Wprowadzenie do psychologii
z elementami historii myśli psychologicznej
Opracowanie zagadnień na kolokwium zaliczeniowe
rok akademicki 2007/08
prowadzący: mgr Katarzyna Ziółkowska
www.psychole.net.pl
Przedstawiam opracowanie na kolokwium zaliczeniowe:D
Przepraszam, że jakoś tego ładniej jeszcze nie zrobiłem, ale nie mam już siły...
Odpowiedzi A i B zostały opracowane wspólnie przez studentów dziennych i wieczorowych.
Odpowiedzi C pochodzą z opracowania stworzonego przez naszą koleżankę: Kasię Sobczyńską.
Jeśli znalazłeś jakiś błąd lub masz inne uwagi czekam na maila: [e-mail]
Serdeczne podziękowania dla wszystkich którzy przyczynili się do powstania tego opracowania!
Cieszę się, że tyle osób się do tego zaangażowało:)
pozdrawiam
Paweł Janowski
opracowanie pochodzi z:
www.psychole.net.pl
wersja z dnia: 12.01.2008
2 / 46
www.psychole.net.pl
1. historyzm
A:
Historyzm- stanowisko filozoficzne i metadologiczne postulujące poznawanie rzeczywistości oraz ujmowanie
zjawisk, zwłaszcza społecznych i kulturowych, w sposób historyczny, tj. ze względu na ich powstanie, rozwój i
warunki dziejowe.
C:
historyzm  stanowisko filozoficzne i metodologiczne postulujÄ…ce poznawanie
rzeczywistości oraz ujmowanie zjawisk, zwłaszcza społecznych i kulturowych, w sposób
historyczny, tj. ze względu na ich powstanie, rozwój i warunki dziejowe
2. metoda naukowa
A:
Metoda naukowa- systematycznie stosowany sposób działania w jakiejśc dziedzinie. Przez metodę
rozumiemy sposób badania, wyznaczający kolejne etapy postepowania uczonych w jakejśc dziedzinie.
(świadomy sposób działania mozliwy do powtórzenia we wszytskich przypadkach danego rodzaju: założenia
ogólne, określane jako ramy lub wytycznebadania; sposób rozwiązywania problemów teoretycznych lub zadań
praktycznych; zespół czynności i środków stosowanych w okreslony sposób dla danego celu poznawczego-
np. rozwiązywania problemów.)
Zbiór metod, którymi posługują się naukowcy przy zdobywaniu wiedzy to nauka. Działalność badawcza, która
nie opiera siÄ™ na metodach naukowych zwana jest paranaukÄ… lub pseudo-naukÄ….
C:
metoda naukowa  sposób badania wyznaczający kolejne etapy postępowania uczonych w danej dziedzinie
naukowej
 sposób uzyskiwania prawdziwych sądów o badanym przedmiocie
 to świadomy sposób działania możliwy do powtórzenia we wszystkich przypadkach danego rodzaju;
 założenie ogólne będące wytycznymi dla danego badania;
 sposób rozwiązywania problemów teoretycznych lub zadań praktycznych;
 empiryczna; polega na systematycznej, kontrolowanej obserwacji
* podział:
metoda nauk empirycznych  hipotetyczno-dedukcyjna (oparta na faktach empirycznych, odwołanie do faktów,
otrzymujemy twierdzenia w pewnej mierze prawdziwe,);
 redukcyjna: indukcja, wnioskowanie przez analogiÄ™, idealizacja i stopniowa konkretyzacja
metoda nauk formalnych  aksjomatyczno-dedukcyjna (oparta na faktach logicznych, daje tezy
niezawodne,zgodne z pewnymi systemami twierdzeń, oparte na aksjomatach  twierdzeniach ogólnych
zawierajÄ…cych terminy pierwotne)
* cele metody naukowej:
Opis  procedury definiowania, katalogowania i klasyfikacji zdarzeń i występujących między nimi związków; (
podejście nomotetyczne, podejście idiograficzne; badanie ilościowe  rezultat analiz statystycznych, badanie
jakościowe  rezultat wywiadu i obserwacji, pomija ilościowe ujęcie badanych zjawisk)
Przewidywanie  ( korelacja  wynikami jednej zmiennej można się posłużyć do przewidywania wyników
drugiej zmiennej = zmienne sÄ… skorelowane; badania korelacyjne)
Zrozumienie  zidentyfikowanie przyczyny zjawiska.
3 / 46
www.psychole.net.pl
3. paradygmat
A:
Paradygmat- wzorzec lub najogólniejszy model lub wzorcowy przykład(wg Oxford English Dictionary). Wg
Kuhna (,,Struktura rewolucji naukowych ) to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. Paradygmat
twórczo-poznawczy- za jego pomocą można tworzyć teorie szczegółowe zgodne z danymi doświadczalnymi
(historycznymi), którymi zajmuje się dana nauka.
Najogólniejszym paradygmatem jest paradygmat metod naukowej, jest to kryterium uznania jakiejś działalności
za naukowÄ….
