Kurs Protela
Spotkania
S
p
o
t
k
a
n
i
a
Spotkania
S
p
o
t
k
a
n
i
a
z Protelem 99 SE
z
P
r
o
t
e
l
e
m
9
9
S
E
z Protelem 99 SE
z
P
r
o
t
e
l
e
m
9
9
S
E
Spotkanie 10
Na poprzednim spotkaniu ćwiczyliśmy cy i nie należy żałować czasu nie tylko na i umieszczenie ewentualnych zwór na płyt-
ustawianie elementów na płytce. Przypo- ustawienie elementów, ale też na wstępne kach jednostronnych. Kolejnym etapem
minam, że jest to bardzo ważny etap pra- zaplanowanie przebiegu masy, zasilania jest prowadzenie ścieżek.
Chcemy zaprojektować jednostronną płytkę A tak przy okazji  taka  nitka w materia- prowadzenia ścieżek koniecznie musisz wy-
do nietypowego generatora przebiegu sinuso- łach opisujacych Protela nazywana jest trochę korzystać  prawdziwe ścieżki. Sytuacja
idalnego. Ponieważ już wcześniej ustawili- dziwnie  From-To , czyli dosłownie  od-do . jest taka sama, jak podczas rysowania sche-
śmy reguły, więc od razu można wykonać Mógłbyś teraz znów wykonać polecenia matu, gdzie koniecznie trzeba było wyko-
polecenie A A(AutoRoute, All). W otwar- A A, ale przy okazji warto zaprojektować rzystywać  drut (Wire), a nie  zwykłą li-
tym oknie zamiast OK trzeba kliknąć Route szersze ścieżki masy i zasilania. Dodaj więc nię . Dlatego zamiast P - L (Place, Line)
All. U mnie program błyskawicznie zapro- dwie reguły, które spowodują, że ścieżki tych obowiązkowo wykonaj P - T (Place, Inte-
jektował ścieżki, jak pokazuje rysunek 39. obwodów będą grubsze: D Rzakładka Ro- ractive Routing). Przekonasz się szybko, że
uting, dolna reguła Width Constraint. Dodaj nie jest to zwykłe rysowanie ścieżek, jak
nową regułę przyciskiem Add. w prostszych programach.
W okienku Filter Kind najpierw wybierz
Net, a potem znajdz
sieć Rys. 41
GND. Zwiększ szeroko-
ści ścieżek. Okno będzie
wyglądać jak na rysun-
ku 41. Ja dla obwodu
zasilania dodałem kolej-
ną regułę, jak pokazuje
rysunek 42.
Rys. 39 Przyjrzyj się Po wykonaniu pole-
płytce. Czy wszyst- cenia A  A Protel nie
Rys. 40 ko jest prawidło- poradził sobie z zada-
wo? niem  patrz rysunek 43.
Nóżka 14 kostki Mała strata, bo daje nam
nie jest podłączona! to znakomitą okazję wy-
Podczas symulacji próbować interaktywne
nie było problemu, narzędzia do prowadze-
bo symulator auto- nia ścieżek.
matycznie  podłą- Prawym klawiszem +
czył napięcie zasi- wybierz czynną warstwę
lania do wyprowa- BottomLayer.
dzenia oznaczonego Teraz możesz rysować ścieżki. Przeanali- Rys. 42
VDD. Teraz pod- zuj propozycje przebiegu ścieżek z rysunków
czas projektowania 43 i 39. Cały problem to przebieg obwodu Rys. 43
płytki ujawnił się błąd. Usuń go szybko. Usuń masy. Zaprojektujmy więc ręcznie kilka ście-
ścieżki poleceniem T U A. Przełącz się na żek, a resztę pracy pozostawmy automatowi.
schemat i podłącz obwód VDD do obwodu Przede wszystkim połączmy  dolne wypro-
VAA (P O wybierz kształt symbolu i na- wadzenia kondensatorów C2, C6.
