Autor: Renata Antosik
TEST PRZED PRÓBNŃ MATURŃ 2007
PRZYK�ADOWY ARKUSZ
EGZAMINACYJNY
Z WIEDZY O SPO�ECZEĄSTWIE
Arkusz II
ARKUSZ II
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy: 150 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Prosz� sprawdzi�, czy arkusz egzaminacyjny zawiera
11 stron. Ewentualny brak naleŻy zg"osi� przewodniczącemu
zespo"u nadzorującemu egzamin.
2. Prosz� uwaŻnie czyta� wszystkie polecenia.
3. Odpowiedzi naleŻy zapisa� czytelnie w miejscu na to
przeznaczonym przy kaŻdym zadaniu.
4. Prosz� pisa� tylko w kolorze czarnym; nie pisa� o"ówkiem.
5. Nie wolno uŻywa� korektora.
6. B"�dne zapisy trzeba wyraęnie przekreĘli�.
7. Wszelkie notatki naleŻy sporządza� tylko w brudnopisie,
który nie b�dzie oceniany.
Za rozwiązanie
�yczymy powodzenia!
wszystkich zadał

moŻna otrzyma�
"ącznie
50 punktów.
Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
2
Zadanie 26. (1 pkt)
Na podstawie fragmentów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w"asnej wiedzy wykonaj
polecenie.
PREAMBU�A
W trosce o byt i przysz"oĘ� naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku moŻliwoĘ� suwerennego
i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski  wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,
zarówno wierzący w Boga b�dącego ęród"em prawdy, sprawiedliwoĘci, dobra i pi�kna, jak i nie po-
dzielający tej wiary, a te uniwersalne wartoĘci wywodzący z innych ęróde", równi w prawach i w po-
winnoĘciach wobec dobra wspólnego  Polski, wdzi�czni naszym przodkom za ich prac�, za walk�
o niepodleg"oĘ� okupioną ogromnymi ofiarami, za kultur� zakorzenioną w chrzeĘcijał
skim dziedzic-
twie Narodu i ogólnoludzkich wartoĘciach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej
Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekaza� przysz"ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad ty-
siącletniego dorobku, z"ączeni wi�zami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po Ęwiecie, Ęwia-
domi potrzeby wspó"pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich do-
Ęwiadczeł
z czasów, gdy podstawowe wolnoĘci i prawa cz"owieka by"y w naszej Ojczyęnie "amane,
pragnąc na zawsze zagwarantowa� prawa obywatelskie, a dzia"aniu instytucji publicznych zapew-
ni� rzetelnoĘ� i sprawnoĘ�, w poczuciu odpowiedzialnoĘci przed Bogiem lub przed w"asnym sumie-
niem, ustanawiamy Konstytucj� Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla pał
stwa
oparte na poszanowaniu wolnoĘci i sprawiedliwoĘci, wspó"dzia"aniu w"adz, dialogu spo"ecznym
oraz na zasadzie pomocniczoĘci umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.
Łród"o: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
WskaŻ cztery zjawiska i wydarzenia historyczne, mające wp"yw na polską ĘwiadomoĘ� narodową,
do których odwo"ują si� autorzy preambu"y.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 27. (3 pkt)
Przeczytaj zamieszczony poniŻej tekst i wykonaj polecenia.
[...]
ZachowaliĘmy toŻsamoĘ� narodową nie tylko dzi�ki powstał
czym zrywom, które mobilizowa"y
narodową toŻsamoĘ�, ale takŻe dzi�ki ciąg"oĘci w dziedzinie sztuki. Sztuka nie tylko wyraŻa"a toŻ-
samoĘ� narodową, ale teŻ ją umacnia"a i kszta"towa"a. Zw"aszcza literatura. Aby dzisiaj podbija�
Ęwiat poprzez sztuk�, wcale nie trzeba by�  wypranym z narodowych uwarunkował
i robi� to tak,
jak robią Amerykanie. Andrzej Wajda jest chory na polskoĘ� i dzi�ki tej polskoĘci zdoby" mi�dzy-
narodową s"aw�.
