WPROWADZENIE DO MAKROEKONOMII
1
Dr Małgorzata Znoykowicz-Wierzbicka
Katedra Ekonomii II,
Kolegium Gospodarki Światowej
MAKROEKONOMIA:
ó� mikro i makroekonomia  perspektywa analizy:
makroekonomia to inaczej ekonomia dużej skali (gr. makro), zaś
mikroekonomia - to ekonomia małej skali (gr. mikro);
ó� nauka o gospodarce jako całości  gospodarka jako system
naczyń połączonych;
ó� różnice w podejściu i metodzie - makroekonomia zajmuje się
gospodarką jako całością i bada występujące w niej
współzależności między podstawowymi zmiennymi (agregatami),
takimi jak np. konsumpcja, inwestycje
i produkcja.
2
MAKROEKONOMIA:
ó� Czy jednak wnioski z analizy mikroekonomicznej tracą na
ważności, kiedy analizujemy gospodarkę w skali makro?  Nie!
Mikroekonomiczne podstawy makroekonomii
3
MAKROEKONOMIA:
Modelowanie w makroekonomii:
ż� zmienne endogeniczne  zmienne, które próbujemy wyjaśnić w
danym modelu oraz zmienne egzogeniczne - zmienne pozostające
poza obszarem analizy
ż� arbitralność rozróżnienia zmiennych endo- i egzogenicznych& czyli
dlaczego warto pamiętać o założeniach modelu!
ż� przyjęte założenia upraszczające + koncentracja na najbardziej
istotnych związkach + próba znalezienia kompromisu między
ogólnością i szczegółowością (rezygnacja z nadmiernej liczby
szczegółów, co pozwala zachować kontrolę nad analizą) + ulubiona
4
klauzula ceteris paribus J�
MAKROEKONOMIA:
Różne szkoły w makroekonomii:
ó� Różnice przyjmowanych założeń różne wnioski co do sposobu
funkcjonowania gospodarki różne rekomendacje dla polityki
gospodarczej: ekonomia keynesowska vs ekonomia klasyczna
ó� Problem Harry ego Trumana& .
5
MAKROEKONOMIA:
Weryfikacja teorii makroekonomicznych:
ó� krytyka naukowa;
ó� rola danych empirycznych i problemy w ich analizie: definicja pojęć
przyjmowanych w modelach i przypisanie im konkretnych
zmiennych empirycznych + problemy z agregacją danych + brak
możliwości zastosowania eksperymentu&
ó� prognozowanie w makroekonomii: problem nieoczekiwanych zmian
zmiennych egzogenicznych i braku klauzuli ceteris paribus +
zmiany oczekiwań podmiotów gospodarujących + opóz
nienia w
pozyskaniu i analizie danych + wrażliwość modeli
6
ekonometrycznych na zmiany poziomu zmiennych egzogenicznych
MAKROEKONOMIA:
Podstawowe problemy makroekonomiczne:
ó� inflacja,
ó� bezrobocie,
ó� cykl koniunkturalny,
ó� wzrost gospodarczy,
ó� gospodarka otwarta  kurs walutowy, BIZ&
7
MAKROEKONOMIA:
Podstawowe problemy makroekonomiczne:
Polityka makroekonomiczna  co może (powinien?) robić rząd? 
podejście pozytywne (opis sposobu działania gospodarki) i
normatywne (odnoszące się do preferencji i sądów wartościujących):
makroekonomia umożliwia np. analizę różnych wariantów polityki
gospodarczej i prognozowanie ich skutków.
Leseferyzm (laissez faire  pozwólcie czynić) vs interwencjonizm:
czy działające w niezakłócony sposób rynki zawsze doprowadzą do
powrotu gospodarki do równowagi i optymalnej alokacji zasobów 
czy tez państwo powinno ingerować w działanie mechanizmów
8
rynkowych (przykłady zawodności rynku)?
MAKROEKONOMIA:
Różne perspektywy spojrzenia na gospodarkę w skali makro:
ó� Ekonomia popytowa (demand-side economics)  analiza decyzji o
wysokości wydatków w gospodarce, podejmowanych przez krajowe i
zagraniczne podmioty gospodarujące (gospodarstwa domowe,
przedsiębiorstwa, państwo)
� Zarządzanie popytem globalnym  działania państwa, które mogą
kompensować działania podmiotów prywatnych  cel: stabilizacja wahań
popytu globalnego, które powodują wahania produkcji i zatrudnienia.
