Autorzy: Ma"gorzata �aszczyca
GraŻyna Skirmuntt
TEST PRZED PRÓBNŃ MATURŃ 2007
PRZYK�ADOWY ARKUSZ
EGZAMINACYJNY Z BIOLOGII
Arkusz II
ARKUSZ II
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy: 120 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdę, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron. Ewen-
tualny brak zg"oĘ przewodniczącemu zespo"u nadzorującego
egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz czytelnie w miejscu na to przeznaczo-
nym przy kaŻdym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. UŻywaj d"ugopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie uŻywaj korektora.
5. B"�dne zapisy wyraęnie przekreĘl.
6. Pami�taj, Że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
7. Podczas egzaminu moŻesz korzysta� z o"ówka i gumki
(wy"ącznie do rysunków) oraz linijki.
Za rozwiązanie
�yczymy powodzenia!
wszystkich zadał

moŻna otrzyma�
"ącznie 50 punktów.
Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.
Biologia. Arkusz II
2
Zadanie 26. (2 pkt)
Rysunek przedstawia schemat budowy komórki.
Ęciana komórkowa
Podaj po dwie widoczne na rysunku cechy budo-
wakuola
wy, Ęwiadczące o tym, Że przedstawiona komórka:
leukoplast
a) naleŻy do organizmu eukariotycznego
siateczka
Ęródplazmatyczna
jądro komórkowe
b) jest komórką roĘlinną
aparat Golgiego
chloroplast
mitochondrium
Zadanie 27. (3 pkt)
Tkanki mi�Ęniowe kr�gowców mają wiele cech wspólnych, ale równieŻ róŻnią si� szczegó"ami bu-
dowy i sposobami funkcjonowania.
Skonstruuj i wype"nij tabel� porównującą dwie cechy budowy i dwie cechy funkcjonowania tka-
nek mi�Ęniowych.
Zadanie 28. (2 pkt)
Schemat w uproszczony sposób przedstawia przebieg fotosyntezy.
H2O b
fotodysocjacja wody a
Ęwiat"o
cykl
redukcja NADP
Calvina
ATP
synteza ATP
trioza
faza niezaleŻna
faza Ęwietlna
bezpoĘrednio od Ęwiat"a
(Łród"o: Trojan P. (red.). Biologia. Warszawa 1992)
www. operon. pl
Biologia. Arkusz II
3
Podaj nazwy związków oznaczonych na schemacie literami a i b oraz okreĘl ich rol� w procesie
syntezy asymilatów.
Zadanie 29. (3 pkt)
Schemat w uproszczony sposób przedstawia losy w�glowodanów w organizmie.
ATP
mi�sieł

wątroba
jelito
cienkie
(Na podstawie: Muller J., Stawił
ski W., Palka S. Obserwacje i doĘwiadczenia w nauczaniu biologii.
Fizjologia zwierząt. Warszawa 1992)
Opisz jednym zdaniem procesy fizjologiczne zachodzące w jelicie cienkim, wątrobie i mi�Ęniach.
Zadanie 30. (2 pkt)
WĘród bakterii jest wiele gatunków uzyskujących energi� w wyniku oddychania beztlenowego.
Podaj jeden przyk"ad bakterii beztlenowej. Nazwij wszystkie produkty oddychania tej bakterii.
Zadanie 31. (1 pkt)
Kupione w sklepie pieczarki przygotowuje si� do celów kulinarnych obierając z kapelusza wierzch-
nią warstw�, potocznie nazywaną skórką.
WyjaĘnij, dlaczego uŻycie terminu  skórka w odniesieniu do grzybów biolog uzna za nieprawid"owe.
www. operon. pl
Biologia. Arkusz II
4
Zadanie 32. (2 pkt)
Charakterystyczną cechą budowy kwiatów
roĘlin nasiennych jest zaląŻek.
okienko
Zdecyduj, czy przedstawiony na rysunku
zaląŻek naleŻy do roĘliny nagonasiennej
czy okrytonasiennej i wskaŻ cech� budowy
os"onki
zaląŻka charakterystyczną dla wybranej
grupy.
woreczek
zaląŻkowy
oĘrodek
Zadanie 33. (3 pkt)
W cyklu rozwojowym roĘlin powszechna jest przemiana pokoleł
. PoniŻej wymieniono terminy
związane z cyklem rozwojowym pewnej roĘliny.
plemnik, rodnia, zarodnia, plemnia, splątek, zarodnik, gametofit, sporofit, seta, mejoza, komórka jajowa
Podaj nazw� grupy organizmów (typu lub gromady), której dotyczą wymienione poj�cia, i na-
rysuj schemat cyklu rozwojowego tej roĘliny, wykorzystując wszystkie terminy.
www. operon. pl
Biologia. Arkusz II
5
Zadanie 34. (1 pkt)
Rysunek przedstawia schematyczne przekroje poprzeczne "odyg roĘlin nasiennych.
