Najczęściej występujące wady postawy ciała.
Postawa ciała jest cechą charakterystyczną każdego człowieka. Na tom
ogólne wrażenie rzutuje budowa ciała, a więc sylwetka człowieka. Według
podręcznika ortopedii: „ postawą nazywamy układ ciała, jaki przyjmuje człowiek
stojący w pozycji swobodnie wyprostowanej, (Ambros)”. Pełniejsze
sformułowania zawierają uzupełnienie, że jest to nawyk ruchowy, który w dużej
mierze zależy od:
- budowy naszego ciała,
- sprawności funkcjonowania jego narządów i układów,
- działalności człowieka jako istoty społecznej.
W poszczególnych okresach życia różne czynniki maja wpływ na zmianę
postawy ciała.
Zdrowy noworodek pod wpływem zmiany położenia w stosunku do okresu
życia płodowego, gdzie ma kształt litery C oraz działania siły ciężkości ciała ma
prosty kręgosłup. Podatny jest on na zmiany pozycji dlatego tak ważne jest by podłoże było równe i nie za miękkie.
W miarę rozwoju zainteresowań otoczeniem wzmacnia mięśnie leżąc na wznak,
na brzuchy z unoszeniem głowy, siedzeniem i raczkowaniem, staniem i
chodzeniem.
W
okresie
2-3
lat
–
w
okresie
pierwszego
dzieciństwa
charakterystyczny jest stosunkowo wypukły brzuch i słabo zaznaczone
krzywizny kręgosłupa jak lordoza (przodowygięcie) szyjna i lędźwiowa oraz
kifoza (tyłowygięcie) piersiowa.
W okresie przedszkolnym (4-6 lat) postawa dziecka to rozciągnięte mięśnie grzbietu. Skutkiem tych zmian jest ograniczona ruchomość klatki piersiowej, co
utrudnia oddychanie , szczyty płuc są źle przewietrzane. Praca serca jest
ograniczona wydolność, organizmu zmniejszona. W wieku przedszkolnym
obserwuje się liczne wady rozwojowe w postawie ciała, szczególnie nasilają się
one po piątym roku życia. Jedne z nich wynikają z niewystarczającej odporności
organizmu, wątłości budowy czy niedożywienia, inne są skutkiem przebytych
chorób (krzywicy, gruźlicy kości), a jeszcze inne wywodzą się z błędów
wychowawczych lub nieodpowiednich warunków życia.
Do najczęściej występujących wad budowy ciała zaliczamy:
Plecy wklęsłe – to nadmierne uwypuklenie krzywizny lędźwiowej
(hiperlordoza ledźwiowa).Charakterystyczne dla tej wady jest zaznaczone
wygięcie lordozy lędźwiowej, zaakcętowane przodopochylenie miednicy brzuch
wypięty.
Przykurczone
są
nadmiernie
mięśnie:
biodrowo-lędźwiowy,
prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego i towarzyszące, a rozciągnięte a
osłabione mięśnie brzucha i pośladkowe.
Plecy okrągłe – to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny piersiowej (hiperkifoza piersiowa).Charakterystyczne dla tej wady jest garbienie
się wysuwanie barków i głowy ku przodowi, co powoduje odstawanie łopatek i
ich oddalenie. Klatka piersiowa jest spłaszczona, zapadnięta, mięśnie piersiowe
przykurczone natomiast rozciągnięte mięśnie grzbietu, a szczególnie prostownik
grzbietu w odcinku piersiowym. Skutkiem tych zmian jest ograniczona
ruchowość klatki piersiowej.
Plecy wklęsło-okrągłe – to połączenie uprzednio omówionych wad. Obie
krzywizny zarówno kifoza piersiowa, jak lordoza lędźwiowa są nadmiernie
uwypuklone. Objawy zewnętrzne to wypięty brzuch i okrągłe plecy.
Plecy płaskie – charakteryzują się spłaszczeniem obu krzywizn. Wadę tę spotyka się najczęściej u dzieci astenicznych o słabej wiotkiej muskulaturze.
Zmniejszenie krzywizn fizjologicznych obniża wytrzymałość kręgosłupa oraz
stanowi predyspozycję do bocznych skrzywień kręgosłupa.
Boczne
skrzywienia
kręgosłupa
(skoliozy)
charakteryzują
się
odchyleniem od osi anatomicznej (wyrostki kolczyste), od osi mechanicznej w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i poprzecznej. Skoljozy są chorobą
ogólnoustrojową a leczenie jest bardzo trudne gdyż w 80-90% przypadków ich
pochodzenie jest nieznane. Skoliozy występują w e wszystkich okresach życia.
