plik

��Adam JONAK Turystyczne wypadki w g�rach i przyczyny ich powstawania Temat ten cz�sto jest podejmowany pod tytu�em niebezpiecze�stwa g�r a przecie� g�ry same w sobie nie s� niebezpieczne, s� naturalne, normalne, rz�dz� si� prawami natury i dopiero cz�owiek swoim zachowa- niem, brakiem wyobraxni i znajomoSci zasad sprowadza na siebie za- gro�enie. & Ka�dy, kto idzie w g�ry, musi jasno i niedwuznacznie zda� sobie spra- w�, �e na niego i tylko na niego, spadaj� konsekwencje jego poczyna�. Dok�adne, fachowe poznanie g�r w znacznej mierze zmniejsza ryzyko niebez- piecze�stwa z jakim cz�owiek mo�e si� spotka� w g�rach& . twierdzi� dr Je- rzy Hajdukiewicz taternik, alpinista, ratownik TOPR i GOPR (Sygna�y z g�r wyd. 1973 r. s. 337). & Nie ma jednej niezmiennej zasady post�powania w g�rach. To co bywa wskazane w jednym wypadku, nie mo�e by� mechanicznie zastosowa- ne w drugim. Wszystko zale�y od okolicznoSci to w�aSnie one stanowi� o nie- powtarzalnoSci ka�dej g�rskiej sytuacji. Jest jednak regu�a, kt�rej naruszenie mSci si� na cz�owieku jest ni� przekroczenie granicy bezpiecze�stwa. Wiem, �e to okreSlenie ca�kowicie nieprecyzyjne i uzale�nione od czynnik�w: kto, kiedy, gdzie& twierdzi Micha� Jagie��o taternik, alpinista, ratownik TOPR (Wo�anie w g�rach wyd. VI 2000 r. s. 159). Te dwa stwierdzenia potwierdzaj� tez�: G�ry same w sobie nie s� niebezpieczne. Cz�owiekowi przebywaj�cemu w g�rach mog� zagrozi� si�y natury warunki atmosferyczne ale przede wszystkim sam, post�- puj�c nierozwa�nie, czy nieSwiadomie na siebie Sci�ga niebezpiecze- �stwa . Ludzie lubi� wypoczywa� nad wod�. W pogodne dni k�pi� si�, p�ywaj� kajakami i �agl�wkami, na deskach surfingowych i nurkuj�. Wody powodziowe w rzekach, sztormy, burze na morzach i jeziorach w spos�b oczywisty zatrzymuj� nas na brzegu. Podobnie jest w g�rach w okreSlonych warunkach pogodowych, atmosferycznych po g�rach po prostu si� nie chodzi. No w�aSnie nie powinno si� chodzi�, ale czy wszyscy o tym wiedz� i pami�taj�? OczywiScie te og�lne zasady poruszania si� po g�rach nie dotycz� ratownik�w g�rskich, kt�rzy & bez wzgl�du na por� roku, dnia i stan po- gody& wyruszaj� w g�ry, nios�c pomoc potrzebuj�cym. Jednak od lat 7 obowi�zuje wSr�d ratownik�w zasada: nie ma takiej �atwej drogi wspi- naczkowej, z kt�rej nie mo�na spaS� ratownicy t� �atw� drog� id� cz�- sto w deszczu, po mokrym Swie�ym lub twardym, zlodzonym Snie- gu, obci��eni sprz�tem ratowniczym lub znosz�c poszkodowanego ich droga jest inna ni� droga turysty. Nie ma jednej niezmiennej zasady post�powania w g�rach, s� one r��ne dla r��nych ludzi, r��nych turyst�w. Zale�� od stopnia znajomoSci g�r, posiadanego doSwiadczenia, kwalifikacji oraz sprawnoSci i kondycji fizycznej. Je�eli W�adys�aw Cywi�ski taternik i ratownik TOPR prze- chodzi ca�� gra� Tatr (od Prze��czy pod Kop� do Hucia�skiej Prze��czy) w ci�gu 3-ch dni, to nie znaczy, �e szlak Orlej Perci nawet wprawny tury- sta przejdzie w 3 godziny. Je�eli Piotr Konopka zje�d�a na nartach z Gie- wontu p��nocn� stron� przez �leb Szczerby, to nie znaczy �e ka�dy nar- ciarz mo�e si� wybra� na zjazd t� tras�. Granica bezpiecze�stwa dla na- wet wprawnego turysty czy narciarza jest diametralnie inna ni� dla Cy- wi�skiego i Konopki. Dla cel�w szkoleniowych GOPR w latach ubieg�ych opracowa� i wy- da� podr�czniki: Poradnik ratownika GOPR w IV tomach (1983) oraz Ra- townictwo g�rskie wybrane zagadnienia (2001). Obydwa te wydawnic- twa ukaza�y si� z zastrze�eniem do u�ytku wewn�trznego i by�y rozpro- wadzane wy��cznie wSr�d ratownik�w, poniewa� podaj� m.in. zasady poruszania si� w g�rach w skrajnie trudnych warunkach w czasie akcji ratunkowych, podczas kt�rych naruszone zostaj� podstawowe zasady bezpiecze�stwa w g�rach. ZnajomoS� g�r, umiej�tnoS� wyczucia granicy bezpiecze�stwa na- bywa si� z latami uprawiania turystyki g�rskiej, lecz co robi�, aby bez- piecznie przebrn�� przez pocz�tkowy okres zdobywania doSwiadcze- nia? Konieczna jest edukacja, ale kto i w jaki spos�b ma j� prowadzi�? KiedyS tak� rol� edukacyjn� spe�nia�y szkolne i zak�adowe ko�a PTTK i SKKT. DziS z r��nych powod�w dzia�alnoS� ta jest bardzo ograniczona lub zanik�a, nie wypracowaliSmy nowych metod i form organizacyjnych. Du�e znaczenie edukacyjne mia�y organizowane przez PTTK, ale nie tylko obozy w�drowne, kursy narciarskie w schroniskach i obiektach g�rskich, dobrze przygotowane zloty i rajdy g�rskie. DziS tej dzia�alnoSci nie ma lub istnieje w wielkoSciach Sladowych. W propagowaniu podstawowych zasad turystyki g�rskiej du�� rol� mo�e odgrywa� prasa, nie przez opisywanie w formie sensacyjnej tragicznych wypadk�w g�rskich, ale zamieszczaj�c ciekawe najlepiej cykliczne artyku�y propaguj�ce miejsca i trasy mog�ce zainteresowa� turyst�, wskazuj�ce na koniecznoS� i mo�liwoS� uzyskania informacji o stanie i bezpiecze�stwie szlak�w a nie tylko o bazie noclegowej. Przyk�adem takiej dzia�alnoSci jest Tygodnik Podhala�ski , jednak lokal- ny zasi�g tej gazety jest ograniczony do teren�w, gdzie poziom wiedzy 8 o g�rach jest wysoki. Potrzebna by by�a sta�a, systematyczna dzia�al- noS� na tym polu w ciesz�cej si� du�� poczytnoSci� prasie centralnej i lokalnej. Zbyt cz�sto sporadycznie podejmowane tematy ograniczaj� si� do w�tku sensacyjnego lub wykazuj� podstawowe braki znajomoSci zagad- nienia. Na przyk�ad jeden z dziennik�w krakowskich w pierwszych dniach lutego 2003 r. w artykule podejmuj�cym problem nast�pstw tra- gicznej lawiny pod Rysami pisze: Mimo zamkni�cia ca�ych Tatr (og�oszony ALARM LAWINOWY), szlak na Kalat�wki przypomina� wczoraj.. Krup�wki. Na tej trasie spotkaliSmy m.in. 30-osobow� wycieczk� m�odzie�y szkolnej z Tarnowa prowadzon� przez tr�j- k� nauczycieli. T�umaczyli nam, �e nie zauwa�yli ostrze�e� o zamkni�ciu szla- k�w. (& ) Powstaj� podstawowe pytania: czemu autor dziennikarz w�druj�cy tym szlakiem nie zapyta� pra- cownik�w TPN na punkcie poboru op�at, dlaczego wpuszczaj� na te- ren parku mimo zamkni�cia szlak�w ca�ych Tatr i na dodatek pobie- raj� op�at�? dlaczego autor nie zastanowi� si�, �e fakt wpuszczania turyst�w przez TPN spowodowany jest tym, �e szlak ten na odcinku Kuxnice Kala- t�wki nie jest zagro�ony lawinami i obowi�zuj�cy zakaz tego szlaku nie dotyczy? Co chcia� osi�gn�� tym artyku�em autor krytykowa� nauczycieli, id�cych z m�odzie�� drog� jezdn�, na kt�r� weszli w tym dniu za zgod� TPN? Og�oszony przez TOPR pi�ty stopie� zagro�enia lawinowego powo- duje zakaz odbywania wyjS� w g�ry , nie znaczy to jednak zw�aszcza w okresie ferii zimowych, kiedy w g�rach przebywa wielu turyst�w �e nie wolno porusza� si� dolinami, a to: drog� jezdn� Siwa Polana Hucisko Wy�nia Chocho�owska Brama w Dolinie Chocho�owskiej drog� jezdn� na odcinku Kiry Jaskinia Mroxna, a mo�e nawet do Po- lany Pisanej w Dolinie KoScieliskiej drog� jezdn� Kasprusie, Str��yska Polana Str��yska, a mo�e nawet do Prze��czy w Grzybowcu no i oczywiScie drog� jezdn� Kuxnice Kalat�wki. Mo�na poda� jeszcze kilka innych wariant�w. Mo�liwe jest, �e turySci w�druj�cy mimo zakazu tymi szlakami pomy- Sl� jakie tam zagro�enie lawinowe, og�osili alarm na wszelki wypadek wi�c wybior� si� nast�pnego dnia na Hal� G�sienicow� przez Bocza�, czy te� na inn� niebezpieczn� w tym czasie tras�. Ten artyku� spowodo- wa� wi�cej z�ego ni� dobrego. 