastej tchawicy, w wyni- " wady genetyczne zaburzające chon-
występującym głównie u psów ras małych
i miniaturowych. Najczęstszym objawem
ku którego dochodzi do zmniejszenia drogenezę;
klinicznym stwierdzanym w tej jednostce
światła narządu. Prowadzi to do za- " przewlekłe choroby oskrzeli i płuc;
chorobowej jest kaszel, występujący naj-
burzeń w oddychaniu objawiających " zwyrodnienia chrząstek tchawicy;
częściej w stanach emocjonalnych oraz
się napadowym kaszlem, dusznością, " urazy;
po wysiłku. Podczas badania klinicznego
a w ciężkich przypadkach  sinicą. " uszkodzenie nerwów mięśnia tcha-
rozpoznanie zapadania siÄ™ tchawicy jest
Występuje najczęściej u psów mło- wiczego;
bardzo trudne, dlatego często koniecz-
ne jest wykonanie badań dodatkowych, dych (poniżej 4 lat) i starszych (po- " wdychanie substancji drażniących;
takich jak: radiologiczne oraz endosko- wyżej 7 lat) oraz u ras małych i mi- " przyczyny jatrogenne (np. nieprawi-
powe. Leczenie polega na stosowaniu
niaturowych, takich jak np. yorkshire dłowa intubacja).
środków farmakologicznych, a w przy-
terrier, chihuahua, jamnik miniaturo- ChrzÄ…stki szkliste u zdrowych zwie-
padku braku poprawy wymaga inter-
wy, jamnik, pudel miniaturowy i śred- rząt zawierają glikoproteiny, prote-
wencji chirurgicznej.
ni, pinczer miniaturowy, mops, sznau- oglikany i polisacharydy. Glikoza-
Słowa kluczowe cer miniaturowy, shih tzu. Rzadziej jest minoglikany wiążą cząsteczki wody
spotykana u psów dużych ras, jak np. i są odpowiedzialne za 95% masy
pies, kaszel, zapadanie siÄ™ tchawicy
labrador, bokser, seter irlandzki, owcza- chrzÄ…stki. Te elementy odpowiadajÄ…
Abstract
rek podhalański (4, 5, 6, 8, 10). za utrzymanie prawidłowego napięcia
Trachea collapse affects mainly small and
i kształtu chrząstek. U zwierząt z zapa-
miniature dogs. The most common symp-
Anatomia tchawicy daniem się tchawicy występuje zmniej-
tom is cough, frequently accompanying
Tchawica (trachea) jest narządem ruro- szona ilość glikozaminoglikanów i gli-
excitement or effort. The diagnosis of the
wym zbudowanym z ok. 36-45 chrzęst- koprotein, prowadząca do obniżenia
trachea collapse in the clinical conditions
nych pierścieni w kształcie litery  C . sztywności i odkształcenia się pier-
is difficult, so additional radiologic or en-
doscopic examinations are often neces- Pierścienie w części dogrzbietowej ścieni tchawiczych. Chrząstki tchawicy
sary. In the case of no improvement the
połączone są ścianą błoniastą zawie- zawierają mniej siarczanu chondroity-
treatment consists in medication admi-
rającą mięsień tchawiczy. Pierścienie ny i wapnia. Wyniki badań przepro-
nistering or surgery.
połączone są między sobą więzadła- wadzonych za pomocą skaningowego
Key words
mi obrączkowatymi. Wnętrze tchawi- mikroskopu elektronowego wykazały,
cy wyściela urzęsiony, dwurzędowy że u psów z zapadaniem się tchawi-
dog, cough, trachea collapse
nabłonek cylindryczny. Unerwienie cy chrząstki wykazują zmiany o cha-
błony śluzowej i mięśnia tchawicze- rakterze chondromalacji. W wyniku
go pochodzi od nerwu błędnego pra- tych zaburzeń dochodzi do spłasz-
wego i jego gałęzi powrotnej krtanio- czenia chrząstek tchawicy i wpukle-
wej (1, 5, 8). nia się do jej wnętrza ściany błoniastej
(2, 5, 6, 8, 10).