[...]
OĘmieszanie w"asnych wad jest konieczne, takŻe dla w"aĘciwego kszta"towania ĘwiadomoĘci na-
rodowej. �wiadczy teŻ w jakiejĘ mierze o wielkoĘci spo"eczeł
stwa i narodu. Uznawanie zaĘ kaŻdej
krytycznej uwagi za obraz� narodową Ęwiadczy o kompleksach. To jednak problem bardziej skom-
plikowany. Sztuka moŻe i powinna u"atwia� kontakt mi�dzy ludęmi o innej mentalnoĘci, róŻnych
spo"eczeł
stw, a takŻe innych religii. W gruncie rzeczy zmierzamy do Ęwiata  nie wiem, czy rzeczy-
wiĘcie globalnego  ale na pewno w znacznie wi�kszym stopniu zintegrowanego. Przynajmniej
www. operon. pl
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
3
w cz�Ęciach tego Ęwiata nast�puje integracja europejska, która nie jest toŻsama z procesem globa-
lizacji. Aby ta integracja mia"a autentyczny, g"�boki charakter  nie tylko polityczno-ekonomiczny,
co jest oczywiĘcie takŻe bardzo waŻne  konieczne jest zbliŻenie kulturowe. Otwarcie na innoĘ�,
zrozumienie, Że inaczej nie oznacza ęle. Nikt nie ma monopolu na s"usznoĘ�.
Łród"o: Z prof. Bohdanem Dziemidokiem, dyrektorem Instytutu Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Gdał
skiego,
laureatem tegorocznej Naukowej Nagrody im. Jana Heweliusza, rozmawia Beata Czechowska-Derkacz,
Biuletyn Ministra Edukacji i Nauki, 4/2005.
27.1. (1 pkt)
WyjaĘnij przedstawioną przez autora zaleŻnoĘ� pomi�dzy sztuką a toŻsamoĘcią narodową.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27.2. (2 pkt)
WyjaĘnij, dlaczego  zdaniem autora  naleŻy Ęmia� si� z w"asnych wad (podaj dwie przyczyny).
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 28. (3 pkt)
Przeczytaj tekst i na jego podstawie wykonaj polecenia.
U ęróde" mechanizmów kszta"tujących toŻsamoĘ� spo"eczeł
stwa, Żyjącego w kraju pó"suweren-
nym i dąŻącego do odzyskania rzeczywistej suwerennoĘci, leŻa"a powszechna akceptacja dla po-
stawy patriotyzmu obronnego  patriotyzmu walki  Ęmiertelnej gry w obronie Ojczyzny, osaczo-
nej, opuszczonej i oszukanej przez europejskie otoczenie. Ta formu"a patriotyzmu stanowi trzon
polskoĘci i jest nadal wzmacniana przez wielką literatur� XIX-wieczną, powsta"ą g"ównie w sytu-
acji walki o niepodleg"o�.