zwę), jak pokazuje rysunek 40. Następnie Aby zacząć rysować ścieżkę, na pewno
z poziomu schematu uaktualnij płytkę: D P, trzeba skorzystać z polecenia Place. Naci-
GenWizard.PCB, odznacz okienka w części śnij P lub Place w górnym pasku i zwróć
Classes  Execute. uwagę, że nie ma tu polecenia Track (ścież-
Przełącz się na płytkę i przekonaj się, że ka). W żadnym wypadku nie wybieraj pole-
pojawiła się  nitka od wyprowadzenia 14 cenia L (Line). Podobnie jak na schemacie,
kostki U1 do kondensatora C9. ma to być ścieżka, a nie zwykła linia. Do
Elektronika dla Wszystkich
24
Kurs Protela
Naciśnij więc kolejno klawisze P - T. Koni eczni e
Kursor zmieni się w krzyżyk. Kliknij  dol- powróć też do
ny punkt lutowniczy kondensatora C2. Ru- opcji Avoid Ob-
szaj myszką i zaobserwuj, co się dzieje. stacle (T - P,
Cienka  nitka zachowuje się teraz jak gum- Options). Znów
ka. Spróbuj więc poprowadzić ścieżkę do Protel nie pozwo-
 dolnego punktu kondensatora C6. li Ci poprowadzić
Nie można? ścieżki z wypro-
Ścieżka w żaden sposób nie chce  wyjść wadzenia nr 1
z zaklętego obszaru! Pokazuje to rysunek 44. kondensatora C2.
I właśnie na takich problemach  wyłoży- Spróbuj nato-
ło się wielu początkujących, którzy nie mo- miast poprowa-
gąc dojść, dlaczego tak się dzieje, w ogóle dzić ścieżkę od
porzucili Protela na korzyść prostszych pro-  dolnego wy-
gramów. pr owadzeni a
Ty zapewne domyślasz się, że Protel po kondensatora C3
prostu nie powala Ci poprowadzić ścieżki do nóżki 8 kostki
w sposób, który naruszałby ustalone wcze- U1. Tym razem
śniej reguły. wszystko uda się doskonale. Kliknij najpierw Rys. 47
Przekonaj się, że tak jest. Wykonaj pole- na punkcie nr 2 kondensatora C3 i przesuń
cenie T- P(Tools, Preferences) i w zakładce kursor w dół. go wychodzi odcinek ukośny, a drugi jest  pro-
Options zmień Mode z Avoid Obstacle (uni- I oto doszliśmy do niezmiernie ważnych sty . Przykład pokazany jest na rysunku 48.
kaj przeszkód) na Ignore Obstacle (Ignoruj zagadnień praktycznych! Zwróć uwagę, że Wytyczając ścieżkę, możesz w ten sposób
przeszkody), jak pokazuje rysunek 45. zawsze pokazują się dwa odcinki ścieżki: je- według upodobania  w locie zmieniać jej
Teraz można poprowadzić ścieżki dowol- den wypełniony, drugi tylko w zarysie. Ten przebieg. Poćwicz koniecznie i poprowadz

nie, ale Protel sygnalizuje konflikty (złama- pierwszy, wypełniony, to proponowana kilka ścieżek, korzystając z klawisza spacji.
nie reguł), podświetlając odpowiednie skła- ścieżka, którą umieścisz na płytce najbliż- Przyzwyczaj się do omawianych cech. To co
dniki jaskrawym zielonym kolorem, jak po- szym kliknięciem myszki. Ten drugi,  pu- przy pierwszym kontakcie wygląda na utru-
kazuje rysunek 46. sty , to segment przewidywany jako następ- dnienie, po nabraniu wprawy okaże się zna-
Idiotycznym rozwiązaniem byłoby we- ny. Przez ten dodatkowy,  pusty segment komitą pomocą w trasowaniu ścieżek. Może
tknięcie głowy w piasek, czyli wyłączenie Protel oferuje naprawdę cenną pomoc. Zau- na początku takie działanie wyda Ci się
wyświetlania takich konfliktów. Można wy- waż, że program inteligentnie obcina ten  pu- dziwne, ale to naprawdę jest ogromna zaleta,
łączyć bieżące monitorowanie konfliktów: sty segment i tym samym pokazuje Ci dopu- a nie wada.