Przyczyny zapadania siÄ™
tchawicy Wywiad i badanie kliniczne
Zapadanie się tchawicy zalicza się Istotnym elementem w postępowaniu
do chorób o podłożu polietiologicz- diagnostycznym dotyczącym rozpo-
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2012
48
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE
Leki Dawkowanie
Trankwilizatory
Acepromazyna 0,55-2,0 mg/kg mc. p.o.
Leki przeciwkaszlowe
Butorfanol 0,05-1 mg/kg mc. p.o. 2-4 x dziennie
Kodeina 1,0-,2,0 mg/kg mc. p.o. 2-4 x dziennie
Hydrokodon 0,22 mg/kg mc. p.o. 2-4 x dziennie
Glikokortykosteroidy
Prednizon 0,25-0,5 mg/kg mc. p.o. 2 x dziennie
Bronchodilatatory
Aminofilina 11 mg/kg mc. p.o. 3 x dziennie
10 mg/kg mc. p.o. 2 x dziennie (rekomendowa-
Teofilina
ne rozpoczęcie od połowy dawki)
Terbutalina 0,625-5 mg/kg mc. p.o. 2 x dziennie
Antybiotyki
Amoksycylina 10-20 mg/kg mc. p.o. 2-3 x dziennie
Amoksycylina z kwasem klawulanowym 10-20 mg/kg mc. p.o. 2-3 x dziennie
Ampicylina 10-30 mg/kg mc. p.o. 2-3 x dziennie
Cefaleksyna 20-40 mg/kg mc. 3 x dziennie
Enrofloksacyna 5-20 mg/kg mc. 1 x dziennie
Marbofloksacyna 2,75-5,5 mg/kg mc. 1 x dziennie
Tab. 1. Leki stosowane w leczeniu przewlekłego zapadania się tchawicy (9)
Leki Dawkowanie
Trankwilizatory
0,025-0,2 mg/kg mc. i.v.,
Acepromazyna
0,1-0,25 mg/kg mc. i.m.
Diazepam 0,2-0,6 mg/kg mc. i.v.
Opioidy
Morfina 0,1-2 mg/kg mc. s.c.
Butorfanol 0,2-0,4 mg/kg mc. s.c., i.m. lub i.v.
Glikokortykosteroidy
Deksametazon 0,5-0,1 mg/kg mc. i.v. lub i.m.
Prednizolon 2-4 mg/kg mc. i.m. lub i.v.
Tab. 2. Leki stosowane w nagłych, ostrych przypadkach zapadania się tchawicy (9)
znawania zapadania się tchawicy jest mi jako  gęganie ,  kwakanie ,  dz
więk
wywiad oraz badanie kliniczne. W po- klaksonu . Ataki trwajÄ… od kilku do kil-
stępowaniu tym należy uwzględnić: kudziesięciu sekund i samoistnie ustę-
rasy predysponowane, wiek zwierzęcia, pują. Jedynie przy zaawansowanym sta-
epizody zwiÄ…zane z napadami kaszlu, dium zapadania siÄ™ tchawicy kaszel
środowisko bytowania zwierzęcia (na- i duszność występują często, utrudnia-
rażenie na alergeny i dym papieroso- jąc normalne funkcjonowanie zwierzę-
wy), choroby oskrzeli i płuc oraz urazy. cia. Gdy mamy do czynienia z zapada-
Właściciele często informują o wystę- niem się tchawicy w odcinku szyjnym,
pującym u zwierzęcia przewlekłym wówczas występuje duszność wdecho-
kaszlu, który przebiega napadowo. wa, natomiast gdy zaburzenie doty-
Napady występują najczęściej w sta- czy odcinka piersiowego, to występuje
nach emocjonalnych, przed jedzeniem duszność wydechowa. Może również
oraz po wysiłku i przebiegają z charak- pojawić się sinica jako objaw niedotle-
terystycznymi dz
więkami opisywany- nienia tkanek (3, 5, 6, 8, 11).
