ZESZYTY NAUKOWE WSOWL
Nr 1 (151) 2009 ISSN 1731-8157
"
"
"
Leszek BUDNY"
Piotr SASKA
WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI
W artykule przedstawiono charakterystykę techniczną wybranych min przeciwpiechot-
nych, będących na wyposa\
eniu Armii Rosyjskiej. Opisano ogólną budowę min przeciwpiechot-
nych, ich klasyfikację oraz przeznaczenie. Dokonano szczegółowej analizy poszczególnych ty-
pów min z uwzględnieniem ich elementów składowych oraz parametrów taktyczno - technicz-
nych. Wskazano równie\
miejsca konfliktów zbrojnych, gdzie u\
ywano min przeciwpiechotnych
produkcji rosyjskiej.
Słowa kluczowe: miny przeciwpiechotne Rosji, miny lądowe, zagro\
enie minowe w Afganistanie,
zagro\
enie minowe na Półwyspie Bałkańskim, Konwencja Ottawska 1997
WST
P
Miny lądowe od momentu wprowadzenia na wyposa\
enie wojsk stały się sku-
tecznym środkiem walki, stosowanym przez większość armii świata. Prosta konstruk-
cja, stosunkowo niski koszt wykonania oraz wysoka efektywność sprawiają, \
e są u\
y-
wane zarówno przez armie państw bogatych, jak i ubogich. Miny pozwalają skutecznie
eliminować pojazdy pancerne i kołowe oraz siłę \
ywą przeciwnika.
Długotrwały czas pozostawania w stanie gotowości bojowej, szczególnie
w przypadku min starszego typu sprawia, \
e miny lądowe stanowią powa\
ne zagro\
enie
nie tylko podczas trwania konfliktu, ale równie\
długo po jego zakończeniu. Dlatego te\

ofiarami min są nie tylko \
ołnierze, ale równie\
przypadkowa ludność cywilna. Sku-
teczność min potwierdza między innymi liczba ofiar wojny afgańsko - radzieckiej, pro-
wadzonej w latach 80. XX wieku. Szacuje się, \
e w trakcie jej trwania w wyniku eks-
plozji min zginęło lub zostało rannych 64 tysiące osób.
Ciągły postęp technologiczny sprawia, \
e nowe konstrukcje min lądowych, za-
"
mjr mgr in\
. Leszek BUDNY  Instytut Dowodzenia Wy\
szej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych
kpt. mgr in\
. Piotr SASKA  Wydział Planowania i Koordynacji Badań Naukowych Wy\
szej Szkoły
Oficerskiej Wojsk Lądowych
WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI
równo klasycznych, jak i narzutowych, wyposa\
one są w zapalniki niekontaktowego
działania, czujniki akustyczne, magnetyczne i podczerwieni, co sprawia, \
e są znacznie
groz
niejsze ni\
miny starszych generacji. Producenci min stosują rozwiązania technicz-
ne zapewniające ich zadziałanie praktycznie w ka\
dych warunkach terenowych i atmos-
ferycznych.
Lepsze poznanie konstrukcji min, ich przeznaczenia i zasad działania, techniki
ustawiania, sposobów inicjowania i neutralizacji zwiększa bezpieczeństwo \
ołnierzy
znajdujących się w rejonach występowania i oddziaływania min oraz pozwala na podję-
cie prób bezpiecznego rozminowania terenów po zakończonych konfliktach zbrojnych.
Celem artykułu jest zaprezentowanie min przeciwpiechotnych, będących obec-
nie na wyposa\
eniu armii rosyjskiej.
1. OGÓLNE WIADOMOŚCI O MINACH
Miny1, jako środek in\
ynieryjnego zagro\
enia, słu\
ą do ograniczenia działania
przeciwnika i przeznaczone są do unieszkodliwiania i niszczenia technicznych środków
bojowych, sprzętu mechanicznego, a tak\
e ra\
enia stanu osobowego przeciwnika.
Miny ró\
nią się przeznaczeniem, budową, kształtem oraz wielkością (rys.1, 2
i 3).
Rys. 1. Porównanie wielkości przeciwpiechotnej miny fugasowej
y
ródło: [online]. [dostęp:15.02.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.globalsecurity.org/military/systems/munitions/tatp.htm
Rys. 2. Porównanie wielkości przeciwpiechotnej miny odłamkowej
y
ródło: [online]. [dostęp:15.02.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.globalsecurity.org/military/systems/munitions/tatp.htm
1
 Mina - ładunek materiału wybuchowego zwykle umieszczony w kadłubie (obudowie) przeznaczony
do niszczenia lub uszkodzenia pojazdów, łodzi lub samolotów oraz do niszczenia i ra\
enia siły \
ywej,
którego detonacja następuje pod wpływem oddziaływania sprzętu bojowego lub siły \
ywej po upły-
wie określonego czasu lub w sposób kierowany , Norma Obronna NO-01-A001, Sprzęt in\
ynieryjny.
