5. Fuchs E., Flugge G: Social stress in tree shrews. Effect on
18. Kavaliers M., Choleris E: Antipredator responses and de-
physiology, brain function and behavior of subordinate
fensive behavior: ecological and ethological approaches
individuals. Pharmacology and Biochemistry Behaviour
for the neurosciences. Neuroscience and Behavioral Re-
Prof. dr hab. Tadeusz Kaleta, Katedra Genetyki i Ogólnej
2002, 73, 247-258.
view 2001, 25, 577-586.
6. Moberg G: Biological response to stress: key to asses-
Hodowli Zwierząt, Wydział Nauk o Zwierzętach SGGW,
19. Kobayakawa K., Kobayakawa R., Matsumoto H., Oka
sment of animal well-being? W: Animal Stress, G. Moberg
Y., Imai T., Ikawa M., Okabe M., Ikeda T., Itohara S., ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa
Najczęstsze przyczyny zaburzeń i stopień zainteresowania suką oraz od-
ruch wspinania. Spadek libido obserwu-
płodności u psów. Część I. Samiec
je się u psów starszych. Natomiast samce
niedoświadczone lub uległe mogą mieć
trudność z pokryciem suk dominujących.
Dorota Bukowska, Renata Włodarczyk, Jędrzej M. Jaśkowski Problemem mogą być również intensyw-
ny wysiłek poprzedzający kopulację, ana-
z Katedry Weterynarii Rolniczej Wydziału Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytetu tomiczne nieprawidłowości narządów rod-
Przyrodniczego w Poznaniu nych suki, problemy ortopedyczne i cho-
roby wywołujące ból.
jawisko niepłodności oraz obniżonej Brucella canis, przebyte choroby, dieta, wa-
Zpłodności reproduktorów jest przy- runki utrzymania). Bardzo ważny jest rów- Prawidłowy przebieg kopulacji
czyną znacznych strat ekonomicznych. nież dokładny wywiad pozwalający ustalić
Z badań krajowych wynika, że problem okoliczności nieskutecznego krycia. Należy Bardzo ważne dla powodzenia krycia jest
niepłodności dotyczy 22,5% reprodukto- przeanalizować, czy przyczyna niepowo- zdeponowanie nasienia w pochwie. Ejaku-
rów (1). Zwykle pies badany jest w kie- dzenia w zapłodnieniu nie leży po stronie lat psa składa się z trzech frakcji: pierw-
runku niepłodności, gdy wykazuje niechęć samicy. Pomocne mogą okazać się infor- szej, pochodzącej z prostaty, drugiej, bo-
lub niezdolność do krycia, lub gdy suka macje, czy u pokrywanej suki przeprowa- gatej w plemniki, i trzeciej również po-
przez niego pokryta nie zachodzi w cią- dzono badanie cytologiczne pochwy oraz chodzącej z prostaty. W czasie ejakulacji
żę. W tym opracowaniu zostaną opisane badanie poziomu progesteronu w osoczu drugiej frakcji dochodzi do zakleszczenia.
najważniejsze przyczyny, metody diagno- krwi w celu potwierdzenia rui, w jaki spo- Nie wpływa ono na zapłodnienie, ale po-
styczne oraz sposoby leczenia niepłodno- sób przeprowadzono diagnozę ciąży. zwala upewnić się, czy prącie i nasienie zo-
ści psów. Pierwszym krokiem do oceny stały wprowadzone do dróg rodnych suki.
płodności samca jest przeprowadzenie do- Popęd płciowy (libido) W przypadku samców silnie podnieconych,
kładnego wywiadu, zapoznanie się z ogól- gdy występuje całkowita erekcja i silne po-
nym stanem zdrowia oraz historią psa (wy- Szczególną uwagę należy zwrócić na popęd większenie opuszek prącia, wprowadze-
konane szczepienia, badania w kierunku płciowy psa i takie objawy, jak podniecenie nie prącia jest utrudnione. W przypadku
Życie Weterynaryjne " 2009 " 84(1)
26
Prace poglądowe
braku zakleszczenia istnieje prawdopodo- moczowego. Wsteczna ejakulacja może
bieństwo, iż nie doszło do zdeponowania być potwierdzona badaniem moczu na Most frequent causes of infertility in dogs.
