Stres
Sojda Aleksandra
Witkowska Agnieszka
Stres jest definiowany w psychologii jako dynamiczna
relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki, a
wymogami sytuacji (stresorem; bodz
cem awersyjnym)
charakteryzująca się brakiem równowagi. Podejmowanie
zachowań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi.
W terminologii medycznej, stres jest zaburzeniem
homeostazy spowodowanym czynnikiem fizycznym lub
psychologicznym. Czynnikami powodującymi stres mogą
być czynniki umysłowe, fizjologiczne, anatomiczne lub
fizyczne.
Psychologia stresu
Stres w powszechnym odbiorze jest uważany za zjawisko
szkodliwe. W rzeczywistości działanie niepożądane
przynosi jedynie stres zbyt silny (przekraczający
indywidualne możliwości adaptacyjne jednostki) lub zbyt
długotrwały. Stres umiarkowany zwiększa możliwości
radzenia sobie z wymaganiami adaptacyjnymi otoczenia,
dzięki czemu umożliwia rozwój psychiczny. Wielu badaczy
zjawiska określa go jako podstawowy czynnik rozwoju.
Stres zbyt długotrwały przyczynia się do rozwoju zaburzeń
psychicznych, przede wszystkim takich jak: zaburzenia
lękowe (nerwicowe) i depresyjne, stres zbyt silny,
traumatyczny stwarza ryzyko PTSD (zespołu stresu
pourazowego) oraz w szczególnych przypadkach
zaburzenia osobowości..
Fazy stresu
Wg Selye'go stres przebiega w następujących fazach:
Faza alarmowa. Początkowa, alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z
powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacja. Wyróżniamy w niej
dwie subfazy:
Stadium szoku.
Stadium przeciwdziałania szokowi. Jednostka podejmuje działania
obronne.
Faza przystosowania (odporności). Organizm uczy się skutecznie i bez
nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem. Jeśli organizm poradzi
sobie z trudną sytuacją wszystko wraca do normy. W innym wypadku
następuje trzecia faza.
Faza wyczerpania. Stałe pobudzenie całego organizmu (przewlekły
stres) prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może
prowadzić do chorób psychosomatycznych. W szczególnych wypadkach
prowadzi nawet do śmierci.
Zespół stresu pourazowego, zaburzenie stresowe
pourazowe, PTSD jest to rodzaj zaburzenia lękowego
będący efektem przeżycia traumatycznego wydarzenia;
Zaburzenie lękowe spowodowane są przez stres o dużej
sile, powodujący kryzys psychiczny, przekraczający ludzkie
przeżywanie (wojna, zgwałcenie, przebywanie w obozie
koncentracyjnym). Jest to opóz
niona lub przedłużona
reakcja. Początek zaburzenia występuje po okresie latencji,
który może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy
Z historii wojen znane są różne określenia na zaburzenia
przypominające zespół stresu pourazowego, takie jak:
nerwica okopowa, drażliwe serce, szok wywołany
wybuchem
 przeżywanie na nowo urazowej sytuacji w natrętnych
wspomnieniach (reminiscencjach, tzw. flashbacks) i
koszmarach sennych,
poczucie odrętwienia i przytępienia uczuciowego,
niezdolność do przeżywania przyjemności,
brak reakcji na otoczenie,
odizolowanie od innych ludzi,
stan nadmiernego pobudzenia wegetatywnego z
nadmierną czujnością i wzmożoną reaktywnością na
bodz
ce oraz bezsennością,
unikanie działań i sytuacji, które mogłyby przypomnieć
przebyty uraz,
lęk, depresja,
myśli suicydalne.
Radzenie sobie ze stresem (coping) to poznawcze i
behawioralne wysiłki skierowane na opanowanie,
zredukowanie lub tolerowanie zewnętrznych lub
wewnętrznych żądań.
Radzenie sobie ze stresem wg Lazarusa
R. Lazarus określa stres jako szczególny rodzaj relacji
człowiek  środowisko, który wynika ze sposobu oceny
sytuacji, w której się znalez
liśmy oraz własnych możliwości
radzenia sobie z sytuacją.
R.S Lazarus (1984) rozróżnia cztery strategie zaradcze:
poszukiwanie informacji,
bezpośrednie działanie,
powstrzymywanie się od działania,
procesy intrapsychiczne.
Skala stresu wg Holmesa i Rahe'a
Dwóch amerykańskich psychiatrów na podstawie prowadzonych przez siebie
badań skonstruowało listę najczęstszych i najważniejszych wydarzeń
życiowych powodujących stres. Na szczycie tej listy umieściliśmierć
współmałżonka jako wydarzenie najbardziej traumatyczne przypisując mu
największą, stupunktową wartość stresu. Brak stresu mógłby być w tej skali
oznaczony wartością zerową. Trudno jednak wyobrazić sobie takie zdarzenie,
które nie spowoduje nawet najmniejszego stresu  wszak może się on zdarzyć
nawet w trakcie snu.