Klasyfikacja i terminologia, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000, s. 10.
109
Leszek BUDNY, Piotr SASKA
Rys. 3. Porównanie miny przeciwpancernej i przeciwpiechotnej
y
ródło: [online]. [dostęp:15.02.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.globalsecurity.org/military/systems/munitions/tatp.htm
Większość stosowanych min składa się z czterech podstawowych elementów, do
których zaliczamy:
1. Kadłub miny - element miny zawierający materiał wybuchowy.
2. Materiał wybuchowy - związek chemiczny lub mieszanina kilku związków
chemicznych zdolna w odpowiednich warunkach do gwałtownej, postępującej
z du\
ą prędkością reakcji chemicznej, w czasie której wydziela się du\
a ilość
gazów i ciepła.
3. Zapalnik - urządzenie przeznaczone do spowodowania zapalenia lub inicjowania
ładunku materiału wybuchowego określonego rodzaju amunicji, min i innych
środków w \
ądanym miejscu i czasie.
4. Urządzenie zabezpieczające - urządzenie, które zapobiega przypadkowemu za-
działaniu miny.
Dokonując podziału min w zale\
ności od ich przeznaczenia, mo\
emy wyró\
nić2:
1. Miny przeciwpiechotne.
2. Miny przeciwpancerne.
3. Miny przeciwtransportowe.
4. Miny przeciwdesantowe.
5. Miny specjalnego przeznaczenia.
6. Miny sygnalizacyjno-oświetleniowe.
2. SPECYFIKACJA MIN PRZECIWPIECHOTNYCH
Miny przeciwpiechotne3 (antipersonnel mines) przeznaczone są do zwalczania,
uczynienia niezdolnej do działania siły \
ywej przeciwnika, a tak\
e do osłony
i wzmocnienia innych zapór in\
ynieryjnych w celu utrudnienia ich rozpoznania oraz
pokonania.
Ra\
enie stanu osobowego przeciwnika następuje wskutek działanie fali uderze-
niowej powstałej podczas detonacji materiału wybuchowego, jak równie\
przez ra\
enie
siły \
ywej odłamkami (defragmentacja kadłuba miny).
2
Środki minowania i rozminowania, Szefostwo Wojsk In\
ynieryjnych. Sztab Generalny Wojska Pol-
skiego, Warszawa 1978, s. 7.
3
 Mina przeciwpiechotna - mina przeznaczona do zranienia, zabicia lub uczynienia niezdolnej do dzia-
łania siły \
ywej; mo\
e ona detonować w wyniku działania ofiary , Norma Obronna NO-01-A001,
Sprzęt in\
ynieryjny. Klasyfikacja i terminologia, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000,
s. 12.
110
WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI
Konstrukcja min przeciwpiechotnych umo\
liwia ustawienie ich na powierzchni
lub w gruncie pod cienką warstwą maskującą. Większość min przeciwpiechotnych po-
siada zapalniki naciskowego i naciągowego działania (dotyczy min przeciwpiechotnych
samoczynnych) oraz zapalniki elektryczne (miny o działaniu kierowanym).
Miny nowej generacji zawierają elementy uniemo\
liwiające usunięcie ich
z miejsca, a tak\
e mechanizmy samolikwidacji.
Ogólny podział min przeciwpiechotnych przedstawia rys.4.
Miny przeciwpiechotne
Miny klasyczne Miny narzutowe
Miny kierowane Miny samoczynne
Miny odłamkowe Miny fugasowe
Kierunkowego działania Okrę\
nego działania
Rys. 4. Ogólny podział min przeciwpiechotnych
y
ródło: Opracowanie własne
2.1. Mina przeciwpiechotna PMN
Mina PMN (rys.5) to klasyczna, fugasowa mina przeciwpiechotna o działaniu
naciskowym produkowana przez Rosję. Zastąpiła minę PMK-40. Przy zbli\
onej kon-
strukcji ró\
ni się od niej wymiarami i tworzywem, z którego wykonano korpus miny
(tekturę zastąpiono bakelitem).
Kadłub miny wykonany jest z bakelitu koloru czarnego, oliwkowego lub brązo-
wego. Iracka wersja miny (oznaczenie PMN HGE) jest koloru czarnego. Cześć min
PMN odnalezionych na terenie Iraku posiadała zapalniki od węgierskich min Gyata-64.