Paradygmat od dogmatu naukowego odróżnia kilka zasadniczych cech:
1) nie jest on dany raz na zawsze lecz jest przyjęty na zasadzie konsensusu większości badaczy
2) może okresowo ulec zasadniczym przemianom prowadzącym do głębokich zmian w nauce zwanych
rewolucjÄ… naukowÄ…
3) podważa sens absolutnej słuszności
Dobry paradygmat posiada kilka cech, m.in. musi:
1) być spójny logicznie i pojęciowo
2) być jak najprostszy i zawierać tylko te pojęcia i teorie, które są dla danej nauki rzeczywiście niezbędne
3) dawać możliwość tworzenia teorii szczegółowych zgodnych ze znanymi faktami
C:
paradygmat
 wzorzec, najogólniejszy model lub jako wzorcowy przykład (Oxford English Dictionary)
 to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki (Thomas Khun)
odróżnienie od dogmatu naukowego:
nie jest dany raz na zawsze
może okresowo ulec zasadniczym przemianom prowadzącym do głębokich zmian w nauce
zwanych rewolucjÄ… naukowÄ…
podważa sens absolutnej słuszności
cech dobrego paradygmatu:
spójny logicznie i pojęciowo;
prosty i zawierający tylko te pojęcia i teorie, które są dla danej nauki rzeczywiście niezbędne;
daje możliwość tworzenia teorii szczegółowych zgodnych ze znanymi faktami
4. ciągłość/nieciągłość wiedzy
A:
Ciągłość/ nieciągłość wiedzy
Nauka jest serią spokojnych okresów przerywanych przez gwałtowne intelektualne rewolucje, po których jeden
koncepcyjny światopogląd jest zamieniany przez inny. W czasach normalnej nauki podstawowym zadaniem
naukowców est doprowadzenie uznanej teorii i faktów do najściślejszej zgodności. W konsekwencji naukowcy
mają tendencję do ignorowania odkryć badawczych, które mogą zagrażać istniejącemu paradygmatowi i
spowodować rozwój nowego, konkurencyjnego. Rewolucje naukowe występują tylko po długich okresach
normalnej nauki, tradycyjnie ograniczonej ramami, w których musiała się ona znajdować i zajmować się
badaniami, zanim mogła te ramy zniszczyć. Kryzysy są uznawane, gdy uczeni uznają odkryte sprzeczności za
anomaliÄ™ w dopasowaniu istniejÄ…cej teorii z naturÄ…. Wszystkie kryzysy sÄ… rozwiÄ…zywane na trzy sposoby:
1. Normalna nauka może udowodnić zdolność do objęcia kryzysowego problemu i w tym przypadku
wszystko wraca do normalności.
2. Alternatywnie, problem pozostaje, jest zaetykietowany, natomiast postrzega siÄ™ go jako wynik
niemożności użycia niezbędnych przyrządów do rozwiązania go, więc uczeni pozostawiają go
4 / 46
www.psychole.net.pl
przyszłym pokoleniom z ich bardziej rozwiniętymi (zaawansowanymi) przyborami.
3. W niewielu przypadkach pojawia siÄ™ nowy kandydat na paradygmat i wynika bitwa o jego uznanie
będąca w istocie wojna paradygmatów.
Kuhn argumentuje, że rewolucje naukowe są nieskumulowanym epizodem rozwojowym, podczas którego
starszy paradygmat jest zamieniamy w całości lub po części przez niezgodny z nim paradygmat nowszy. Ale
nowy paradygmat nie może być zbudowany na poprzedzającym go, a raczej może go tylko zamienić, gdyż
"normalna tradycja naukowa wyłaniająca się z rewolucji naukowej jest nie tylko niezgodna, ale też
nieuzgadniana z tą, która pojawiła się przed nią". Rewolucja kończy się całkowitym zwycięstwem jednego z
dwóch przeciwnych obozów.
Kuhn nie podzielał poglądu Karla Poppera o sprawdzaniu teorii poprzez falsyfikowanie. Zgodnie z Kuhnem,
niekompletność i niedoskonałość w dopasowaniu danych i teorii określających układankę jest
charakterystyczne dla normalnej nauki. Jeśli, jak sugeruje Popper, niepowodzenie dopasowania stanowi
podstawę do odrzucenia teorii, to wszystkie teorie będą stale odrzucane. Zatem czy i jak w obliczu takich
argumentów nauka może się rozwijać, i co jest istotą jej rozwoju?
Kuhn udowadnia, że normalna nauka rozwija się, ponieważ dojrzałe społeczności naukowych pracują na
gruncie pojedynczego paradygmatu lub zestawu ściśle powiązanych ze sobą paradygmatów, i ponieważ różne
społeczności naukowe rzadko kiedy badają te same problemy. Rezultat udanej twórczej pracy rozwiązującej
problemy wywołane przez paradygmat stanowi postęp.
W myśl koncepcji Kuhna proces rozwoju nauki stanowi ewolucję od prymitywnych początków przez
następujące kolejne stadia charakteryzujące się wzrastająca szczegółowością i coraz bardziej wyrafinowanym
zrozumieniem przyrody. W konsekwencji porównywał on własną koncepcję ewolucji idei naukowych do
darwinowskiej koncepcji ewolucji organizmów żywych, ale dowodził, że nie jest to proces ewolucji w
odniesieniu do czegokolwiek, i pyta, czy rzeczywiście pomaga to wyobrazić sobie, że istnieje jedyny, pełny,
obiektywny, prawdziwy obraz przyrody. I chociaż postęp naukowy prowadzi do odkryć fundamentalnych prawd,
Kuhn zaobserwował, że "jawnie lub skrycie rezygnujemy z poglądu, iż zmiany paradygmatów prowadza
naukowców i ich uczniów bliżej i coraz bliżej do prawdy".
Argument Kuhna, że społeczność naukowa określa się przez swoja wierność pojedynczemu paradygmatowi
miał szczególny oddz
więk w dziedzinie wieloparadygmatycznych (lub przedparadygmatycznych) nauk
społecznych, gdyż członkowie tych społeczności są często oskarżani o zazdrość wobec paradygmatycznej
fizyki.