ó� Ekonomia podażowa (supply-side economics)  analiza czynników
decydujących o podaży globalnej (zdolności i skłonności
9
przedsiębiorstw do wytwarzania różnych wielkości produkcji).
MAKROEKONOMIA:
Poziomy analizy gospodarki w skali makro  czyli jak doprecyzować
nasz model J�
1) Gospodarka zamknięta bez państwa.
2) Gospodarka zamknięta z państwem.
3) Gospodarka otwarta.
10
MODEL RUCHU OKR
ŻNEGO W GOSPODARCE
Cel: analiza powiązań między różnymi podmiotami gospodarującymi
Założenia modelu:
ó� początkowo eliminujemy z rozważań państwo i możliwość wymiany
z zagranicą (gospodarka zamknięta bez państwa);
ó� podmioty gospodarujące: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa;
ó� gospodarstwa domowe jako posiadacze (ostateczni dysponenci)
wszystkich czynników produkcji (praca, ziemia, kapitał);
ó� gospodarstwa domowe nie oszczędzają (wydają całe dochody), a
przedsiębiorstwa sprzedają całą swą produkcję (brak zapasów).
11
MODEL RUCHU OKR
ŻNEGO W GOSPODARCE
Relacje między podmiotami gospodarującymi:
Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa
Wykorzystują czynniki produkcji dostarczane
Dysponują czynnikami produkcji, które
przez gospodarstwa domowe do wytwarzania dóbr
dostarczają przedsiębiorstwom
i usług
Płacą GD za wykorzystywanie czynników
Otrzymują dochody od przedsiębiorstw
produkcji
w zamian za dostarczane czynniki wytwórcze
Sprzedają dobra i usługi gospodarstwom
Wydają dochody na dobra i usługi wytwarzane
domowym.
12
przez przedsiębiorstwa
MODEL RUCHU OKR
ŻNEGO W GOSPODARCE
ó� omówione relacje między podmiotami gospodarującymi można
podzielić na dwie kategorie:
1) przepływy zasobów rzeczowych (czynników produkcji,
wytworzonych dóbr);
2) przepływy zasobów pieniężnych (wynagrodzenia za czynniki
produkcji, należności za zakupione dobra).
ó� przepływy zasobów pieniężnych są równoważne wartości dóbr
i czynników produkcji (przepływom zasobów rzeczowych) między
13
sektorem gospodarstw domowych i przedsiębiorstw!
MODEL RUCHU OKR
ŻNEGO W GOSPODARCE
ó� Dlaczego mówimy o ruchu okrężnym w gospodarce?
ó� Pomyślmy: od czego zależy kwota, jaką gospodarstwa domowe mogą
przeznaczyć na zakup dóbr i usług produkowanych przez
przedsiębiorstwa?
ó� Przypomnijmy: gospodarstwa domowe są właścicielami wszystkich
czynników produkcji  otrzymują z tego tytułu wynagrodzenie od
przedsiębiorstw
ó� Zastanówmy się: jaka część przychodów przedsiębiorstw ze sprzedaży
(czy inaczej  jaka część wartości produkcji przedsiębiorstw) trafia do
 kieszeni gospodarstw domowych?
14
MODEL RUCHU OKR
ŻNEGO W GOSPODARCE
Skoro TP = TR  TC
To TR = TP + TC
ó� Co się dzieje z zyskiem przedsiębiorstw?
ó� W gospodarce zamkniętej bez państwa właścicielami wszystkich
przedsiębiorstw są gospodarstwa domowe  a więc otrzymują one
również cały zysk przedsiębiorstw do swojej dyspozycji!
ó� Zatem: dochody gospodarstw domowych z tytułu własności czynników
produkcji są równie wartości produkcji przedsiębiorstw (TR)  przecież
założyliśmy, że przedsiębiorstwa sprzedają cała swoją produkcję (nie ma
zapasów!)
15
MODEL RUCHU OKR
ŻNEGO W GOSPODARCE
ó� Powróćmy do pytania: Jaką część dochodu z tytułu własności
czynników produkcji gospodarstwa domowe wydają na zakup dóbr
i usług wyprodukowanych przez przedsiębiorstwa?
ó� Całość! Przecież założyliśmy, że gospodarstwa domowe nie
oszczędzają!