Badania te zostały w póz
niejszym okresie skrytykowane. Warto jednak
pamiętać, że ich autorzy zauważyli istotną zależność pomiędzy siłą stresu a
zdrowiem. Wyliczyli oni mianowicie, że przeżycie wydarzeń o łącznej sumie
od 155 do 199 punktówstwarza 37% ryzyka na zapadnięcie na poważną
chorobę w ciągu dwóch następnych lat. Jeśli suma ta wynosi od 200 do 299
punktów, ryzyko wzrasta do 51%, zaś powyżej 300 punktów do 79%
Niektóre osoby bardziej niż inne odczuwają skutki stresujących wydarzeń w ich
życiu.
Do czynników  uczulających na stres należą:
istniejące aktualnie zaburzenia psychiczne (depresja, schizofrenia,
zaburzenia lękowe)
nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych przed sytuacja
stresową
niekorzystne wydarzenia w okresie rozwoju osobowości, czyli
wytwarzania psychicznych mechanizmów obronnych tj. rozwód czy
separacja rodziców w dzieciństwie, przewlekłe chorowanie w dzieciństwie
 szczególnie wymagające hospitalizacji
przejście niedawno lub w dzieciństwie szczególnie stresującego
wydarzenia
szczególne cechy osobowości: np. poczucie niskiej wartości, niepewność
brak silnych związków rodzinnych, przyjaciół  wsparcia społecznego
Ostra reakcja na stres
Przyczyną ostrej reakcji na stres, podobnie jak w
przypadku zespołu stresu pourazowego, jest bardzo silnie
stresujące przeżycie, które przekracza granice codziennych
ludzkich doświadczeń, a zatem wojna, napad, katastrofa
lotnicza, kolejowa, samochodowa, itp.
W tym przypadku (w przeciwieństwie do zespołu stresu
pourazowego) reakcja na takie przeżycie następuje
natychmiast, lecz wszystkie objawy ustępują samoistnie w
przeciągu kilku godzin lub najwyżej kilku dni.
Do najważniejszych objawów ostrej reakcji na stres należą:
>zawężenie pola świadomości  bardzo silne skupienie na
jednym elemencie otoczenia lub własnej sytuacji połączone
z całkowitym ignorowaniem wszystkiego, co nie jest z nim
bezpośrednio związane;
>zaburzenia orientacji;
>rozpacz i gniew;
>lęk i stany depresyjne;
>bardzo silne pobudzenie, niekiedy połączone z
niekontrolowaną świadomie ucieczką z miejsca zdarzenia
lub całkowite wyłączenie się  chłód emocjonalny, brak
reakcji na otoczenie, całkowity spokój
Odpowiedzi na ostry stres (katastrofa):
>gwałtowne i często zaskakujące uczucia jak: niepokój, rozdrażnienie,
>napięcie, huśtawka nastrojów lub depresja;
>nawracające i wyraziste wspomnienia przeszłej katastrofy czy urazu, które
pojawiają się nagle;
>doznania somatyczne spowodowane lękiem jak: gwałtowne bicie serca,
>pocenie się, kłopoty z myśleniem, trudności zebrania myśli, a wreszcie
kłopoty ze snem i łaknieniem;
>nadwrażliwość na bodz
ce, które towarzyszyły lub zostały skojarzone z
katastrofą ( np. przy powodzi szum deszczu, czy dz
więk silnika przy wypadku
samochodowym), może temu towarzyszyć obawa, że nieszczęściemoże
zdarzyć się ponownie;
>napięcie w relacjach z innymi ludz
mi, konflikty i kłótnie w pracy i w
rodzinie;
>wyobcowanie, izolowanie się od innych oraz unikanie codziennych czynności;
poczucie winy z powodu ocalenia;
>inne objawy somatyczne jak: bóle głowy, żołądka, mdłości oraz zaostrzenie
objawów chorobowych u osób przewlekle chorujących.
1.Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Helena Sęk ,SCHOLAR
2.Psychologia. Podręcznik akademicki, Jan Strelau, Wyd. GWP
3.Strategie i style radzenia sobie ze stresem w sytuacji kryzysowej, Bassam
Aouil
http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=119
4.http://www.psychiatria.pl/txt/a,3340,2,psychologiczne-aspekty-katastrof#.
UJ5t_IcUKkc
5. http://psychiatra.bydgoszcz.eu/publikacje-dla-pacjenta/stres/wprowadzenie/