nasienia w pochwie. obecność plemników przed i po ejakulacji. Part I. Male dog
W przypadku potwierdzenia diagnozy zale-
Badanie kliniczne ca się stosowanie leków ą-adrenergicznych, Bukowska D., Włodarczyk R., Jaśkowski J.M.,
które zwiększają napięcie mięśnia zwiera- Department of Agricultural Veterinary, Poznań
Dokładnie przeprowadzone badanie kli- cza cewki moczowej. University of Life Sciences
niczne pozwala uniknąć wykonywania dal- Częstość występowania azoospermii
szych badań w kierunku niepłodności. Na- u psów wynosi nawet 35% (4). Przyczyną Infertility in dogs may result in substantial financial
leży wykluczyć u psa ewentualne choroby braku w ejakulacie frakcji bogatej w plem- loss for dog breeders. This paper will provide current
układowe oraz dziedziczne, mogące nega- niki może być stres i nadmierne pobu- review on the major causes of male dog infertility,
tywnie wpływać na płodność. Pierwszym dzenie psa lub brak odpowiedniej sty- diagnostic methods, and treatment. If the infertile
etapem badania jest ocena skóry napletka mulacji. Aby potwierdzić diagnozę azo- male dog is presented, throughout physical exami-
i moszny. W celu wykluczenia dysfunkcji ospermii, pobieranie nasienia powinno nation is a key step in establishing its health and re-
w obrębie prostaty oraz jąder wymaga- odbywać się w obecności suki w rui. Zda- productive performance. To check out clinical status
ne jest przeprowadzenie wszechstronnej rza się, że konieczne jest kilkakrotne po- of prostate and/or testicular glands, the comprehen-
oceny nasienia, palpacyjnej oceny prosta- wtórzenie pobierania ejakulatu w kilku- sive breeding soundness evaluation (BSE) is required.
ty i jąder (ich lokalizacji, wielkości, kształ- dniowych odstępach, aby sprawdzić, czy It includes semen collection and examination, pal-
tu, konsystencji). azoospermia nie jest wynikiem niewielkie- pation and measure of testes and prostate and USG
go doświadczenia lub nadmiernego seksu- examination of genitalia. Benign prostatic hypertro-
Badania dodatkowe alnego podniecenia psa. W celu zdiagno- phy (BPH), diffuse glandular and stromal hyperpla-
zowania azoospermii należy potwierdzić, sia and hypertrophy of the gland is commonly seen
W zależności od rezultatów opisanych ba- że ejakulat był kompletny (miał wszystkie in dogs from middle age. It increases in frequency
dań wstępnych konieczna może być rów- frakcje), a stymulacja była prawidłowa (2). and degree with advancing age and is character-
nież kontrola endokrynologiczna (hormony Etiologia azoospermii może być związana ized by a sanguineous urethral discharge, hematuria
płciowe oraz hormony tarczycy), cytoge- z czynnikami przedjądrowymi, jądrowymi or hemospermia. Diagnosis is based on the finding
netyczna (ustalenie kariotypu) oraz bada- lub pozajądrowymi. Za czynniki przedją- of prostate enlargement during palpation and con-
nie ultrasonograficzne lub biopsja jąder drowe uważa się zaburzenia endokrynne, fi rmed by transabdominal biopsy. Although castra-
(2). Jeśli w rodzimej hodowli samca noto- np. niedoczynność tarczycy i zespół Cu- tion in such cases is recommended, valuable males
wano występowanie zamierania płodów shinga (2). Czynniki związane z dysfunk- can be successfully treated with fi nasteride, an in-
lub poronień, należy rutynowo wykonać cją jąder to przede wszystkim przegrzanie hibitor of 5-ą reductase, responsible for conversion
badanie w kierunku brucelozy, nawet jeśli jąder spowodowane przepukliną moszno- of testosterone to dihydrotestosterone in the pros-
przed wystąpieniem objawów niepłodno- wą, obustronne wnętrostwo, interseksu- tate. Prostatitis may often accompany BPH in older
ści pies był badany w kierunku tej choroby alizm, niedorozwój jąder lub ich uszko- dogs. Other causes of male dogs infertility are also
i wynik był ujemny. W przypadku pozytyw- dzenie (urazy, zranienia, zapalenie) oraz presented in this paper.
nego testu nie ma sensu przeprowadzanie nowotwór jąder. Wśród przyczyn pozają-
dalszych testów w kierunku płodności. Na- drowych wymienia się głównie przeszko- Keywords: male dogs, infertility, diagnosis, treat-
leży jednak wykonać badania epidemiolo- dy w uwalnianiu nasienia podczas ejakula- ment.
giczne, aby określić ewentualną przyszłość cji spowodowane zaburzeniami rozwojo-
hodowli pod względem rozrodu. wymi najądrzy, ziarniniakiem nasiennym
nasienia oraz torbielami nasiennymi (2). o zakażeniu napletka lub dróg moczo-
Badanie nasienia W celu potwierdzenia azoospermii należy wych. W przypadku zakażenia należy wy-
zbadać koncentrację związków pochodzą- konać badanie bakteriologiczne w kierun-
Głównymi parametrami oceny nasienia jest cych z najądrzy: karnityny i fosfatazy alka- ku bakterii beztlenowych, tlenowych oraz
analiza liczby plemników, ich morfologii licznej w ejakulacie. Jeśli nasienie zawiera mykoplazm (6).