Mina PMN produkowana jest w Chinach pod nazwą Type 584.
Rys. 5. Mina przeciwpiechotna PMN
y
ródło: [online]. [dostęp:03.10.2008]. Dostępny w Internecie: http://tewton.narod.ru/ mines/pmn.html
4
Poradnik-Rozpoznawanie i zasady postępowania z uzbrojeniem i sprzętem wojskowym występującym
w Iraku, Warszawa 2004, s. 424.
111
Leszek BUDNY, Piotr SASKA
Pokrywa naciskowa miny wykonana jest z gumy i połączona za pomocą cienkiej
opaski metalowej z częścią dolną miny. Zasadniczy materiał wybuchowy miny stanowi
ładunek 200 g trotylu prasowanego.
Mina wykrywalna jest indukcyjnie. Mo\
e posiadać elementy nieusuwalności.
Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny5
1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania
2. Masa całkowita miny [g] - 550
3. Masa ładunku MW [g] - 200
4. Rodzaj zastosowanego MW - trotyl (TNT)
5. Wymiary kadłuba [mm]:
- średnica - 112
- wysokość - 56
6. Materiał kadłuba - bakelit
7. Zapalniki - naciskowego działania z zapałem MD-9
8. Min. siła nacisku [N] - 50-80
9. Strefa ra\
enia [m] - 1-2,0 m
2.2. Mina przeciwpiechotna PMN-2
Mina PMN-2 (rys.6) to kolejna klasyczna, fugasowa mina przeciwpiechotna
o działaniu naciskowym produkowana przez niektóre kraje powstałe po rozpadzie
ZSRR. Wodoszczelny kadłub miny (kolor zielony) wykonany jest z wysokogatunkowe-
go tworzywa sztucznego odpornego na działanie czynników atmosferycznych, do któ-
rego przymocowano element naciskowy (czarny gumowy krzy\
). Mina jest moderniza-
cją miny PMN (zastosowano nowy, odporny na działanie fali uderzeniowej zapalnik).
Zasadniczy ładunek materiału wybuchowego miny stanowi 100 g TG-40 (mieszanka
trotylowo-heksogenowa). Mina jest wykrywalna indukcyjnie6.
Znalazła zastosowanie między innymi w Afganistanie, Angoli, Azerbejd\
anie,
Kambod\
y, Erytrei, Etiopii, Chorwacji, Hondurasie, Libanie, Mozambiku, Nikaragui,
Tad\
ykistanie oraz Tajlandii7.
Rys. 6. Mina przeciwpiechotna PMN-2
y
ródło: [online]. [dostęp:05.10.2008]. Dostępny w Internecie:
http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-2.html
5
=65=5@=K5 1>5?@8?0AK !>25BA:0O @<8O @>B82>?5E>B=0O <8=0 . [online]. [dostęp:
03 paz
dziernika 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines/pmn.html
6
Ibidem, [online]. [dostęp: 05 paz
dziernika 2008]. Dostępny w Internecie:
http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-2.html
7
A. Smith, Landmines and Humanitarian Mine Action. [online]. [dostęp: 10 paz
dzierniak 2008]. Do-
stępny w Internecie: http://www.nolandmines.com/minesPMN2.htm
112
WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI
Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny8,9
1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania
2. Masa całkowita miny [g] - 450
3. Masa ładunku MW [g] - 100
4. Rodzaj zastosowanego MW - TG-40 (RDX10/TNT11)
5. Wymiary kadłuba [mm]:
- średnica - 121
- wysokość - 52
6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne
7. Zapalniki - naciskowego działania z zapałem MD-9
8. Min. siła nacisku [N] - 50-80
9. Strefa ra\
enia [m] - 1-2,0 m
2.3. Mina przeciwpiechotna PMN-3
Mina PMN-3 (rys. 7) jest kolejną miną z rodziny PMN, bardzo podobna do
PMN-2. Zaliczana jest do klasycznych, fugasowych min przeciwpiechotnych
o działaniu naciskowym.
Kadłub miny wykonany całkowicie z wysokogatunkowego tworzywa sztuczne-
go, z charakterystycznym (na ogół koloru czarnego) elementem naciskowym zbli\
onym
kształtem do krzy\
a. Konstrukcja miny umo\
liwia jej ustawienia w ka\
dych warunkach
terenowych i atmosferycznych w zakresie temperatur -40�500 C. Wyposa\
ona jest w
elementy nieusuwalności i samolikwidacji zapewniające jej aktywność bojową przez 12
godzin, 1, 2, 4 lub 8 dób. Mina mo\
e być ustawiana sposobem ręcznym lub mechanicz-
nym za pomocą ustawiaczy min12.