ó� A zatem  w naszej gospodarce  krąży kwota odpowiadająca zarówno
wartości produkcji przedsiębiorstw, jak i wielkości dochodów
gospodarstw domowych z tytułu własności czynników produkcji!
16
MODEL RUCHU OKR
ŻNEGO W GOSPODARCE
ó� Relacje między gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami
pokazane w naszej tabelce można więc przedstawić inaczej 
w podziale na równoważne co do wartości przepływy zasobów
rzeczowych (krąg wewnętrzny) i pieniężnych (krąg zewnętrzny)
między gospodarstwami domowymi oraz przedsiębiorstwami
17
MODEL RUCHU OKR
ŻNEGO W GOSPODARCE
Wydatki na dobra i usługi
Dobra i usługi
Gospodarstwa
Przedsiębiorstwa
domowe
Usługi czynników produkcji
Dochody czynników produkcji
18
MODEL RUCHU OKR
ŻNEGO W GOSPODARCE
ó� Podsumujmy: co można  wyczytać ze schematu ruchu okrężnego?
ó� wartość produkcji równa się dochodom czynników wytwórczych
(gospodarstw domowych); jest to wynik założenia, że własność
wszystkich czynników skupia się w gospodarstwach domowych,
ó� całe dochody zostają wydane - płatności są dokładnymi
odpowiednikami transferów rzeczowych:
� gospodarstwa domowe nie dokonują oszczędności (dochody
czynników produkcji są równe wydatkom gospodarstw
domowych),
� wszystkie towary zostają sprzedane  czyli wartość produkcji
jest równa wydatkom na dobra i usługi;
19
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Sposoby pomiaru skali działalności gospodarczej wynikające ze
schematu ruchu okrężnego:
1) Wartość wytworzonych dóbr.
2) Wartość strumienia dochodów czynników produkcji, który
reprezentuje wartość dostarczanych przez nie usług.
3) Wartość wydatków na dobra i usługi.
20
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Czy obliczenia wykonane każdą z tych trzech metod dają ten sam
wynik?
Tak!
Przecież wszystkie płatności są odpowiednikami przepływów
zasobów rzeczowych + zakładamy, że wszystkie wypłaty muszą
być wydatkowane na zakup zasobów rzeczowych (nie ma
oszczędności).
21
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Podstawową miarą wielkości produkcji używaną przez
makroekonomistów jest PKB.
Produkt krajowy brutto (PKB)  miara wielkości produkcji
wytwarzanej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na
terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich
właścicielem.
22
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Problem:
Czy wielkości produkcji w gospodarce nie moglibyśmy również
wyrazić jako sumę wartości transakcji zawieranych w gospodarce?
Nie!
Problem wartości dodanej, dóbr finalnych i dóbr pośrednich&
23
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Wartość dodana  przyrost wartości dóbr w wyniku danego procesu
produkcji: obliczamy ją przez odjęcie od wartości dóbr
wyprodukowanych w przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych
czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr.
Dobra finalne a dobra pośrednie:
Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika (dobra
konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe albo dobra
kapitałowe (inwestycyjne) zakupione przez przedsiębiorstwa).
Dobra pośrednie to dobra częściowo przetworzone, które stanowią
nakład w procesie produkcji innych dóbr.
24
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Dlaczego suma wartości wszystkich zawartych w danej gospodarce
transakcji może przewyższać rzeczywistą wartość dóbr wytworzonych
w tej gospodarce?
Wielokrotne liczenie wartości dóbr pośrednich...
25
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Zatem - sposoby pomiaru PKB:
1) PKB jako suma wydatków na dobra finalne (metoda wydatkowa).
2) PKB jako suma wartości dodanej wytworzonej w poszczególnych
fazach procesu produkcji (metoda produkcyjna).
3)PKB równa się też sumie dochodów właścicieli czynników produkcji -
(metoda dochodowa).
26
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Zjawiska/czynniki nie uwzględnione dotychczas w naszym modelu ruchu
okrężnego: czyli korygujemy założenia modelu:
1) oszczędności i inwestycje (transakcje między przedsiębiorstwami
oraz zapasy)
2) wydatki państwa i podatki (gospodarka zamknięta, ale z udziałem
państwa),
3) handel zagraniczny (wymiana z zagranicą  gospodarka otwarta).