WETERYNARIA W PRAKTYCE ENDOSKOPIA
Badania dodatkowe tchawicy powyżej 75%, często do-
Badania dodatkowe, takie jak RTG, en- tyka do wewnętrznej powierzchni
doskopia, a czasem USG, są niezbęd- chrząstek, powodując prawie cał-
ne do ostatecznego potwierdzenia za- kowite zamknięcie światła narządu
padania się tchawicy. (światło tchawicy w kształcie ósemki)
Badanie radiologiczne jest często wy- (ryc. 5, s. 52).
konywane przy podejrzeniu tego za- Dla dokładniejszej oceny nasilenia
burzenia, ale tylko u około 60% przy- zapadania się tchawicy stosuje się rów-
padków umożliwia rozpoznanie. Jest nież stopnie poÅ›rednie, takie jak I°/
wykonywane w uÅ‚ożeniu bocznym i sky- II°, II°/III°, III°/IV°, które stosowane
line. Badanie w ułożeniu bocznym daje są w przypadkach, gdy na różnych od-
nam rozpoznanie tylko przy zapadaniu cinkach tchawica zapada siÄ™ w niejed-
się tchawicy większego stopnia. Projek- nakowym stopniu (3, 4, 6, 7, 8).
cja skyline wykonywana jest u psa sto-
jącego lub siedzącego z uniesioną gło- Leczenie
wą. Ta projekcja jest dokładniejsza, ale Leczenie polega na stosowaniu środ-
rzadziej wykorzystywana ze względu ków farmakologicznych, a w przypad-
na trudną pozycję i bliskość tarczycy. ku braku poprawy wymaga inter-
Aby badanie radiologiczne było mia- wencji chirurgicznej. Ma ono na celu
rodajne, należy je wykonać podczas zmniejszenie nasilenia objawów kli-
wdechu i wydechu, gdyż w przypadku nicznych oraz poprawę jakości życia
zapadania się tchawicy w odcinku szyj- zwierzęcia.
nym zapada się ona podczas wdechu, W przypadkach nagłych i ostrych
a w przypadku zapadania siÄ™ tchawicy (III°/IV° zapadania siÄ™ tchawicy) przy
w odcinku piersiowym zapada się pod- silnych objawach duszności i sinicy na-
czas wydechu (ryc. 1, s. 52). leży zastosować tlenoterapię. Dodatko-
Badanie USG jest rzadko stosowa- wo delikatna sedacja pomoże zrelakso-
ne. Polega na badaniu średnicy światła wać się zwierzęciu i wyrównać oddechy.
tchawicy na wysokości poszczególnych W tym celu można zastosować acepro-
pierścieni tchawiczych. Jest to badanie mazynę, morfinę, butorfanol lub diaze-
mało inwazyjne, można je wykonać bez pam. Dodatkowo można zastosować
premedykacji i znieczulenia. glikokortykosteroidy, np. deksameta-
Badanie endoskopowe układu od- zon, prednizolon (tab. 2, s. 49). Gdy
dechowego (laryngotracheobroncho- wystąpi obrzęk płuc, należy zastosować
skopia) pozwala na 100-procentowe leki moczopędne, np. furosemid. Nie-
potwierdzenie występowania zapada- kiedy niezbędna jest intubacja, która
nia się tchawicy. Dodatkowo pozwala umożliwi prawidłową wentylację i po-
na ocenÄ™ stopnia zapadania siÄ™ tcha- prawi utlenowanie tkanek.
wicy, określenie na jakim odcinku ono W przypadkach przewlekłych nale-
występuje oraz ocenę zmian błony ślu- ży stosować leki przeciwkaszlowe, tran-
zowej tchawicy. Wyróżniamy IV stop- kwilizatory, glikokortykosteroidy oraz
nie zapadania siÄ™ tchawicy: bronchodilatatory (tab. 1, s. 49). Czasa-
" I stopień  chrząstki tchawicy mi trzeba rozważyć zastosowanie anty-
są okrągłe, nieznaczne wpuklenie biotyków, jeżeli dodatkowo występują
ściany błoniastej tchawicy do wnę- infekcje dróg oddechowych.
trza narządu, zmniejszenie światła Dodatkowo należy unikać wysiłku
o ok. 25% (ryc. 2, s. 52); w upalne dni, zadymionych pomiesz-
" II stopień  spłaszczenie chrząstek czeń, alergenów wziewnych. Zaleca się
tchawicy z wpukleniem ściany również obniżenie masy ciała u psów
błoniastej tchawicy powodującym otyłych oraz zmianę obroży na szel-
zmniejszenie średnicy światła narzą- ki. W przypadku gdy leczenie farma-
du o ok. 50% (ryc. 3, s. 52); kologiczne nie przynosi efektów lub
" III stopień  znaczne spłaszczenie zmiany w tchawicy są bardzo nasilone,
chrząstek tchawicy, wpuklenie ściany wówczas konieczne jest zastosowanie
błoniastej powodujące zmniejszenie specjalnych stentów zewnątrztchawi-
średnicy światła tchawicy o ok. 75% czych, zakładanych podczas zabiegu
(ryc. 4, s. 52); chirurgicznego lub stentów wewnątrz-
" IV stopień  wpuklona ściana bło- tchawiczych, zakładanych podczas ba-
niasta zmniejsza średnicę światła dania endoskopowego (6, 8, 10).