Rys. 7. Mina PMN-3
y
ródło: [online]. [dostęp:06.10.2008]. Dostępny w Internecie:
http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-3.html
8
=65=5@=K5 1>5?@8?0AK !>25BA:0O @<8O @>B82>?5E>B=0O <8=0 -2. [online]. [dostęp:
10 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-2/pmn-2.html
9
PMN mine. W: Wikipedia Wolna Encyklopedia. [online]. [dostęp: 12 listopada 2008]. Dostępny
w Internecie: http://en.wikipedia.org/wiki/PMN_mine
10
RDX (Royal Demolition Explosive) - kruszący materiał wybuchowy o zwiększonej sile działania,
potoczna nazwa heksogen
11
TNT (trinitrotoluen) - kruszący materiał wybuchowy o normalnej sile działania, potoczna nazwa trotyl
12
=65=5@=K5 1>5?@8?0AK !>25BA:0O @<8O @>B82>?5E>B=0O <8=0 -3. [online]. [dostęp:
12 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-2/pmn-3.html
113
Leszek BUDNY, Piotr SASKA
Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny13,14
1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania
2. Masa całkowita miny [g] - 600
3. Masa ładunku MW [g] - 80
4. Rodzaj zastosowanego MW - heksogen (RDX)
5. Wymiary kadłuba [mm]:
- średnica - 122
- wysokość - 54
6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne
7. Zapalniki - naciskowego działania
8. Min. siła nacisku [N] - 150-250
9. Strefa ra\
enia [m] - 1-2,0 m
2.4. Mina przeciwpiechotna PMN-4
Mina PMN-4 (rys. 8) to kolejna mina z rodziny PMN. Zaliczana jest do klasycz-
nych, fugasowych min przeciwpiechotnych o działaniu naciskowym.
Kadłub miny (kolor ciemnoszary) wykonany jest z wytrzymałego tworzywa
sztucznego, który połączono metalową opaską z gumową pokrywą naciskową. Kon-
strukcja miny umo\
liwia jej ustawianie praktycznie w ka\
dych warunkach terenowych
i atmosferycznych. Szczelność miny gwarantuje jej zdolność bojową zarówno pod wo-
dą, jak i na bagnach i torfowiskach do głębokości około 1,5 m. Mina nie posiada ele-
mentów samolikwidacji oraz mechanizmów uniemo\
liwiających usunięcie jej z miejsca
ustawienia Mina mo\
e być ustawiana sposobem ręcznym lub za pomocą śmigłowców15.
Rys. 8. Mina PMN-4
y
ródło: [online]. [dostęp:12.11.2008]. Dostępny w Internecie:
http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-4.html
Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny16
1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania
13
Tam\
e.
14
PMN 3 anti-personnel mine -Technical Description. [w:] Technical Note 08.20/01 Version 1.0.
[online]. [dostęp: 21 listopada 2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.mineactionstandards.org/tnma/TN_08.20_01_2001_PMN_3_(Version_1.0).pdf
15
=65=5@=K5 1>5?@8?0AK !>25BA:0O @<8O @>B82>?5E>B=0O <8=0 -4. [online]. [dostęp:
12 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-2/pmn-4.html
16
Tam\
e.
114
WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI
2. Masa całkowita miny [g] - 300
3. Masa ładunku MW [g] - 50
4. Rodzaj zastosowanego MW - TG-40 (RDX/TNT)
5. Wymiary kadłuba [mm]:
- średnica - 95
- wysokość - 42
6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne
7. Zapalniki - naciskowego działania z zapałem MD-9
8. Min. siła nacisku [N] - 50-150
9. Strefa ra\
enia [m] - 1-2,0 m
2.5. Mina przeciwpiechotna PFM-1
Mina PFM-1 (rys.11) to nowej generacji kasetowa mina przeciwpiechotna
o działaniu naciskowym, nazywana często Butterfly mine, produkcji radzieckiej, przy-
pominająca stosowaną przez Armię Stanów Zjednoczonych minę lądową BLU-43
(rys.12). Obie miny są bardzo podobne kształtem i zasadą działania, jednak\
e stosuje
się w nich inne typy materiałów wybuchowych. Mina jest plastikowym asymetrycznym
pojemnikiem wykonanym z polietylenu o niskiej gęstości, zawierającym płynny mate-
riał wybuchowy VS6-D lub VS-60D o masie 37 g 17.
