1
Samobójstwa i ich przyczyny.
Od wieków ludzie zastanawiają się, jakie są przyczyny samobójstw. Dlaczego ktoś
decyduje siÄ™ na ten ostateczny krok.
Samobójstwo jest zjawiskiem indywidualnym, takim, które może zdarzyć się we
wszystkich warstwach społecznych, w których istnieją jednocześnie argumenty "za" i
"przeciw" życiu.
Obecnie możemy znalez
ć kilka definicji dotyczących pojęcia samobójstwo:
vð Definicja wedÅ‚ug Durkheima okreÅ›la tym mianem wszystkie przypadki Å›mierci
stanowiące bezpośredni lub pośredni rezultat świadomego działania jego ofiary.
vð Stengel zdefiniowaÅ‚ samobójstwo jako Å›wiadomie podjÄ™ty taki akt autoagresji,
co, do którego dana osoba nie może mieć pewności, że go przeżyje.
vð Weisman uważa, iż jest to zachowanie zagrażajÄ…ce życiu koÅ„czÄ…ce siÄ™ zgonem.
Zjawisko samobójstwa, jako sposób rozwiązywania konfliktów wewnętrznych człowieka,
spowodowane może być licznymi okolicznościami i czynnikami. Jest to między innymi
obecność szczególnego stanu emocjonalnego, będącego w rzeczywistości stanem
depresyjnym. Samobójstwo nie jest zazwyczaj aktem przypadku, lecz ciągiem wzajemnie
powiązanych myśli i czynów.
Na przestrzeni wieków poglądy na samobójstwo były dosyć zróżnicowane. W
społeczeństwach pierwotnych akt samobójczy dawał oskarżonemu człowiekowi możliwość
rozwiązania swoich problemów i zarazem rehabilitacji. Arystoteles samobójstwo potępiał,
Epikur twierdził, że "człowiek może podjąć decyzję ucieczki od życia, jeżeli przestało go ono
cieszyć i interesować". Prawo greckie traktowało samobójstwo jako przestępstwo zagrożone
sankcją prawną. W społeczeństwie rzymskim dopuszczano zachowania autodestrukcyjne w
negatywnych sytuacjach jednostkowych. Św. Augustyn - rzecznik stanowiska Kościoła -
potępiał samobójstw, ponieważ V przykazanie mówi: Nie zabijaj!, a zabić siebie, to zabić
człowieka a zatem samobójstwo jest zabójstwem". Kościół katolicki zajmował stanowisko
negatywne widząc w tym moralny upadek. W Indiach tradycją stał się rytuał samo spalenia
wdowy na wspólnym stosie ze zwłokami męża znany pod nazwą SATI. W Japonii pojęcie
honoru motywowało do podjęcia aktu zwanego SEPPUKU tj. harakiri polegającego na
rozcięciu sobie brzucha. Hinduizm i buddyzm nie są negatywnie ustosunkowane wobec
śmierci samobójczej
Każde samobójstwo jest działaniem w ogromnym stopniu agresywnym. Agresja jako
zachowanie jest wyuczona społecznie, może być wynikiem przykrych doświadczeń osoby lub
przewidywanych korzyści. Współczesny przeciętny zjadacz chleba żyje w warunkach
sprzyjających stresom. Psychika osoby zagrożonej samobójstwem podobna jest do zbiornika
przelewającego się z dwóch powodów, po pierwsze zbyt duży jest dopływ agresji, a po drugie
nie ma swobodnego odpływu. Większość zamachów samobójczych to nieudane próby i duża
część motywów ma wyraz
nie manipulacyjny charakter w stosunku do otoczenia. Jednak,
mimo, iż agresja samobójcy kieruje się przeciw niemu samemu to jej celem są inni ludzie.
Związek agresji z samobójstwem przebiega w wielu płaszczyznach, decyduje tu wiele
czynników takich jak uwarunkowania społeczne, kulturowe, cechy osobowościowe
sprawców, sposób dokonania zamachu, ilość prób samobójczych. Co ciekawe małżonkowie
wykazują zmniejszone skłonności samobójcze gdyż prawdopodobnie stan ten sprzyja
możliwościom wzajemnego wyładowania agresji przez oboje partnerów.
