STRES PSYCHOLOGICZNY
Stres psychologiczny
Definicja stresu
Pojęcie stresu:
- przedarło się do codzienności
- nie ma jednej obowiązującej definicji
- łączy psychologię, socjologię i
medycynę.
Trzy nurty w określaniu stresu
jako bodziec, sytuacja lub wydarzenie
zewnętrzne o określonych właściwościach
jako reakcja wewnętrzna człowieka, zwłaszcza
reakcja emocjonalna
jako relacja między czynnikami zewnętrznymi, a
właściwościami człowieka
TEORIA STRESU SEYLE GO  stres w
ujęciu biologicznym
Stres - reakcja niespecyficzna (taka sama za każdym razem)
powstająca w odpowiedzi na działanie bodz
ców szkodliwych
(stresorów),
Ogólny Zespół Adaptacyjny (GAS  General Adaptation
Syndrome).
PSYCHOLOGICZNE
KONCEPCJE STRESU
R. LAZARUS I S. FOLKMAN 
transakcyjno  poznawcze ujęcie
Stres - określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana
jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i
zagrażająca jej dobrostanowi.
Ta relacja z otoczeniem podlega ciągłej subiektywnej ocenie: czy jest
ona dla człowieka sprzyjająco  pozytywna, stresująca czy nie ma
znaczenia.
Subiektywna ocena ważniejsza niż czynnik obiektywny.
Ocena pierwotna
Proces oceniania sytuacji stresującej w kategorii:
1) Krzywda / strata - szkoda już zaistniała w postaci
utraconych wartościowych obiektów (samoocena, ocena
społeczna, bliska osoba). Emocje: złość, smutek, żal.
2) Zagrożenie - przewidywane straty. Emocje: strach, lęk i
martwienie się.
3) Wyzwanie - sytuacja może przynieść zarówno szkody jak i
korzyści. Obraz emocjonalny najbardziej złożony (emocje
negatywne jak i pozytywne).
Ocena wtórna
Następny proces poznawczy, przebiega właściwie równocześnie
do oceny pierwotnej
jest to określenie swoich możliwości poradzenia sobie w danej
sytuacji.
3 procesy transakcji stresowej
Radzenie sobie
Ocena poznawcza
Emocje
Radzenie sobie ze stresem
stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki,
mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i
wewnętrznych wymagań, ocenianych przez osobę jako
obciążające lub przekraczające jej zasoby.
Celowa (nie nawyk, odruch) forma aktywności (cel nie
musi być uświadamiany)
Radzenie sobie ze stresem
Dwie funkcje: reguluje emocje (obniżenie napięcia,
łagodzenie, pobudzenie) i umożliwia zlikwidowanie
problemu, czyli stresora (funkcja instrumentalna).
Lazarus i Folkman wyróżniają cztery sposoby radzenia
sobie:
- Bezpośrednie działanie
- Powstrzymanie się od działania
- Poszukiwanie informacji
- Uruchomienie wewnętrznych procesów regulujących
emocje
Folkman, Moskowitz
Pozytywne emocje w stresie jako wynik:
a) pozytywne przewartościowanie  poznawcze przekształcenie
sytuacji stresowej, aby ukazała się w lepszym świetle
b) radzenie sobie skoncentrowane na problemie/ ukierunkowane na
cel  nie rozwiązanie sytuacji stresowej, ale zrobienie czegokolwiek
co pomoże
c) kreowanie pozytywnych zdarzeń i nasycanie zwykłych zdarzeń
pozytywnym afektem
Radzenie sobie skoncentrowane na znaczeniu
Emocje pozytywne  podtrzymują radzenie sobie, dają
wytchnienie, przywracają zasoby
Teoria zachowania zasobów Hobfolla
Celem człowieka jest uzyskiwanie i ochrona
cenionych obiektów - zasobów.