Rys. 9. Mina PFM-1
y
ródło: [online]. [dostęp:14.11.2008]. Dostępny w Internecie:
http://tewton.narod.ru/mines-2/pfm-1.html
Rys. 10. Mina BLU-43
y
ródło: [online]. [dostęp:14.11.2008]. Dostępny w Internecie:
http//:www.big-ordnance.com/subs/BLU43OD.jpg
17
PFM-1. W: Wikipedia Wolna Encyklopedia. [online]. [dostęp: 14 listopada 2008]. Dostępny
w Internecie: http://pl.wikipedia.org/wiki/PFM-1
115
Leszek BUDNY, Piotr SASKA
Wewnątrz kadłuba znajduje się aluminiowy pobudzacz wybuchowy. Deformacja
polietylenowego kadłuba miny (wskutek np. nadepnięcia przez \
ołnierza) powoduje
gwałtowne uderzenie tłoka w pobudzacz wybuchowy i natychmiastowy wybuch. Skutki
wybuchu zazwyczaj nie są śmiertelne u dorosłych ludzi, ale pozostawiają trwałe obra-
\
enia. Mina produkowana jest w ró\
nych kolorach, przewa\
nie zielonym oraz brązo-
wym, tak\
e niebieskim, czerwonym, czarnym oraz białym.
Istnieje wersja miny o symbolu PFM-1S ulegająca samolikwidacji po określo-
nym czasie, zwykle po 1 do 40 godzin Oba typy min nie mogą być w \
aden sposób roz-
brojone po ich uzbrojeniu18.
Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny19
1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania
2. Masa całkowita miny [g] - 75
3. Masa ładunku MW [g] - 37
4. Rodzaj zastosowanego MW - VS6-D lub VS60-D
5. Wymiary kadłuba [mm]:
- długość - 120
- szerokość - 20
- wysokość - 61
6. Materiał kadłuba - polietylen
7. Zapalniki - MVDM lubVGM-572
8. Min. siła nacisku [N] - 50-250
9. Strefa ra\
enia [m] - 1 m
2.6. Miny przeciwpiechotne typu MON
Miny przeciwpiechotne typu MON klasyfikowane są jako klasyczne, odłamkowe
miny przeciwpiechotne kierunkowego działania. Zaliczamy do nich między innymi ta-
kie miny, jak: MON-50, MON-90, MON-100, MON-200 (liczba przy inicjale oznacza
skuteczny zasięg ra\
enia miny). Przeznaczone są do ra\
enia siły \
ywej przeciwnika
(w szczególności celów grupowych). Największą skuteczność zapewnia, gdy ustawiona
jest na leśnych drogach, ulicach, wąwozach lub dolinach. Miny MON, w odró\
nieniu
od innych min przeciwpiechotnych, mo\
na ustawiać na powierzchni ziemi, a tak\
e ró\
-
nych przedmiotach terenowych (nasypach, słupach energetycznych, drzewach, ścianach
itp.).
2.6.1. Mina przeciwpiechotna MON-50
Mina MON-50 (rys.13) jest klasyczną, odłamkową miną przeciwpiechotną kie-
runkowego działania produkcji byłego ZSRR. W zale\
ności od zastosowanego zapalni-
ka mo\
e być samoczynną (zapalnik naciągowy) lub kierowaną. Swoim kształtem przy-
pomina minę MRUD (Włochy) i M18A1 Claymor (USA). Mina wykonana jest
z tworzywa sztucznego (kolor brązowy lub oliwkowy) i zawiera plastyczny materiał
wybuchowy ukształtowany w sposób kumulacyjny. Posiada dwa niezale\
ne gniazda na
18
Ibidem
19
Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Don t Care, Head-
quarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001, PFM-1
116
WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI
zapalniki (naciągowego działania lub zapalnik elektryczny)20.
W przeciwieństwie do min odłamkowych okrę\
nego działania oddziaływuje
(razi odłamkami) w strefie ra\
enia (rys.13) o kącie około 500 i wysokości 4 m. Zasięg
skutecznego działania miny waha się w granicy około 50 m od miejsca ustawienia.
Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny21,22
1. Typ miny - mina odłamkowa kierunkowego działania
2. Masa całkowita miny [g] - 2000
3. Masa ładunku MW [g] - 700
4. Rodzaj zastosowanego MW - PMW-4
5. Wymiary kadłuba [mm]:
- długość - 220
- grubość - 45
- wysokość - 105
6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne
7. Zapalniki - naciągowego działania; elektryczny
8. Min. siła nacisku [N] - 20-50
9. Strefa ra\
enia:
- sektor [0] - 50
- wysokość [m] - 4,0
- zasięg [m] - 50
Rys. 11. Mina przeciwpiechotna MON-50
y
ródło: [online]. [dostęp:23.10.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.tewton.narod.ru/mines/mon-50.html
2.6.2. Mina przeciwpiechotna MON-90
Mina MON-90 (rys.14) to kolejna mina z rodziny MON. Jest udoskonaloną wer-
sją miny MON-50. Wykonana jest z tworzywa sztucznego koloru zielonego (ciemnozie-
lonego) o bardzo dobrych parametrach wytrzymałościowych.