9 Dziennikarze sygnalizuj� nieprawid�owoSci w organizacji turystycz- nego ruchu przygranicznego. jof (Jolanta Flach) w Tygodniku Podhala�- skim z 26 czerwca 2006 r pisa�a: (& ) PrzejScie graniczne na szlaku turystycznym na Rysach zostanie otwarte dopiero 1 lipca. Tymczasem w miniony weekend pogranicznicy za- trzymali 18 os�b, kt�re nielegalnie przekroczy�y w tym miejscu granic�. WSr�d turyst�w by�o 4 Czech�w, 3 Amerykan�w i Hiszpan. Absurdalnym wydaje si� fakt, �e przejScie na Rysach jest czynne dopiero od 1 lipca, skoro w S�owac- kich Tatrach szlaki turystyczne powy�ej schronisk s� otwarte ju� od 15 czerw- ca (& ). Czy Stra� Graniczna S�owacji i Polski, Dyrekcje Tatranskego Narod- nego Parku i Tatrza�skiego Parku Narodowego nie powinny SciSle w tym zakresie wsp��pracowa� (w porozumieniu z Tatranskou Horskou Slu - bou i TOPR)? A co z pozosta�ymi turystycznymi przejSciami granicznymi: Kasprowy Wierch, Wielka Racza, Pilsko, Babia G�ra czy Prze��cz G�uchaczki Prze��cz Ja�owiecka stanowi�ca skr�towy szlak na odcin- ku Babia G�ra Pilsko. Ruch turystyczny na tych szlakach turystycznych w ko�cu maja i pocz�tkach czerwca jest znaczny zw�aszcza szkolnej m�odzie�y jest to okres matur, czyli dla innych klas czas wolny. Aby turySci mogli bezpiecznie w�drowa� po g�rach, musi by� Scis�e wsp��dzia�anie wszystkich jednostek organizacyjnych, administracyj- nych, prowadz�cych dzia�alnoS� w g�rach sama dzia�alnoS� profilak- tyczna TOPR, GOPR i PTTK nie wystarczy. Opisu dotychczasowych wypraw ratunkowych w Tatrach do wy- padk�w turystycznych, taternickich i w jaskiniach dokona� Micha� Ja- gie��o w ksi��ce Wo�anie w g�rach, kt�rej ju� VI, uzupe�nione wydanie ukaza�o si� w 2002 r. W wst�pie III wydaniu z 1991 r pisze: (& ) Wszystko, o czym pisz� w tej ksi��ce, podporz�dkowane jest chc� to wyzna� na samym wst�pie g��wnemu i jedynemu celowi, a jest nim zapo- bieganie wypadkom. (& ) (& ) chcia�bym sw� skromn� ksi��k� zach�ci� Czytelnik�w do Swiadome- go doznawania g�r i Swiadomego poznawania samego siebie w g�rach, prze- strzegaj�c zarazem przed niebezpiecze�stwem wejScia na Scie�k�, kt�ra prowadzi na tamt� stron� grani! (& ) Te wspania�e ksi��ki w og�lnym nak�adzie oko�o 100 tysi�cy egzem- plarzy na og�� zosta�y zakupione przez czytelnik�w, kt�rzy ju� po�kn�li bakcyla g�r . To nie jest ksi��ka dla pocz�tkuj�cego turysty, w ka�dym b�dx razie nie b�dzie przez niego zakupiona, zawarte w niej przestrogi nie dotr� do niego, zreszt� przypuszczam, �e nie dla niego by�a pisana. Ten pocz�tkuj�cy turysta, kt�ry z r��nych powod�w znajduje si� w g�- rach, w dzisiejszych czasach nie kupi na pocz�tku swej turystycznej w�- dr�wki �adnej ksi��ki czy podr�cznika. Informacji czy te� wiadomoSci na 10 ten temat b�dzie ewentualnie szuka� w Internecie, skorzysta z dost�pnej dyskietki lub p�yty DVD do swojego komputera. Dlatego wysok� ocen� nale�y przyzna� Gazecie Wyborczej , kt�ra przy wsp��pracy TOPR roz- prowadzi�a p�l miliona kr��k�w Bezpieczna turystyka w g�rach przy swoim dodatku turystycznym w sobot� 31 stycznia 2004 r. DziS m�odzie� szkolna z obowi�zkow� lektur� najch�tniej zapoznaje si� z kaset video lub z p�yt CD, co dopiero m�wi� o podr�czniku podsta- wowych zasad uprawiania turystyki g�rskiej i popularnego narciarstwa. Lecz aby opracowa� i wyda� na p�ytach DVD taki podr�cznik, zapewni� w g�rach mo�liwie bezpieczne poruszanie si� po szlakach turystycznych, nale�y pozna� g��wne przyczyny powstawania wypadk�w w g�rach, a przede wszystkim te z ostatnich kilkunastu lat. Nie tak dawno jeszcze sprz�t i wyposa�enie turystyczne kompleto- wa�o si� ca�ymi latami nie tylko ze wzgl�du na cen� ale przede wszystkim na jego brak na rynku krajowym. DziS mo�na naby� sprz�t, wyposa�enie i odzie� turystyczn� wysokiej jakoSci w ka�dym mieScie i miasteczku w kilku lub kilkudziesi�ciu sklepach, a ceny zw�aszcza na gie�dach i wy- przeda�ach s� w miar� przyst�pne. Powoduje to przeSwiadczenie mamy sprz�t i odzie� mo�emy iS� w g�ry. Czy w tych sklepach nie powinny znajdowa� si� afisze z apelami: na bezpieczn� w�dr�wk� g�rsk� zabierz ubranie przeciwdeszczowe i prze- ciwwiatrowe, latark�, termos itp.? Przy pr�bie poznania przyczyn po- wstawania wypadk�w w g�rach nale�y uwzgl�dni� czynnik czasu, jaki up�yn�� od lat kiedy zaczynano samodzielnie chodzi� po g�rach bez opieki przewodnika i kiedy powstawa�o ratownictwo g�rskie, kiedy cho- dzono w lichej odzie�y a jak wyposa�eni s� turySci dziS. Nale�y uwzgl�dni� mo�liwoS� dotarcia do punkt�w wyjScia na szlaki turystyczne wyjScie na szczyt Babiej G�ry to kiedyS piesza w�dr�wka z Zawoi Wide�, wyprawa na og�� na dwa dni. DziS z dojazdem na Krowiarki wyjScie na szczyt Babiej G�ry oczywiScie przy sprzyjaj�cej pogodzie to kilka godzin. Poni�ej zamieszczamy opisy wybranych wypadk�w w g�rach. Pozwa- laj� one wyci�gn�� nast�puj�ce wnioski odnoSnie przyczyn wypadk�w: I. Samotne wycieczki zagin��y lub uleg�y wypadkowi osoby b�d�ce po raz pierwszy w g�- rach lub chodz�ce po g�rach od niedawna, osoby te nie maj� rozeznania w trudnoSciach terenowych na trasie swojej wycieczki, wyruszaj� w g�ry w trudnych warunkach atmosferycznych, nie zostawiaj� wiadomoSci o celu i trasie wycieczki, co powoduje trud- noSci ustalenia og�lnego rejonu wycieczki, 11 z ustale� ratownik�w niekiedy wynika, �e osoby poszukiwane mog�y si� wybra� w rejon np. Doliny KoScieliskiej, a faktycznie uda�y si� one do Doliny Chocho�owskiej, lub turysta wyrusza na narciarski spacer w rejon schroniska na Turbaczu a faktycznie idzie szlakiem na Prze- ��cz Borek z zamiarem powrotu przez Polan� Grzybow�. DoSwiadczeni ratownicy o akcjach poszukiwawczych zaginionych w g�rach m�wi�: Oni maj� jedn� drog�, my tysi�c tysi�c r��nych mo- �liwoSci jak� swoj� drog� poszli i w jaki rejon. II. Wycieczki grupowe Uczestnicy nie zapoznali si� z przebiegiem szlaku turystycznego, kt�- rym mieli zamiar w�drowa� ani z konfiguracj� terenu, nie orientowali si� w czasie, jaki im b�dzie potrzebny do przebycia tego szlaku, co nie pozwoli�o podj�� decyzji iS� dalej czy zawr�ci�, nie zapoznali si� z mo�liwoSciami dr�g odwrotu ze szlaku, je�eli nast�pi za�amanie pogody, wyruszali na w�dr�wk� mimo nie najlepszych warunk�w atmosferycz- nych i mimo �e w wysokich partiach warunki te si� pogorsza�y, nie za- wr�cili, nie byli odpowiednio ubrani, co powodowa�o nadmierne wych�odze- nie i w pierwszej fazie os�abienie a w nast�pnej ca�kowite wyzi�bienie, nie posiadali �adnych produkt�w �ywnoSciowych ani napoi dla rege- neracji si�, nie zostawili wiadomoSci o trasie wycieczki i planowanym czasie po- wrotu, co pozwoli�oby na przybycie pomocy kiedy jeszcze nie jest za p�xno, w wielu przypadkach rozdzielili si� i nie umieli na czas sprowadzi� po- mocy. Samotni turySci, jak i turySci w�druj�cy w grupach, pope�niaj� ten sam b��d, nie akceptuj�c faktu, �e s� dni, w kt�rych w wysokich partiach g�r si� nie chodzi. G�ry s� zawsze pi�kne i wspania�e, ale tylko dla rozumnych. Dobre s� tylko te wycieczki, kt�re ko�cz� si� powrotem o w�asnych si�ach i w komplecie. 