i ruchliwości oraz obecność nieswoistych plemniki, próbki powinny byś odwirowa-
komórek w ejakulacie. Wśród nieprawi- ne i test powinien być przeprowadzony na Wnętrostwo
dłowości nasienia rozróżnia się: oligozo- osoczu nasienia. W prawidłowym ejakula-
ospermię (zmniejszenie liczby plemników), cie aktywność fosfatazy alkalicznej wyno- W mosznie psa użytkowanego rozpło-
azoospermię (brak plemników), teratozo- si >5000 U/l, natomiast w przypadku nie- dowo powinny znajdować się dwa jądra.
ospermię (obecność nieprawidłowych po- prawidłowości jej aktywność jest mniejsza O wnętrostwie mówimy, gdy jedno (wnę-
staci plemników), astenozoospermię (nie- i często wynosi <2000 U/l (5). Bardzo ni- trostwo jednostronne) lub dwa (wnętro-
prawidłowa ruchliwość plemników), leu- ska aktywność fosfatazy alkalicznej i brak stwo dwustronne) jądra nie znajdują się
kospermię (leukocyty w nasieniu) oraz plemników w ejakulacie może wskazywać w worku mosznowym. Zejście jąder z jamy
hemospermię (krew w nasieniu). na niekompletną ejakulację lub zablokowa- brzusznej do moszny u zdrowego psa po-
U zdrowych psów codzienna ejakulacja nie nasieniowodów (4). winno nastąpić do 10 dnia po urodzeniu
powoduje spadek liczby plemników w ko- Krew w nasieniu pochodzi głównie (8). Zdarza się również, że jądra czasowo
lejnych ejakulatach w wyniku wyczerpa- z prostaty lub z powierzchni prącia. Gdy przebywają w mosznie, a następnie znowu
nia rezerw pozagonadalnych w najądrzach dochodzi do uszkodzenia prącia w czasie wędrują do jamy brzusznej. U nowo naro-
i nasieniowodach (3). Dlatego, aby zmak- pobierania nasienia krew ma zabarwienie dzonych szczeniąt jądra są małe, miękkie
symalizować liczbę plemników w nasieniu żywoczerwone, natomiast krew pochodzą- i mogą przemieszczać się w kanale pachwi-
zaleca się 3 4-dniowe przerwy pomiędzy ca z prostaty jest czerwonobrązowa. nowym, szczególnie gdy pies jest przestra-
kolejnymi ejakulacjami. Psy z oligozoosper- W nasieniu zdrowego psa liczba krwinek szony lub zestresowany (9, 10). Przed osta-
mią mogą jednak nie uzupełniać rezerw białych nie powinna przekraczać 2000/źl tecznym stwierdzeniem wnętrostwa zaleca
plemników w tym czasie. Podczas ejakulacji lub poniżej 6 w polu widzenia (5). Podwyż- się 6-miesięczną obserwację psa, gdyż do
część nasienia może cofać się do pęcherza szona liczba tych komórek może świadczyć tego czasu kanał pachwinowy u większości
Życie Weterynaryjne " 2009 " 84(1)
27
Prace poglądowe
psów ulega zamknięciu, co uniemożliwia rzadziej laparoskopowo (25). Kwestią dys- rectum przez minutę. Następnie szczotecz-
póz
niejsze zstąpienie jąder do moszny (11). kusyjną jest zabieg chirurgicznego sprowa- kę przesuwa się w obrębie prostaty kilka-
Wnętrostwo jest dziedziczne, dziedziczona dzenia i przyszycia jąder do moszny. Z ja- krotnie (5 6 razy) i wycofuje na zewnątrz.
jako autosomalna cecha recesywna sprzę- pońskich badań wynika, że po wykonaniu Szczoteczkę wraz ze zgromadzonym pły-
żona z płcią (10). Znacznie częściej wystę- zabiegu notuje się stopniową poprawę ja- nem i komórkami umieszcza się w steryl-
puje u psów rasowych o wysokim inbre- kości nasienia, a u 3 z 11 suk pokrytych zo- nym roztworze fizjologicznym i odwiro-
dzie aniżeli u mieszańców. Występowanie perowanym samcem zdiagnozowano cią- wuje w celu uzyskania komórek do bada-
wnętrostwa jest częstsze u psów ras ma- żę (26). Jednak w USA wnętry nie mogą nia cytologicznego (10).