Kuhn sugerował, że na pytanie o to, czy dana dyscyplina jest czy też nie jest nauką, może być dana
odpowiedz
tylko wtedy, gdy członkowie społeczności naukowej powątpiewający o swoim statusie osiągną
konsens co do oceny swoich przeszłych i obecnych osiągnięć.
C:
ciągłość/nieciągłość wiedzy
 problem dotyczy charakteru rewolucji naukowej
 rewolucja naukowa  zasadnicza zmiana poglądów w nauce związana z porzuceniem dawnych teorii i
zastÄ…pieniem ich nowymi
*dwa stanowiska:
ciągłość  nowe prawa i teorie dodawane są do już istniejących bez naruszenia dotychczasowych
ustaleń naukowych i metodologii; eliminacja tylko teorii wprowadzonych pominięciem reguł i
metodologii = kumulatywizm
nieciągłość  nowe prawa i teorie zajmują miejsce dawnych obalonych przez nie teorii i praw; rozwój
nauki ciągiem następujących po sobie rewolucji naukowych obalających dawny porządek naukowy =
akumulatywizm
5 / 46
www.psychole.net.pl
5. kumulatywizm, antykumulatywizm
A:
Kumultywizm- rozwój wiedzy naukowej rozwija się w sposób ciągły. Każde nowe odkrycie jest tylko
wzbogaceniem istniejących już teorii.
Antykumulatywizm- w rozwoju nauki występują istotne momenty nieciągłości, nowe teorie przeczą nowym
osiąnięciom.
Stanowiska w kwestii ciągłości wiedzy naukowej:
skrajny kumulatywizm(kontynualizm) skrajny antykumulatywizm:
ograniczony koncepcja ewolucji rewolucji
nieograniczony stanowisko permanentnej rewolucji
C:
 kumulatywizm nieograniczony: zasada ciągłości wiedzy naukowej obowiązuje na każdym etapie jej rozwoju
 kumulatywizm ograniczony: w każdej dziedzinie nauki ma miejsce rewolucja będąca przejściem od nauki
niedojrzałej w postać dojrzałą
 akumulatywizm nieograniczony:
 akumulatywizm ograniczony:
6. czym siÄ™ kieruje psychologia potoczna
A:
Psychologia potoczna- tzw. uliczna, traffic psychology, jej twórcą jest każdy z nas, zazwyczaj opiera się na
zdroworozsądkowych twierdzeniach, jest w części dogmatyczna, to przepisywanie własnym sądom wysokiej
pewności, pewność sądów jest szczególnie wysoka, gdy dotycza one potocznych przekonań o ludzkich
właściwościach czy naturze ludzkiej i tym podobnych, funkcja tożsamościowa, teorie te prawie zawsze są
traktowane jako prawdziwe a priori.
1. Subiektywna pewność
2. Funkcja tożsamościowa: deklaracja przynależności do dającej się zidentyfikować grupy społecznej.
Komunikując różnorodne potoczne przekonania o naturze człowieka, sprawdzają zarazem, czy mają
do czynienia ze  swoim czy  obcym
3. Traktowane są jako z założenia prawdziwe. Nie wymagają dowodu.
4. Psychologia obserwacyjna, najczęściej odwołująca się do precedensu
5. Psychologia jest z
ródłem interesujących obserwacji do tworzenia dalszych teorii ogólnych.
C:
 dogmatyzmem, subiektywną pewnością  podstawowa przesłanka naiwnego realizmu --> przypisywanie
własnym sądom wysokiej pewności niezależnie od posiadanej wiedzy
 spełnia funkcję tożsamościową  wygłoszenie poglądu jest deklaracją przynależności do danej grupy
 sÄ…dami a priori  teorie nie wymagajÄ…ce dowodu
 generalizacją, obserwacją precedensów
7. twierdzenia psychologii naukowej sprzeczne z wiedza potocznÄ…
A:
6 / 46
www.psychole.net.pl
Psychologia naukowa zajmuje się opisem, wyjaśnianiem i przewidywaniem zachowań ludzi, obejmuje kontekst
społeczny zachowania, mechanizmy wewnętrzne leżące u podstaw zachowania, warunki w jakich zachowanie
przebiega i tym podobne. Psychologia naukowa odwołuje się do trzech różnych sposobów zdobywania wiedzy:
studium przypadku, badania korelacyjne, badania eksperymentalne. Często wyniki badań zaprzeczają
zdrowemu rozsądkowi. Miarą jej użyteczności jest poprawność opisu, wyczerpujące wyjaśnianie faktów
znanych oraz trafne przewidywanie faktów nowych.
Przejawy niezgodności badań ze zdrowym rozsądkiem:
1. Dane, które przeczą znanym oczywistościom
2. Dane, które pokazują, że dodanie dodatkowego czynnika pogarsza a nie polepsza
zachowanie
3. Dwa twierdzenie wykluczające się w sensie logicznym mogą być prawdziwe
4. Brak jest spójności między zachowaniami a cechami, wartościami, przekonaniami czy
deklaracjami
5. Zachowania bez uzasadnienia
6. Podejmowania działań sprzecznych ze swoim własnym interesem
7. Formułowanie sprzecznych sądów dotyczących tej samej sprawy, pochodzących od tego
samego człowieka lub od różnych ludzi
C:
ekonomiczność
I. ludzie są ekonomiczni  w pewnych warunkach może być odwrotnie! ile można zapłacić za dolara?
motywacja
II. jeśli ktoś działa z pobudek wewnętrznych i otrzymuje dodatkowy czynnik pobudzający pobudki zewnętrzne
(pieniądze) to polepszy wyniki  nagroda zewnętrzna dodana do działań wewnętrznych zmniejsza motywację;
III. zwiększenie motywacji polepsza efekty pracy  w pewnych warunkach z silniejszą motywacją wiążą się
gorsze efekty!