Najczęstszą postacią skoliozy jest skrzywienie prawostronne zniekształcające
klatkę piersiową i znajdujące się w niej narządy. Częstymi objawami są również
asymetria barków, łopatek, tułowia, miednicy, głowy, co szpeci sylwetkę i staje
się powodem kompleksów. Oprócz skolioz idiopatycznych ( niewiadomego
pochodzenia) SA skoliozy, które powstają w wyniku następstw chorób tj.:
krzywica, niedowłady i porażenia o różnej etiologii, np. choroba Heinego-
Medina. Istnieją także tak zwane skoliozy statyczne, wynikające z zaburzeń
statyki ciała. Przyczyna ich powstawania są różnego rodzaju anomalje kończyn
dolnych , wpływające na ich długość (np. skrócenie kończyn, przykurcz,
choroby stawu biodrowego).
Zniekształcenia klatki piersiowej – najczęstsze zniekształcenia klatki piersiowej to: klatka szewska, kurza, lejkowata, asymetrycznie zniekształcona z
bruzdą Harisona.
W klatce szewskiej mostek jest wklęśnięty w okolicy wyrostka
mieczykowatego natomiast w klatce lejkowatej cały mostek jest wgłębiony
lejkowato. Klatka jest spłaszczona i poszerzona. Klatka piersiowa kurza jest podobna do klatki piersiowej ptaków. Mostek wraz z przyległymi częściami
żeber wysunięty jest znacznie do przodu natomiast dalsze od niego części żeber
SA po bokach zapadnięte. Wada ta powstaje najczęściej na tle zaburzeń
procesów kostnienia.
Wady statyczne kończyn dolnych.
Kolana koślawe – popularnie zwane X to wygięcie kończyn w stawie kolanowym do wewnątrz.
Kolana szpotawe – wygięcie kończyn w stawie kolanowym na zewnątrz. Należy pamiętać, że w pewnym okresie rozwojowym dziecka takie wygięcie należy do
prawidłowości. Zdrowy noworodek ma kończyny szpotawe, w drugim roku
życia szpotawość znika i stopniowo przechodzi fizjologiczną koślawość
charakterystyczną u dziecka do lat 6-8. W wieku 10 lat można obserwować
jeszcze niewielką koślawość kolan u dziewcząt i szpotawość u chłopców, co
uznaje się za stan fizjologiczny.
Płaskostopie – występuje wówczas kiedy wiązadła i mięśnie stopy są słabe.
Często pod wpływem szybkiego przyrostu ciała, przy osłabionych mięśniach np.
po chorobie, przy koślawym stawianiu stup czy deformacji kręgosłupa stopa
opiera się o podłoże łukiem przyśrodkowym, kostka wewnętrzna uwypukla się,
palce odchylają się na zewnątrz, ciężar ciała przytłacza śródstopie. Długotrwałe
stanie czy chodzenie może doprowadzić do płaskostopia. W celu określenia
prawidłowości wysklepienia można wykonać ich odbitki stojąc obydwiema
stopami zwilżonymi woda lub farbą plakatowa na arkuszu papieru i porównać
odbitki z odpowiednim wzorcem.
Działania profilaktyczne polegające na zapobieganiu powstawania błędów
postawy:
- zapewnienie dzieciom dostosowanych do ich wzrostu mebli,
- konsekwentne pilnowanie i upominanie dzieci, by trzymały się prosto
przy posiłkach, zajęciach, zabawach,
- unikanie zbyt długiego wysiadywania na krzesłach, zbyt długiego stania,
monotonnych i długich spacerów,
- niedopuszczanie do przyjmowania przez dzieci w czasie ich dowolnych
zabaw na ziemi pozycji przyczyniających się do wykręcania stawów
kolanowych,
- unikanie daleko posuniętego przystosowania do posługiwania się stale ta
sama kończyną w czasie takich czynności jak: rzucanie, noszenie, kopanie,
odpychanie się odbijanie się.
W razie stwierdzenia wad należy zmniejszać je na zabiegach
wyrównawczych i korekcyjnych pod okiem specjalistów.
Przykładowe ćwiczenia korygujące wady postawy.
Ćwiczenia mięśni grzbietu:
W leżeniu przodem:
- ściąganie łopatek, uniesienie głowy i tułowia w tył z równoczesnym
skrętem głowy raz w jedną, raz w drugą stronę,
- skłon głowy i tułowia w tył dłonie zwinięte w pieści dotykają oczu
- podawanie piłki z ręki do reki przed sobą i za sobą ruchem okrężnym w lewo i w prawo
- w parach rzut piłki górnym zamachem zza pleców, łokcie w bok.
Poślizgi w leżeniu przodem:
- na kocyku - poślizg po podłodze w tył i w przód odpychając się dłońmi od podłoża.
- poślizg po ławeczce gimnastycznej,
- poślizg na kocu z pomocą współćwiczącego oraz obręczy, dwóch lasek
gimnastycznych lub szarf.
W siadzie klęcznym:
- wysuwanie przyborów w przód i przysuwanie do kolan,
- powolny opad tułowia w przód z woreczkiem lub kółkiem ringo a nawet z szarfą na głowie aż do zetknięcia kolan z brzuchem.