XY
a
b
c
Wybierz odpowiedę zawierającą poprawne informacje dotyczące obu rysunków.
Odpowiedę Rysunek X Rysunek Y
A �odyga roĘliny jednoliĘciennej, �odyga roĘliny dwuliĘciennej,
literą b oznaczono drewno literą a oznaczono "yko
B �odyga roĘliny dwuliĘciennej, �odyga roĘliny jednoliĘciennej,
literą c oznaczono miazg� wiązkową literą b oznaczono drewno
C Literą a oznaczono drewno, �odyga roĘliny dwuliĘciennej,
b  "yko, c  miazg� wiązkową brak miazgi
D �odyga roĘliny okrytonasiennej, �odyga roĘliny nagonasiennej,
literą c oznaczono miazg� wiązkową literą b oznaczono drewno
Zadanie 35. (1 pkt)
Zaznacz trzy cechy, które charakteryzują wszystkie owady.
a) aparat g�bowy typu gryzącego
b) 3 pary odnóŻy krocznych
c) 2 pary skrzyde"
d) rozwój z"oŻony
e) cia"o podzielone na 3 tagmy: g"ow�, tu"ów i odw"ok
f) roĘlinoŻernoĘ�
g) krótki cykl Życiowy
Zadanie 36. (1 pkt)
Sowy są drapieŻnikami, polują na gryzonie i inne drobne ssaki, ptaki, w�Że, jaszczurki, Żaby, a na-
wet owady i ryby. Kiedy tylko moŻliwe, sowy po"ykają zdobycz w ca"oĘci, razem z sierĘcią, pióra-
mi, koĘ�mi itp. Nast�pnego dnia cz�Ęci niedające si� strawi�, zbite w kluskowatą wypluwk�, są usu-
wane z Żo"ądka. Wypluwki są ęród"em wielu informacji naukowych, na przyk"ad o diecie sów.
Podaj inny niŻ analiza diety sów przyk"ad naukowego wykorzystania analizy wypluwek.
www. operon. pl
Biologia. Arkusz II
6
Zadanie 37. (2 pkt)
Zwierz� A
Ma dobry w�ch, wzrok i s"uch. Znaczną cz�Ę� dnia sp�dza na lenistwie, Ępi kilkanaĘcie godzin na do-
b�. Nie posila si� regularnie, czasem nie je nawet kilka dni. Chodzi na palcach i jest bardzo szybkie.
SierĘ� na grzbiecie ma ciemniejszą barw� niŻ na brzuchu.
Zwierz� B
SpoŻywanie posi"ku zajmuje mu znaczną cz�Ę� dnia. Pokarm starannie rozciera z�bami policzkowy-
mi. Szybko biega i zawsze jest czujne. �yje w stadach, cz�sto si� przemieszcza, a m"ode, krótko
po urodzeniu, zdolne są do w�drówek.
Oceł
, które z opisanych zwierząt jest roĘlinoŻercą. Odpowiedę uzasadnij dwoma argumentami
sformu"owanymi na podstawie wybranych z tekstu dwóch cech zwierz�cia.
Zadanie 38. (3 pkt)
Schemat przedstawia mechanizm uwalniania erytropoetyny z nerki w odpowiedzi na niskie ciĘnienie
parcjalne tlenu (pO2).