Czas transformacji zapoczątkowany 1989 rokiem jest równoczeĘnie czasem transformacji pol-
skiej toŻsamoĘci. Wynikającej zarówno ze skonfrontowania naszych wewn�trznych, jak i zewn�trz-
nych relacji. Nasza  doĘrodkowa ,  obronna polskoĘ� zosta"a w pierwszym rz�dzie zderzona ze
zmianami wewnątrz kraju, jak: zmiana ustroju, organizacji suwerennego pał
stwa, gospodarki, od-
blokowanie milczenia wokó" mniejszoĘci etnicznych, równieŻ przetasował
spo"ecznych i g"�bokiej
weryfikacji cech wyznaczających pozycje usytuowania spo"ecznego. Te zmiany os"abia"y  we-
wn�trzne ,  skierowane na samych siebie , tradycyjne wymiary toŻsamoĘci, rwa"o wi�zi zawiązy-
wane wedle obowiązujących do niedawna, np. opozycyjnych kryteriów. Odmienne konfrontacje
wynika"y z otwarcia wobec Ęwiata zewn�trznego, jak: otwarcie granic, uwolnienie informacji
od cenzury, wymiana i kooperacja ze Ęwiatem zewn�trznym, co prowadzi"o cz�sto do bardzo bole-
snych i trudnych przewartoĘciował
. ToŻsamoĘ� budowaną wokó" osi trwania i kontynuacji mia"a
zastąpi� toŻsamoĘ� budowana wokó" osi róŻnic i granic, toŻsamoĘ� zwróconą ku przesz"oĘci i b�-
dącą instrumentem przetrwania, toŻsamoĘ� skierowana ku przysz"oĘci  wspomagająca przebudo-
w� i zmian�.
www. operon. pl
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
4
Psychologowie oceniają, Że stan wspó"czesnej toŻsamoĘci Polaków przypomina sytuacj�  ru-
chomych piasków , panuje doĘ� powszechne przekonanie, iŻ z dotychczasowego dziedzictwa kul-
turowego wiele trzeba odrzuci�, a w zamian jeszcze wi�cej wartoĘci dotąd nieobecnych naleŻy
przyswoi�. Oznacza to dalej, Że w ĘwiadomoĘci spo"ecznej dominuje stan otwarcia na zmiany (np.
niedoceniane przez polityków gotowoĘ� zmian na wsi), ĘwiadomoĘ� ich koniecznoĘci. W kontekĘcie
dokonujących si� procesów, a w szczególnoĘci perspektywy cz"onkostwa w Unii, jest to zjawisko
pozytywne, ale nie dostrzegane przez publicystyk� czy polityków. Ta gotowoĘ� zmiany k"óci si�
równieŻ z eksponowaną, g"ównie przez narodowo zorientowane ugrupowania polityczne dyrekty-
wą  walki o obron� , ale powstaje pytanie: Czego obron�? Czy w"aĘnie tej formu"y toŻsamoĘci
skupionej wokó" wartoĘci przetrwania kultywowanej w czasie zamkni�cia i osaczenia? Wtedy by"a
ona oczywista i niezb�dna. Teraz moŻe lepiej by"oby nie walczy�, a zabiega� o ukorzenienie tych
ruchomych piasków. ToŻsamoĘ� wojowników naleŻy zmodyfikowa� w kierunku toŻsamoĘci obywa-
teli, a patriotyzm obronny na patriotyzm obywatelski. Odwaga burzenia i sprzeciwu niezb�dna
w czasie walki o wolnoĘ� okaza"a si� dla wielu z nas "atwiejsza niŻ odwaga budowania i obywatel-
skiej s"uŻby, a obchodzenie prawa stanu wojennego "atwiejsze od podporządkowania si� prawu
pał
stwa suwerennego.
Mimo up"ywu lat, które dzielą nas od punktu zwrotnego w naszej historii, te dwie osie nadal
funkcjonują w ĘwiadomoĘci zbiorowej, moŻna by rzec konkurują ze sobą. Relacje mi�dzy naroda-
mi w fazie przed transformacyjnej zosta"y zadekretowane uk"adami wielkich tego Ęwiata, po 1989
roku naleŻa"o te relacje okreĘli� poprzez otwarcie na innych, samemu naleŻa"o wyznaczy� swoje
miejsce wzgl�dem europejskiego otoczenia. To przepoczwarzanie wyobraŻeł
o sobie i innych by"o
bardzo bolesne i zaowocowa"o kryzysem toŻsamoĘci Polaków, w szczególnoĘci ludzi m"odych.