IV. zależności prostoliniowe - często zależności nieliniowe (typ U i U-odwrócone)
sÄ…dy i twierdzenia
V. dwa sprzeczne twierdzenia nie mogą jednocześnie współistnieć  twierdzenia wykluczające się w sensie
logicznym mogą być prawdziwe w różnych warunkach (7 metrów nie mam lęku wysokości 10 metrów i... mam!)
VI. sądy dotyczące jednej sprawy są jednorodne  formułowanie sprzecznych sądów dotyczących tej samej
sprawy, pochodzące od tego samego człowieka lub innych ludzi
zachowanie
VII. zachowania jednostki są spójne z jej przekonaniami, wartościami, deklaracjami  a figa! patrz
eksperyment S. Mligrama
VIII. każde zachowanie ma swoje uzasadnienie  zachowania bezmyślne, bezsensowne, nie mające
uzasadnienia
IX. każde zachowanie ma na celu uzyskanie korzyści  działania sprzeczne z własnym interesem,
samoutrudnianie
8. pytania, jakie powinien stawiać sobie dobry psycholog
A:
1. Stawiaj pytania, wyrażaj zdziwienie
2. Określ problem
7 / 46
www.psychole.net.pl
3. Sprawdz
dowody (Jakie dowody popierają i kwestionują ten argument i jego przeciwieństwo? Na ile
wiarygodne sÄ… te dowody)
4. BÄ…dz
ostrożny wobec przeświadczeń i tendencyjności
5. Unikaj argumentacji emocjonalnej
6. Unikaj uproszczeń
7. Rozważaj inne interpretacje
8. Zaakceptuj brak pewności
z
ródło: Tavris, C., Wade, C. (1999). Psychologia. Podejścia oraz koncepcje. Poznań: Zysk i S-ka
Wydawnictwo, s. 25  40
1. W nauce słów używa się w znaczeniu technicznym, które często różni się od ich potocznego
znaczenia.
2. Głównym celem nauki są teorie a nie fakty
3. Naukowcy z zasady wierzę w teorię, która najlepiej wyjaśnia zjawisko, a nie w tę, która im najbardziej
odpowiada
4. Celem nauki jest rozwiązywanie zagadek a nie posługiwanie się tajemnicami
5. Nauka przeczy przekonaniom każdego człowieka a to może być zdumiewające
6. Nauka zakłada, że zachowania jest przewidywalne
7. Profesjonalna praktyka psychologiczna zyskuje a jakości dzięki zrozumieniu naukowych podstaw
praktyki
8. Statystyka pomaga oceniać dowody i podejmować decyzje
9. Strzeż się drugorzędnych z
ródeł
10. Większość z
ródeł informacji dostępnych dla ogółu ludzi stworzyły osoby kierujące się chęcią zysku i
dlatego z
ródła te powinny być uważane za rozrywkę
11. Książki i biuletyny naukowe uzasadniają wysuwane w nich stwierdzenia
12. Wiele rzeczy  o których każdy wie , jest po prostu nieprawdą. Zapytaj, czy są udokumentowane.
13. Nauka wymaga wiarygodnych danych, które można zaobserwować
14. Znajomość biologii ludzkiego organizmu może dostarczyć wielu informacji o zachowaniu człowieka
15. Wiele procesów psychicznych stanowi emergentne własności organizmu i nie mogą być zredukowane
do bardziej podstawowego poziomu analizy
16. Większość psychologów to moniści. Wierzą, że umysł to inne słowo określające działanie mózgu
17. Czasem trwamy w jakiś przekonaniach dlatego, że są one użyteczne, a nie dlatego, że są prawdziwe
18. Regresja do średniej jest bardzo powszechnym problemem przy interpretowaniu zachowania
19. Wydarzenia zawsze wydajÄ… siÄ™ bardziej nieuniknione, prawdopodobne lub przewidywalne po tym, jak
do nich dojdzie, niż przedtem. Ten efekt sprawia, że wyniki psychologiczne nie są tak imponujące jak
mogłyby być
20. Naukowcy tylko wtedy są przekonani o istnieniu jakiegoś zjawiska, kiedy może ono zostać powtórzone
21. Sceptycyzm nie jest obraz
liwym słowem. Jest podstawą potrzebną zarówno w nauce, jak i w życiu
codziennym
22. Sztuczne sytuacje dają możliwość obserwowania zjawisk w ich najczystszej formie
23. Aby dwa wydarzenia zostały uznane za zbieg okoliczność musimy najpierw zwrócić na nie uwagę
24. A
atwiej dostrzec zbieg okoliczności jeśli najpierw się strzela, a potem celuje
25. Nauka bada rzeczy wspólne dla różnych jednostek
26. Jeżeli gałąz
nauki nie tworzy teoretycznych związków z pozostałymi naukami, prawie na pewno jest
pseudonaukÄ…
27. Przewidywania często opierają się na prawdopodobieństwie
28. Ludzie przywiązują zbyt wielką wagę do pojedynczych przypadków, a niewystarczającą do danych
statystycznych. Ta tendencja jest znana jako błąd podstawowej częstotliwości
z
ródło: McBurney, D. H. (2002). Myśleć jak psycholog. Gdańsk: GWP
9. wiarygodność z
ródeł poznania
A:
ogólne podejście- empiryczne
obserwacja- systematyczna, kontrolowana
opisywanie wyników - nietendendycjne, obiektywne
8 / 46
www.psychole.net.pl
pojęcia- jasne, operacyjne definicje
narzędzia- dokładne, precyzyjne
pomiar- trafny, rzetelny
hipotezy- możliwe do sprawdzenia
postawa- krytyczna, sceptyczna
10. model Kreutza poznania życia psychicznego
A:
F
Ps
introspekcja
Na przedmiot
B
Obrazuje różnicę między metodami introspekcyjnymi a przedmiotowymi. Niech koło Ps przedstawia procesy
psychiczne. Badacz B może badać je bezpośrednio, czyli introspekcyjnie, co uwidacznia strzałka w kierunku
koła Ps. Koło z napisem F przedstawia przedmioty fizyczne jakościowo różne lecz wiążące się ściśle z
pewnymi procesami psychicznymi, co uwidacznia gruba kreska, łącząca oba koła. Badacz bada bezpośrednio
zjawiska fizyczne, dlatego druga kreska ze strzałką a wychodząca z punktu B, skierowana jest na koło F, lecz
na podstawie tych obserwacji wnioskuje o procesach psychicznych co przedstawia linia przerywana.