12 NIEKT�RE WYPADKI W G�RACH. KRONIKARSKIE ZAPISY Z KSI�G WYPRAW TOPR I GOPR I. Samotne wycieczki 4 VIII 1921 pozycja Ksi�gi Wypraw 38 Karol K. z Warszawy wyruszy� 3 VIII o godz. 16.00 na spacer w niewiadomym kierunku i nie powr�ci�. TOPR rozpocz�� poszukiwania w godzin� po zawiadomieniu. 6 VIII o godz. 18.00 odnaleziono bilet wizytowy Karola K. Zatkni�ty za jedno z dolnych prz�se� krzy�a na Giewoncie. Poszukiwania do 10 VIII nie znaleziony. Nie pozostawi� wiadomoSci o trasie planowanej wycieczki, wczeSniej nie chodzi� po g�- rach. 17 VI 1922 poz. KW 42 J�zef K. Lat 20 wyruszy� 15 VI ze schroniska przy Morskim Oku w stron� Miedzianego oko�o 10.00 i do dnia 16 VI nie powr�ci�. Dwudniowe poszukiwania TOPR nie da�y rezultat�w nie znaleziony. Nie pozostawi� wiadomoSci o trasie planowanej wycieczki. 12 VI 1928 poz. KW 66 na szczycie Giewontu turysta Adolf Bo- sak-Hanke znalaz� kapelusz za kt�rego wst��k� by� wetkni�ty bilet wi- zytowy J. Sokolewicza. Mimo dw�ch wypraw ratunkowych TOPR nie zosta� odnaleziony. Brak wiadomoSci o trasie wycieczki. Po raz pierwszy w g�rach. 15 VI 1965 w schronisku na Markowych Szczawinach przebywa gru- pa uczni�w z technikum w Chorzowie pod opiek� 60-letniego nauczy- ciela. W godzinach popo�udniowych opiekun mimo nie najlepszej pogody (drobny deszcz, mg�a) wychodzi na spacer. Po godz. 18-tej ratownicy rozpoczynaj� poszukiwania, kt�re wsparte przez nast�pne ekipy ratownik�w trwaj� do 18 VI, kiedy to o godz. 12-tej odnaleziono nieprzytomnego opiekuna grupy, le��cego w Srodku du�ego �anu ko- s�wki u r a t o w a n y. Nie powiadomi� nikogo o zamierzonej trasie spaceru. Prawdopodobnie wyszed� na szlak w kierunku szczytu Babiej zaniepokojony o los 4-ch uczni�w, kt�rym zezwoli� - mimo z�ych warunk�w atmosferycznych p�jS� na szczyt. 6 X 1970 na wycieczk� w Tatry wyruszy�a samotnie 33-letnia Danuta T. z Warszawy nie pozostawiaj�c �adnej wiadomoSci o swoich pla- nach. Liczne wyprawy poszukiwawcze od 7.X w ca�ych Tatrach nie da�y rezultatu. Po up�ywie prawie roku na zw�oki natkn�� si� w Dolinie Mu�owej prowadz�cy tam badania geolog. Brak wiadomoSci o celu i trasie wycieczki. 13 5 IX 1971 44-letnia turystka Maria K. z Warszawy wysz�a samotnie na wycieczk� prawdopodobnie w Tatry Zachodnie. Mimo d�ugotrwa�ych poszukiwa� nie odnaleziona. Brak wiadomoSci o celu i trasie wycieczki. 7 IX 1971 wyszed� na samotn� wycieczk� 50-letni Marian K. z War- szawy. Zw�oki odnaleziono dopiero 28 IX w rejonie Ma�o��czniaka. Prawdopodobnie zab��dzi� we mgle i Snie�ycy zmar� z zimna i wy- czerpania nad Dolin� Ma�ej ��ki. Brak wiadomoSci o celu i trasie wycieczki. 8 III 1988 ze schroniska na Turbaczu o godz. 15.00 wysz�a z nartami biegowymi 37-letnia turystka z Sopotu Ewa R. Ubrana by�a w cien- k� kurteczk�, buty biegowe, spodnie dresowe. Dy�urny ratownik w schronisku o godz. 19.40 otrzyma� wiadomoS�, �e turystka do schroniska nie powr�ci�a. Wed�ug relacji wsp��lokatorek przed wyjS- ciem Ewa R. sprawdza�a map� Gorc�w, wspomina�a o szlaku czerwo- nym i ��tym. Gorce zna�a bardzo s�abo, planowa�a kr�tk� wycieczk�. W g�rach le�a� g��boki Swie�y Snieg, szlaki by�y nie przetarte. Ekipy ratownik�w wyruszy�y na poszukiwania w rejony, w kt�re prawdopo- dobnie uda�a si� zaginiona. Poszukiwania prowadzone by�y w kop- nym Sniegu miejscami brodz�c po pas w Sniegu. Po godz. 23. ratownicy odnalexli poszukiwan� w lesie z dala od szlaku turystyczne- go wyczerpan�, skostnia�� z zimna z odmro�eniami n�g. Po udziele- niu pierwszej pomocy i zaopatrzeniu zosta�a przetransportowana do schroniska. Akcj� zako�czono w schronisku po godzinie pierwszej w nocy. Brak rozwagi i wyobraxni, zbytnia wiara w swoje si�y. Nie pozostawienie wiadomoSci o tra- sie wycieczki. WyjScie na 2,5 godziny przed zmrokiem na tras� wymagaj�c� w lecie 3,5 do 4 godzin marszu. 5 III 2000 r. w rejonie szczytu Babiej G�ry zab��dzi� Piotr P. z Krakowa. Odnaleziony przez ratownik�w oko�o 200 m poni�ej szczytu po s�owac- kiej stronie w g��bokim Sniegu i mgle. Sprowadzony do schroniska. Brak rozwagi. Przed szczytem na grzbiecie powinien zawr�ci� nie zostawi� wiadomoSci czy poszed� na Diablak, Cyl czy tylko na prze��cz Brona. 6 II 2002 r. w nocy 6/7 lutego ratownicy Grupy Beskidzkiej, Podhala�- skiej i TOPR z psami poszukiwali w rejonie Babiej G�ry 21-letniego tu- rysty, kt�ry w fatalnych warunkach g��boki, Swie�y Snieg, zamie� i mg�a zab��dzi�. Turysta ten zszed� na s�owack� stron� i w chacie w dolinie S�onej Wody sp�dzi� noc. W tych bardzo trudnych warunkach nie powinien by� wychodzi� w partie szczytowe Babiej G�ry, a ju� na pewno po wyjSciu na grzbiet zawr�ci�. 14 II. Wycieczki grupowe 18 V 1921 poz. KW 36 po przybyciu do Zakopanego trzech m�odych turyst�w wyruszy�o w godzinach po�udniowych przez Za- wrat do Morskiego Oka. Byli w niepodkutych butach, nie mieli �ywno- Sci. Wskutek silnego oSnie�enia zmylili drog� i poszli do Koziej Dolinki a potem odnalezion� Scie�k� na Granaty, gdzie doszli ju� w nocy oko�o 22. Tu zanocowali. Nast�pnego dnia chcieli zejS� do Pi�ciu Sta- w�w, po przejSciu trzech wierzcho�k�w zacz�li schodzi�. Jeden z nich spad�, dw�ch zawr�ci�o na Granaty i postanowi�o zejS� ku Czarnemu Stawowi kr�tsz� drog� . Pierwszy ze schodz�cych poSlizgn�� si� i run�� w d��, pozosta�y wr�ci� na Scie�k� i doszed� na Hal� G�sieni- cow�. Ratownicy odnalexli zw�oki w �lebie opadaj�cym z P��nocne- go Granatu do Doliny Buczynowej oraz na p��nocno-zachodnich sto- kach Granat�w. TurySci byli pierwszy raz w g�rach, mimo to na tak d�ug� tras� wyszli p�xno, nie zasi�gn�li informacji o warunkach w g�rach, po zab��dzeniu nie wr�cili po swoich Sladach ju� znan� drog�. 16 VIII 1928 poz. KW 73 ze schroniska w Dolinie Pi�ciu Staw�w Spiskich wyszli rano dnia 10 VIII. Romuald Dowgitowicz i Lola Hir- sch�wna. 16 sierpnia powy�ej Prze��czy Lodowej przechodz�cy tury- Sci znalexli zw�oki R. Dowgitowicza bez Slad�w obra�e�. Mimo poszu- kiwa� przez przewodnik�w spiskich, �andarm�w czeskich i grupy ochotnik�w z Polski pod kierownictwem J. Oppenheima zaginionej nie odnaleziono. Szcz�tki L. Hirsch odnaleziono w 1957 r pod Ma�ym Lo- dowym. TurySci byli pierwszy raz w Tatrach, nie zostawili wiadomoSci o celu i trasie wycieczki przypadkowo turySci znalexli zw�oki po 6 dniach. 24 X 1970 studencki Rajd Eskulap�w w�druje szlakami Beskidu S�deckiego, jedna z tras prowadzi przez Jaworzyn� Krynick� (tutaj nocleg), Hal� �abowsk� do Piwnicznej. Po dotarciu do schroniska uczestnicy rajdu stwierdzili brak jednego z uczestnik�w Andrzeja Pu- dlika ustalaj�, �e ostatni raz by� widziany w pobli�u poczty w Krynicy. Wieczorem tego dnia nast�pi�o gwa�towne, d�ugotrwa�e za�amanie pogody. Uczestnicy rajdu zak�adali, �e spotkaj� swojego koleg� na mecie rajdu w Piwnicznej i nast�pnego dnia wyruszyli w dalsz� tras�. Nie spotkali go w Piwnicznej i za�o�yli, �e zrezygnowa� z udzia�u w raj- dzie i powr�ci� do Krakowa. Jednak, kiedy zaginiony nie zg�osi� si� ani w domu studenckim, ani na zaj�ciach na uczelni, melduj� o jego zagi- ni�ciu i zawiadamiaj� GOPR w Krynicy dopiero 26 paxdziernika. Ra- townicy rozpoczynaj� poszukiwania. O godz. 19.00 GOPR otrzymuje informacj� z milicji o odnalezieniu przez pracownik�w leSnych cia�a 15 poszukiwanego w odleg�oSci 200 m od szlaku schodz�cego do Mu- szyny z Jaworzyny Krynickiej. 