W minie zastosowano większą ilość ładunku materiału wybuchowego, co spo-
20
=65=5@=K5 1>5?@8?0AK !>25BA:0O @<8O @>B82>?5E>B=0O <8=0 -50. [online]. [dostęp:
12 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/mon-50.html
21
Tam\
e.
22
Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Don t Care, Head-
quarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001, MON-50.
117
Leszek BUDNY, Piotr SASKA
wodowało zwiększenie strefy ra\
enia (zasięg do 90 m).
Ta kierunkowa mina okrę\
nego działania występuje na wyposa\
eniu pododdzia-
łów wojsk in\
ynieryjnych rosyjskiej armii, a tak\
e wojsk specjalnych Specnaz. Naj-
większą skuteczność miny osiąga się ustawiając ją na drogach leśnych, ulicach, wąwo-
zach i dolinach.
Rys. 12. Mina przeciwpiechotna MON-90
y
ródło: [online]. [dostęp:15.11.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.tewton.narod.ru/mines-3/mon-90.html
Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny23,24
1. Typ miny - mina odłamkowa kierunkowego działania
2. Masa całkowita miny [kg] - 12,4
3. Masa ładunku MW [kg] - 6,2
4. Rodzaj zastosowanego MW - PMW-4
5. Wymiary kadłuba [mm]:
- długość - 345
- grubość - 153
- wysokość - 202
6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne
7. Zapalniki - naciągowego działania; elektryczny
8. Min. siła nacisku [N] - 20-50
9. Strefa ra\
enia:
- sektor [0] - 54
- wysokość [m] - 8,0
- zasięg [m] - 90
2.7. Mina przeciwpiechotna OZM-72
Mina OZM-72 (rys.15) zaliczana jest do min grupy OZM, do których zaliczamy
między innymi OZM-3 (rys.16) i OZM-4 (rys.17).
OZM-72 jest klasyczną, odłamkową miną przeciwpiechotną z zapalnikiem na-
23
=65=5@=K5 1>5?@8?0AK !>25BA:0O @<8O @>B82>?5E>B=0O <8=0 -90. [online]. [dostęp:
15 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/mon-90.html
24
Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Don t Care, Head-
quarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001, MON-90.
118
WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI
ciągowego działania (mina samoczynna) i elektrycznym (mina kierowana).
Rys. 13. Mina OZM-72
y
ródło: [online]. [dostęp:25.10.2008]. Dostępny w Internecie:
http://en. wikipedia.org/wiki/Image:OZM.jpg
Występuje na terenach Afganistanu, Angoli, Kambod\
y, Kuby, Erytrei, Etiopii,
Mozambiku, Namibii, Nikaragui, Sudanu, Wietnamu, Jemenu i Zambii25.
Mina działa w podobny sposób jak mina PSM-1. W pierwszej fazie następuję wyrzuce-
nie miny za pomocą znajdującego się w kadłubie miny ładunku miotającego na wyso-
kość około 1,0-1,1 m ponad poziom gruntu, a następnie zadziałanie zasadniczego ła-
dunku materiału wybuchowego, który niszczy kadłub i nadaje du\
ą energię kinetyczną
odłamkom. Mina mo\
e być wyposa\
ona w elementy nieusuwalności.
Rys. 14. Mina OZM-3 Rys. 15. Mina OZM-3
y
ródło: [online]. [dostęp:25.10.2008]. y
ródło: [online]. [dostęp:25.10.2008].