27
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
W naszym ruchu okrężnym mielibyśmy stale do czynienia (ceteris
paribus) z taką samą wielkością produkcji w kolejnych okresach
poruszania się po ruchu okrężnym&
Jednak uzupełnienie modelu o inwestycje i oszczędności, działanie
państwa oraz handel zagraniczny (eksport i import) pozwolą nam na
lepsze przybliżenie (modelowanie) sposobu funkcjonowania
gospodarki.
Zasadnicze strumienie finansowe przepływające w gospodarce to ruch
między gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami,
ALE istnieją dodatkowe strumienie  zwane odpływami i dopływami
do ruchu okrężnego.
28
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Odpływy z ruchu okrężnego - strumienie pieniądza, który nie
przemieszcza się z gospodarstw domowych do przedsiębiorstw
 czyli oszczędności w gospodarce zamkniętej bez państwa
Dopływy do ruchu okrężnego - strumienie pieniężne, które
otrzymują przedsiębiorstwa, ale nie za pośrednictwem
gospodarstw domowych.
Skąd biorą się dopływy do ruchu okrężnego w gospodarce
zamkniętej bez państwa?
29
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Inwestycje i oszczędności  czyli uchylamy założenia, że gospodarstwa
domowe wydają całe swe dochody, a przedsiębiorstwa  sprzedają całą
produkcję!
Co więcej, także przedsiębiorstwa kupują dobra finalne od innych
przedsiębiorstw! (w gospodarce zamkniętej bez państwa PKB jako suma
wydatków na dobra finalne jest zatem równe: Y = C + I)
30
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Inwestycje = wydatki przedsiębiorstw na zakup nowych dóbr
kapitałowych.
- w makroekonomii, do inwestycji w kapitał (nie tylko trwały, lecz również obrotowy)
zaliczamy jednak  oprócz zakupów nowych maszyn - również zapasy (czyli
wyprodukowaną w danym okresie wielkość produkcji, która nie zostaje sprzedana w
okresie bieżącym, lecz zostanie sprzedana w przyszłości).
Oszczędności = ta część dochodu gospodarstw domowych, która nie
zastaje wydana na zakup dóbr i usług.
31
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Jak ma się do siebie wielkość inwestycji i oszczędności
w gospodarce zamkniętej bez państwa? Przypomnijmy:
PKB w ujęciu sumy dochodów gospodarstw domowych:
Y a" C + S
(dochody te są przecież przeznaczane na konsumpcję i oszczędności)
PKB można także wyrazić jako sumę wydatków na dobra finalne:
Y a" C + I
stąd S a" I
(w gospodarce zamkniętej bez państwa oszczędności
są zawsze równe inwestycjom) 32
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Jak ma się do siebie wielkość inwestycji i oszczędności w
gospodarce zamkniętej bez państwa?
stąd S a" I
Zwróćmy uwagę na jeszcze jedną prawidłowość:
ó� równość oszczędności i inwestycji w gospodarce zamkniętej bez
państwa oznacza także równość odpływów i dopływów do ruchu
okrężnego!
33
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Pojawia się jednak dodatkowa komplikacja& czyli dygresja użyteczna
w przyszłości J�
Oszczędności i inwestycje faktyczne, planowane i przymusowe
ó� oszczędności i inwestycje zamierzone (planowane)  wielkość
oszczędności (inwestycji), która została zaplanowana przez
gospodarstwa domowe (przedsiębiorstwa)
ó� jeśli są one sobie równe, w gospodarce występuje równowaga:
gospodarstwa domowe kupują i oszczędzają tyle, ile sobie założyły, a
przedsiębiorstwa w tym samym czasie sprzedają całą swą produkcję,
nie tworząc zapasów.
34
Przecież Y a" C+I oraz Y a" C+S, a co za tym idzie Ia"S
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
ó� sytuację, kiedy inwestycje planowane są równe planowanym
oszczędnościom w gospodarce zamkniętej bez państwa nazywamy
stanem równowagi: wszystkie gospodarstwa domowe kupiły i
zaoszczędziły to, co zaplanowały, a wszystkie przedsiębiorstwa
sprzedały całą swoją produkcję gospodarstwom domowym i innym
przedsiębiorstwom;
ó� możliwe są jednak sytuacje, kiedy nasza gospodarka nie znajduje się
w równowadze: część gospodarstw domowych nie może kupić
wszystkiego tego, co zaplanowały albo część przedsiębiorstw nie
znajduje nabywców na swoje wyroby&
ó� Jak zinterpretować taki stan nierównowagi w gospodarce?