1. Samowolne od��czy� si� od grupy, w�drowa� samotnie, zab��dzi� w partii szczytowej Jaworzyny we mgle. Wyczerpanie i wych�odzenie samotnego turysty bez mo�liwoSci we- zwania pomocy by�o przyczyn� zgonu. 2. NieodpowiedzialnoS� i beztroska uczestnik�w rajdu, zg�oszenie do GOPR zagini�cia, wieczorem w schronisku by� mo�e zapobieg�o by tej tragedii. 2 XI 1973 r ratownicy GOPR na Po�oninie Wetli�skiej zostali zawiado- mieni przez jednego z uczestnik�w oSmioosobowej wycieczki studen- t�w Uniwersytetu Warszawskiego, �e w rejonie Prze��czy Or�owicza 1099 m oczekuje na pomoc 7 os�b. S� wyczerpani i nie mog� konty- nuowa� marszu. Z Po�oniny wyruszy�o 4 ratownik�w i pies ratowniczy Szatan, z Cisnej wyruszy�a nast�pna ekipa ratownik�w. W g�rach by�y trudne warunki g��boki Snieg, bardzo silny wiatr. Po oko�o 4 godzi- nach Szatan odnalaz� turyst�w na stokach Smereka. Byli skrajnie wy- czerpani, ot�piali, mocno wych�odzeni. Rozpocz�to transport najbar- dziej os�abionych, pozosta�ych zwi�zanych lin� przy pomocy ratow- nik�w doprowadzono do schroniska na Po�oninie Wetli�skiej. Wyruszono na wycieczk� w warunkach przekraczaj�cych mo�liwoSci fizyczne i umiej�t- noSci uczestnik�w. 11 IV 1975 r. Stacja Ratunkowa GOPR w schronisku na Turbaczu oko�o godziny 13.00 otrzyma�a informacj� od ratownika b�d�cego przypadkowo na Kowa�cu, �e do schroniska wyruszy�a 16-osobowa grupa student�w w adidasach i letnich kurtkach. Szlak do schroniska po du�ym, Swie�ym opadzie Sniegu bu� nieprzetarty, wia� silny wiatr a w partiach szczytowych zadymka Snie�na. Po godzinie 18.00 ze schroniska wyruszy�a ekipa 3 ratownik�w, warunki atmosferyczne bardzo trudne, g��boki Swie�y Snieg, -10 stopni, zadymka, mg�a. Oko�o 21.30 odnaleziono 13 uczestnik�w w zalodzonych adidasach, zm�czonych i wych�odzonych. Po podaniu gor�cej herbaty grup� t� odprowadzi� do schroniska jeden z ratownik�w. Dw�jka ratownik�w wraz z towarzysz�cymi im ochotniczo turystami ze schroniska uda�a si� na dalsze poszukiwania pozosta�ej tr�jki. Po godzinie 22 w sza�asie na D�ugich M�akach odnalexli 2 Spi�cych poszukiwanych, obok nich pust� butelk� w�dki. Po rozpaleniu w sza�asie-bac�wce ogniska, ra- townicy pozostawili zawianych turyst�w pod opiek� bior�cych udzia� w akcji turyst�w, a sami udali si� na poszukiwanie ostatniego zaginio- nego. Po oko�o godzinnych poszukiwaniach znaleziono go, spokojnie Spi�cego, do po�owy przysypanego Sniegiem. Ca�� tr�jk� przetrans- portowano do schroniska oko�o 3.30. Brak elementarnego przygotowania do w�dr�wki g�rskiej w warunkach zimowych. Beztroska wychodz� o godzinie 13.00 zach�d s�o�ca 18.30 nie informuj� schroniska 16 przypadek sprawi�, �e ratownicy otrzymali informacj� o podchodz�cej do schroniska grupie. 10 II 1978 r przez p��tora roku by� nieznany los dwojga turyst�w Kry- styny F. I Andrzeja P., kt�rzy w tym w�aSnie dniu wyruszyli na w�dr�w- k� ze schroniska w Pi�ciu Stawach. Na ich szcz�tki natrafiono mimo wielogodzinnych, wielokrotnych wypraw w Rwist�wce Waksmundz- kiej dopiero 29 lipca 1979 r. Jest pewne, �e przyczyn� Smierci by�a la- wina, kt�ra spod wierzcho�ka Koszystej zmiot�a turyst�w na dno dolinki. Wyruszyli na w�dr�wk� bez zebrania informacji o stanie szlaku i zagro�eniu lawinowym, nie pozostawili wiadomoSci o planowanej trasie w�dr�wki poza znakowanym szlakiem tu- rystycznym. 13 X 1978 do GOPR w Zakopanem zg�osi� si� turysta z Krakowa, in- formuj�c, �e dwa dni wczeSniej (11 X) wraz z koleg� Mieczys�awem Z. postanowili wybra� si� na Giewont. Nie poszli znakowanym szlakiem, tylko postanowili zboczy� ze szlaku turystycznego w Dolinie Bia�ego i uda� si� wprost w g�r�. Min�li PIERWSZ� TABLIC� OSTRZE- GAWCZ�, kt�ra nie zrobi�a na nich �adnego wra�enia, ale przy znaj- duj�cej si� wy�ej DRUGIEJ TABLICY OSTRZEGAWCZEJ on zawr�ci�, a Mieczys�aw Z. poszed� dalej i dotychczas nie wr�ci�. Ratownicy od- nalexli cia�o Mieczys�awa Z. i znieSli do Zakopanego. 1. Pomimo widocznych tablic ostrzegawczych turysta poszed� w g�r�. Turysta w g�rach prawie nigdy nie zmienia zaplanowanej trasy trzyma si� wczeSniej wytyczonej drogi. 2. Zawiadomienie GOPR dopiero po dw�ch dniach od wyjScia w g�ry, a mo�e ten turysta po upadku �y� jeszcze? 11 VI 1979 r w Pustej Dolince upad�, trac�c przytomnoS�, niemiecki turysta. Jego �ona poSpieszy�a po pomoc przez Kozi� Prze��cz na Hal� G�sienicow�. Turysta po odzyskaniu przytomnoSci p�xnym wie- czorem te� doszed� na prze��cz, sk�d zauwa�y� na stoku plecak, a poni�ej le��c� �on�. Kobieta spiesz�c po pomoc poSlizgn��a si� na twardym Sniegu i run��a �lebem w d�� ponosz�c Smier�. P��przytom- nego niemieckiego turyst� napotkali schodz�cy t� tras� z Orlej Perci turySci i sprowadzili do schroniska na Hal� G�sienicow�. Brak zapoznania si� z przebiegiem trasy w�dr�wki z Pustej Dolinki jest bli�ej i du�o �atwiej do schroniska w Dolinie Pi�ciu Staw�w. 25 X 1979 r. ze starej Scie�ki wiod�cej stokiem Rwistowej Czuby do Doliny Pi�ciu Staw�w zamkni�tej ze wzgl�d�w bezpiecze�stwa spad�a ponosz�c Smier� 16-letnia Iwona C. z Sosnowca w�druj�ca z gru- p� m�odzie�y z Morskiego Oka do Pi�ciu Staw�w. BezpoSredni� przy- czyn� upadku by�o poSlizgni�cie na p�acie Sniegu i upadek do �lebu. Opiekun grupy prowadzi� m�odzie� szlakiem od dawna zamkni�tym lekcewa�enie zaka- z�w, brawura. Brak uprawnie� do prowadzenia wycieczek w Tatrach przez opiekuna. 17 11 XI 1979 oko�o godziny 12 do schroniska na Markowych Szczawi- nach przybywa 30-osobowa wycieczka Ko�a PTTK przy Uniwersyte- cie Rl�skim w Katowicach prowadzona przez przewodnika beskidz- kiego. Warunki atmosferyczne by�y niekorzystne, opad Swie�ego Sniegu, temperatura 5 stopni C, porywisty wiatr. Mimo tego 6 os�b z tej grupy, w tym kierownik przewodnik beskidzki, oko�o 13.00 wyru- szy�o w kierunku szczytu, a pozostali uczestnicy wycieczki oczekuj� na ich powr�t w schronisku. TurySci dobrn�li w bardzo trudnych wa- runkach pod Diablak i spod kulminacji szczytowej zawr�cili. Opad Sniegu i wiatr zatar� ich Slady. W rejonie KoSci��k�w stracili orientacj� w terenie. Kierownik grupy poleci� pozosta� na miejscu trzem kobie- tom i jednemu m��czyxnie, a sam w towarzystwie jednego z uczestni- k�w tak�e przewodnika beskidzkiego kontynuowa� poszukiwanie szlaku. Weszli na skraj bardzo stromego stoku i spadli w d��. Kierow- nik grupy zabezpieczy� wsp��towarzysza, kt�ry odni�s� powa�ne ob- ra�enia a sam pod��y� w d�� i dotar� do schroniska. Ratownik zorgani- zowa� akcj� ratunkow� i wezwa� na pomoc wypraw� ze Stacji Central- nej w Bielsku. Ekipa ratownik�w sprowadzi�a turyst�w do schroniska wych�odzonych i z oznakami odmro�e�. Turysty, kt�ry spad� mimo reanimacji nie uda�o si� uratowa�. O godzinie 13.00 nie wychodzi si� w listopadzie