łych w porównaniu do ras dużych (11). brać udziału w oficjalnych wystawach psów Wielkość prostaty może również zo-
Z piśmiennictwa wynika, że wnętrostwo American Kennel Club, a próba wystawie- stać oceniona palpacyjnie per rectum. Pra-
występuje u 1,2 do 10% psów, najczęściej nia psa z operacyjnie sprowadzonymi ją- widłowy gruczoł jest symetryczny, gład-
u rasy cocker spaniel, sznaucer miniatu- drami traktowane jest jako oszustwo (10). ki, dwupłatowy, ma kształt orzecha wło-
rowy, pudel, pomeranian, yorkshire terier, Również według przepisów polskich wnę- skiego z wyraz
nym grzbietowym szwem
jamnik, chihuahua, maltańczyk, bokser, trostwo eliminuje psa z rozrodu. W lecze- środkowym (2).
pekińczyk i buldog angielski (10, 12, 13, niu wnętrostwa stosuje się również aku- A
agodnego przerostu prostaty nie udaje
14, 15, 16, 17). punkturę, ziołolecznictwo oraz terapię hor- się zdiagnozować radiograficznie, jednak
Wnętrostwo może być związane z wy- monalną (hCG lub GnRH). Skuteczność badanie to może ujawnić przemieszcze-
stępowaniem innych wad wrodzonych, tych metod jest jednak wątpliwa (2). nie pęcherza oraz jelit wywołane powięk-
między innymi przepuklinami: pachwino- szeniem gruczołu (10). Wstępna diagno-
wą i pępkową, zwichnięciem rzepki oraz Choroby prostaty za oparta jest na analizie historii psa, ba-
dotyczącymi napletka i prącia. Niezstą- daniu jego stanu fizycznego oraz badaniu
pione jądro ma również wysoką predys- płynu z prostaty. Natomiast ostateczna dia-
pozycję do nowotworzenia, notuje się na- A
agodny przerost prostaty gnoza powinna być potwierdzona biopsją.
wet 14 razy większą częstotliwość wystę- Prawidłowy obraz histologiczny pobranego
powania nowotworów niż w przypadku Prostata to gruczoł zlokalizowany doogo- materiału powinien składać się z komórek
jąder znajdujących się w mosznie (18, 19, nowo od pęcherza moczowego, produku- prostaty otoczonych przez mięśnie gład-
20, 21). W rzadkich przypadkach wnętro- jący osocze nasienia. Składa się z dwóch kie oraz włóknistą tkankę łączną, bez ko-
stwa może dochodzić również do bolesne- płatów połączonych zewnętrzną warstwą mórek zmienionych chorobowo w następ-
go skręcenia nasieniowodów. Pies będący tkanki otaczających cewkę moczową. stwie zapalenia (2).
wnętrem jednostronnym może produko- W komórkach nabłonka prostaty testoste- Leczeniu poddawane są zazwyczaj psy
wać nasienie, które, mimo obniżonej jako- ron pod wpływem działania 5-ą-reduktazy wykazujące objawy kliniczne. Nieleczo-
ści, wykazuje zdolność do zapłodnienia. jest przekształcany w dihydrotestosteron ny przerost prostaty może być przyczy-
Zaburzeń nie obserwuje się jednak w od- (DHT). Ta postać testosteronu, regulują- ną zwiększonej podatności na zakażenia
niesieniu do libido, produkcji testosteronu ca rozwój i funkcję prostaty, charaktery- prowadzące do zapalenia stercza. Lecze-
oraz zdolność do erekcji (21, 22, 23). zuje się znacznie wyższą aktywnością (27). nie wartościowych psów hodowlanych ha-
Diagnoza wnętrostwa opiera się przede A
agodny przerost prostaty jest najczęstszą muje postępy choroby i zapobiega obniże-
wszystkim na palpacyjnym badaniu mosz- przypadłością u samców, które nigdy nie niu płodności (10). Drastyczną metodą le-
ny oraz pachwin. Prawidłową ocenę jąder kopulowały. Z badań wynika, że 80% takich czenia łagodnego przerostu prostaty jest
może utrudniać jednak tłuszcz obecny samców, w wieku powyżej 5 lat ma mniej- kastracja. Z badań wynika, że po kastracji
w mosznie oraz pachwinowe węzły chłon- sze lub większe zmiany przerostowe w ob- prostata zmniejsza się o 50 75% w ciągu
ne. Jądra zatrzymane w jamie brzusznej rębie prostaty (28). Głównym powodem 9 tygodni po zabiegu, obniża się poziom
bardzo trudno wyczuć manualnie oraz przerostu jest wzrost liczby komórek na- DTH w surowicy, zanika również krwio-
zobrazować ultrasonograficznie. Dla po- błonka prostaty oraz znaczne powiększe- mocz (30, 31). W przeszłości w leczeniu
twierdzenia diagnozy zaleca się przepro- nie ich rozmiarów. Prostata u psów z łagod- stosowano hormony: estrogeny, dietylo-
wadzenie próby, polegającej na zbadaniu nym przerostem może być 2 6 razy więk- stilbestrol, syntetyczny progesteron, octan
czy podanie hormonów (hCG lub GnRH) sza niż u zdrowych psów o podobnej masie megestrolu i medroksyprogesteron. Jed-
spowoduje wzrost stężenia testosteronu ciała (29). Patogeneza łagodnego przero- nak ze względu na możliwe skutki ubocz-
we krwi (2). Standardowo taki test wy- stu prostaty nie została do końca pozna- ne związane ze stosowaniem hormonów
konuje się, badając stężenie testosteronu na, jednak wiadomo, że DHT jest hormo- (małopłytkowość, niedobór białych krwi-
przed i 60 minut po iniekcji GnRH (2 źg/kg nem stymulującym przerost zarówno czę- nek oraz śmiertelna niedokrwistość apla-
m.c.; 5). Potwierdzeniem wnętrostwa jest ści zrębowej, jak i gruczołowej prostaty. styczna) ich stosowanie jest niezalecane,
istotny wzrost stężenia testosteronu po Głównym objawem jest wypływ krwawe- a w USA nawet zabronione (10, 32).