C:
Procesy Zjawiska
wnioskowanie
psychiczne fizyczne
introspekcja
badanie
bezpośrednie
Badacz
9 / 46
www.psychole.net.pl
11. metody pośrednie, metody bezpośrednie
A:
Metody pośrednie- tzn. przedmiotowe. Stosując je badamy bezpośrednio co innego niż to co chcemy poznać.
Badamy przedmioty i procesy fizyczne pozostające w ścisłym związku z procesami psychicznymi, które
chcemy poznać.
Metody bezpośrednie- inaczej introspekcyjne. Bezpośrednio badamy przedmiot poznania.
C:
METODY PSYCHOLOGICZNE
-  zespół czynności, które badacz musi wykonać i procesów,
które muszą się odbyć, aby można było wydać sad prawdziwy
o procesach lub właściwościach psychicznych
Sposób poznawania badanych
procesów
BEZPOÅšREDNIE (INTROSPEKCYJNE) POÅšREDNIE (PRZEDMIOTOWE)
- zwrócenie uwagi na własne życie psychiczne; - poznajemy życie psychiczne drugiego człowieka;
podmiotem i przedmiotem badania ta sama osoba podmiot nie jest tożsamy z przedmiotem badania
Zachowanie badacza w stosunku do badanych procesów
- zwrócenie uwagi na własne życie psychiczne;
OBSERWACYJNE
EKSPERYMENTALNE
- badacz zajmuje się procesami już istniejącymi,
- badacz sam wywołuje procesy, które chce zbadać
- warunki naturalne
- warunki sztuczne
- stosowane do kontroli wyników badań
- aktywny wpływ na przebieg zjawisk,
eksperymentalnych
- wywołanie zjawisk w warunkach ściśle
określonych
Plusy: umożliwiają badanie procesów, których nie
jesteśmy w sanie wywołać eksperymentalnie
Plusy: można zgromadzić dużą ilość materiału;
( uczucia wyższe)
możliwość dowolnego manipulowania warunkami
w celu wykrycia zależności i związków; spokojna
Minusy: nie jesteśmy w stanie powtórzyć
staranna obserwacja w dogodnych warunkach
obserwacji w tych samych warunkach; zjawiska
mogą zaistnieć niespodziewanie, gdy badacz nie
Minusy: w warunkach sztucznych ludzie zachowujÄ…
jest na to przygotowany
się odmiennie, niż w naturalnym środowisku
10 / 46
www.psychole.net.pl
12. gałęzie psychologii stosowanej, jakie są, czym się zajmują?
A:
1) wychowawcza- nauczanie i prowadzenie badań na uczelniach, kształcenie pedagogów, zwłaszcza
nauczycieli. Ich praca naukowa polega często na badaniu procesów uczenia się i zapamiętywania. Wielu
przedstawicieli tej nauki wyspecjalizowało się w psychologii kształcenia. Zainteresowani są nie tylko uczącymi
się normalnie, ale także tymi, którzy maja problemy z nauką.
2) zdrowia- jej przedstawiciele zajmują się zależnościami pomiędzy określonym stylem życia a zdrowiem. Poza
tym badają zależności między stresem a ryzykiem zapadania na różne choroby, łącznie z rakiem.
3) środowiska- badanie relacji pomiędzy człowiekiem a jego środowiskiem, np. reakcja ludzi na warunki życia
w dużym mieście. Współpracują także z architektami przy budowaniu dzielnic mieszkalnych, domów, biur itp.
4) penitencjarna- zajmuje się wyjaśnianiem problemów psychologicznych, które mogą zaistnieć przed
rozprawą i w jej trakcie. Sąd może zlecić psychologowi sporządzenie opinii o poczytalności oskarżonego.
5) pracy i organizacji- wzajemne dostosowanie człowieka i warunków pracy oraz pomoc przy zwiększaniu
zadowolenia.
6) inżynieryjna- ,,psychologia układu człowiek- maszyna , dąży do tego by konstrukcje maszyn i urządzeń były
na tyle proste, żeby bez problemu można było je obsługiwać i sprawować kontrole nad ich działaniem.
7) kliniczna- traktowanie pacjenta jako klienta(współpraca), rozmowa diagnostyczna, obserwacje, testy
psychologiczne, terapia, konsultacja.