w tak trudnych warunkach na szczyt szla- kiem biegn�cym wysokog�rskim, otwartym grzbietem. Zmrok zapada o tej porze roku oko�o 16.00. Brawura i nieodpowiedzialnoS� przewodnik�w. 1 III 1980 na skutek wyzi�bienia i wyczerpania na szczycie Krzesanicy w Tatrach zmar�a 19-letnia Ewa T. z Poznania. Jej dwaj towarzysze udali si� na Kondratow�, jeden z nich straci� przytomnoS� poni�ej Prze- ��czy Kondrackiej, drugi zdo�a� dojS� do schroniska i wezwa� pomoc. Brak odpowiedniego ekwipunku i przygotowania kondycyjnego. Trasa i cel w�dr�wki przewy�sza�y mo�liwoSci turyst�w. 4 II 1988 r. 6-cioosobowa grupa m�odych turyst�w z Warszawy w�- drowa�a z Hali Krupowej na Markowe Szczawiny. Oko�o godziny 14.00 na Krowiarkach 35-letni opiekun grupy da� si� przekona�, aby przejS� przez szczyt Diablaka i Prze��cz Bron�. Nikt z tych turyst�w nie by� w g�rach w zimie. Wia� silny wiatr, na Krowiarkach wprawdzie nie odczuwa�o si� wiatru, ale s�ycha� by�o pot��ny szum drzew i huk wiatru. Mimo tego poszli grzbietem na szczyt. Walcz�c z wiatrem na grzbietowym, odkrytym szlaku tracili si�y i w rejonie szczytu 15-letnia Urszula zacz��a omdlewa�. Z Urszul� pozostaje jeden z ch�opc�w a reszta idzie do schroniska i po pomoc. Dy�urny ratownik natychmiast zorganizowa� akcj� ratunkow�, jednak Urszuli nie uda�o si� uratowa�, mimo wysi�k�w lekarza, kt�ry przyby� do schroniska z Suchej Beskidz- kiej. Uratowano ch�opca, kt�ry pozosta� z Urszul� pod szczytem. 18 TurySci wykazali brak podstawowych wiadomoSci o przebiegu szlak�w i konfiguracji tere- nu w rejonie Babiej G�ry. Wychodz�c z Krowiarek o godzinie 14 nie mieli szans na dotar- cie do schroniska przed zmrokiem ktr�y w tym okresie zapada oko�o godziny 16.30. Na- le�a�o iS� p�ajem os�oni�tym od wiatru, w ostatecznoSci po stwierdzeniu warunk�w na szlaku grzbietowym zejS� z Sokolicy szlakiem do p�aju. NieodpowiedzialnoS�, brak pod- stawowej wiedzy g�rskiej opiekuna. Czy p�acili za wst�p do Babiog�rskiego Parku Narodowego na Krowiarkach? JeSli tak dlaczego nie skierowano ich p�ajem do schroniska? 6 II 2002 r. w nocy 6/7 lutego ratownicy poszukiwali w rejonie Przehy- by pi�ciu turyst�w. Dla ratownik�w jest to druga wyprawa tej nocy. Po- szukiwani zostali odnalezieni oko�o 1.30 w nocy i bezpiecznie odpro- wadzeni do schroniska. Zbyt ci��kie warunki w g�rach, brak znajomoSci szlaku i konfiguracji terenu nale�a�o wczeSniej zawr�ci� i zawiadomi� o tym schronisko lub GOPR. 12 II 2002 r. w nocy 12/13 lutego ratownicy poszukiwali dw�ch m�odych turyst�w, kt�rzy z Bystrej Podhala�skiej czerwonym szlakiem wyruszyli na Hal� Krupow�. Poszukiwania w ci��kich warunkach at- mosferycznych trwa�y do godziny 5 rano, kiedy okaza�o si�, �e turySci cali i zdrowi odnalexli si� w domu. Ci��kie warunki, nieprzetarty szlak zmusi�y ich do wycofania si� ze szlaku. Zeszli w d�� i pojechali do Si- dziny, sk�d pr�bowali podchodzi� jeszcze raz na Krupow�, ale i z tego szlaku musieli zawr�ci� g��boki Snieg, nieprzetarty szlak unie- mo�liwi�y w�dr�wk�. S�uszna decyzja zawr�ci�!!! Ale zawiadomienie schroniska lub GOPR pozwoli�oby unikn�� niepotrzebnego trudu ratownik�w. III. Wypadki lawinowe 15 III 1988 r. dziesi�cioosobowa grupa uczestnik�w szkolenia stu- denckich przewodnik�w zje�d�a�a na ty�kach zboczem Czerwonego Wierchu do Doliny Jarz�bczej. Wyzwolili pot��n� lawin�, kt�ra znios�a ich a� do lasu. 9 turyst�w uda�o si� uratowa� cia�o jednej dziewczy- ny, zasypanej grub� warstw� Sniegu odnaleziono dopiero 29 kwietnia. Zachowanie turyst�w i trasa ich zjazdu mog�aby s�u�y� jako przyk�ad, jak i kt�r�dy iS�, aby zgin�� pod lawin�. By� to przyk�ad bezmySlnoSci beztroski, braku wyobraxni i odpowiedzialnoSci oraz stoso- wania w praktyce zasad poruszania si� w lawiniastym terenie. 30 XI 1996 r. podczas podejScia na Rwinick� Prze��cz dwaj m�odzi turySci weszli na du�� zasp� nawianego i sprasowanego przez wiatr Sniegu. Wyzwolili lawin�, kt�ra Sci�gn��a ich na dno Rwinickiej Kotlin- ki. Wszystko dzia�o si� na oczach trzeciego turysty, 14-letniego Marci- na, kt�ry ze wzgl�du na braki kondycyjne zrezygnowa� z dalszego marszu. Marcin nie potrafi� go�ymi r�kami odkopa� koleg�w, ale spro- 19 wadzi� pomoc. Niestety by�o ju� za p�xno �ukasz W. i Maciej B. zmarli pod Sniegiem. Brak umiej�tnoSci poruszania si� po zaSnie�onych g�rach. B��dny dob�r trasy wycieczki. 4 II 1999 r. mimo III stopnia zagro�enia lawinowego, ze schroniska w Dolinie Pi�ciu Staw�w, wychodzi w stron� Zawratu 3-ch turyst�w. O godzinie 18 do centrali TOPR w Zakopanem dociera wiadomoS�, �e nie wr�cili do schroniska. Pogoda w g�rach bardzo z�a, zamie�, bar- dzo silny wiatr, s�aba widocznoS�, zagro�enie lawinowe. Mimo noc- nych poszukiwa� oraz poszukiwa� 5 i 6 II 12 ratownik�w i 2 psy, 7 II 13 ratownik�w i pies, 8 II 12 ratownik�w i pr�by u�ycia Smig�owca do poszukiwa� z powietrza nie uda�o si� odnalex� zaginionych. W czasie kolejnej wyprawy poszukiwawczej pod koniec kwietnia odnalaz� ich pies ratowniczy Piorun. WyjScie na lawiniasty stok przy III stopniu zagro�enia lawinowego, zgin�li w wyzwolonej przez siebie lawinie, a intensywny opad Sniegu i zamie� w kr�tkim czasie zatar�y Slady. 8 II 1999 r. po po�udniu centrala TOPR zaraz po powrocie wyprawy z poszukiwa� tr�jki turyst�w w Dolinie Pi�ciu Staw�w otrzyma�a ko- lejne wezwanie z tej doliny. Teraz spaceruj�cy po Wielkim Stawie us�yszeli wo�anie o pomoc z rejonu Zawratu. Warunki s� takie same jak w czasie poprzednich dni. Ze schroniska ruszy� patrol ratownik�w, a poniewa� przejaSni�o si�, z Zakopanego wystartowa� Smig�owiec z ratownikami i psami. Patrol ze schroniska napotka� turyst�, kt�ry opo- wiedzia�, �e lawina spod Zawratu zasypa�a jego koleg�. Pies Bajer wskaza� miejsce, gdzie ratownicy odkopali martwego turyst�. Mimo III stopnia zagro�enia lawinowego, mimo trwaj�cych od 4 dni poszukiwa� turyst�w pod Zawratem dw�jka turyst�w wychodzi w ten sam rejon. Chc� zobaczy� miejsce tra- gedii? Absolutna bezmySlnoS�! 30 XII 2001 r. ze schroniska w Dolinie Pi�ciu Staw�w Polskich w stro- n� Szpiglasowej Prze��czy wysz�a tr�jka turyst�w. Na podejSciu pod prze��cz wyzwolili du�� lawin�, w kt�rej znikn��a dw�jka turyst�w, trzeciemu uda�o si� dotrze� do schroniska po pomoc. Ze schroniska wyruszy�o dw�ch ratownik�w, kt�rzy po dotarciu do lawiniska odko- pali zasypanych i rozpocz�li reanimacj� niestety bezskutecznie. Z Zakopanego wyruszy�a wyprawa ratunkowa, w Snie�nej zamieci, przy zapadaj�cym zmroku ratownicy podchodzili do miejsca wypad- ku. Na progu kocio�ka pod prze��cz� pod ratownikami p�k� Snieg i ru- szy�a lawina. Zasypa�a oSmiu ratownik�w pi�ciu wydosta�o si� o w�asnych si�ach, z trzech odkopanych jednego skutecznie reanimo- wali, dwaj ratownicy ponieSli Smier� w zwa�ach Sniegu. Nie zwa�aj�c na III stopie� zagro�enia lawinowego turySci wyruszyli tras� zagro�on� lawi- nami. Tragedia turyst�w poci�gn��a tragiczn� Smier� tych, kt�rzy zgodnie ze z�o�onym Slubowaniem wyruszyli z pomoc�. 