iniekcji (2). go płynu z cewki moczowej, krwiomocz Obecnie trwają badania nad zastosowa-
Leczenie wnętrostwa jest sprawą spor- oraz krew w ejakulacie (2). niem preparatów zawierających antyandro-
ną. Ze względu na dziedziczność tej cechy Diagnoza łagodnego przerostu prosta- gen  flutamid. Wstępne wyniki ukazują,
psy wykazujące tę wadę nie powinny być ty polega na potwierdzeniu powiększenia że podawanie 5 mg/kg m.c./dzień, doust-
użytkowane jako samce rozpłodowe. Naj- prostaty oraz wykluczeniu innych zabu- nie przez rok łagodziło skutki łagodnego
lepszą metodą ograniczenia występowa- rzeń, takich jak zapalenie lub nowotwór przerostu prostaty, nie obniżając libido
nia tego problemu w hodowli jest wyklu- w obrębie gruczołu. Ważna jest również ani produkcji nasienia (4). Mimo że sto-
czenie wnętrów oraz ich ojców z rozrodu metoda pobierania próbek. Manualne pro- sowanie leku wydaje się bezpieczne, efek-
(24). W celu uniknięcia zagrożenia nowo- wokowanie ejakulacji może być przyczyną tywne i jest on dobrze tolerowany przez
tworem oraz ograniczenia częstotliwości obecności krwi w nasieniu. Płyn oraz ko- psy, w niektórych krajach (np. USA) leki
występowania innych chorób związanych mórki prostaty można również pobierać zawierające flutamid nie są dopuszczo-
z wnętrostwem zaleca się obustronną ka- za pomocą sterylnego katetera w kształ- ne do użytku weterynaryjnego (4). Rów-
strację. Jądra zatrzymane w jamie brzusz- cie szczoteczki wprowadzanego do pro- nież w Polsce preparaty zawierające fluta-
nej usuwa się najczęściej chirurgicznie, staty przez cewkę. Prostatę masuje się per mid nie są zarejestrowane do stosowania
Życie Weterynaryjne " 2009 " 84(1)
28
Prace poglądowe
u psów. Kolejna substancja, finasteroid, chemioterapeutyki rozpuszczalne w tłusz- miesiące od wystąpienia objawów klinicz-
jest syntetycznym steroidowym inhibito- czach (37). Leczenie powinno trwać co naj- nych (2). Chirurgiczne usunięcie nowotwo-
rem 5-ą-reduktazy stosowanym w lecze- mniej 4 6 tygodni. Należy sprawdzić czy ru nie jest zalecane, ponieważ w znacznej
niu łagodnego przerostu prostaty u męż- prostata nie jest powiększona, gdyż zakaże- większości przypadków komórki nowo-
czyzn (33). W badaniach laboratoryjnych niu najczęściej towarzyszy również łagod- tworowe są rozproszone w obrębie gru-
stosowanie finasteroidu w dawce 0,1 0,5 ny jej przerost. Zapalenie prostaty i towa- czołu. Usunięcie całej prostaty zazwyczaj
oraz 5 mg/kg m.c. u psów 10 50-kilogra- rzyszący mu łagodny przerost gruczołu są nie powstrzymuje przerzutów nowotwo-
mowych przez 8 53 tygodni powodowa- chorobami nawracającymi, które co jakiś ru, może natomiast spowodować utratę
ło zmniejszenie rozmiarów prostaty oraz czas się odnawiają, dlatego najlepszą me- kontroli nad oddawaniem moczu. Radio-
zmniejszenie stężenia DTH (28, 33, 34). todą całkowitego wyleczenia psa jest ka- terapia może spowolnić rozwój nowotwo-
Oprócz zmniejszenia prostaty notowano stracja (27). W niektórych przypadkach ru i wydłużyć życie psa, jednak należy zda-
również zmniejszenie objętości ejakulatu, u psów z zapaleniem stercza może rozwi- wać sobie sprawę z możliwości wystąpie-
bez wpływu na jakość nasienia i stężenie nąć się zagrażające życiu owrzodzenie pro- nia efektów ubocznych terapii, takich jak
testosteronu w surowicy, nie obserwowa- staty, mogące doprowadzać do posocznicy zapalenia: okrężnicy, cewki moczowej oraz
no natomiast żadnych skutków ubocznych oraz zapalenia otrzewnej (27). pęcherza moczowego (2). Najlepszą meto-
(9, 34, 35). Finasteroid nie jest jednak do- dą leczenia wydaje się chemioterapia, jed-
puszczony do stosowania u psów w naszym Torbiele prostaty nak skuteczność aktualnie opracowanych
kraju. Najnowszym odkryciem w leczeniu protokołów nie jest zadowalająca. W przy-
schorzeń prostaty jest deslorelina  analog Torbiele prostaty mają najczęściej charak- padku znacznego zaawansowania choroby
GnRH powodujący redukcję ilości recep- ter sporadyczny i bezobjawowy. Można je zalecana jest eutanazja.
