Cele francuskiej oświaty zostały już zaakcentowane w czasie Wielkiej Rewolucji (1789), a w miarę dokładnie
zostały sprecyzowane po II wojnie światowej, zwłaszcza w ustawie oświatowej (1989).
Dotyczą one:
-rozwoju osobowości każdego ucznia;
- podniesienia poziomu oświaty wszystkich obywateli francuskich;
- kształcenia stosownie do potrzeb rozwijającej się gospodarki;
- równych szans oświatowych dla wszystkich;
- ukończenia wyższych klas szkoły średniej przez co najmniej 80% uczniów.
STRUKTURA SYSTEMU OŚWIATY
Obowiązek szkolny obejmuje dzieci i młodzież w wieku 6-16 lat. Coraz więcej młodych ludzi kontynuuje
naukę: 82% w wieku do 22 lat w 1990 r. w porównaniu z 66% w 1961 r. Szkoły są koedukacyjne na
wszystkich poziomach, a nauczanie odbywa się rano i po południu przy obciążeniu nauką 26 godzin
tygodniowo w szkole podstawowej, a do 30 godzin lub więcej w średniej. Szkoła podstawowa trwa 5 lat (od
6. do 10. roku życia). W tej grupie wieku występuje zjawisko powtarzania klas, które ma jednak tendencję
zniżkową. W 1991 r. 25% uczniów kończących szkołę średnią powtarzało jedną lub więcej klas, co stanowi
znaczny spadek w porównaniu z 1961 r. (52%)
PRZEDSZKOLE
Dziecko powyżej drugiego roku życia może rozpocząć naukę w przedszkolu, którą kończy w wieku pięciu
lat. Na tym poziomie rozwija się w dziecku podstawowe umiejętności pobudzające wrażliwość na świat i
zdolność do samodzielnej nauki. Ten etap nie jest obowiązkowy, ale wiele dzieci w nim uczestniczy.
SZKOŁA PODSTAWOWA
Edukacja w szkole podstawowej trwa 5 lat i obejmuje dzieci w wieku 6-11 lat. Składa się z kursu
przygotowującego, kursów podstawowych (dwa poziomy) oraz kursów średnich (dwa poziomy). W trakcie
tych 5 lat, dziecko uczy się czytać, pisać (dzięki ćwiczeniom z redagowania oraz kompozycji) oraz liczyć
(dzięki lekcjom z arytmetyki i rachunków). Dziecko jest również wstępnie zapoznawane z językiem obcym,
głównie angielskim, jak również z nowymi technologiami takimi jak informatyka.
ADMINISTRACJA I NADZÓR
Francja nadal jest krajem o wysokim poziomie centralizacji odpowiedzialności za oświatę, mimo uczynienia
w latach 1982-1983 pewnych kroków w kierunku decentralizacji. Kontrola nad całością spraw oświatowych
znajduje się w gestii Ministerstwa Oświaty, choć np. za średnie szkoły rolnicze odpowiada Ministerstwo
Rolnictwa.
Ciągle jeszcze Ministerstwo Oświaty tworzy wiele różnych nakazów i regulacji, np. dotyczących programów
i planów nauczania, do których muszą się również dostosować szkoły prywatne
FINANSOWANIE OŚWIATY
W 1990 r. Francja wydała na oświatę publiczną sumę 75,8 mld $. Mimo iż oświata jest głównie finansowana
przez państwo, to jednak około 33,5% wszystkich wydatków na ten cel ponoszą władze lokalne (regiony,
departamenty, gminy)w wyniku decentralizacji polityki oświatowej w latach osiemdziesiątych. Również
pracodawcy uczestniczą w finansowaniu oświaty, pokrywając 6% wszystkich wydatków na edukację.
Obowiązek ten wynika z ustawy dotyczącej nakładów zakładów pracy na oświatę dorosłych .
NAUCZYCIELE
W 1992 r. francuskie Ministerstwo Oświaty zatrudniało 778 tys. nauczycieli oraz prawie 230 tys.
pracowników wspomagających nauczycieli. Ta ostatnia grupa zajmuje się przede wszystkim administracją
oświaty, kierowaniem szkołą, preorientacją zawodową oraz nadzorem nad działaniem systemu oświaty.
61% wszystkich nauczycieli to kobiety. Odsetek ten waha się od 95% w przedszkolach, 74% w szkołach
podstawowych, do 55% w szkołach średnich. W latach dziewięćdziesiątych zatrudniono 130 tys. nowych
nauczycieli szkół podstawowych i 180 tys. - średnich. Ciągle brakowało nauczycieli matematyki i nauk
przyrodniczych. Konieczne było odwoływanie się po pomoc obcokrajowców.
UCZEŃ ZDOLNY I NIEPEŁNOSPRAWNY
Prof. Todd Lubert utworzył w 2009 r. Centrum Innowacji w Edukacji. Jest ono finansowane ze środków
ministerstwa edukacji. Na całym świecie powstają centra wspierające kształcenie uczniów zdolnych, często
w formie szkół letnich (wakacyjnych).
Procedury nauczania i wychowania dzieci niepełnosprawnych w szkołach masowych regulują dosyć
szczegółowo ustawy i rozporządzenia. Zgodnie z tymi dokumentami klasy integracyjne są tworzone dla
uczniów niepełnosprawnych w szkołach masowych, w celu uzyskania przez nich jak największych korzyści w
zakresie nauczania i wychowania, z uwzględnieniem stopnia niepełnosprawności dziecka, a przede
wszystkim jego zdolności wrodzonych. Definiują one pojęcie integracji zespołowej (CLIS), precyzują zasady
kierowania dzieci niepełnosprawnych do tych klas, określają ich liczebność, regulują tryb pracy
dydaktycznej, mówią o niezbędnych kompetencjach zatrudnianych nauczycieli.
PROGRAM NAUCZANIA
Programy szkolne są opracowywane przez Narodowy Komitet Programów Nauczania, składający się z osób
mianowanych przez Ministerstwo Oświaty. Programy francuskie stanowią mieszankę celów i treści
nauczania. Nie podlegają modyfikacjom regionalnym i obowiązują w całym kraju. Są zatwierdzane przez
Ministerstwo Oświaty.
EGZAMINY
We francuskim systemie oświatowym promocja nie następuje automatycznie. Przy końcu każdego roku
szkolnego nauczyciele decydują o tym, którzy uczniowie przejdą do następnej klasy. Na poziomie szkoły
podstawowej jest to decyzja podejmowana przez grono nauczycielskie, a na poziomie wyższych klas szkoły
średniej - przez radę każdej klasy szkolnej. Decyzja ta musi być zaakceptowana przez rodziców ucznia,
którzy mają prawo nie zgadzać się z nią. Badania wykazują, że połowę uczniów, których rodzice nie zgadzali
się na powtarzanie przez nich klasy, uczyła się wystarczająco dobrze w kolejnych klasach.
OCENA SKUTECZNOŚCI SZKOŁY
Ocena skuteczności szkoły jest dokonywana na kilku szczeblach. Ministerstwo Oświaty przeprowadza
badania lustracyjne, badając m.in. kariery zawodowe absolwentów szkół. Inspektorzy prowadzą badania na
temat skuteczności szkoły, nierówności społecznych itp. Bada się również procesy uczenia się pod kątem
powtarzania klas. Zwykle wyniki badań nie są jawne, by nie tworzyć hierarchii szkół.