20 28 I 2003 r. ze schronisku przy Morskim Oku wyruszy�a 13-osobowa grupa m�odzie�y z dwoma opiekunami z zamiarem wejScia na Rysy. Na stromych, lawiniastych stokach ponad Czarnym Stawem, lawina porywa 9 turyst�w i znosi na tafl� Czarnego Stawu. Trzy osoby w tym martwego ch�opca ratownicy odkopali niemal natychmiast. Cia�a czterech ofiar odnaleziono dopiero w pierwszych dniach czerwca, trzy le�a�y g��boko na dnie Czarnego Stawu, jedno w grubej warstwie przybrze�nego lodu. Cia�o ostatniej ofiary odnaleziono na dnie Czar- nego Stawu pod koniec czerwca. Wielka tragedia m�odych turyst�w, ich rodzin i wychowawcy, nauczyciela, jednego z nie- licznych kt�rym, chce si� coS robi� z m�odzie��, cz�owieka ciesz�cego si� zaufaniem m�odzie�y. Nie zwa�aj�c na II stopie� zagro�enia lawinowego wyruszyli na bardzo trudny szlak turystyczny potwierdzi�a si� teza, �e turySci nie przyjmuj� do wiadomoSci informa- cji, mog�cych uniemo�liwi� realizacj� ich wczeSniejszych plan�w. IV. Telefon kom�rkowy. Naprowadzenie na szlak wezwanie pomocy 10 XI 2000 r. o godz. 14.30 ratownik dy�urny w centrali TOPR ode- bra� telefon alarmowy trzy turystki przez kom�rk� pytaj�, jak zejS� z Ma�o��czniaka przez Kop� Kondrack� na Kondratow�. Dy�urny udzieli� szczeg��owych wskaz�wek, jednak po up�ywie 1,5 godz. po- nowny telefon po dalsze informacje: jak iS� granic�. Po nast�pnej go- dzinie informuj�, �e stoj� pod ska�k�, kt�rej nie potrafi� omin��. Ra- townik w czasie rozmowy wypytuje o szczeg��y i ustala, �e turystki zmyli�y drog� i najprawdopodobniej znajduj� si� na prze��czce pod Chud� Turni�. A wi�c turystki pomyli�y kierunki i zamiast na wsch�d na Kondratow� posz�y w przeciwnym na zach�d. Wyprawa w nocy, mgle, Sniegu po kolana o ko�o 20 ratownicy docieraj� do poszukiwa- nych. By�y pod Chud� Turni� sprowadzono je do Doliny KoScieli- skiej. Telefon kom�rkowy pozwoli� na ustalenie miejsca, do kt�rego we mgle dosz�y turystki. Unikni�to dalszego b��dzenia, a by� mo�e tragedii. 14 II 2001 r. po godzinie 17 telefonem kom�rkowym do centrali TOPR turysta informuje, �e znajduje si� w okolicy Jarz�bczego Wier- chu ca�y i zdrowy, ale jest zm�czony, za chwil� zapadnie zmrok. Oba- wia si�, �e nie zejdzie sam do schroniska na Chocho�owskiej. Ratow- nik upewniwszy si�, �e turyScie nic nie zagra�a poprosi�, aby jesz- cze raz spokojnie przemySla� swoj� sytuacj�: z Jarz�bczego �atwo mo�e zejS� przez Czubik do Doliny Jarz�bczej sk�d leSn� drog� bez najmniejszych trudnoSci dojS� do schroniska. Prosz� si� zastanowi� i do us�yszenia, czekamy na telefon . Po chwili nowy telefon m�wi 21 matka turysty, wie o wszystkim, bo syn do niej telefonowa�. Ratownik obieca� po��czy� si� z synem a jak b�dzie trzeba, sprowadzi� go z grani. Ratownik ��czy si� telefonicznie z turyst� w g�rach, kt�ry po- czu� si� pewniej i powiada, �e ju� nie ma problemu. W�aSnie widzi pod sob� dolin� i za chwil� b�dzie w schronisku na Chocho�owskiej. W�aSnie to okreSlenie za chwil� by�o dla ratownika sygna�em, �e turysta nie zdaje sobie sprawy z tego, gdzie jest z tego miejsca nie mo�na do schroniska dojS� za chwil� . Z Zakopanego startuje Smig�owiec z ratownikami Spiesz� si�, aby zd��y� przed zmrokiem, wypatruj� turyst� po s�owackiej stronie grani, zabieraj� poszukiwane- go do Smig�owca, transportuj� w dolin�. Czy maj�c mo�liwoS� po��czenia si� kom�rk� z TOPR nie lekcewa�ymy trudnoSci tere- nu, warunk�w pogodowych i nie przeceniamy w�asnych si�? Przecie� w ka�dej chwili mo�emy wezwa� TOPR. W tym przypadku mimo niez�ej widocznoSci turysta zab��dzi�. Gdyby dalej schodzi� na s�owack� stron�, to przed noc� nie mia� szans dojScia do osady. 27 XII 2001 r. o godz. 20.30 stacja centralna GOPR w Krynicy otrzy- ma�a z Komendy Policji w Nowym S�czu informacj� o dw�ch tu- rystach znajduj�cych si� na czerwonym szlaku w rejonie Runka. S� wyczerpani, stracili orientacj� w terenie i prosz� o pomoc. Dyspono- wali telefonem kom�rkowym. Po po��czeniu si� z turystami dy�urny ratownik dowiedzia� si�, �e wyszli z Jaworzyny oko�o godziny 13 z za- miarem dojScia na Hal� �abowsk�, ale nieprzetarty szlak, zapadaj�cy zmrok spowodowa�y zgubienie znakowanego szlaku. S� w miar� do- brze wyposa�eni i oczekuj� na pomoc. Ratownicy wyruszaj� na po- moc skuterem a nast�pnie z uwagi na g��boki Snieg na nartach. W niewielkiej odleg�oSci od szlaku odnalexli poszukiwanych. Po zaopatrzeniu zostali przewiezieni do Krynicy. Akcja zako�czy�a si� o 1,15 w nocy. Telefon kom�rkowy umo�liwi� wezwanie pomoc w tych warunkach mogli nie przetrzy- ma� nocy. Czy w tych warunkach nieprzetarty szlak dw�ch turyst�w wychodz�cych o godzinie 13 na tras� kt�ra w lecie wymaga 3 godzin, w zimie przedeptanym szlakiem 4-5 godzin, a zmrok zapada oko�o godziny 15.30 ma jak�kolwiek szans� dojS� do celu przed noc�? 22 PRZYCZYNY WYPADK�W W GORACH Na podstawie ksi��ki Macieja Kuczy�skiego Tatrza�skie dramaty (1999) 5 sierpnia 1975 w�dr�wka nie znakowan� tras� po stromych, wilgot- nych, trawiastych stokach by�a przyczyn� Smierci Janiny G. z Warszawy. Z�amano wszystkie podstawowe zasady uprawiania turystyki g�rskiej. 11 lipca 1977 samotna w�dr�wka bez pozostawienia wiadomoSci o trasie wycieczki spowodowa�a, �e po upadku z kilkumetrowego progu skalnego odnaleziony zosta� przypadkowo dopiero nast�pnego dnia popo�udniu. Mimo reanimacji na miejscu wypadku przez ratownik�w Marek W. ucze� z Piaseczna zmar�. Samotna wycieczka nikt nie zg�osi� zagini�cia wieczorem pomoc przysz�a za p�xno. 30 czerwca 1978 w�dr�wka po Swie�ym opadzie Sniegu, mimo nie- odpowiedniego obuwia oraz mimo ostrze�e� spotkanych na szlaku taternik�w. Ko�czy si� ona poSlizgni�ciem, upadkiem do zaSnie�one- go �lebu i upadkiem 150 m w d��. Rmier� ponios�a Ma�gorzata B., stu- dentka z Warszawy. WyjScie w g�ry na trudny szlak po opadzie wiosennego Sciegu i do tego w nieodpowied- nich butach, brak reakcji na ostrze�enia taternik�w bezmySlnoS�, a mo�e nawet g�upota. 10 wrzeSnia 1971 d�ugotrwa�y, nadmierny dla nieprzygotowanego organizmu wysi�ek, nieSwiadomego stanu swego zdrowia turysty by� przyczyn� zawa�u serca w czasie podejScia z Kuxnic na Giewont. Mimo natychmiastowej mocy turysty-lekarza, szybkiego przybycia ra- townik�w g�rskich ze Srodkami medycznymi, nie uda�o si� uratowa� 38-letniego Henryka D. ze Strzelc Opolskich. WyjScie w g�ry bez znajomoSci stanu swego zdrowia, bez aklimatyzacji. Dla chorego ser- ca Tatry s� mini Himalajami . 21 marca 1976 ze schroniska w Roztoce mimo, �e poprzedniego dnia kierownik schroniska w Dolinie Pi�ciu Staw�w odradza� podejS- cie do swego schroniska na szlak zasypany, zawiany zaspami Snie- gu i przy panuj�cej zamieci, wychodzi dwoje (zdawa�oby si� do- Swiadczonych) turyst�w. Wyczerpani zamarzli m��czyzna ju� na p�askim podejSciu do schroniska sk�d mo�na zobaczy� dach budyn- ku, kobieta jeszcze bli�ej, ju� pod kamienn� podmur�wk� tarasu. Tak ponios�a Smier� 40-letnia Anna R. z Warszawy i 57-letni Jerzy C. z Mi- lan�wka. Kierownik schroniska wracaj�cy 23 marca odnalaz� porzu- cone plecaki i narty a nast�pnie kilka metr�w od schod�w cia�o ko- biety, a 30 metr�w dalej cia�o m��czyzny. Mimo doSwiadczenia, mimo ostrze�e� kierownika schroniska, kt�ry szed� t� tras�, mimo fatalnych warunk�w atmosferycznych wyruszyli na szlak. Za du�o tych mimo to po- twierdza tez�, �e zaplanowany wczeSniej cel wycieczki turySci chc� osi�gn�� bez 23 wzgl�du na wszystko, nie chc� si� pogodzi� z faktem, �e s� dni, w kt�rych turysta po g�- rach po prostu nie chodzi. 