torów GnRH w przysadce oraz obniżenie podzielić na: związane z przerostem pro-
aktywności osi podwzgórzowo-przysad- staty, zlokalizowane w miąższu gruczołu Piśmiennictwo
kowej, zmniejszający tym samym sekrecję oraz zlokalizowowane na zewnątrz miąż-
1. Dubiel A.: Zaburzenia płodności psów reproduktorów.
LH, FSH i testosteronu (4, 36). Przypusz- szu prostaty (37). Zazwyczaj przy diagno-
Materiały Sympozjum  Aktualne problemy w rozrodzie
cza się, że zablokowanie steroidogenezy zowaniu torbielowatości prostaty nie za-
psów i kotów . Wrocław 1997, s. 5-13.
może ograniczać łagodny przerost prosta- leca się pobierania płynu z torbieli za po- 2. Memon M.A.: Common causes of male dog infertility.
Theriogenology 2007, 68, 322 328.
ty, zmniejszać jej wielkość i obniżać stęże- mocą igły, gdyż istnieje niebezpieczeństwo
3. Johnson C.A., Olivier N.B., Nachreiner R. Effect of 131 I-
nie testosteronu bez efektów ubocznych zakażenia bakteryjnego (2). Natomiast gdy
induced hypothyroidism on incidences of reproductive
(4). Podanie dorosłym psom desloreliny torbiel (lub torbiele) są duże i wywołują ob- function in adult male dogs. J. Vet. Intern. Med. 1999, 13,
104-110
w ilości 0,5 1,0 mg/kg m.c. powodowało jawy, takie jak: ospałość, zaburzenia odda-
4. Romagnoli S. Two common causes of infertility in the
zmniejszenie prostaty o 50% oraz obniże- wania moczu, krwiomocz, trudności z de- male dog. Proc. World Small Anim. Vet. Assoc. 2006, s.
687 690.
nie stężenia testosteronu o 90% w czasie fekacją, należy zaaspirować płyn z torbie-
5. Purswell B.J., Wilcke J.R.P Response to gonadotrophin-
6 tygodni (4). Niestety, po zaprzestaniu li i wykonać posiew mikrobiologiczny (2).
releasing hormone by intact male dogs: serum testoste-
leczenia w czasie 48 tygodni prostata po- Leczenie dużych torbieli polega na ich dre- rone, luteinizing hormone and follicle-stimulating hor-
mone. J. Reprod. Fert. Suppl. 1993, 47, 335 341.
nownie ulegała przerostowi. nażu za pomocą aspiracji igłą, chirurgicz-
6. Johnston S.D., Root Kustritz M.V., Olson P.N.S.: Canine
nym usunięciu torbieli oraz częściowym
and Feline Theriogenology. WB Saunders, Philadelphia
2001, s. 275-387.
Zakażenia i zapalenie prostaty usunięciu prostaty (2)
7. Root Kustritz M.V., Johnston S.D., Olson P.N.: Relation-
ship between infl
ammatory cytology of canine seminal
Zapalenie prostaty wywoływane jest często Nowotwory prostaty
fluid and significant aerobic bacterial, anaerobic bacterial
or mycoplasma cultures of canine seminal fluid: 95 cases
przez zakażenie bakteryjne. Może to wy-
(1987 2000). Theriogenology 2005, 64, 1333-1339.
stąpić niezależnie od wieku, ale najczęściej Według danych z piśmiennictwa 5 7%
8. Hoskins J.D., Taboada J.: Congenital defects of the dog.
pojawia się u starszych psów z łagodnym psów z chorobami prostaty zapada na jej Comp. Cont. Edu. Pract. Vet. 1992, 14, 873 897.