Łród"o: E. Skotnicka-Ilasiewicz, Czynniki formacji i deformacji toŻsamoĘci narodowej Polaków,
w: ToŻsamoĘ� narodowa Polaków w przysz"ej Europie, red. P. Gulczył
ski, B. Loba, Warszawa 2002.
28.1. (2 pkt)
WyjaĘnij, jaki wp"yw na kszta"t polskiej toŻsamoĘci narodowej wywar"y przemiany polityczno-go-
spodarcze po 1989 roku.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28.2. (1 pkt)
Odpowiedz, w jakim kierunku zdaniem autorki powinna zmierza� modyfikacja polskiej toŻsamoĘci
narodowej.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www. operon. pl
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
5
Zadanie 29. (2 pkt)
Na podstawie zamieszczonego tekstu wykonaj polecenie.
W naukach spo"ecznych inni pojawiają si� najcz�Ęciej jako obcy  ci, wobec których zajmu-
je si� postaw� nacechowaną podejrzliwoĘcią lub wr�cz wrogoĘcią. Badacze stawiają sobie za-
danie zg"�bienia istoty ęróde" owej niech�ci do obcych, jej spo"ecznych i kulturowych uwarun-
kował
. Obok innoĘci negatywnej, innoĘci rozumianej jako synonim obcoĘci istnieje jednakŻe
ca"a sfera odniesieł
do innych, w których dominuje innoĘ� pozytywna. Jest to sfera kultury ar-
tystycznej. Pisząc, iŻ kultura artystyczna jest tą sferą, w której dominują pozytywne odniesie-
nia do innych, mam na myĘli nie to, Że w utworach literackich, filmach, obrazach itd. cz"onko-
wie innych nacji, grup religijnych, rasowych czy etnicznych przedstawiani są na ogó"
pozytywnie (twierdzenie takie jest jawnie fa"szywe), lecz to, Że inni  inne nacje, grupy etnicz-
ne, religijne, rasowe  postrzegani poprzez pryzmat ich kultury artystycznej stają si� innymi-
-bliskimi. Odmienne prawid"owoĘci dotyczą postaw wobec innych kszta"towanych przez pry-
zmat doĘwiadczeł
wyniesionych z historii (w potocznym znaczeniu tego s"owa) lub polityki.
Na przyk"ad doĘwiadczenia historyczne znacznej cz�Ęci wspó"czesnych Polaków sprawiają, Że
w ich odniesieniach do Rosjan i Rosji w sferze polityki dominuje rezerwa, niech�� czy wr�cz
wrogoĘ�, podczas gdy ci sami Rosjanie lub Niemcy postrzegani w perspektywie dokonał
ich
kultury  Dostojewskiego lub Bacha stają si� niewspó"miernie bliŻsi (i to mimo nieprzychylne-
go nastawienia do Polaków samego Dostojewskiego). W takim znaczeniu mówi� tu o kulturze
artystycznej jako sferze pozytywnych odniesieł
do innych [...]. Zwracam uwag�, Że przytoczo-
ne tu przyk"ady odnoszą si� do specyficznego  uŻycia elementów kultury artystycznej nie zaĘ
 ca"ej tej kultury. Kultura artystyczna staje si� sferą pozytywnego odniesienia, tylko w pew-
nych sytuacjach, tylko o tyle, o ile funkcjonuje jako element dziedzictwa ogólnospo"ecznego,
w tym wi�kszym stopniu w im wi�kszą autonomi� zachowuje ona wobec zjawisk politycznych,
lub mówiąc to samo inaczej, w im wi�kszym stopniu podstawą jej upami�tnienia stają si� war-
toĘci estetyczne.
Łród"o: A. Szpocił
ski, Kultura wobec kr�gów toŻsamoĘci, www.wtk.poznan.pl
29.1. (1 pkt)
WyjaĘnij, jak w sferze kultury kszta"tuje si� postawa wobec innych narodów.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29.2. (1 pkt)
OkreĘl warunek niezb�dny dla odgrywania pozytywnej roli kultury w kszta"towaniu postaw wobec
innych narodów.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www. operon. pl
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
6
Zadanie 30. (4 pkt)
Na podstawie tekstu wykonaj polecenia.