Zasoby  przedmioty, warunki, cechy osobowości
i pokłady energii, które albo są cenione same w
sobie jako potrzebne do przetrwania
(bezpośrednio lub pośrednio), albo służą do
zdobycia owych zasobów umożliwiających
przetrwanie
Teoria zachowania zasobów Hobfolla
Stres  reakcja wobec otoczenia, w którym
istnieje:
- zagrożenie utratą zasobów
- utrata zasobów
- brak wzrostu zasobów po ich zainwestowaniu
Spirala strat, spirala zysków
Przyczyny stresu
Czynnik stresowy - stresor
Podział ze względu na właściwości czasowe:
- zdarzenia jednorazowe
- złożone z faz
- stres chroniczny
Podział ze względu na kontrolowalność:
- kontinuum od niekontrolowalnych po całkowicie
kontrolowalne
Podział ze względu na typy stresorów
Typy stresorów
Dramatyczne wydarzenia o rozmiarze katastrof,
obejmujących całe grupy (np. wojny)
Poważne wyzwania i zagrożenia dotyczące jednostek lub
kilku osób
Drobne, codzienne utrapienia
Drobne, codzienne utrapienia
Kłopoty dnia codziennego redukują dobrostan, są stresogenne i
pogarszają
- ścierają jak gumką odporność
- nasilają dystres odczuwany przy zdarzeniach najważniejszych
Skala Kłopotów Dnia Codziennego (Kanner, Coyne, Schaeffer,
Lazarus, 1981) utworzona na podstawie doniesieć 100 osób w
średnim wieku, przez kolejne 9 miesięcy. Jest lepszym
predyktorem symptomów chorób niż skala wydarzeń
życiowych.
Prawo Yerkesa  Dodsona:
sprawność działania (poziom wykonania) wzrasta, w
miarę wzrostu natężenia pobudzenia (motywacji, lęku,
stresu) do pewnego punktu, po czym zaczyna spadać tak,
że sprawność działania przy wysokim natężeniu jest
niska. Przy zadaniach bardziej złożonych lepsze wyniki
osiąga się przy niższym poziomie pobudzenia, a przy
zadaniach łatwych  wyższych.
Styl radzenia sobie ze stresem
Specyficzna dyspozycja warunkująca zachowanie w tej
szczególnej klasie sytuacji i różnice między ludz
mi,
dotyczące zachowania
Styl - posiadany przez jednostkę charakterystyczny repertuar
strategii radzenia sobie z sytuacjami stresowymi
Strategie - formy zachowania stosowane przez ludzi w
celu zmiany sytuacji lub złagodzenia jej skutków.
Style radzenia sobie ze stresem
(Endler, Parker):
Styl skoncentrowany na zadaniu
Styl skoncentrowany na emocjach
Styl skoncentrowany na unikaniu
Style radzenia sobie
Styl skoncentrowany na zadaniu
podejmowanie aktywnych działań, mających na celu rozwiązanie
problemu przez poznawcze przekształcenie lub próbę zmiany
sytuacji
Style radzenia sobie
Styl skoncentrowany na emocjach
skłonność do koncentracji na sobie, własnych przeżyciach
emocjonalnych (złość, poczucie winy, napięcie)
myślenie życzeniowe i fantazjowanie
Celem jest zmniejszenie napięcia emocjonalnego czasami mogą
nasilać poczucie stresu.
Style radzenia sobie w sytuacjach
stresowych
Styl skoncentrowany na unikaniu
skłonność do wystrzegania się myślenia, przeżywania i
doświadczania tej sytuacji,
styl ten może przyjmować dwie formy:
 angażowanie się w czynności zastępcze, na przykład
oglądanie telewizji, objadanie się, myślenie o sprawach
przyjemnych;
 poszukiwanie kontaktów towarzyskich.
Radzenie sobie ze stresem
Obniżają radzenie sobie:
- emocje negatywne (lęk, depresja, wrogość)  sprzyjają
chorobom somatycznym
- pesymistyczny styl wyjaśniania zdarzeń (wiązanie ich z
własnymi, stałymi negatywnymi właściwościami)  obniża
sprawność immunologiczną