9. Romagnoli S.E.: Canine cryptorchidism. Vet. Clin. North.
przerostem prostaty (27). Objawem zapa- nowotwory. Najczęściej są to gruczola-
Am. 1991, 21, 533 544.
lenia stercza może być krwiomocz oraz ki, rzadziej mięśniakomięsak gładki (le-
10. Howard P.E., Bjorling D.E.: The intersexual animal: asso-
ciated problems. Probl. Vet. Med. 1989, 1, 74 84.
krew w nasieniu, poza tym trzecia frakcja iomyosarcoma) oraz naczyniakomięsak
11. Johnston S.D., Root Kustritz M.V., Olson P.N.S.: Disor-
nasienia może zawierać dużą liczbę leu- krwionośny (hemangiosarcoma; 27,37).
ders of the canine testes and epididymes. W: Canine and
kocytów. Bakterie powodujące zapalenie Nowotwory prostaty występują najczęściej
Feline Theriogenology. W.B. Saunders, Philadelphia 2001.
s. 312 332.
stercza to przede wszystkim E. coli, Kleb- u starszych, zarówno niekastrowanych,
12. Priester W.A., Glass A.G., Waggoner N.S.: Congenital de-
siella spp., Staphylococcus spp., Streptococ- jak i wykastrowanych psów. Dodatkowo,
fects in domesticated animals: general consideration. Am.
cus spp., Proteus spp., Pseudomonas spp., z nielicznych badań wynika, że kastracja J. Vet. Res. 1970, 31, 1871 1879.
13. Cox V.S., Wallace L.J., Jensen C.R.: An anatomic and ge-
Mycoplasma spp., Ureaplasma spp. (2). wykonana u samca z gruczolakiem pro-
netic study of canine cryptorchidism. Teratology 1978,
Zdarzają się choć rzadko zakażenia grzy- staty znacznie przyśpiesza rozwój nowo-
18, 233 240.
14. Pulling T.: Cryptorchidism in Cocker Spaniels. J. Hered.
bicze prostaty. tworu (38). Objawy kliniczne nowotworu
1953, 44, 250.
W przypadku zapalenia gruczołu po- prostaty to przede wszystkim krwawy wy-
15. Kawakami E., Tsutsui T., Yamada Y.: Cryptorchidism in
branie ejakulatu jest bardzo trudne. Wska- ciek z cewki moczowej, krwiomocz, mogą
the dog: occurrence of cryptorchidism and semen quali-
ty in the cryptorchid dog. Jap. J. Vet. Sci. 1984, 46, 303
zane jest wykonanie posiewu bakteriolo- wystąpić również bóle w okolicy brzusz-
308.
gicznego z materiału z trzeciej frakcji eja- nej, osłabienie tylnych kończyn, i spadek
16. Ruble R.P., Hird D.W.: Congenital abnormalities in im-
kulatu lub z moczu. Analiza moczu może masy ciała. W badaniu per rectum prostata mature dogs from a pet store: 253 cases (1987 1988). J.
Am. Vet. Med. Assoc. 1993, 202, 633 636.
wykazać ropomocz, krwiomocz, obecność jest powiększona, ma nieregularny kształt,
17. Turba E., Willer S.: The population genetics of cryptor-
bakterii oraz podwyższoną liczbę komórek może przylegać do miednicy (2). Większość
chidism in German Boxers. Monatsh. Vetmed. 1988, 43,
316 319.
nabłonkowych. Zakażenie sugeruje obec- nowotworów prostaty należy do złośliwych.
18. Hays H.M., Wilson G.P., Pendergrass T.W., Cox V.S.: Ca-
ność większej niż 105ml-1 liczby bakterii Przerzuty następują najczęściej do kręgów
nine cryptorchidism and subsequent testicular neopla-
Gram-ujemnych w posiewie (2). w odcinku lędz
wiowym, miednicy, węzłów
sia: case-control study with epidemiologic update. Tera-
tology 1985, 32, 51 56.
Przy bakteryjnym zapaleniu gruczołu chłonnych i płuc (37). Rokowania w przy-
19. Pendergrass T.W., Hays H.M.: Cryptorchidism and re-
krokowego stosuje się np. enrofloksacy- padku gruczolaka prostaty są niepomyśl-
lated defects in dogs: epidemiologic comparisons with
nę lub trimetoprim/sulfametoksyzol, czyli ne, większość psów przeżywa najwyżej 1 2 man. Teratology 1975, 12, 51 56.
