Metody ilościowe - notatki z wykładów
Wykład 1
Istota i zakres badań ilościowych w ekonomii i zarządzaniu:
- metody ilościowe są narzędziem badań ekonomicznych i przesłanką do podejmowania trafnych
decyzji;
- analizom ilościowym podlegają wszelkie mierzalne problemy.
Rola metod ilościowych w badaniach ekonomicznych:
- występują zawsze; liczby analizuje się i przetwarza statystycznie, prognozuje i symuluje.
Podział metod ilościowych:
1) metody deterministyczne
2) metody stochastyczne
Ad. 1) Są to metody, których związki pomiędzy badanymi zjawiskami mają charakter
przyczynowo - skutkowy.
Ad. 2) Metody probabilistyczne - podstawowym narzędziem jest rachunek prawdopodobieństwa i
narzędzia statystyczne.
---------------------------------------------------------
Metody deterministyczne:
- ekonomia matematyczna: zapisywanie problemów ekonomicznych np. za pomocą wzorów;
---> przyczyna i skutek
- programowanie matematyczne / badania operacyjne, metody optymalizacyjne
---> teoria podejmowania decyzji
Metody stochastyczne:
przyczyna ---> masa (wiele) zdarzeń ---> ew. skutek
W pojedynczym przypadku nie muszą wystąpić zdarzenia ale w masie zdarzeń już tak.
- statystyka matematyczna
- ekonometria
Statystyka jako nauka:
- Statystyka opisowa - podstawowa część statystyki:
- zbiorowość statystyczna i jej charakterystyka liczbowa
- liczenie parametrów, średnich odchyleń, badanie asymetrii
- nie ma prawdopodobieństwa
- charakterystyka prawidłowości w zbiorowości (badanie wyczerpujące) - odniesienie
parametrów statystycznych do zbiorowości
- wnioskowanie statystyczne: nie badamy całej populacji, badamy próbę i uogólniamy je
na całą zbiorowość ---> stochastycznie
- Wnioskowanie statystyczne czyli wnioskowanie o całej populacji na podstawie zbadanej próby:
- teoria estymacji statystycznej (1)
- teoria weryfikacji hipotez statystycznych (2)
(1) Estymacja = szacowanie; teorie szacowania parametrów w populacji na podstawie
przebadanej próby.
(2) Teorie weryfikacji hipotez statystycznych:
- testowanie statystyczne;
Np. W próbie wyszło, że przeciętny dochód gospodarstwa domowego wynosi 2800 pln.
- hipoteza: czy można uznać że w ogule istnieje tu przeciętny dochód?
- hipoteza zerowa: rozkład płac w Polsce jest rozkładem logarytmiczno - normalnym.
Struktura ekonometrii:
- podstawowym narzędziem jest model ekonometryczny:
- np. klasyczny model regresji liniowej jednej zmiennej objaśniającej
- rozszerzenie modelu na wiele zmiennych objaśniających: y ---> funkcja liniowa wielu
wielu zmiennych
- modele nieliniowe: zależność nieliniowa między zjawiskami np. funkcje potęgowe,
funkcje kątów
- modele wielorównaniowe, kiedy opisujemy modele przy pomocy wielu wahań
- modele szeregów czasowych - wiele metod analizy szeregów czasowych; np. notowania
giełdowe, modele autoregresyjne, badanie ryzyka / portfela akcji
Typy modeli w badaniach społeczno-ekonomicznych i w zarządzaniu:
1) modele ukryte
2) modele werbalne
3) schematy logiczne
4) modele matematyczne
Ad. 1) Np. zwolnienie/zatrudnienie pracownika musi się wiązać z racjonalnością: nie jest to
model wyrażony w formie bezpośredniej; jest to reprezentacja badanego zjawiska w umyśle
decydenta.
Ad. 2) Model werbalny - np. wraz ze wzrostem dochodów udział wydatków na żywność maleje.
Ad. 3) Schemat logiczny: np. schemat blokowy.
Ad. 4) Model matematyczny: model ekonometryczny lub w ekonomii matematycznej.
Klasyfikacja modeli ze względu na możliwości ich wykorzystania w badaniach społeczno-
ekonomicznych:
I) Modele pozwalające na zrozumienie problemów - opisowe lub (i) predyktywne:
A - Modele opisowe - pozwalają opisać analizowane zjawisko:
1) przekształcanie danych do bardziej zrozumiałych postaci
2) wykonywanie na właściwym obszarze eksperymentów i badań
3) stawianie hipotez podlegających testowaniu
4) tworzenie podstawy do wykonywania pomiarów
5) pomoc w systemowym rozwiązywaniu problemów
B - Model predyktywny:
1) budowanie prognoz
2) walidacja modeli opisowych
3) określenie wrażliwości prognoz na zmiany w parametrach modelu --->
zbudowany model i zmienna sytuacja gospodarcza np. ryzyko bankructwa
II) Modele, których celem jest rozwiązywanie problemów / podejmowanie decyzji ---> mają
znaczenie w zarządzaniu:
1) dostosowywanie norm do strukturalizacji subiektywnych odczuć i podejmowanych
decyzji
2) dostarczenie narzędzi do analizy decyzji
3) oszacowanie konsekwencji podejmowanych decyzji
4) określanie efektów - rozwiązanie problemu
5) badanie wrażliwości podejmowanych decyzji ze względu na budowę modelu
6) dostarczenie podstawy do aktualizacji i kontroli decyzji
Rysunek: Trójwymiarowa kostka danych
----------------------------------------------------------------------
Dane statystyczne w badaniach społeczno-ekonomicznych
Klasyfikacja danych statystycznych w przedsiębiorstwach:
- dane wewnętrzne (w przedsiębiorstwie)
- dane zewnętrzne (otoczenie)
Dane wewnętrzne:
a) dane dotyczące finansów i kosztów (księgowe)
b) sprawozdania zewnętrzne dotyczące różnych aspektów działalności przedsiębiorstwa np.
wielkość sprzedaży, cykl życia produktów
---> jest to analiza techniczno-ekonomiczna
Dane zewnętrzne - znajdują się poza przedsiębiorstwem:
a) dane wtórne - np. dane GUS, dane rynkowe i inne
b) dane pierwotne czyli dane zbierane przez przedsiębiorstwo ale znajdujące się poza
przedsiębiorstwem: wyniki badań ankietowych, prowadzone wywiady, eksperymenty, studia
rynkowe itp.
Badania ankietowe:
1. ankiety pocztowe - mało efektywne (około 20 % zwrotów)
2. ankieta prasowa - jeszcze niższa efektywność
3. ankieta telefoniczna (wywiad)
4. ankieta radiowa / telewizyjna
5. Ankieta internetowa
6. ankieta opakowania
7. ankieta ogólna
8. ankieta audytoryjna
9. ankieta bezpośrednia
10. opinie eksperckie
Prowadzenie badań ankietowych to ciężka praca - jednak warto podjąć ten trud, bo jest to dobrze
oceniane przy doktoracie.
-------------------------------------------------
Czynniki wpływające na powodzenie badań ankietowych:
1) sposób organizacji badań - np. list intencyjny etc.
2) przygotowanie respondentów
3) sposób opracowania kwestionariusza
4) sposób zainteresowania badaniem ankietowym
5) prestiż społeczny instytucji przeprowadzającej badanie
Metody doboru próby:
- dobór losowy (warunek reprezentacji próby)
- dobór celowy
- dobór celowo - losowy
- dobór przypadkowy