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2012
51
www.weterynaria.elamed.pl
ENDOSKOPIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
Podsumowanie
Zapadanie siÄ™ tchawicy jest stosunko-
wo często spotykaną chorobą w prakty-
ce lekarza weterynarii małych zwierząt,
a jej ostateczne rozpoznanie powinno
opierać się na wynikach badań obra-
zowych, takich jak RTG i endoskopia.
Należy jednak podkreślić, że w diagno-
styce obrazowej zapadania siÄ™ tchawicy
bardziej miarodajna jest tracheoskopia,
która oprócz określenia stopnia i miej-
sca zapadania się tchawicy umożliwia
ocenę zmian w błonie śluzowej tego
narzÄ…du.
Piśmiennictwo
1. Dabanoglu I., Öcal M.K., Kara M.E.:
A Quantitave Study on the Trachea of the
Dog.  Anat. Histol. Embryol. , 2001, 30,
57-59.
2. Dallman M.J., McClure R.C., Brown E.M.:
Histochemical study of normal and collap-
sed tracheas in dogs.  Am. J. Vet. Res. ,
1998, 49(12), 2117-2125.
3. Eom K., Moon K., Seong Y.: Ultrasonogra-
phic evaluation of tracheal collapse in dogs.
 J. Vet. Sci. , 2008, 9(4), 401-405.
4. Johnson L.R., Pollard R.E.: Tracheal
Collapse and Bronchomalacia in Dogs:
58 Cases (7/2001-1/2008).  J. Vet. Intern.
1
Med. , 2010, 24, 298-305.
5. Kubiak K., Nicpoń J., Jankowski M.: Ocena
przydatności endoskopii w rozpoznawaniu
zapadania się tchawicy u psów.  Medycyna
Wet. , 2007, 63 (11), 1328-1330.
6. Niemand H.G.: Praktyka kliniczna: Psy.
Galaktyka, A
ódz
2011.
7. Nicpoń J., Kubiak K., Jankowski M.:
Laryngotracheobronchoskopia psów i ko-
tów  uwagi praktyczne.  Weterynaria
w Praktyce , 2004, 2, 6-8.
8. Payne J.D., Mehler S.J., Weisse C.: Tracheal
Collapse. University of Pennsylvania
2006.
9. Plumb D.C.: Plumb s Veterinary Drug
2 3 Handbook. Blackwell Publishing, Ames,
Iowa 2008.
10. Sun F., Uson J., Ezquerra J.: Endotracheal
stenting therapy in dogs with tracheal col-
lapse.  Vet. J. , 2008, 175, 186-193.
11. Seon-Chang Y., Hee-Chun L., Hong-Hee
Ch.: Sound Signature for Identification
of Tracheal Collapse and Laryngeal Paraly-
sis in dogs.  J. Vet. Med. Sci. , 2005, 67(1),
91-95.
dr n. wet. Jolanta Spużak
Katedra Chorób Wewnętrznych
z Kliniką Koni, Psów i Kotów
4 5
Wydział Medycyny Weterynaryjnej
Uniwersytet Przyrodniczy
we Wrocławiu
Ryc. 1. Obraz radiologiczny zapadania siÄ™ tchawicy; Ryc. 2. Obraz endoskopowy zapadania siÄ™ tchawicy I stopnia;
50-366 Wrocław
Ryc. 3. Obraz endoskopowy zapadania siÄ™ tchawicy II stopnia; Ryc. 4. Obraz endoskopowy zapadania siÄ™ tchawicy III
stopnia; Ryc. 5. Obraz endoskopowy zapadania siÄ™ tchawicy IV stopnia pl. Grunwaldzki 47
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2012
52
www.weterynaria.elamed.pl