Na sens zachowania samobójczego składają się następujące elementy:
2
vð ukaranie siebie za wyrzÄ…dzone innym krzywdy czy przykroÅ›ci
vð przejaw buntu wobec Å›wiata, forma protestu przeciw istniejÄ…cym wartoÅ›ciom
vð chęć przysporzenia cierpieÅ„ innym zemsta wobec otoczenia, chęć wywoÅ‚ania
poczucia winy
vð chęć przekonania bliskich o swej wartoÅ›ci poprzez pozbawienie ich tej wartoÅ›ci
na zawsze
vð próba wymuszenia gratyfikacji potrzeb w odczuciu jednostki niemożliwych do
pominięcia
vð "woÅ‚anie o pomoc" w warunkach nie do zniesienia
Obecnie uważa się, że zaburzenia psychiczne, których składowymi są skłonności
destrukcyjne można odnieść bezpośrednio do wczesnego zakłóconego stosunku między matką
a dzieckiem i wynikającego z tego braku poczucia własnej wartości. Konsekwencje są różne:
vð samouszkodzenia ( schorzenia psychosomatyczne )
vð samounicestwienie ( naÅ‚ogi )
vð samozniszczenia (samobójstwo).
Wskazuje to na złożony i ścisły związek początkowej fazy życia z jego dalszym przebiegiem
oraz rodzajem i momentem jego zakończenia. Większość pacjentów przez cały okres
dzieciństwa doznawała urazów psychicznych i w większości przypadków ukształtował się w
nich archetyp nieufności zamiast archetypu ufności, zamiast samodzielności niepewność i
wątpliwości, zamiast inicjatywy znaczne zahamowanie często związane z poczuciem winy.
M. Jarosz dzieli samobójstwa na dokonane i instrumentalne. W samobójstwach
dokonanych dominująca jest intencja śmierci, następuje zerwanie kontaktów z otoczeniem,
wybrany jest sposób pewny. W samobójstwie demonstracyjnym motywem jest uzyskanie ze
strony otoczenia gratyfikacji w formie okazania z jego strony zainteresowania osobÄ…
potencjalnego samobójcy, jego problemami, a także uzyskanie różnego rodzaju korzyści,
wybrany tu jest sposób możliwie mało zagrażający.
H. Wardaszko-A
yskowska wyróżnia 16 czynników wskazujących na ryzyko samobójstwa,
najważniejsze to:
vð utrzymujÄ…ce siÄ™ pragnienie Å›mierci
vð obecność psychozy z silnym lÄ™kiem i omamami nakazujÄ…cymi popeÅ‚nić
samobójstwo
vð nasilenie depresji z poczuciem winy, lÄ™kiem, pobudzeniem, urojeniami
hipochondrycznymi, z bezsennością
vð próby samobójcze w przeszÅ‚oÅ›ci
vð przygotowanie listu pożegnalnego lub sugestie dotyczÄ…ce ostatniej woli
vð istnienie przewlekÅ‚ej choroby ·
vð utrata osób bliskich ·
vð uzależnienie od alkoholu
vð uzależnienie od leków
vð samotność
vð dÅ‚ugotrwaÅ‚e zÅ‚e przystosowanie spoÅ‚eczne
vð trudnoÅ›ci materialne
3
Biorąc pod uwagę zależność sposobu zamachu od przyczyny zamachu opisano następujące
preferencje:
·ð w kategorii choroby psychiczne, choroby przewlekÅ‚e, trwaÅ‚e kalectwo preferowany
jest zamach samobójczy przez rzucenie się z wysokości i podcięcie żył,
·ð w kategorii nieporozumienia rodzinne, zawód miÅ‚osny, konflikty w szkole,
niepowodzenia w nauce preferowane są sposoby określone jako miękkie tj. przyjęcie
trucizny, zatrucie gazem, środkami nasennymi.
Sposoby miękkie nie wywołują wprawdzie skutków natychmiastowych, prowadzą jednak do
zaniku motoryki organizmu i stÄ…d rzadko sÄ… asekurowane innymi sposobami. Wysoka
skuteczność, a także obrażenia ciała uniemożliwiające dalsze działania w przypadku rzutu z
wysokości czy rzutu pod koła pojazdu w zasadzie wykluczają łączenie tych sposobów z
innymi. W samobójstwie kombinowanym jako pierwsze występuje najczęściej mechaniczne
uszkodzenie ciała a następnie utopienie czy powieszenie.
Samobójstwo jako zjawisko ze względu na złożone podłoże powinno być
rozpatrywane wielopłaszczyznowo i wielopoziomowo. Pierwszą i niezbędną sprawą powinno
stać się stałe pogłębianie u ludzi wiedzy o procesach, które determinują zachowania
autodestrukcyjne. Ważne jest także tworzenie grup wsparcia dla osób, które nie radzą sobie z
problemami, których mamy coraz więcej. Coraz mniej akceptacji społecznej Problemy są
czynnikiem silnie stresogennym, co przyczynia się do popadania w stany depresyjne, którą
jednym z czynników powodujących zachowania samobójcze.