16 stycznia 1996 bezmySlna wspinaczka doros�ych ludzi po zaSnie- �onych i oblodzonych g�azach nad korytem Siklawy w Dolinie Roztoki na progu z Doliny Pi�ciu Staw�w sko�czy�a si� tragicznie. Po poSli- zgni�ciu, upadek ko�czy si� szeS�dziesi�ciometrowym lotem po g�a- zach do lodowatego potoku. Wsp��towarzysze pobiegli po pomoc do- lin� Roztoki zamiast zimowym szlakiem w p�� godziny dotrze� do schroniska w Dolinie Pi�ciu Staw�w. Nie wiedzieli, �e jest schronisko w Roztoce i po pomoc poszli a� na �ys� Polan�, co trwa�o kilka go- dzin. Ratownicy przybyli Smig�owcem, udzielili pomocy, b�yskawicz- nie przetransportowali poszkodowan� do szpitala 46-letniej Zofii M. z �odzi nie uda�o si� utrzyma� przy �yciu. Pocz�tkuj�cy doroSli turySci wybieraj� si� w g�ry nie wiedz�c gdzie id�, nie wiedz�c co w tych warunkach im grozi, nie wiedz�c o istnieniu i lokalizacji schronisk pomoc przysz�a za p�xno. 31 grudnia 1989 Trzyosobowa rodzina, 50-letni Miros�aw W. z 39-let- ni� �on� i 10-letnim synem oraz dwoma kilkunastoletnimi kuzynami wybrali si� na po�egnanie starego roku w dalek� zimow� wypraw� z �ysej Polany na Prze��cz Krzy�ne. W Dolinie Pa�szczycy na rozwi- dleniu szlaku do schroniska Murowaniec pozostaje zm�czona Alicja W. Reszta rusza dalej. Z Prze��czy Krzy�ne postanawiaj� p�jS� nie zna- kowan� grani� Koszystej, aby w jej ko�cu zejS� na prze�aj w dolin�. Miros�aw W. z synem zawraca z trudnej grani, kuzyni id� dalej. Ojciec z synem nie dochodz� jednak do prze��czy, lecz zaczynaj� schodzi� na prze�aj w dolin�, co ko�czy si� upadkiem jednego i drugiego. Wo�ania ojca, oraz wo�ania matki s�ysz� kuzyni, kt�rzy szcz�Sliwie zeszli w dolin� i zawiadamiaj� ratownik�w w schronisku Murowaniec. Ekipy ratownik�w z Hali G�sienicowej i z Zakopanego odnajduj� wszyst- kich. Ojciec z urazami nogi trafia do szpitala SYN JU� NIE �Y�. W zimowych warunkach turySci nie mog� w�drowa� nie znakowanymi szlakami, nie wolno si� rozdziela�. tylko szcz�Sliwym zbiegom okolicznoSci nie dosz�o do wi�kszej tragedii!!! 23 sierpnia 1982 m�odzi ludzie 20-letnia Janina D. z Dalikowa i 23-letni Zdzis�aw Z. z �odzi po raz pierwszy w �yciu przybyli do Zako- panego i od razu rozpocz�li turystyk� g�rsk� w pe�nym stylu. Wyje- chali kolejk� na Kasprowy Wierch i udali si� za sznureczkiem ludzi id�cych na jak�S g�r�. Ona w plecionych sanda�kach, on w przewiew- nych p��butach. Stan�wszy na szczycie dowiedzieli si�, �e s� na Rwi- nicy. Schodzi� zacz�li jako ostatni, nied�ugo zgubili znakowan� Scie- �k� i zeszli na p��nocno-zachodnie trawiaste zachody Rwinicy. Tak beztrosko w�druj�c, znalexli si� w Srodku Sciany Turni G�sienicowej. 24 Zdzis�aw Z. postanowi� schodzi� prosto w stron� Stawk�w G�sienico- wych. Zaraz te� na oczach partnerki run�� w d��. Wo�ania Janiny J. dotar�y do ratownik�w. Rmig�owiec desantowa� ekip�, kt�ra sprowa- dzi�a niefortunn� turystk� na Hal� G�sienicow�. Ratownicy dotarli do nieprzytomnego Zdzis�awa Z., opatrzyli go i rozpocz�li transport. Jed- nak Zdzis�aw Z., nie odzyskawszy przytomnoSci, zmar� w czasie transportu. Pierwszy raz w g�rach karygodna bezmySlnoS�, cud �e tylko jedna ofiara. 19 stycznia 1997 37-letni turysta J�zef T. z Henrykowa wyruszy� na samotn� wycieczk� z Hali G�sienicowej przez Zawrat do Pi�ciu Sta- w�w. Na prze��cz podchodzi� w rakach, tam zobaczy� po drugiej stro- nie Snie�n� rynn� i postanowi� ni� zjecha� czyli, m�wi�c w gwarze ta- ternickiej, za�o�y� dupozjazd , lecz nie zdj�� rak�w. Zje�d�aj�c na- bra� pr�dkoSci, lawiny wprawdzie nie wywo�a� bo Snieg by� zmarz�y i dobrze trzyma� si� pod�o�a, ale zaczepi� rakami o Snieg, nast�pi� bru- talny wyrzut cia�a, kozio�kowanie i upadek. D�ugie oczekiwanie na po- moc, Smig�owiec, ratownicy, transport do szpitala. Bardzo d�ugie trudne leczenie. Tylko du�a doza szcz�Scia uchroni�a turyst� przed Smierci� w wyniku upadku, przypadek sprowadzi� turyst�w kt�rzy zawiadomili ratownik�w. Nie zna� g�r, nie zna� techniki poru- szania si� w rakach a poszed� na trudn� tras�???!!! 6 stycznia 1996 trener z pi�cioma kilkunastoletnimi sportowcami z Klubu FLOTA w Gdyni wybieg� wydeptanym przez turyst�w szla- kiem z Doliny Ma�ej ��ki na Giewont. Dotychczas trenowali, biegaj�c najcz�Sciej po pla�y w adidasach i w takich butach wybrali si� na Gie- wont. Ze szczytu zacz�li schodzi�, trawersuj�c zbocza Ma�ego Gie- wontu przez Grzybowiec. W�ska Scie�ka szlaku na otwartym stoku by�a mocno oblodzona. Mimo tego trener nie zawr�ci� z grup�. Adida- sy na nogach i Sliskie ortalionowe ubrania to g��wne przyczyny wy- padku, trzech ch�opc�w poSlizgn��o si� i spadaj�c po stoku stoczy�o si� do Doliny Ma�ej ��ki. Jeden z nich, kt�ry tylko st�uk� r�k� i g�ow�, pobieg� po pomoc do wylotu Doliny. Ratownicy przybyli na miejsce wypadku Smig�owcem, stwierdzili, �e jeden z ch�op�w nie �yje, a dru- gi jest w ci��kim stanie i przetransportowali go do szpitala. Zawodnicy na trening w g�rach przyjechali ze znanego im Swiata p�askich bie�ni i boisk, parkiet�w, mat, basen�w zostali przeniesini do obcej krainy w�skich perci, Scie�ek nad przepaSciami, obsuwajacych si� piarg�w, Sliskich p�yt i zmro�onych Snieg�w. Tu nie umiej� si� porusza�, maj� nieodpowiednie buty, nie umiej� oceni� trudnoSci terenu lek- komySlnoS�, brak kwalifikacji i wyobra�ni trenera. 12 lipca 1996 68-letni turysta z Rzeszowa Wies�aw R. wraz z �on�, wyruszy� - mimo kiepskiej pogody - ze schroniska na Polanie Cho- 25 cho�owskiej na zdobycie Starorobocia�skiego Wierchu. Podchodzili powoli i w partiach szczytowych znalexli si� dopiero p�xnym popo�ud- niem. Mimo tego, nie zawr�cili znanym ju� szlakiem lecz pod��ali da- lej. Na szczycie stan�li, gdy ju� noc zapad�a, g�ry zasnu�a g�sta mg�a i zerwa� si� silny wiatr. Nie mieli odwagi wraca� podejSciowym szla- kiem, usiedli na kamieniach i ubrani tylko we flanelowe koszule i p�asz- cze ortalion owe przeczekali noc. Z pierwszym brzaskiem �ona pr�- bowa�a rozrusza� m��a, lecz ten nie by� w stanie wsta� o w�asnych si�ach, a po kilku godzinach nie dawa� ju� oznak �ycia. Napotkani szcz�Sliwie turySci sprowadzili kobiet� do schroniska. Zw�oki m��a ratownicy przetransportowali Smig�owcem do Zakopanego. Nieodpowiednio ubrani przy nieodpowiedniej pogodzie wyruszyli w g�ry pomimo p�xnej pory nie zawr�cili nie powinni byli wychodziS w partie wysokog�rskie. 