GRECJA
1. GEOGRAFICZNA ODR
BNOŚĆ GRECJI  wyspowy i półwyspowy charakter
Peloponezu:
- poszarpana linia brzegowa o głęboko wdzierających się zatokach morskich;
- północna granica półwyspu greckiego w formie naturalnej zapory górskiej utrudniała
kontakty północnej części Grecji z Półwyspem Bałkańskim;
- Cyklady i Sporady, wierzchołki zatopionych łańcuchów górskich, ułatwiały łączność
drogą morską z wybrzeżem Azji Mniejszej;
- Wybrzeża Azji Mniejszej, Morza Czarnego, Egiptu i południowej Italii  osiedla i
miasta kolonistów greckich;
- Oblana od zachodu Jońskim, wschodu Egejskim;
- Dwie części: północna: Epir, Tessalia, Beocja, Attyka;
Południowa: Peleponez z Achają, Argolidą, Elidą, Lakonią i Messenią;
2. Pierwotne formy organizacji struktur gospodarczych i państwowych   SYNOEKIZM :
- Grecy żyli pierwotnie po wsiach i małych nieobronnych miastach;
- Ludność związana stosunkami sąsiedzkimi i na obszarze małych, naturalnych
jednostek geograficznych organizowała się w państewka, odmawiając dawnej ludności
tubylczej praw obywatelskich;
- Tak rozumiany synoekizm tłumaczy powstanie polis w znaczeniu państwa, ale nie
miasta jako siedziby władzy;
3. WPA
YW OKRESU KULTUROWEGO KRETEC
SKIEGO (przeł. III i II tysiąclecia p.n.e.)
I JEGO NACZELNYCH OŚRODKÓW: KNOSSOS, PHAISTOS, HAGIA TRIADA,
GURNIA NA WCZESNE OKRESY KULTURY GRECKIEJ TZW. MYKEC
SKIEJ (1500 l
p.n.e.):
- KNOSSOS: II okres: średniominojski (2000-1500);
o pałac, o zabudowie zgrupowanej wokół wewnętrznego dziedzińca; dziedziniec
obudowany skrzydłami budynków, w których znajdowały się sale większe i
mniejsze, pomieszczenia oficjalne i prywatne, magazyny, korytarze, schody,
małe podwórka dla oświetlenia izb;
o Plan zawikłany, labiryntowy;
o Pałac nie obronny;
o Ok. 1400 katastrofa;
- GURNIA: położone na wzgórzu;
o Pałac usytuowany centralnie, lecz bez dziedzińca;
o Od strony południowej sąsiadował z pałacem plac targowy;
o Domy na obu zboczach wzgórza;
o Ulice kręte, częściowo schodowe, przystosowane do warunków terenowych;
a. WYTWORZENIE SI
NA PELOPONEZIE MAA
YCH PAC
STEWEK
MONARCHICZNYCH Z OŚRODKAMI W ARGOS, MYKENACH I TYRYNSIE:
- MYKENY: od 2000 r. p.n.e. rozbudowały się pod wpływem kultury kreteńskiej;
o Najwyższe miejsce na terenie grodu zajmuje zamek, siedziba władców;
o Miasto =>podgrodzie zamieszkałe przez ludność związaną z zamkiem;
o Zamek obwiedziony murem w kształcie nieregularnego trójkąta;
o Po stroni zachodniej stroma droga prowadziła przez Lwią Bramę na
dziedziniec  terasę (Schliemann odkrył tu groby kute w skale);
o Zamek: pałac wielki i mały;
- TYRYNS: na południe od Myken;
o Składał się z grodu, w którym znajdował się zamek władcy i z grodu dolnego
(gdzie stała załoga), służącego w czasie wojny jako schron ludności;
o Podgrodzie: plac targowy i domy;
o Charakterystyczny układ trzech dziedzińców, połączonych ze sobą dwiema
bramami;
o Układ dziedzińców jak i budynków nie jest geometrycznie schematyczny, lecz
funkcjonalny;
o Brama prowadziła na pierwszy dziedziniec; przez propylon na zewnętrzny
dziedziniec zamkowy; z niego przez bramę na dziedziniec wewnętrzny, na
którym znajdował się ołtarz;
o Głównym budynkiem był wieki megaron króla, obok, przy mniejszym
dziedzińcu, budynek królowej;
o System obronny bardzo rozbudowany; miasto otoczone wielobokiem
zbudowanym z olbrzymich głazów murów o grubości dochodzącej do 8m,
wysokich do 20m, z kazamatami i magazynami wewnątrz murów;
o Megaron: budynek zawierający podłużną halę, głębszą niż szerszą, z wejściem
od strony węższej przez portyk, utworzony przez wysunięte ściany boczne, z
tylną ścianą prostą lub zakończona apsydą;
b. CECHY UFORMOWAC
TYCH WCZESNYCH WAROWNI ACHAJSKICH I ICH
ANALOGIE DO WZORÓW KRETEC
SKICH:
- zamki kreteńskie o jednym dziedzińcu otoczonym przenikającymi się