35
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
1) inwestycje nieplanowane (przymusowe): czyli inwestycje w zapasy
(dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej
produkcji lub sprzedaży  powiększają kapitał obrotowy -
powiększanie zapasów = inwestycje w kapitał obrotowy);
2) dezinwestycje  zmniejszenie posiadanych zapasów (inwestycje
ujemne)  sprzedajemy w bieżącym okresie produkcję wytworzoną w
poprzednich okresach;
3) oszczędności przymusowe - nie mamy na co wydać pieniędzy&
więc nasze oszczędności składają się z oszczędności planowanych i
36
nieplanowanych (przymusowych).
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Podsumujmy:
S faktyczne = S planowane + S nieplanowane
I faktyczne = I planowane + I nieplanowane
Y a" C + I stąd S a" I
(w gospodarce zamkniętej bez państwa faktyczne oszczędności muszą
być równe faktycznym inwestycjom nawet wtedy, gdy nasza
gospodarka nie znajduje się w stanie równowagi)
37
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Teraz uchylimy kolejne początkowe założenie modelu ruchu
okrężnego i wprowadzimy do gospodarki państwo - gospodarka
zamknięta z państwem
38
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Jakie są przejawy obecności państwa w gospodarce?
ó� podatki, świadczenia społeczne, dobra publiczne&
ó� regulacje prawne dot. działalności gospodarczej, ochrona prawa
własności&
ó� wpływ na decyzje o alokacji zasobów&
Zastanówmy się, jak powinniśmy zmodyfikować nasz schemat ruchu
okrężnego w gospodarce, aby odzwierciedlić obecność państwa w
gospodarce&
39
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Państwo generuje zarówno dodatkowe dopływy, jak i odpływy z ruchu
okrężnego
Przypomnijmy definicję:
Odpływy z ruchu okrężnego - strumienie pieniądza, który nie
przemieszcza się z gospodarstw domowych do przedsiębiorstw 
czyli część dochodów gospodarstw domowych nie wydana na
konsumpcję (zarówno oszczędności, jak i zapłacone podatki)
Dopływy do ruchu okrężnego - strumienie pieniężne, które
otrzymują przedsiębiorstwa, ale nie za pośrednictwem gospodarstw
domowych (dochody firm nie będące wydatkami gospodarstw
domowych sfinansowanymi dzięki sprzedaży czynników produkcji)
 zarówno inwestycje przedsiębiorstw, jak i wydatki rządu na zakup
40
dóbr.
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
ó� Państwo generuje zarówno dodatkowe dopływy, jak i odpływy z
ruchu okrężnego
ó� Przychody państwa: podatki bezpośrednie Td (nakładane na
dochody  np. wynagrodzenia, odsetki, zyski) oraz pośrednie Te
(wliczane w cenę towaru  VAT, akcyza)  są to odpływy z ruchu
okrężnego
ó� Wydatki państwa - dwie różne kategorie:
� G  wydatki państwa na zakup dóbr i usług.
� B  wydatki państwa związane z finansowaniem płatności
transferowych (świadczeń społecznych  świadczeń, które nie wiążą
się z dostarczaniem w zamian żadnych dóbr czy usług na rzecz
państwa).
41
Wydatki państwa to dopływy do ruchu okrężnego.
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Ale uwaga:
ó� Państwo z jednej strony zabiera z ruchu okrężnego podatki, z drugiej
jednak   dorzuca do ruchu okrężnego płatności transferowe
ó� Dlatego ekonomiści często używają pojęcia podatków netto:
NT = Td + Te  B
Podatki netto zbiorczo ujmują, ile państwo  zabrało i dołożyło do ruchu
okrężnego
42
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Ale uwaga:
ó� Wydatki transferowe i podatki powodują, także, że wielkość dochodów,
które gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na oszczędności
i konsumpcję ulega zmianie w porównaniu z gospodarką zamknięta bez
państwa.
� kiedy nie było podatków, gospodarstwa domowe dzieliły na C oraz S cały
dochód narodowy, którego były dysponentami;
� ponieważ istnieją podatki oraz transfery wypłacane przez państwo, musimy
wprowadzić kategorię dochodu rozporządzalnego (dochodu do dyspozycji):
Yd = Y - Td + B
43
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Ale uwaga:
ó� Wydatki transferowe (w przeciwieństwie do G) nie powiększają
dochodu narodowego ani rozmiarów wytwarzanej w gospodarce
produkcji  służą wyłącznie redystrybucji już istniejących dochodów
od grup podlegających opodatkowaniu do grup ludności będących
beneficjentami transferów.