W naukach spo"ecznych narodowoĘ� traktuje si� jako waŻny element toŻsamoĘci jednostki,
sk"adnik jej autodefinicji. Oznacza to, Że dla pozytywnej samooceny istotne jest zachowanie dobre-
go wyobraŻenia o w"asnym narodzie.  Naród oznacza jednak dla róŻnych ludzi  róŻne rzeczy.
Dla jednych centralnym atrybutem narodu jest wspólne pochodzenie etniczne grupy ludzi po"ączo-
nych dziedzictwem kulturowym, wspólnymi dla wi�kszoĘci symbolami i tradycją. Dla innych naród
to przede wszystkim dobrowolne uczestnictwo we wspólnocie obywateli, Żyjących w pewnym syste-
mie polityczno-prawnym, na okreĘlonym terytorium. Przy takim rozumieniu kluczowym elementem
narodu jest podzielanie pewnej kultury politycznej: praw i obowiązków obywatelskich. Te róŻne
definicje narodu mają daleko idące konsekwencje nie tylko dla samooceny, ale teŻ dla wielu spo-
"ecznych ocen i zachował
, w tym  dla postaw wobec róŻnego rodzaju odmiennoĘci.
Przywiązanie do narodu i toŻsamoĘ� narodowa ma wi�c róŻną treĘ�, zaleŻnie od sposobu jego
definiowania. Pierwsze, dominujące przy etnicznym, tradycyjnym rozumieniu narodu, opiera si�
na emocjonalnym związku z symbolami i kulturą. Zachowania symboliczne, pami�� o narodowych
bohaterach,  dawanie Ęwiadectwa wspólnym wartoĘciom wydają si� waŻniejsze niŻ praktyczne
zyski wspólnoty wynikające z konkretnych umiej�tnoĘci, poinformowania, politycznej skutecznoĘci
w kontaktach mi�dzynarodowych. Drugie rozumienie  silniej związane z widzeniem narodu jako
wspólnoty obywatelskiej  polega na identyfikacji z porządkiem prawnym, pozwalającym czerpa�
obywatelom zyski z przynaleŻnoĘci do niej, satysfakcj� z politycznej organizacji, s"uŻby publicznej
i Ęwiadczeł
spo"ecznych; daje bezpieczeł
stwo socjalne i redukuje zagroŻenia z zewnątrz.
Narodowa toŻsamoĘ� symboliczna przejawia si� uniesieniem, gdy grają nasz hymn, Ęwi�towa-
niem rocznic powstał
narodowych, podkreĘlaniem wiernoĘci tradycyjnym wartoĘciom, ale teŻ za-
chwytem dla zapachu naszych poziomek, które nigdzie nie smakują nam tak, jak w Polsce. Jest nie-
zb�dna, by wspólnota trwa"a; gdy grozi jej atak z zewnątrz, potrzebna, by porwa� ludzi do jej
obrony. Z kolei narodowa toŻsamoĘ� pragmatyczna pozwala cieszy� si� i czerpa� dum� z tego, Że in-
stytucje demokratyczne dobrze pracują, Że prawo jest sprawiedliwe, Że dobrze spe"niamy obowiąz-
ki obywatelskie, Że wi�kszoĘ� (a nie tylko elity) spo"eczeł
stwa ma si� coraz lepiej, Że moŻemy si� roz-
wija� i czu� bezpiecznie. ToŻsamoĘ� ta wymaga wi�c aktywnej obecnoĘci we wspólnocie. [...].