28 wrzeSnia 1987 Jaros�aw F. Z Wroc�awia i Micha� B. ze Rwiecia, dwaj blisko 30-letni turySci, wybrali si� na d�ug� jak na jeden jesien- ny dzie� tras�. Ze schroniska na Polanie Chocho�owskiej wybrali si� na Wo�owiec, dalej grani� na �opat�, Jarz�bczy Wierch, do Ko�czy- stego Wierchu, sk�d przez Czubik i Trzydniowia�ski Wierch mieli po- wr�ci�. Gdy wyruszali, pada� deszcz ze Sniegiem, panowa�a g�sta mg�a. Na Ko�czystym Wierchu znalexli si� ju� zm�czeni dopiero wieczorem. Droga zejScia przez Trzydniowia�ski by�a w ciemno- Sciach bardzo d�uga a przez mg�� uci��liwa. Jaros�aw F. nie mia� ju� si� na w�dr�wk�. Ot�pia�y mySla� ju� tylko, aby si� po�o�y�, zasn�� i odpocz��. Towarzysz w�dr�wki Micha� B. u�o�y� go w Spiworze w p�ytkim zag��bieniu po po�udniowej stronie szczytu i uda� si� po po- moc. Zapami�ta�, �e zostawi� koleg� poni�ej granicznego s�upka nr 244. Do schroniska dotar� dopiero oko�o godziny 5 rano i zawiadomi� ratownika. O godz. 6.20 Smig�owiec dostarczy� ekip� ratownik�w wraz z lekarzem na p��nocn� grz�d� Trzydniowia�skiego Wierchu. Ratow- nicy �atwo odnalexli graniczny s�upek nr 244 i schodz�c za Sladami najpierw Spiw�r a poni�ej zw�oki Jaros�awa M. Lekarz stwierdzi� zgon z powodu wych�odzenia. Jaros�aw F. prawdopodobnie nieSwiado- mie przesun�� si� ze Spiworem z zag��bienia i zeSlizgn�� po stoku, wypad� ze Spiwora i nie os�oni�ty pozosta� na stoku. W tych warunkach i o tej porze roku nie wychodzi si� na tak d�ug� tras� w terenie wysoko- g�rskim. 15 lutego 1990 pi�cioosobowa grupa turyst�w z Poznania i jego oko- lic, 22-letni Adam N., 21-letni Dominik D., 28-letni Jaros�aw N. i 28-letni Dariusz S. Oraz 25-letnia Danuta M. wyruszyli z Kir szlakiem przez Piec, Twardy Up�az na Ciemniak i dalej szlakiem przez Czerwone Wierchy do Kopy Kondrackiej, aby zejS� na Hal� Kondratow�. Zupe�nie nieobyci z g�rami, xle ubrani, bez jedzenia i ciep�ych napo- 26 j�w w termosach wybrali si� na tras� bardzo d�ug� jak na t� por� roku, kiedy s�o�ce zachodzi ju� o godz. 16.55. Na szczyt Ciemniaka dotarli, kiedy po�udnie dawno min��o i kiedy do zapadni�cia nocy by�o tylko tyle czasu, aby zawr�ci� i w miar� bezpiecznie podejScio- wym, znanym, przetartym szlakiem zejS� w dolin�. Oni poszli dalej w silnym wietrze i Snie�ycy w stron� Ma�o��czniaka. Na grani zacz�li tra- ci� si�y i rozdzielili si�, w pojedynk� nie byli zdolni kontynuowa� mar- szu, pozostawali w Sniegu. Dopiero 17 lutego narciarz natkn�� si� na przysypane Sniegiem cia�o opodal Scie�ki na Giewont. Zjecha� na Kondratow� i zawiadomi� TOPR. Ratownicy nie znalexli przy zamarz- ni�tych zw�okach �adnych dokument�w, nikt te� nie zg�osi� zagini�cia w g�rach. Dopiero 19 lutego (czyli po 4-ch dniach) zg�oszono, �e od 15 lutego nie powr�ci�a z Czerwonych Wierch�w grupa pi�ciu tury- st�w. Ratownicy rozpocz�li poszukiwania po polskiej stronie, Horska Slu ba po s�owackiej. 20 lutego odnaleziono cia�o Dominika D, 23 pies Czad odnalaz� cia�o Jaros�awa N., a pies Brys cia�o Danuty M. Prowa- dzone poszukiwania nie da�y rezultatu, cia�a Dariusz S. nie odnalezio- no. Jeszcze jedna osoba zaginiona w Tatrach nie odnaleziona. Nie znali g�r, nie mieli odpowiedniego ubrania, nie zapoznali si� za szlakami odwrotu z grani czerwonych wierch�w wyszli bez jedzenia i ciep�ych napoj�w na wielogodzinn� tras�. Nie zawr�cili przed zmrokiem. Pope�nili podstawowe b��dy i ponieSli najwy�sz� kar�. WYBRANE WYPADKI RMIERTELNE Data Nazwisko Wiek Zamieszka�y Rejon wypadku ZnajomoS� g�r 21.08.1911 Jan DREGE 21 Warszawa Granaty od niedawna Aldona Czerwone pierwszy raz 08.07.1912 20 Litwa SZYSTOWSKA Wierchy w g�rach 14.08.1912 Eugenia ZIELI�SKA 42 Warszawa Rysy pierwszy rok Anna Krak�w ? HACKBEIL�WNA 12.07.1914 Granaty b.d. Bronis�aw ? Krak�w BANDROWSKI odbywa�a 01.09.1917 Krystyna ZIELI�SKA 26 Krak�w Ma�o��czniak wycieczki Jakub ZIPPER 18 Krak�w Dolina pierwszy raz 29.09.1916 19 Krak�w KoScieliska pierwszy raz Juliusz VOGEL 12.08.1919 Wanda SZACHELSKA 21 Krak�w Nosal od niedawna 07.09.1919 Tadeusz KUHN 16 ZAKOPANE Zawratowa Turnia od niedawna 17.09.1918 Henryk KATNA 26 ZAKOPANE Giewont od niedawna 27 Data Nazwisko Wiek Zamieszka�y Rejon wypadku ZnajomoS� g�r Czes�aw D�UGOSZ D�browa G�rnicza 18.05.1921 19 Granaty po raz pierwszy Jan STRZELECKI D�browa G�rnicza wyszed� w niewiado- 03.08.1921 Karol KICI�SKI 17 Warszawa nie chodzi� mym kierunku 15.06.1922 J�zef KULCZYCKI 20 ? Miedziane b.d. 31.05.1925 Kurt LANGFELDES 26 �ywiec Ma�y Kozi Wierch od kilku lat K. KASZNICA 46 Warszawa 4-dn. wycieczka 05.08.1925 W. KASZNICA 12 Warszawa Lodowa Prze��cz R. WASERBERGER 24 Krak�w taternik 09.07.1925 Leon SKOWRON 24 Krak�w Ma�y Kozi Wierch od niedawna 23.12.1925 Jerzy BISTRAM 24 Warszawa Walentkowa-Liliowe od szeregu lat 21.08.1926 Jan BRAUN 30 Warszawa Prze�. Pod Ch�opkiem od kilku lat 12.06.1928 Jerzy SOKOLEWICZ 24 Warszawa Giewont po raz pierwszy R. DOWGIATOWICZ 24 Krak�w po raz pierwszy 16.08.1928 Prze��cz Lodowa Lola HIRSZ�WNA 23 Krak�w po raz pierwszy J�zef ROJ 19 Zakopane lawina na Skupnio- od kilku lat 16.03.1929 Tadeusz STASINA 20 Zakopane wym Up�azie od kilku lat 14.06.1929 Maria MOTYK�WNA 22 Zakopane Dolina Bia�ego od kilku lat Bia�cza�ska 05.08.1975 Janina D. 21 Warszawa pocz�tkuj�ca Prze��cz 11.07.1977 Marek W. 17 Piaseczno Kozi Wierch b.d. 30.06.1978 Ma�gorzata B. 24 Warszawa Skrajny Granat pocz�tkuj�ca 10.09.1971 Henryk D. 38 Strzelce Opolskie Giewont b.d Anna R. 46 Warszawa Roztoka stali bywalcy 21.03.1976 Jerzy C. 57 Milan�wek Dol. 5 Staw�w schroniska 16.01.1996 Zofia H. 46 ��dx obok Siklawy pocz�tkuj�ca 31.12.1989 syn Miros�awa W. 10 Nowy Targ Koszysta b.d. 23.08.1982 Zdzis�aw Z. 23 ��dx Rwinica po raz pierwszy 19.01.1997 J�zef T. 37 Henryk�w Zawrat pierwszy raz zim� 12.07.1996 Wies�aw R. 68 Bydgoszcz Starorobocia�ski b.d. 28.09.1987 Jaros�aw F. 30 Wroc�aw Ko�czysty Wierch b.d. Adam N. 22 Dominik D. 21 15.02.1990 Jaros�aw N. 28 Pozna� i okolice Czerwone Wierchy nie obyci z g�rami Dariusz S. 28 Danuta M. 25 28 STATYSTYKA WYPADK�W W G�RACH TOPR Grupa Tatrza�ska GOPR TOPR w latach 1909 2001 Akcje i wyprawy Pozosta�e w tym interwencje, w tym Razem Okres Og��em wypadki narciarskie wypadki Smiertelne wyprawy z udzia�em Smig�owca 1909 1951 597 362 129 235 1952 2001 81 656 7 192 652 2 363 74 464 Og��em 82 253 7 554 781 2 363 74 699 GOPR w latach 1952 2001 Akcje i wyprawy w tym Pozosta�e Grupy regionalne Razem interwencje, w tym Og��em wyprawy wypadki narciarskie wypadki z udzia�em Smiertelne Smig�owca Grupa Beskidzka (w tym katastrofa samo- 35 379 17 885 1144 453 17 494 lotu LOT w 1969 r.) Grupa Krynicka 24 615 5 146 13 9 19 469 Grupa Karkonoska 31 369 10 295 96 7 21 074 Grupa Podhala�ska 26 485 10 494 105 135 15 991 (od 1955 r.) Grupa Bieszczadzka 16 793 1 118 60 168 15 675 (od 1962 r.) Grupa Wa�brzysko- 9 570 4 894 86 4 676 K�odzka (od 1976 r.) Grupa Jurajska 1 831 342 13 14 1 489 (od 1998 r.) Og��em 146 042 50 174 517 786 95 868 JOPR w latach 1995 1998 Jurajskie Ochotnicze 1 384 281 7 5 1103 Pogotowie Ratunkowe 29

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Opinie uczniów gimnazjów na temat dostępności do nielegalnych substancji psychoaktywnych i przyczyn
przyczyny kleski powstania list Nieznany
kordian diagnoza przyczyn kleski powsta (3)
Lewandowska Januszewski Przyczyny i miejsca powstawania strat w łańcuchach dostaw
Zimowa turystyka piesza w górach (Lenkiewicz, Marasek)
przyczyny klęski powstania listopadowego i jego konsekwencje
szlaki turystyczne w górach, ich utrzymanie i konserwacja oraz ochrona prawna
3 Mechanizm powstawania odruchów warunkowych oraz metody ich badania

więcej podobnych podstron