11 / 46
www.psychole.net.pl
C:
PSYCHOLOGIA STOSOWANA
PSYCHOLOGIA ZDROWIA
- przedmiot badań: zależności
pomiędzy stylem życia a zdrowiem,
stresem a ryzykiem zapadnięcia na
PSYCHOLOGIA ÅšRODOWISKA
konkretne choroby; rola społecznego
- przedmiot badań: relacje pomiędzy
wsparcia w procesie
człowiekiem a jego środowiskiem
rekonwalescencji
(reakcja ludzi na warunki życia w
dużym mieście); problem zbiorowego
korzystania/wspólnej własności;
- przykładowe pole aktywności:
PSYCHOLOGIA PENITENCJARNA
współpraca z architektami przy
projektowaniu dzielnic, domów, biur;
- przedmiot badań: wyjaśnianie
problemów psychologicznych, które mogą
zaistnieć przed rozprawą sądową i w jej
trakcie; problemy zwiÄ…zane z powrotem
więz
nia do społeczeństwa;
- przykładowe pole aktywności:
wydawanie orzeczeń o zeznaniach
PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA
świadków, o poczytalności oskarżonego
- przedmiot badań: procesy uczenia się i
zapamiętywania; udoskonalenie nauczania;
wsparcie uczniów z problemami w nauce i
tych szczególnie uzdolnionych; PSYCHOLOGIA KLINICZNA
- przykładowe pole aktywności: nauczanie i
- przedmiot badań: odbiegające od normy
prowadzenie badań na uczelniach;
zachowania, zaburzenia psychiczne,
kształcenie pedagogów;
choroby psychiczne;
- przykładowe pole aktywności: placówki
zajmujÄ…ce siÄ™ zaburzeniami, chorobami
lub niecodziennymi stanami psychicznymi
(terapia); placówki wychowawcze;
PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANIZACJI
placówki doradztwa zawodowego
(konsultacje)
- przedmiot badań: motywowanie pracowników;
wzajemne dostosowywanie człowieka i
warunków pracy; zwiększanie zadowolenia i
wydajności pracy
PSYCHOLOGIA INŻYNIERYJNA
- przykładowe pole aktywności: rekrutacja kadr;
opracowywanie metod potrzebnych do wyboru
- przedmiot badań: ułatwienie obsługi
pracowników  Assessment Center
maszyn i urządzeń; optymalna dla
człowieka konstrukcja maszyn;
- przykładowe pole aktywności: pomoc w
projektowaniu urządzeń codziennego
użytku.
12 / 46
www.psychole.net.pl
13. jakie wyróżniamy metody w badaniach psychologicznych, jakie są ich plusy i
minusy
A:
Metody opisowe - metody, które dostarczają opisów zachowań, natomiast nie zawsze wyjaśniają przyczyny.
Studium przypadku - szczegółowy opis konkretnej jednostki. Może opierać się na wnikliwej obserwacji lub na
testach psychologicznych. Studium przypadku może być bogatym z
ródłem hipotez dla przyszłych prac
badawczych. Badanie przypadku ilustruje twierdzenia psychologii w sposób jaki nie jest dostępny
abstrakcyjnym uogólnieniom i chłodnym statystykom. Są skoncentrowane na jednostkach, dlatego ich
użyteczność dla psychologów zmierzających do dokonywanych uogólnień ludzkiego zachowania jest
ograniczona. Większość badań przypadków stanowi raczej z
ródło hipotez niż ich weryfikacji.
Obserwacja - badacz dokładnie i systematycznie obserwuje i rejestruje zachowanie, niczego nie narzucając
badanym osobom. Obserwacje zazwyczaj obejmują wiele różnych osób. Często obserwacja jest pierwszym
etapem programu badawczego; umożliwia prawidłowy opis zachowania przed podjęciem prób jego
wyjaśnienia. Głównym celem obserwacji jest opis zachowania zachodzącego w naturalnym środowisku. W
trakcie obserwacji istotne jest obliczenie, szacowanie i pomiar. W obserwacjach laboratoryjnych psycholog ma
większa kontrolę. Jednym z ograniczeń jest fakt, że badani w obecności badaczy zachowują się inaczej.
Testy - stosowane przez psychologów zajmujących się diagnozowaniem psychologicznym, czyli pomiarem i
ocena cech osobowości, stanów emocjonalnych, uzdolnień, zainteresowań czy wartości. Niektóre testy badają
przekonania, uczucia lub zachowania których badany jest świadomy. Inne stworzone są do wykrywania
nieświadomych uczuć lub motywów.
Sondaże - kwestionariusze i wywiady, w których informacje uzyskuje się pytając badanych wprost o ich
doświadczenie, postawy i opinie. Sondaże dostarczają mnóstwa danych, ale nie jest je łatwo przygotować.
Największa trudność to dobranie próby.
Badanie korelacji - z badaniem korelacyjnym mamy do czynienia wtedy, gdy szukamy zależności, np.
pomiędzy godzinami spędzonymi przed telewizorem a średnią ocen.
Badania eksperymentalne - kontrolowane sprawdzanie hipotezy, w którym manipuluje się jedną ze
zmiennych, aby określić jej wpływ na inna zmienną.