ó� Przecież jeśli mierzymy produkcję jako sumę wydatków na dobra
finalne, to w gospodarce zamkniętej z państwem jest ona równa:
Y = C + I + G
transfery wypłacane przez państwo gospodarstwom domowym są
44
uwzględniane w wielkości konsumpcji!
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Schemat ruchu okrężnego w gospodarce zamkniętej z państwem:
I
C + I + G
C + I + G - Te
C
S
G
Te
Gospodarstwa
Państwo Przedsiębiorstwa
domowe
B - Td
Y + B - Td
Y
45
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Podatki a pomiar dochodu narodowego:
ó� podatki pośrednie sprawiają, że cena płacona przez nabywcę
różni się od ceny, jaką otrzymuje sprzedawca...
ó� PKB możemy więc mierzyć w cenach rynkowych (łącznie z
podatkami pośrednimi) lub w cenach bazowych (uzyskiwanych
przez producentów)  czyli  w cenach czynników produkcji.
ó� PKB w gospodarce zamkniętej z państwem, mierzony sumą
wydatków na dobra finalne to w cenach rynkowych
46
Y a" C + I + G
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Podatki a pomiar dochodu narodowego:
ó� Ale: wyższa stopa podatków pośrednich wliczanych w ceny powoduje
wzrost cen dóbr i usług  chociaż wartość PKB w cenach rynkowych
rośnie, nie zmieniają się jednak fizyczne rozmiary produkcji...
ó� Lepszą miarą PKB jest więc PKB mierzony w cenach bazowych
PKB w cenach bazowych a" C + I + G - Te
47
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Jak ma się sprawa równości odpływów i dopływów do ruchu
okrężnego w gospodarce zamkniętej z państwem:
Gospodarstwa domowe dzielą na oszczędności i konsumpcję swój
dochód rozporządzalny, a nie cały dochód narodowy:
Yd a" Y + B  Td czyli S + C a" Y + B  Td
Stąd Y a" S + C  B + Td
48
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Pamiętamy jeszcze PKB w cenach bazowych (miarę wielkości
produkcji jako suma wydatków na dobra finalne po odliczeniu podatków
pośrednich)
Y a" C + I + G - Te
Czyli
C + I + G  Te a" S + C  B + Td
zatem
I + G + B a" S + Td + Te
I + G a" S + Td + Te  B
I + G a" S + NT
49
ó� Odpływy = dopływy do obiegu w ruchu okrężnym J�
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Uchylamy kolejne założenie: handel zagraniczny w modelu ruchu
okrężnego  gospodarka otwarta
ó� handel zagraniczny to import (wydatki krajowe na zakup dóbr i usług
wyprodukowanych za granicą) oraz eksport (wpływy z zagranicy z
tytułu dóbr zakupionych w naszym kraju)
ó� Powinniśmy więc ostatecznie doprecyzować definicję odpływów i
dopływów z ruchu okrężnego w gospodarce: odpływy to dochody
gospodarstw domowych nie wydane na konsumpcję dóbr
wyprodukowanych w kraju (S + NT + Im), a dopływy  to dochody firm
nie będące dochodami gospodarstw domowych sfinansowanymi dzięki
sprzedaży czynników produkcji (I + G + Ex).
50
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Uchylamy kolejne założenie: handel zagraniczny w modelu ruchu
okrężnego  gospodarka otwarta
ó� handel zagraniczny to import (wydatki krajowe na zakup dóbr i usług
wyprodukowanych za granicą) oraz eksport (wpływy z zagranicy z
tytułu dóbr zakupionych w naszym kraju)
ó� Wg naszej definicji, import (Im) jest odpływem, natomiast eksport
(Ex) dopływem do ruchu okrężnego
Y a" C + I + G + Ex  Im  Te
51
ó� saldo eksportu netto : NX = Ex-Im
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Jak wygląda sprawa równości odpływów i dopływów z ruchu
okrężnego w gospodarce otwartej?