Dostępny w Internecie: Dostępny w Internecie:
http://commons.wikimedia.org/wiki/OZM-3 http://tewton.narod.ru/mines/ozm-4.html
25
A. Smith. Landmines and Humanitarian Mine Action. [online]. [dostęp: 10 listopada 2008]. Dostępny
w Internecie: http://www.nolandmines.com/minesOZM72.htm
119
Leszek BUDNY, Piotr SASKA
Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny26
1. Typ miny - mina odłamkowa okrę\
nego działania
2. Masa całkowita miny [g] - 5000
3. Masa kadłuba miny [g] - 1200
4. Masa ładunku MW [g] - 500
5. Rodzaj zastosowanego MW - trotyl lany z pobudzaczem wybuchowym
6. Wymiary kadłuba [mm]:
- średnica - 108
- wysokość - 172
7. Materiał kadłuba - stalowy
8. Zapalniki naciągowego działania - MUW-2; MUW-3; MUW-4 z zapałem
MD-8A
9. Min. siła nacisku [N] - 10-40
10. Promień ra\
enia [m] - około 30 m
3. MIEJSCA WYST
POWANIA ROSYJSKICH MIN PRZECIWPIECHOTNYCH
Rosja obok Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Chin, Indii i Pakistanu
nale\
y do czołowych producentów min lądowych na Świecie. Dlatego te\
miny prze-
ciwpiechotne wyprodukowane w tym kraju, pomimo istnienia konwencji zakazującej
ich stosowania mo\
na znalez
ć w większości miejsc, w których toczą się konflikty zbroj-
ne (rys. 18).
Obecnie do najbardziej zaminowanych krajów na świecie nale\
y Afganistan. Na
jego terytorium znajduje się około 15 milionów min przeciwpancernych i przeciwpie-
chotnych, a liczba niewybuchów jest równie du\
a i trudna do oszacowania. Miny są tam
odnajdywane wszędzie - na obszarach zurbanizowanych, wiejskich, przemysłowych
oraz w rejonach byłych radzieckich baz wojskowych zabezpieczanych przez rozległe
pola minowe. Większość z u\
ytych min stanowią miny ustawione w latach 1980 - 1992.
Przez ponad 10 lat konfliktu afgańsko  radzieckiego, armia radziecka zało\
yła ok. 30
mln min27. Poza ustawianymi ręcznie i mechanicznie, Rosjanie szeroko stosowali miny
narzutowe rozrzucane z samolotów, śmigłowców oraz rakiet. Głównie wykorzystywano
narzutowe miny przeciwpiechotne, w mniejszym stopniu miny przeciwpancerne. Miny
u\
ywano tak\
e w walkach wewnętrznych między lokalnymi grupami w okresie od 1992
do 1996 r., szczególnie w okolicach Kabulu28. Du\
ą liczbę zastosowanych min spotę-
gowała bliskość największych producentów min na świecie (Chin, Iranu, Rosji i Paki-
stanu). W świadomości walczących zakorzenił się pogląd, \
e pola minowe, zwłaszcza
przeciwpiechotne, są najtańszą metodą zabezpieczenia się przed atakiem wroga.
Miny przeciwpiechotne są równie\
przekleństwem mieszkańców niektórych kra-
jów Półwyspu Bałkańskiego. Są rejony w Chorwacji, Bośni i Kosowie, gdzie rodzice
nie pozwalają dzieciom oddalić się na kilkadziesiąt metrów od domu. Miny ustawiane
26
=65=5@=K5 1>5?@8?0AK !>25BA:0O @<8O @>B82>?5E>B=0O <8=0 -72. [online]. [dostęp:
10 paz
dziernika 2008]. Dostępny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/ozm-72.html
27
S. Kośnik, Zagro\
enie minowe w Afganistanie, [w:]  Zeszyty Naukowe WSOWL nr 4 z 2005 r.,
Wrocław 2005, s. 39.
28
Ibidem, s. 40.
120
WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI
były zarówno przez serbskie i chorwackie wojsko, jak równie\
oddziały partyzanckie
Wyzwoleńczej Armii Kosowa i Bośniaków. Wśród min przeciwpiechotnych u\
ywa-
nych przez strony konfliktów niemałą część stanowiły miny produkcji rosyjskiej lub
miny będące ich wierną kopią. Szacuje się, \
e tylko w Chorwacji w ziemi nadal jest
około 250 tysięcy min.
Rys. 18. Miejsca występowania zagro\
eń minowych na Świecie
y
ródło: [online]. [dostęp:25.10.2008]. Dostępny w Internecie:
www.icbl.org/lm/2005/maps/problem.html
Niekontrolowany sposób rozmieszczenia min, brak dokumentacji sprawozdaw-
czej oraz zaanga\
owanie niewystarczających sił i środków do oczyszczania zaminowa-
nych terenów powoduje, \
e całe regiony (prowincje) kilkunastu krajów nie nadają się
do zamieszkania przez okres co najmniej kilku lub kilkunastu lat. Ró\
norodność kon-
strukcji min powoduje, \
e mogą znajdować się zarówno na polach uprawnych, pastwi-
skach, sadach, ogrodach, jak równie\
w lesie, na drodze czy na szlaku górskim.