13 / 46
www.psychole.net.pl
C:
METODY BADAWCZE
OPISOWE
EKSPERYMENTALNE
- dostarczają opisów zachowań,
- pozwalają badaczowi formułować wnioski na
nie zawsze wyjaśniają ich przyczyny
temat przyczyn i skutków badanych zjawisk
STUDIUM PRZYPADKU
- szczegółowy opis konkretnej jednostki,
OBSERWACJA
 Większość badań przypadków stanowi
- dokładna, systematyczna obserwacja i
raczej z
ródło hipotez niż ich weryfikacji
rejestracja zachowania,
- w trakcie obserwacji istotne jest
obliczanie, szacowanie i pomiar,
TESTY
w środowisku naturalnym  prawdziwy
obraz badanych w ich normalnym
- stosowane do diagnozowania
środowisku
psychologicznego (pomiaru i oceny np. cech
w warunkach laboratoryjnych  badani
osobowości),
zachowują się inaczej niż w naturalnym
- pozwalają sformułować ogólne
otoczeniu
prawidłowości
Cechy rzetelnego testu:
standaryzowany  jednolite procedury
przeprowadzania badania i oceny jego
SONDAŻE
wyników
rzetelny  spójność wyników uzyskanych w
- kwestionariusze i wywiady, w których
różnych miejscach czasie
informacje uzyskuje siÄ™ pytajÄ…c badanych
trafne  badają to co zgodnie z założeniem
wprost o ich doświadczenia, postawy i
powinny
opinie
- próba reprezentatywna  odpowiadająca
BADANIE KORELACJI
populacji pod względem istotnych cech, np.
wieku
- badanie zależności między zjawiskami,
- miara zależności pomiędzy dwiema
problemy:
zmiennymi
błąd dobrowolności  nieadekwatność
- jeśli dwie zmienne są ze sobą związane to
wyników pochodzących z próby
jedna może, lecz nie musi być spowodowana
obejmującej ochotników zamiast z p.
przez drugÄ…
reprezentatywnej
problem kłamstwa
Współczynnik korelacji  wartości od -1,00
dostosowywanie opinii do panujÄ…cych
do +1,00
zmienne  cechy, które można zmierzyć lub
opisać za pomocą skali liczbowej
korelacja dodatnia  wysoka wartość
zmiennej1 = wysoka wartość zmiennej2;
niska wartość z1 = niska z2
korelacja ujemna  wysoka wartość z1 =
niska z2
14 / 46
www.psychole.net.pl
14. zmienna zależna, zmienna niezależna, zmienna pośrednicząca, definicja
operacyjna, podejście idiograficzne, nomotetyczne
A:
zmienna zależna - zmienna, która wg przewidywań eksperymentatora ma ulegać wpływom manipulacji
zmienną niezależną.
Zmienna niezależna - zmienna poddawana manipulacjom eksperymentatora
manipulacje eksperymentatora >> zmienna niezależna
zachowanie badanych zależy od tego co robi eksperymentator >> zmienna zależna
Zmienne pośredniczące w behawioryzmie to termin dotyczący wszystkiego co jest poza bezpośrednią
obserwacją i mieści się między bodz
cem a reakcjÄ… wyemitowanÄ… przez organizm. Rozwija tym samym
tradycyjny model behawioryzmu S-R do postaci S-O-R. Obszar ten bywał również nazywany "czarną
skrzynkÄ…".
Definicja operacyjna - ścisła definicja terminu w hipotezie, określająca sposób obserwacji zjawiska i jego
pomiar. Wyjaśnia pojęcie poprzez wyliczenie obserwacji, które doprowadziły do wywołania i mierzenia danego
zjawiska, formułują dokładne znaczenie pojęć.
Podejście idiograficzne - podstawowa metodę tego podejścia stanowi studium przypadku.
Podejście nomotetyczne - jego celem jest sformułowanie uniwersalnych praw odnoszących się do szerokiej
populacji.
C:
zmienna niezależna  poddawana manipulacji przez eksperymentatora
zmienna zależna  ulegająca wpływom zmiennej niezależnej
zmienna pośrednicząca 
definicja operacyjna  wyjaśnia pojecie poprzez wyliczenie operacji, które doprowadziły do wywołania i mierzenia tego
zjawiska; ograniczenia: nie zawsze ma ona sens, czy jest tyle rodzajów np. inteligencji, ile jej definicji operacyjnych?;
oprócz ułatwienia komunikacji, umożliwiają ocenę, czy dana hipoteza zawiera pojęcia zaakceptowane przez naukę
podejście idiograficzne  jednostka przejawia zachowania zgodne z uniwersalnymi prawami, ale przede wszystkim jest
indywidualnością; skupienie badań na zachowaniach jednostki; podstawowa metoda: studium przypadku; (Allport);
podejście nomotetyczne  celem sformułowanie uniwersalnych praw odnoszących się do populacji; podejście
nomotetyczne nie przeczy występowaniu różnic między jednostkami, lecz koncentruje się na podobieństwach nie
różnicach;
15. wolność w psychologii
A:
Ivan Steiner
wybór pomiędzy co najmniej dwiema możliwościami
wolność jest tym większa, im bardziej podobne są do siebie rozpatrywane możliwości
specyficzna koncepcja otwartego umysłu, refleksyjnego,rozważającego, zdolnego tolerować
wieloznaczność i konflikt
wybór oceniający: słuszny lub niesłuszny
wybór różnicujący: korzystny lub niekorzystny
15 / 46
www.psychole.net.pl
wybór autonomiczny: zgodny lub niezgodny z intencjami podmiotu
Harold Kelly
o wolności można mówić wtedy, gdy jednostka upatruje przyczyn swojego zachowania w sobie, a nie
w czynnikach zewnętrznych
działanie człowieka zgodnie z intencjami, pragnieniami,marzeniami i wartościami robię to, co muszę 
robiÄ™ to, co chcÄ™
wolność jest stanem wartościowanym pozytywnie, np. uczenie się w sytuacji wyboru jest znacząco
efektywniejsze niż w sytuacji pozbawienia wyboru
mniej ważna liczba alternatyw, ważne samo istnienie wyboru
Ucieczka od wolności
Warunki wyzbycia się wolności:
niepewność co do podejmowanych decyzji, niejasne konsekwencje decyzji działanie prowadzi do
porażki/negatywnych konsekwencji
wolność niesie ze sobą ciężar odpowiedzialności
Ucieczka od wolności
Przyjmuję z szacunkiem i wdzięcznością dla moich Mistrzów nadany mi tytuł lekarza i w pełni świadomy
związanych z nim obowiązków przyrzekam:
obowiązki te sumiennie spełniać;
służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu;
według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu i zapobiegać chorobom, a chorym nieść
pomoc bez żadnych różnic, takich jak: rasa, religia, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i
inne, mając na celu wyłącznie ich dobro i okazując im należny szacunek;
nie nadużywać ich zaufania i dochować tajemnicy lekarskiej nawet po śmierci chorego;
strzec godności stanu lekarskiego i niczym jej nie splamić, a do kolegów lekarzy odnosić się z należną
im życzliwością, nie podważając zaufania do nich, jednak postępując bezstronnie i mając na względzie
dobro chorych;
stale poszerzać swą wiedzę lekarską i podawać do wiadomości świata lekarskiego wszystko to, co
uda mi siÄ™ wynalez
ć i udoskonalić.