Łród"o: K. SkarŻyska, Patriotyzm nasz codzienny,  Tygodnik Powszechny , 12.06.2005
30.1. (2 pkt)
Podaj dwie definicje narodu.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30.2. (2 pkt)
OkreĘl dwie formy toŻsamoĘci narodowej i ich funkcje.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www. operon. pl
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
7
Zadanie 31. (5 pkt)
Przeczytaj zamieszczone teksty i na ich podstawie wykonaj polecenia.
Specyficzną cechą kontynentu europejskiego jest wieloĘ� narodów i kultur zamieszkujących
stosunkowo niewielki obszar. Procesy integracyjne oraz związane z nimi swobody [...] wp"yn�-
"y w istotny sposób na intensyfikacj� mobilnoĘci spo"ecznej w Europie, a tym samym na wzrost
mieszania si� kultur, który wydaje si� by� obecnie powaŻnym problemem politycznym [...].
WielokulturowoĘci nieod"ącznie towarzyszą nast�pujące zjawiska: tolerancja, kosmopolityzm,
uniwersalizm, pluralizm, ale równieŻ partykularyzm, nacjonalizm, rasizm, ksenofobia i sepa-
ratyzm.
Aby zapobiec negatywnym efektom wyŻej omawianego zjawiska, integrujące si� pał
stwa naro-
dowe są zmuszone przyją� strategi� wspó"Życia róŻnorodnych kultur w ramach jednego pał
stwa
narodowego. Najbardziej popularny dziĘ postulat proponowany przez wszystkie organizacje mi�-
dzynarodowe oraz Uni� Europejską to integracja obywatelska z poszanowaniem prawa do róŻni-
cy. Celem tego postulatu jest uczyni� ludzi obywatelsko równymi, nie unifikując ich kulturowo. Na-
leŻy wi�c zada� sobie pytanie, czy taki model spo"eczeł
stw we wspó"czesnej Europie jest moŻliwy?
Szans� moŻna upatrywa� w tym, iŻ z jednej strony ca"y czas dokonuje si� proces uniwersalizacji,
co pomaga upowszechnianiu pewnych wspólnych wartoĘci. Post�p tolerancji, otwartoĘ� oraz roz-
wój kosmopolityzmu, dzi�ki któremu narodowe toŻsamoĘci stają si� mniej ekskluzywne, a bardziej
inkluzywne moŻe by� równieŻ kluczem do pog"�biania pluralizmu oraz transnarodowego charakte-
ru wspó"czesnych pał
stw.
Z drugiej jednak strony demokratyczna rewolucja egalitarystyczna oraz, paradoksalnie, rosną-
cy multikulturalizm sk"aniają do zainteresowania kulturą, ideologią i symboliką narodową. JeĘli
granice pał
stw ulegają rozmyciu i to zarówno w sensie politycznym, jak i gospodarczym, jedynie
przynaleŻnoĘ� do danego kr�gu kulturowego b�dzie jedynym elementem wyraŻającym oryginal-
noĘ�, niepowtarzalnoĘ� i przynaleŻnoĘ� grupową danej jednostki. Manifestacja toŻsamoĘci naro-
dowej lub raczej pogoł
za toŻsamoĘcią narodową próbującą zamanifestowa� si� politycznie  wy-
raŻana jest obecnie na wiele sposobów.
Łród"o: A. Moroska, ToŻsamoĘ� narodowa a integracja europejska,  Zeszyty Naukowe , AON, nr 4 (57) 2004.
31.1. (1 pkt)
WskaŻ przedstawioną przez autorów przyczyn� nasilenia zjawiska wielokulturowoĘci w Europie.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31.2. (2 pkt)
Przedstaw dwie wymienione przez autorów przyczyny wzrostu zainteresowania toŻsamoĘcią na-
rodową.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www. operon. pl
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
8
31.3. (2 pkt)
Przedstaw, odwo"ując si� takŻe do w"asnej wiedzy, dwa skutki intensyfikacji zjawiska wielokulturo-
woĘci.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 32. (2 pkt)
Jak okreĘli"byĘ sposób przedstawienia Polaka na ry-
sunku? Do jakiej formy toŻsamoĘci narodowej opisa-
nej w tekĘcie w zadaniu 30 nawiązuje rysunek?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 33. (30 pkt)
Uwzgl�dniając poniŻszy tekst, opracuj wybrany przez siebie temat. Wykorzystaj przynajmniej trzy
materia"y ęród"owe zamieszczone w tym arkuszu.