krwotoki lub przebywanie
na wysokoĘciach  zmniejszenie
niskie pO2
iloĘci tlenu dostarczonego do tkanek
wzrost dop"ywu
tlenu do tkanek
wzrost liczby erytropoetyna 
krwinek czerwonych pobudzenie tworzenia
erytropoetyna
w uk"adzie krąŻenia hemocytoblastów
nerka
(Na podstawie: Solomon E. P., Berg L. R., Martin D. W., Ville C. A. Biologia. Warszawa 1987)
WyjaĘnij zaleŻnoĘci mi�dzy:
a) wysokoĘcią nad poziomem morza a ciĘnieniem parcjalnym tlenu w powietrzu
b) zwi�kszonym wydzielaniem erytropoetyny a przebywaniem na duŻych wysokoĘciach
www. operon. pl
Biologia. Arkusz II
7
c) wzrostem liczby czerwonych krwinek w uk"adzie krąŻenia a wydolnoĘcią fizyczną organizmu
Zadanie 39. (2 pkt)
Miano przeciwcia"
10 000
Na wykresie przedstawiono miano przeciwcia"
z grupy IgG wytwarzanych w odpowiedzi na dwu-
krotne podanie antygenu.
Uzasadnij s"uszno� dwukrotnego podawania
IgG
antygenu (szczepienie i doszczepianie) w celu
100
zwi�kszenia odpornoĘci swoistej organizmu.
1
0,01
0 10 20 30 40
Dni
pierwsze drugie
podanie antygenu podanie antygenu
(Na podstawie: Mackiewicz S., Wiktorowicz K.
Immunologia w zarysie. Warszawa 1990)
Zadanie 40. (2 pkt)
CiĘnienie w p"ucach (m3)
Wykresy przedstawiają zmiany ci-
Ęnienia powietrza w p"ucach i zmian�
wdech wydech
obj�toĘci p"uc podczas wdechu i wy-
dechu.
Opisz zaleŻnoĘ� mi�dzy ciĘnieniem
powietrza panującym w p"ucach
101
a zmianą obj�toĘci p"uc podczas
wdechu. WyjaĘnij bezpoĘrednią
przyczyn� nap"ywu powietrza
do p"uc.
Zmiana obj�toĘci p"uc (cm3)
wdech wydech
500
www. operon. pl
Biologia. Arkusz II
8
Zadanie 41. (1 pkt)
Rysunek przedstawia odruch chwytny
ludzkiego noworodka. U cz"owieka od-
ruch ten zatraci" swoje pierwotne znacze-
nie biologiczne.
Opisz, jakie znaczenie przystosowaw-
cze ma odruch chwytny u noworod-
ków ma"p cz"ekokszta"tnych.
Zadanie 42. (3 pkt)
W tabeli zestawiono dane demograficzne dotyczące liczby ludnoĘci w Polsce w latach 1965 2003.
Rok 1965 1970 1980 1990 1995 2000 2001 2002 2003
Liczba
ludnoĘci 31551 32658 35735 38183 38609 38254 38242 38219 38191
[tys.]
(Łród"o:  Ochrona Ęrodowiska 2004 . GUS. Warszawa 2004)
Przedstaw na wykresie dane z tabeli i zinterpretuj go.
www. operon. pl
Biologia. Arkusz II
9
Zadanie 43. (2 pkt)
Rysunek przedstawia przebieg procesu
translacji.
Podaj symbole literowe zasad azoto-
Met
wych wchodzących w sk"ad nukleoty-
dów antykodonu komplementarnego
do kodonu w miejscu A oraz wyjaĘnij
znaczenie procesu translacji w eks-
presji informacji genetycznej.
C
U A
U
U
U
U
A
U
G
A U
A
P
Zadanie 44. (3 pkt)
Na schemacie zilustrowano jeden z mechanizmów regulacji ekspresji genów u bakterii. Cyfra-
mi 1, 2, 3 oznaczono enzymy katalizujące rozk"ad laktozy wykorzystywanej przez bakterie.
promotor regulator terminator promotor operator gen I gen II gen III terminator
DNA
rozpoczyna si� transkrypcja
transkrypcja
polimeraza
translacja
RNA
transkrypcja
translacja
1 2
3
bia"ko regulatorowe
laktoza
laktoza "ączy si�
z bia"kiem regulatorowym
(Na podstawie: Nalepa G. Genetyka. Gliwice 1995)
Opisz ciąg zdarzeł
i ich skutki w sytuacji, gdy wszystkie cząsteczki laktozy zostaną wykorzysta-
ne przez bakterie. W opisie wykorzystaj terminy biologiczne ze schematu.