T- D(Tools, DesignRuleCheck) i w zakładce szczalne położenie ścieżek. Z wyprzedze- Ale to jeszcze nie wszystko. Najczęściej
On-line kliknąć All Off. Otwórz tę zakładkę. niem zorientujesz się, czy uda się poprowa- ścieżki prowadzimy właśnie tak, jak pokazuje
Zamiast wyłączać, włącz dodatkowo spraw- dzić ścieżkę w zaplanowany przez Ciebie rysunek 48: na wprost i pod kątem 45 stopni
dzanie innych reguł (Max/Min Width Con- sposób. W trybie Avoid Obstacles nie możesz (porównaj rysunki 39 i 43). Taki tryb prowa-
straints, Short Circuit Constraints, Compo-  wjechać na elementy czy obszary grożące dzenia ścieżek nazwiemy po prostu trybem 45.
nent Clearence) według rysunku 47. kolizją. I tak  pusty segment pozwala wcze- W trybie 45 za pomocą klawisza spacji mo-
śniejszej zorientować się, czy ścieżki trzeba żesz zmieniać kierunek rysowania pierwsze-
Rys. 44 poprowadzić inaczej. Nie musisz wycofywać go segmentu,
się przez kasowanie poprowadzonych już jak pokazuje ry-
ścieżek. Praktycy znający prostsze programy sunek 48.
od razu docenią tę pomoc. Protel oferu-
A to jeszcze nie koniec przyjemnych nie- je Ci kilka dal-
spodzianek. Podczas prowadzenia ścieżki szych godnych
(P  T) naciśnij klawisz spacji. Zmieni się uwagi trybów
położenie obu odcinków. Znów naciśnij kla- interaktywnego
wisz spacji  wróciłeś do pierwszej wersji. prowadzenia
Zwróć uwagę, że w jednym przypadku ten ścieżek. Aktual-
wypełniony segment wychodzi zawsze ny tryb możesz
z punktu początkowego  na wprost , a drugi zmienić w trak-
odcinek, ten  pusty , jest zawsze pochylony cie pracy: po Rys. 48
Rys. 45 pod kątem 45 stopni. Po naciśnięciu klawisza rozpoczęciu in-
spacji jest odwrotnie - z punktu początkowe- teraktywnego Rys. 49
Rys. 46
Elektronika dla Wszystkich
25
Kurs Protela
rysowania ścieżki naciśnij jednocześnie kla- W sumie masz aż dziewięć trybów inte- wadziłem tylko fragmenty dwóch obwodów,
wisze Shift i Spacja. Zwróć uwagę, jak zmie- raktywnego prowadzenia ścieżek. Wypróbuj jak pokazuje rysunek 51. Aby reszta obwodu
nia się proponowany sposób trasowania ście- je wszystkie! masy była wykonana ścieżką o szerokości 70
żek. Jak pokazuje rysunek 49, masz do dys- Na marginesie wspomnę, że tryby te doty- milsów, wydałem polecenie P- Ti zacząwszy
pozycji aż cztery dalsze tryby (A
uk45, 90, czą nie tylko ręcznego trasowania ścieżek. rysować dalszy fragment obwodu masy, naci-
A
uk90, Free). W trzech pierwszych za pomo- Projektując ścieżki za pomocą autorutera snąłem Tab. W okienku Trace Width znów
cą klawisza spacji możesz, jak poprzednio, możesz wybrać jeden z trzech trybów  usta- wpisałem 70. Zamknąłem okno (OK) i... zre-
zmieniać położenie początkowego segmentu. wisz go jako jedną z reguł (D R, zakładka zygnowałem z rysowania ścieżek.