Ćwiczenia mięśni brzucha:
- chód na czworakach zwykły o swobodnie zgiętych kolanach i wielbłądzi o
wyprostowanych nogach,
- w leżeniu tyłem dowolne ruchy nóg np. naśladowanie chodzenia muchy po
suficie, rozpryskiwania wody nogami w kapieli, jazdy na rowerze, zataczanie małych i dużych kół stopami,
- w siadzie na kocyku posuwanie w przód lub w tył odpychając się pietami z przodu i rękami z boku,
- poślizg na kocyku w leżeniu tyłem odpychając się całą stopą zgiętej lewej i prawej nogi na zmianę lub jednocześnie obiema,
- w leżeniu tyłem przenoszenie nogami różnych przyborów włożonych między
stopy za głowę,
- w siadzie podpartym rzuty piłki, woreczka, stopami w górę i chwyt oburącz.
Ćwiczenia mięśni pośladkowych:
- leżenie przodem, ręce wzdłuż tułowia lub dłonie złożone pod brodą, nogi wyprostowane i złączone, napinanie pośladków,
- w leżeniu przodem dłonie pod brodą uderzanie obiema nogami o podłoże.
Ćwiczenia przeciw płaskostopiu.
Ćwiczenia bez przyborów:
- chód we wspięciu na palcach krokiem zwykłym i skrzyżnym,
- w siadzie na ławce, krzesełku, w siadzie skulnym podpartym na podłodze
stawianie na zmianę jednej i drugiej stopy na palcach z wysokim unoszeniem pięty,
- w siadzie lub staniu, stopy ustawione blisko siebie, silne podkurczanie palców
stóp i prostowanie,
- „chód gąsienicy” przesuwanie się do przodu podkurczając i prostując palce stóp,
- „chód kruka” w przysiadzie chwyt rękami za nogi powyżej pięt i chód w tej pozycji w różnych kierunkach,
- w siadzie prostym podpartym dziecko jedną stopę palcami drugiej.
- w siadzie skulnym podpartym, w staniu – chwycenie palcami stopy woreczka i
podnoszenia go w górę,
- chód w różnych kierunkach trzymając woreczki palcami stóp,
- w staniu chwytanie woreczka palcami stopy z podłogi i przekazywanie do rąk
z przodu, z tyłu Lu podrzut w górę i chwyt,
- leżenie tyłem nogi wzniesione i zgięte, kolana rozchylone szeroko, palce jednej stopy trzymają woreczek, stopy przekazują sobie woreczek na zmianę,
- w staniu przenoszenie woreczka palcami stopy z podłogi na ławkę i odwrotnie,
- w parach jedno dziecko w leżeniu przodem, każda stopa trzyma woreczek,
drugie stoi z przodu i chwyta lub podnosi kolejno woreczki rzucone przez
współćwiczącego w przód ponad głową.
Ćwiczenia z piłeczkami:
- siad skulny podparty na podłodze lub siad na ławeczce, toczenie piłeczki podeszwowa częścią stopy w przód i w ty l na zmianę,
-siad skulny podparty lub leżenie tyłem, kolana rozchylone na zewnątrz, stopy obejmują piłkę i całymi podeszwami przylegają do uwypuklonej powierzchni
piłki – wznos nóg nad podłogę i obracanie piłki stopami,
- w dwójkach przodem do siebie siad skulny podparty w odległości 2-3 kroków
wspólne toczenie piłki w parach,
- w leżeniu tyłem toczenie piłki stopami po ścianie.
Ćwiczenia z szarfami:
- w siadzie skulnym podpartym na podłodze chwytanie stopy palcami stopy na
zmianę lewej i prawej,
- pozycja wyjściowa jw. zbieranie palcami stóp rozciągniętej szarfy jednonóż i
obunóż,
- w leżeniu tyłem, w siadzie skulnym, podpartym palce stóp trzymają końce szarfy ruchy nóg naśladują jazdę na rowerze, trzymana szarfa imituje łańcuch rowerowy.
Ćwiczenia z różnymi przyborami:
- w siadzie skulnym podpartym lub w staniu chwytanie palcami stóp: kulki papieru, kawałka gąbki, styropianu, patyka, kasztana itp.
- zawieszanie i zdejmowanie z linki umocowanej między dwoma krzesełkami
palcami stóp taki przyborów jak: chusteczki, szarfy, pocięte paski bibuły itp.
- rysowanie ołówkiem włożonym miedzy palce stóp na kartce papieru,
- w siadzie lub w staniu zbierać palcami stóp: kocyk, chusteczkę a nawet skarpetkę,
- w staniu lub w siadzie chwytać całe pudełko po zapałkach,
- w siadzie podpartym zamknąć palce stóp na leżącej lasce i przetoczyć ją w przód i w tył – „wałkujemy ciasto”.
Izabela Bednarek
Nauczyciel
Wychowania Przedszkolnego