Życie Weterynaryjne " 2009 " 84(1)
29
Prace poglądowe
20. Reif J.S., Brodey R.S.: The relationship between cryptor- 27. Wallace M. Diagnosis and medical management of cani- 35. Nakayama O., Hirosumi J., Chida N., Takahashi S., Sawa-
chidism and canine testicular neoplasia. J. Am. Vet. Med. ne prostatic disease. W: Proceedings of the Atlantic Co- da K., Kojo H.: FR146687, a novel steroid 5ą-reductase
inhibitor: in vitro and in vivo effects on prostates. Pro-
Assoc. 1969, 155, 2005 2010. ast Veterinary Conference, 2001.
state 1997, 31, 241 249.
21. Matheeuws D., Comhaire F.H.: Concentrations of oestra- 28. Sirinarumitr K., Johnston S.D., Kustritz M.V., Johnston
36. Trigg T.E., Wright P.J., Armour A.F., Williamson P.E., Ju-
diol and testosterone in peripheral and spermatic veno- G.R., Sarkar D.K., Memon M.A.: Effects of finasteride
naidi A., Martin G.B,: Use of a GnRH analogue implant
us blood of dogs with unilateral cryptorchidism. Domest. on size of the prostate gland and semen quality in dogs
to produce reversible long-term suppression of reproduc-
Anim. Endocrinol. 1989, 6, 203 209. with benign prostatic hypertrophy. J. Am. Vet. Med. As-
tive function in male and female domestic dog. J. Reprod.
22. Kawakami E., Tsutsui T., Saito S., Kakimoto T., Ogasa A.: soc. 2001, 218, 1275 1280.
Fertil. Suppl. 2001, 57, 255 261.
Changes in peripheral plasma luteinizing hormone and 29. Ruel Y., Barthez P.Y., Mailles A., Begon D.: Ultrasonogra-
37. Gradil C.M., Yeager A., Concannon P.W.: Assessment
testosterone concentrations and semen quality in nor- phic evaluation of the prostate in healthy intact dogs. Vet.
of reproductive problems in the male dog. W: Concan-
mal and cryptorchid dogs during sexual maturation. Lab. Radiol. Ultrasound. 1998, 39, 212 226.
non P.W., England G., Verstegen III J., Linde-Forsberg C.
Anim. Sci. 1995, 45, 258 263.
30. Basinger R.R.: Surgical management of prostatic diseases.
(edit.): Recent Advances in Small Animal Reproduction.
23. Badinand F., Szumowki P., Breton A.: Etude morphobio- Comp. Contin. Educ. Pract. Vet. 1987, 9, 993 999.
Ithaca, NY: International Veterinary Information Servi-
logique et biochimique du sperme du chien cryptorchi- 31. Barsanti J.A., Finco D.R.: Medical management of canine pro-
ce; 2006 (www.ivis.org).
de. Rec. Med. Vet. 1972, 148, 655. static hyperplasia. W: Bonagura J.D., Kirk W. (edit.): Current
38. Teske E., Nana E.C., Van Dijk E.M., Van Garderen E.,
24. Feldman EC, Nelson RW. Disorders of the testes and epi- Veterinary Therapy XII, W.B. Saunders; 1995. s. 1033 1034.
Schalken J.A.: Canine prostate carcinoma: epidemiologi-
didymes. W: Canine and Feline Endocrinology and Repro- 32. Bamberg-Thalen B., Linde-Forsberg C.: Treatment of ca-
cal evidence of an increased risk in castrated dogs. Mol.
duction. W.B. Saunders Co. Philadelphia 1996, s. 697 710. nine benign prostatic hyperplasia with medroxyprogeste-
Cell Endocrinol. 2002, 197, 251 225.
25. Gallagher L.A., Freeman L.J., Trenka-Benthin S.: Lapa- rone acetate. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 1993, 29, 221 226.
roscopic castration for canine cryptorchidism. Vet. Surg. 33. Rhodes L.: The role of dihydrotestosterone in prostate
1992, 21, 411 412. physiology: comparison among rats, dogs and primates.
26. Kawakami E., Tsutsui T., Yamada Y., Ogasa A., Yamauchi W: Proc. Ann. Meet. Soc. Theriogenology. 1996, s. 124 135.
Dr Dorota Bukowska, Katedra Weterynarii Rolniczej, Wy-
M.: Testicular function of scrotal testes after the cryptor- 34. Iguer-Ouada M., Verstegen J.: Effect of finasteride (Proscar
dział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodni-
chidectomy in dogs with unilateral cryptorchidism. Jap. MSD) on seminal composition, prostate function and ferti-
J. Vet. Sci. 1988, 50, 1239 1244. lity in male dogs. J. Reprod. Fert. Suppl. 1997, 51, 139 149. czy, ul. Wojska Polskiego 52, 60-625 Poznań