Y a" C + I + G + Ex  Im  Te
Oraz nadal:
Yd a" Y + B  Td czyli S + C a" Y + B  Td
Stąd Y a" S + C  B + Td
Tak więc:
C + I + G + Ex  Im  Te a" S + C  B + Td
I + G + Ex  Im a" S  B + Td + Te
I + G + Ex a" S + NT + Im
52
Odpływy = dopływy do obiegu w ruchu okrężnym J�
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Pochodne w stosunku do PKB mierniki poziomu produkcji:
1) Produkt (dochód) narodowy brutto  PNB
�� problem przepływu dochodów z własności (dochodów majątkowych)
pomiędzy krajami:
�� PNB = miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli
danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez
czynniki wytwórcze.
�� PNB = PKB  dochody netto z tytułu własności za granicą
53
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Pochodne w stosunku do PKB mierniki poziomu produkcji:
1) Produkt (dochód) narodowy brutto  PNB
�� Nominalny PNB mierzy się w cenach bieżących, tj. takich, które
istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PNB dochody.
�� Realny PNB (PNB w cenach stałych) koryguje nominalny PNB o
skutki inflacji i wyraża się go w cenach istniejących w pewnym
okresie określanym jako rok bazowy (podstawowy).
54
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Pochodne w stosunku do PKB mierniki poziomu produkcji:
2) PNB a dochód narodowy
- problem amortyzacji:
Amortyzacja (zużycie kapitału trwałego)  miara szybkości
zmniejszenia się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym
okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego
zużycia.
55
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Pochodne w stosunku do PKB mierniki poziomu produkcji:
2) PNB a dochód narodowy - problem amortyzacji:
Inwestycje brutto  produkcja nowych dóbr kapitałowych i/lub ulepszenie
tych istniejących
Inwestycje netto  inwestycje brutto pomniejszone o wartość amortyzacji
istniejącego zasobu kapitału
Rozróżnia się również inwestycje odtworzeniowe (restytucyjne),
dokonywane w celu zastąpienia zużytych części aparatu wytwórczego
nowymi i utrzymania produkcji na nie zmienionym poziomie, oraz
56
inwestycje rozwojowe (nowe), powiększające zdolności wytwórcze.
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Pochodne w stosunku do PKB mierniki poziomu produkcji:
2) Produkt narodowy netto
- problem amortyzacji:
Amortyzacja (zużycie kapitału trwałego)  miara szybkości
zmniejszenia się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym
okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego
zużycia.
Produkt narodowy netto (PNN) = PNB - amortyzacja
57
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Pochodne w stosunku do PKB mierniki poziomu produkcji:
3) PNN a dochód narodowy: dochód narodowy to produkt narodowy
netto (PNN) w cenach czynników produkcji.
Dochód narodowy to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na
wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy
na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie istniejącego zasobu
kapitału na dotychczasowym poziomie.
Alternatywne mierniki dobrobytu?
58
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
ó� PKB per capita
ó� PKB per capita wg parytetu siły nabywczej  PKB na głowę
mieszkańca przeliczony np. na USD nie wg oficjalnego (rynkowego)
kursu wymiany walut, lecz według kursu odzwierciedlającego różnice
poziomów cen (pomyślmy: siła nabywcza 100 USD w kafejce
Starbucks w Nowym Jorku i w kafejce w Kijowie lub Kinszasie).