pomieszczeniami o różnym przeznaczeniu, od sal reprezentacyjnych do magazynów,
połączonych schodami i korytarzami;
- zamki mykeńskie: kilka dziedzińców o różnym przeznaczeniu, oddzielonymi od siebie
bramami i propylonami, z wyróżniającym się budynkiem megaronu władcy; mury
cyklopowe;
4. SPECYFICZNE WARUNKI TWORZENIA SI
KULTURY I SZTUKI GRECKIEJ:
a. I OKRES (X-VI w. p.n.e.) ARCHAICZNY
o początek: przybycie Dorów z północy, zwyciężenie Achajów, wyparcie Jonów
na wyspy i wybrzeża Azji Mniejszej;
o DOROWIE: rządy arystokratyczne, silne wojsko; konserwatyzm, tradycje,
stare reguły, kanony; dążenie do ideałów; wartości intelektualne;
o JONOWIE: rządy demokratyczne; kupcy, podróżnicy, handlarze; realizm,
chłonność, fantazja, wyobraz
nia; praktyczność; wartości zmysłowe,
emocjonalne; wpływy Wschodu;
o Cechy dorów i jonów przenikały się nawzajem => bogata kultura, o
różnorodnych przejawach, dynamicznym rozwoju i niezwykle ekspansywna;
o powstawanie miast  państw: rywalizacja ze sobą na polu gospodarczym i
kulturalnym;
o VIII  VI w.  WIELKA KOLONIZACJA  tworzenie greckich ośrodków w
południowej Italii, na wybrzeżach Morza Czarnego, na Sycylii, w Egipcie, na
wyspach Morza Śródziemnego;
b. II OKRES (V-IV w. p.n.e.) KLASYCZNY
o złoty okres kultury greckiej;
o 480 r. p.n.e.  Ateny zwyciężają nad Persami -> potęga morska Aten,
świetność Aten;
o 430-460  Perykles -> świetność gospodarcza i kulturalna; ustrój
demokratyczny;
o 431-404  klęska Aten w wojnie Peloponeskiej;
http://notatek.pl/zagadnienia-na-zaliczenie-historia-urbanistyki?notatka
c. III OKRES (od poł. IV w. p.n.e.) HELLENISTYCZNY
o od 334 r. p.n.e.  podboje Aleksandra Macedońskiego; upadek polityczny i
gospodarczy Grecji właściwej;
o powstanie absolutnych monarchii państw diadochów: Syria, Macedonia, Egipt,
królestwo Pergamońskie;
o nowe ośrodki gospodarcze i kulturalne: Rodos, Aleksandria, Pergamon;
o 146 r. p.n.e. upadek Grecji;
5. MIASTA GRECKIE ANTYCZNE, ICH PRZEMIANY FUNKCJONALNE I
IDEOWE:
a. UKA
AD ORGANICZNY, którego główną cechą jest rozwój polis wokół ośrodka
akropolis (okres archaiczny), np. Ateny, Assos:
- Układy organiczne; wpisują się w teren;
- Zabudowa dywanowa;
- wszyscy obywatele polis, bez względu na to, czy mieszkają w mieści czy poza nim,
pod względem prawnym są  mieszczanami ;
- poszczególne polis mogły się tylko czasowo łączyć np. dla celów obronnych;
- ustrój polis prowadził do stałej rywalizacji najsilniejszych, przede wszystkim Aten i
Sparty;
- warunkiem powstania polis było rozpadnięcie pierwotnej wspólnoty plemiennej;
władzę w nowym ustroju przejmował król; z tym faktem łączy się plan miasta,
będącego siedzibą najwyższej władzy; w planie występuje zamek króla na wzgórzu
akropolis;
o na akropolis mieściły się również świątynie, skarbce i archiwa;
o miasto rozwijało się stopniowo wokół lub u stóp akropolu;
o charakterystycznym jego elementem była agora, plac, rynek, przy którym
grupowały się budynki użyteczności publicznej;
o agora była miejscem, na którym zbierali się obywatele => portyk stoa;
o domy mieszkalne grupowały się wzdłuż dróg prowadzących do miasta, wzdłuż
wydeptanych ścieżek; =>miasto rozbudowywało się samorzutnie i w planie nie
wykazywało prawidłowości;
- z czasem funkcja króla została ograniczona tylko do godności najwyższego kapłana i
opiekuna uroczystości religijnych;
- znikało znaczenie akropolu i wzrastało znaczenie agory;
- ewolucja ustroju politycznego i społecznego polis od królewskiego, poprzez
arystokratycznego do demokratycznego znajduje odzwierciedlenie w planie miasta:
o akropol ze świątyniami góruje nad miastem, tworząc jego sylwetę i symbol;
o agora rozwija się grupując coraz dalsze budynki publiczne;
- agora: niezbyt regularne;
o buleuterion  debaty  amfiteatralnie ułożony
o pytenejon  urzędnicy