[& ] Jak widzimy, oblicze Europy zmieni"o si� i nadal stopniowo ulega przekszta"ceniom. Jeste-
Ęmy narodem, który ma swój szczególny wk"ad w te przemiany. Nasze wysi"ki nie posz"y na marne
i dzisiaj zbieramy juŻ owoce, jak cho�by to dzisiejsze wspólne spotkanie. JednakŻe nowe sytuacje
wymagają nowych postaw, które rodzą si� ze spokojnych przemyĘleł
. WinniĘmy wzmacnia� naszą
toŻsamoĘ� narodową, nie wolno nam zapomina�, kim jesteĘmy i gdzie są nasze korzenie. WinniĘmy
czu� si� zawsze jedną wspólnotą, niezaleŻnie od tego, gdzie są nasze domy i miejsca pracy. Jeste-
Ęmy odpowiedzialni za rozwój naszej kultury i nauki, ale nie moŻemy teŻ zapomnie�, Że naleŻymy
do wielkiej wspólnoty narodów, Że korzystamy z ich dorobku i osiągni��. Inne narody teŻ chcą ubo-
gaca� si�, czerpiąc z naszego skarbca. MoŻemy by� dumni z tego, co mamy. Dlatego tak bardzo
waŻne jest, by czu� si� Polakiem, mie� ĘwiadomoĘ� polskich korzeni, które si�gają tysiąca lat,
a czerpią swą si"� z chrzeĘcijał
skiej wiary i europejskiej kultury. �wiadomoĘ� tych związków, a za-
razem ĘwiadomoĘ� wartoĘci w"asnej kultury pomogą nam w"aĘciwie oceni� samych siebie i zwi�k-
szą poszanowanie kultury innych narodów. JesteĘmy odpowiedzialni za Polsk�, za to, co ona sta-
nowi, za to, co od niej otrzymaliĘmy i otrzymujemy.
Jan Pawe" II; Watykan, 29.10.1990, cyt. za: K. Kalinowski, Rola KoĘcio"a katolickiego w kszta"towaniu toŻsamoĘci
narodowej Polaków, w: ToŻsamoĘ� narodowa Polaków w przysz"ej Europie, red. P. Gulczył
ski, B. Loba, Warszawa 2002.
www. operon. pl
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
9
Temat 1: Czy jesteĘmy patriotami?  zaprezentuj i uzasadnij w"asne stanowisko, przedstaw róŻne ob-
licza wspó"czesnego polskiego patriotyzmu (przedstaw dwa przyk"ady). Czy w zintegrowanej Euro-
pie i epoce globalizacji patriotyzm jest potrzebny? Odwo"ując si� do przyk"adów, okreĘl, czy prze-
szkadza on, czy teŻ pomaga w rozwoju kontaktów mi�dzynarodowych.
Temat 2: Przedstaw podstawy polskiej toŻsamoĘci narodowej, jej miejsce wĘród autoidentyfikacji
m"odego pokolenia. Czy i jak procesy integracji europejskiej oraz wielokulturowoĘ� wp"ywają
na ewolucj� toŻsamoĘci narodowej? WskaŻ wynikające z nich szanse lub zagroŻenia dla polskiej toŻ-
samoĘci narodowej. Uzasadnij swoje stanowisko, odwo"ując si� do dwóch przyk"adów.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www. operon. pl
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
10
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www. operon. pl
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Arkusz II
11
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www. operon. pl