W czwartym nie ma to sensu, bo ścieżkę mo- Routing, reguła Routing Corners, okienko Resztę zleciłem autoruterowi. Po polece-
żesz umieszczać pod dowolnym kątem. Style, gdzie masz możliwości: 45degrees, niu A- Aw oknie dodatkowo zaznaczyłem
90degrees i Rounded). okienko Lock All Pre-routes, by automat nie
Nie żałuj czasu, zmienił moich ścieżek i kliknąłem Route All
sprawdz
wszystkie tryby - patrz rysunek 52.
z rysunku 49 zarówno na Po niecałych trzech sekundach na ekranie
naszej płytce generatora, pojawił się obraz jak na rysunku 53. Doko-
jak i na innych. Poznaj nałem drobnych korekt za pomocą poleceń
możliwości Protela w tym M- E, M- B oraz E - D. Powiększyłem
zakresie. punkty dołączenia baterii (100mil).
Tylko się nie zachłyśnij Choć wcześniej włączyłem bieżącą kon-
możliwościami i nie mie- trolę błędów zgodnie z ustawionymi reguła-
szaj na jednej płytce wszy- mi, na wszelki wypadek wygenerowałem do-
stkich trybów. Osobiście datkowo raport z testu reguł: T- D, przycisk
proponuję Ci, żebyś jed- Run DRC. Raport nie wykazał żadnych błę-
nak wykorzystywał dwa dów, jak pokazuje rysunek 54.
 klasyczne tryby z rysun- Na koniec dodałem punkt wyjściowy
ku 48. Podczas normalnej generatora. Ponieważ punktu tego nie było
pracy nie będziesz więc na schemacie, Protel może potraktować ob-
Rys. 50 naciskał kombinacji Shift+Spacja, tylko bę- cy punkt jako błąd i podświetlić na zielono
dziesz przełączał jeden z dwóch trybów z ry-  u mnie przy pierwszej próbie program za-
Rys. 51 sunku 48 za pomocą klawisza Spacja. sygnalizował błąd, ale przy innej próbie
Koniec zabawy! Skasuj wszystkie ścieżki nie zareagował na dodanie punktu i zaak-
umieszczone na płytce generatora (T- U- A). ceptował go jako należący do projektu.
Znów spróbuj połączyć  dolne wypro- Ostateczny układ ścieżek pokazany jest na
wadzenia kondensatorów C2, C6 po polece- rysunku 55.
niu P- T. Nadal nie potrafisz? Następnie wyłączyłem wyświetlanie ście-
W trakcie umieszczania pierwszego seg- żek: (Shift+S), ale lepiej D  O, Layers,
mentu naciśnij więc klawisz tabulatora (Tab). i ustaliłem położenie napisów. Dodałem też
Otworzy się spore okno. W małym okienku napisy (P- S, Tab) trzech wyprowadzeń ze-
Trace Width wpisz 50 zamiast 70, jak poka- wnętrznych: OUT, O, P. Dodałem napis Sin-
zuje rysunek 50. Teraz już uda Ci się popro- Gen, aby łatwo zidentyfikować płytkę. Ukry-
wadzić ten fragment obwodu masy. łem za to napis BAT1 (podwójne kliknięcie,
Ja dla ułatwienia wyłączyłem wyświetla- Hide).
nie warstwy TopOverlay (D - O). Popro- Ciąg dalszy na stronie 29.
Rys. 54
Rys. 52
Rys. 53
Elektronika dla Wszystkich
26
Galeria Szkoły Konstruktorów
Ciąg dalszy ze strony 26.
Dotychczas stale pracowaliśmy z siatką
o rastrze 25mil. Teraz przy ustawianiu napi-
sów skok 25-milsowy okazuje się za duży.
Zmień go na 5mil: naciśnij Ctrl+G, wpisz 5,
naciśnij Enter. Teraz poustawiasz napisy
z dużą dokładnością. Moje napisy i ścieżki
wyglądają ostatecznie jak na rysunku 56.
Choć płytka nie ma otworów do mocowania,
uznałem, że dobrze nadaje się do praktycznej
realizacji.
Piotr Górecki Rys. 55
Rys. 55
Elektronika dla Wszystkich
29