PODSUMOWANIE
Miny przeciwpiechotne podobnie jak kilkadziesiąt lat temu są obecnie najtań-
szym środkiem walki na współczesnym polu walki. Ró\
norodność rozwiązań konstruk-
cyjnych, zastosowanie kruszących materiałów wybuchowych o normalnej i zwiększonej
sile działania oraz nowej generacji płynnych materiałów wybuchowych sprawia, \
e mi-
ny mają ciągle szerokie zastosowanie w walce z siłą \
ywą przeciwnika w wielu toczą-
cych się konfliktach zbrojnych na Świecie.
Współczesne miny mogą być wyposa\
one w zapalniki mechaniczne naciskowe-
go i naciągowego działania, zapalniki elektryczne, magnetyczne, zapalniki natychmia-
121
Leszek BUDNY, Piotr SASKA
stowego lub opóz
nionego działania, ze zwłoką lub bez. Ze względu na stosunkowo pro-
stą technologię oraz niski koszt wykonania miny produkowane są prawie przez wszyst-
kie kraje Świata. Orientacyjny koszt wyprodukowania jednej miny to zazwyczaj kilka
lub kilkadziesiąt dolarów amerykańskich. Ich producenci nie mają problemów z rynka-
mi zbytów. Szacuje się, \
e tylko w ostatnich 25 latach wyprodukowano 255 milionów
min lądowych, z czego około 190 milionów stanowiły miny przeciwpiechotne. Naj-
więksi producenci min to: Rosja, Chiny, Stany Zjednoczone, Indie oraz Pakistan.
Z inicjatywy Organizacji Narodów Zjednoczonych 6 czerwca 1996 roku
w Brukseli około 100 państw opracowało, a następnie przyjęło wspólną deklarację do-
prowadzenia do całkowitej delegalizacji i zniszczenia min przeciwpiechotnych. Podjęte
ustalenia dały początek pracom nad dokumentem międzynarodowym, opisującym i re-
gulującym kwestie produkcji min przeciwpiechotnych, ich transferu i u\
ywania.
W dniu 4 grudnia 1997 roku w Ottawie 121 państw podpisało  Konwencję
o zakazie u\
ycia, składowania, produkcji i transferu min przeciwpiechotnych oraz ich
zniszczeniu (tzw. Konwencję Ottawską). Konwencja weszła w \
ycie 1 marca 1999
roku, jednak\
e wiele krajów do dzisiaj konwencji nie ratyfikowało. Wśród nich między
innymi Polska, USA, Chiny oraz Rosja.
LITERATURA
1. Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines
Don t Care, Headquarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri
2001.
2. Gierak K., Miny przeciwpiechotne - broń nadmiernie okrutna. Zarys problemu. [on-
line]. [dostęp: 18 listopada 2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.global.net.pl/20983.xml
3. =65=5@=0O B5E=8:0 !>25BA:>9 @<88 8 >AA88.[online]. [dostęp:03 paz
dzier-
nika 2008]. Dostępny w Internecie: http://web.etel.ru/~saper/index-texnica.html
4. PMN mine. [w:] Wikipedia Wolna Encyklopedia. [online]. [dostęp: 12 listopada
2008]. Dostępny w Internecie: http://en.wikipedia.org/wiki/PMN_mine
5. PMN 3 anti-personnel mine -Technical Description. W: Technical Note 08.20 / 01
Version 1.0.[online]. [dostęp: 21 listopada 2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.mineactionstandards.org/tnma/TN_08.20_01_2001_PMN_3_(Version_1.
0).pdf
6. Poradnik. Rozpoznawanie i zasady postępowania z uzbrojeniem i sprzętem wojsko-
wym występującym w Iraku, Warszawa 2004
7. Smith A., Landmines and Humanitarian Mine Action. [online]. [dostęp: 10 listopada
2008]. Dostępny w Internecie: http://www.nolandmines.com
8. Sprzęt in\
ynieryjny. Klasyfikacja i terminologia. Norma Obronna NO-01-A001, Mi-
nisterstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000
9. Środki minowania i rozminowania, Szefostwo Wojsk In\
ynieryjnych. Sztab Gene-
ralny Wojska Polskiego, Warszawa 1978
122
WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI
SELECTED RUSSIAN ANTIPERSONNEL MINES
Summary
Mines still remain a very dangerous weapon employed in a number of conflicts throughout the
world. Polish troops participate in peacekeeping and stabilisation missions where different
mines pose a deadly threat to them. The article presents distinctive Russian antipersonnel
mines. The authors provide details pertaining to the different types of mines. Further in the
article, the components and tactical parameters of individual mines are discussed.
Artykuł recenzował: ppłk dr hab. in\
. Dariusz SKORUPKA
123