1. ............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
2. ............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
3. ............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
www. operon. pl
mRNA
Biologia. Arkusz II
10
Zadanie 45. (2 pkt)
Rysunek przedstawia rodowód pewnej rodziny, w której wystąpi"a choroba genetyczna (osoba ozna-
czona na schemacie gwiazdką).
*
 kobieta  m�Żczyzna
zdrowa zdrowy
 chorzy  zdrowi nosiciele jednego
zmutowanego genu
Wybierz spoĘród podanych jedną chorob�, której sposób dziedziczenia pasuje do przedstawione-
go rodowodu oraz podaj genotypy rodziców osoby chorej (oznaczonej w rodowodzie gwiazdką).
a) mukowiscydoza
b) hemofilia
c) zespó" Downa
d) choroba Huntingtona
Zadanie 46. (1 pkt)
Geny P, R i Q są sprz�Żone ze sobą. Cz�stoĘ� crossing-over mi�dzy genami P i R wynosi 26%, mi�-
dzy P i Q 11%, mi�dzy R i Q 15%.
Ustal kolejnoĘ� u"oŻenia genów na chromosomie.
Zadanie 47. (2 pkt)
Wykres przedstawia krzywe wzrostu populacji. Li-
nia przerywana to krzywa obliczona na podstawie
Liczebno�
wskaęnika p"odnoĘci, linia ciąg"a  krzywa wynika-
jąca z rzeczywistych pomiarów.
WyjaĘnij, z czego wynika róŻnica w przebiegu
obu krzywych, podając dwa czynniki wp"ywają-
ce na rzeczywiste tempo rozrodu populacji.
Czas
(Na podstawie: Gr�becki A. Ogólne zasady
biologii. Warszawa 1986)
www. operon. pl
Biologia. Arkusz II
11
Zadanie 48. (2 pkt)
Rysunek przedstawia dzikiego go"�bia skalnego (poĘrodku) i pochodzące od niego róŻne rasy go"�bi
hodowlanych.
(Na podstawie: Gr�becki A. Ogólne zasady biologii. Warszawa 1986)
Oceł
i uzasadnij, czy przedstawione na rysunku rasy go"�bi powsta"y w wyniku doboru natu-
ralnego czy sztucznego oraz podaj w"asny przyk"ad dzia"ania takiego doboru.
Zadanie 49. (1 pkt)
Cz"owiek rozumny (Homo sapiens) naleŻy do rz�du naczelne, podrz�du cz"ekokszta"tne, rodziny
cz"owiekowate, rodzaju cz"owiek.
Wybierz spoĘród wymienionych poniŻej cech� charakterystyczną wy"ącznie dla organizmów
naleŻących do gatunku Homo sapiens.
a) 32 z�by sta"e
b) zjawisko prawo- i lewor�cznoĘci
c) wysklepiona stopa i brak przeciwstawnego palucha
d) stereoskopowe widzenie
e) umiej�tnoĘ� wtórnej obróbki narz�dzi
www. operon. pl
Biologia. Arkusz II
12
Zadanie 50. (1 pkt)
Rysunek przedstawia przebieg doĘwiadczenia.
kie"kujące
nasiona rzeŻuchy
gleba
z nasypu kolejowego gleba z pobocza gleba z ha"dy gleba
obok zak"adów autostrady kopalnianej ogrodowa
przemys"owych
(Na podstawie: Walentył
ska I. Praktyczne przygotowanie do ochrony Ęrodowiska.
Zestaw �wiczeł
z zakresu ochrony i kszta"towania Ęrodowiska
dla klas IV VIII szko"y podstawowej. Bielsko-Bia"a 1995)
Przedstaw problem badawczy do tego doĘwiadczenia.
Zadanie 51. (2 pkt)
W ostatnich latach na Ęwiecie i w Polsce dramatycznie spada róŻnorodnoĘ� genetyczna, róŻnorod-
noĘ� odmian i ras roĘlin i zwierząt hodowlanych. NiegdyĘ w Indiach uprawiano oko"o 30 tysi�cy ga-
tunków i odmian ryŻu, obecnie tylko 10 gatunków dostarcza 75% produkcji ryŻu. W USA, w porów-
naniu do danych z początku XX wieku, za produkcj� warzyw odpowiada jedynie 3% uprawianych
kiedyĘ warzyw.
Podaj jedną przyczyn� i jeden skutek spadku róŻnorodnoĘci genetycznej gatunków hodowla-
nych.
www. operon. pl