59
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
ó� PKB i mierniki pochodne a pomiar dobrobytu:
� W PKB uwzględniamy wszystkie dobra finalne produkowane w
gospodarce - nawet jeśli struktura produkcji nie odpowiada
większości społeczeństwa (np. zbrojące się ponad potęgę
dyktatury);
� PKB (nawet w ujęciu na głowę mieszkańca) nie uwzględnia
skutków zróżnicowania dochodów w społeczeństwie, istnienia
szarej strefy  w Polsce od 20 do 25% oficjalnego PKB!, efektów
zewnętrznych, użyteczności z czasu wolnego, wartości nie
wynagradzanej w sposób oficjalny pracy kobiet&
60
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
ó� PKB i mierniki pochodne a pomiar dobrobytu:
� W PKB uwzględniamy wszystkie dobra finalne produkowane
w gospodarce - nawet jeśli struktura produkcji nie odpowiada
preferencjom większości społeczeństwa (np. zbrojące się ponad
potęgę dyktatury);
� PKB stanowi miarę wartości zarejestrowanych transakcji rynkowych
dobrami finalnymi (metoda wydatkowa!)  nie uwzględnia wiec wielu
działań odbywających się poza oficjalnym mechanizmem rynkowym
(praca w domu, produkcja gospodarstw rolnych na własne potrzeby,
szara strefa) + wartość dóbr i usług jest mierzona za pomocą cen
transakcyjnych (dwa identyczne dobra mogą inaczej wpłynąć na
wielkość PKB w zależności od ceny płaconej ostatecznie przez
61
nabywcę)
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Alternatywne mierniki dobrobytu: William Nordhaus, James Tobin
(1972)  miernik dobrobytu ekonomicznego netto
ó� zmiana klasyfikacji wydatków na dobra finalne i pośrednie (uznanie
wydatków państwa na obronę narodową i bezpieczeństwo za dobra
pośrednie);
ó� uwzględnienie wartości czasu wolnego;
ó� uwzględnienie wartości dóbr i usług produkowanych w
gospodarstwach domowych (poza mechanizmem rynkowym) i w
gospodarce nieoficjalnej;
ó� zmniejszenie PNB o wartość negatywnych efektów zewnętrznych
spowodowanych urbanizacją i uprzemysłowieniem (oszacowanych
na podstawie różnic w dochodach mieszkańców miast i wsi, które
zinterpretowano jako rekompensatę za życie w gorszych
62
warunkach).
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Alternatywne mierniki dobrobytu: Human Develpment Index (HDI)
ó� pomiar poziomu życia rozumianego jako szanse ludzi na realizację
swoich wrodzonych możliwości;
ó� średnia ważona trzech cząstkowych wskaz
ników dotyczących
zdrowia, edukacji oraz dochodów per capita wg PSN
ó� niektóre kraje  np. postsocjalistyczne  plasują się wyżej w
rankingu HDI, niż w rankingach opartych tylko na wielkości
dochodów.
63
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Alternatywne mierniki dobrobytu:
ó� wskaz
nik zrównoważonego dobrobytu ekonomicznego (ISEW -
index of sustainable economic welfare)
ó� hipoteza: istnieje pewien poziom działalności gospodarczej, po
przekroczeniu którego koszty dalszego wzrostu gospodarczego
okażą się wyższe od wynikających z tego dodatkowych korzyści:
należy więc opracować wskaz
niki umożliwiające porównywanie
dodatkowych korzyści i kosztów wzrostu gospodarczego;
ó� ISEW (Daly, Cobb 1989) próby: Genuine Progress Index (GPI 
1995) czy Sustainable Net Benefit Index (SNBI  1999/2000);
64
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Alternatywne mierniki dobrobytu:
ó� wskaz
nik zrównoważonego dobrobytu ekonomicznego (ISEW -
index of sustainable economic welfare)
ó� ISEW  próba pomiaru dobrobytu odczuwanego przez mieszkańców
poszczególnych krajów w danym okresie czasu, przy uwzględnieniu
konsekwencji wynikających z działalności gospodarczej
prowadzonej zarówno w okresie bieżącym, jak i w przeszłości;
65
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
wskaz
nik zrównoważonego dobrobytu ekonomicznego (ISEW - index
of sustainable economic welfare)  lista czynników uwzględnia m.in.:
ó� wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych (+)
ó� wskaz
nik nierówności dochodowych (+/-)
ó� wartość usług dostarczanych przez sieć dróg i autostrad (+)
ó� wartość usług świadczonych na zasadzie wolontariatu (+)
ó� wartość usług świadczonych nieodpłatnie w ramach gospodarstw domowych (+)
ó� koszt zbyt wysokiego natężenia hałasu (-)
ó� koszty związane z dojazdami do pracy (-)
ó� koszty związane z przestępczością (-)
ó� koszty związane ze zbyt niskim poziomem zatrudnienia (-)
ó� koszty związane z utratą czasu wolnego (-)
ó� koszty związane z wypadkami samochodowymi (-)
ó� koszty związane z zanieczyszczeniem środowiska (-)
ó� koszty związane z rozpadaniem się rodzin (-)
ó� inwestycje netto (+/-)
66
ó� koszt zmniejszania zasobów surowców naturalnych (-);
http://www.e-sgh.pl/znoykowicz-wierzbicka
Karta zgłoszeniowa:
http://www.e-sgh.pl/znoykowicz-wierzbicka/110460-0669/karta
67
DZI
KUJ
ZA UWAG
J�
68