16 / 46
www.psychole.net.pl
C:
WOLNOŚĆ OSOBISTA
wg HAROLDA KELLEYA
wg IVANA STEINERA
- człowiek upatruje przyczyn swojego zachowania
- wybór pomiędzy co najmniej dwiema możliwościami;
w Ja a nie czynnikach zewnętrznych;
- wolność tym większa im bardziej podobne są do siebie
- zgodność działania człowieka z jego
rozpatrywane możliwości;
przekonaniami, intencjami, marzeniami;
- im więcej człowiek ma możliwości wyboru i im mniej są
(Kruglanski, Trope)
one różne od siebie, tym więcej ma osobistej wolności;
- tym większa im lepiej człowiek różnicuje
- stan przykry, rodzący napięcia, jednostka go unika;
możliwości i wybiera te zgodne ze swoimi
dyspozycjami;
* większe zastosowanie w przypadku wolności myślenia
- opozycja: robie to co muszÄ™-robie to co chcÄ™;
(kontemplacyjnej) niż wolności działania
- mniej ważna liczba alternatyw, bardziej samo
(aktywistycznej)
istnienie wyboru;
- stan pozytywny: uczenie w sytuacji wyboru
znacznie efektywniejsze.
RODZAJE WYBORU
WYBÓR OCENIAJ
CY
- słuszny lub niesłuszny
WYBÓR RÓŻNICUJC
Y
- korzystny i niekorzystny
WYBÓR AUTONOMICZNY
- zgodny lub niezgodny z
intencjami podmiotu
Motywacja reaktancyjna (REAKTANCJA)  pojawia się gdy czynniki zewnętrzne ograniczają nam choćby
jedną z możliwości wyboru; motywacja do działań przywracających wolność (lub zapobiegająca jej
utracie);
tylko u ludzi, którzy oczekują wolności.
*ucieczka od wolności  warunki:
" niepewność co do konsekwencji decyzji, znaczna liczba możliwości;
" konieczność atrybucji porażki do Ja;
" odpowiedzialność za ewentualne negatywne skutki decyzji.
*odbieranie sobie wolności  paradoks samokontroli
" Wegner  kontrola realizowana przez dwa procesy: proces realizacyjny (monitorowanie zgodności z
decyzjÄ…) i proces paradoksalny (monitorowanie procesu r.; efekt  przejmuje kontrolÄ™)
" Tverski i Kahneman  działa zasada dostępności psychicznej, wyodrębnienie myśli, które mają być
tłumione, stawia je w centrum uwagi.
*wolność a odpowiedzialność
" podejmujemy osobistą odpowiedzialność, gdy przypisujemy sobie osobistą wolność
17 / 46
www.psychole.net.pl
16. motywacja wewnętrzna/zewnętrzna
A:
Poczucie kompetencji jest przesłanką motywacji wewnętrznej. Działania motywowane wewnętrznie jeśli są
skuteczne, wzmacniają motywację wewnętrzną. Działania motywowane wewnętrznie odwołują się do
posiadanej kompetencji.. Zatem między poczuciem skuteczności a motywacją wewnętrzna istnieje dwustronna
zależność. Czynniki zewnętrzne, które ograniczają poczucie sprawstwa i kompetencji, powodują tez
zmniejszanie motywacji wewnętrznej. Czynnikami, które mogą istotnie ograniczać motywację wewnętrzną, są
nagrody zewnętrzne szczególnie te, które eksponują aspekt kontrolujący. Świątnicki przytacza dane
pokazujące, że te same czynniki, które osłabiają silną motywację wewnętrzną (np. kontrola zewnętrzna,
pieniądze, narzucane standardy) powodują jej wzrost wtedy, gdy motywacja jest wyjściowo słaba. Tak więc
silna motywacja słabnie pod wpływem nagród zewnętrznych, słaba zaś rośnie.
Motywacja wewnętrzna/motywacja zewnętrzna
nagrody pieniężne
pochwała
 czystość motywacji
silna motywacja wewnętrzna/słaba motywacja wewnętrzna
C:
 poczucie kompetencji jest przesłanka motywacji wewnętrznej
 czynniki zewnętrzne, które ograniczają poczucie sprawstwa i kompetencji powodują zmniejszenie motywacji
wewnętrznej
 nagrody zewnętrzne hamują motywacje wewnętrzną (szczególnie te eksponujące aspekt kontrolujący) -->
ale.. pieniądze ją zmniejszają, pochwały zwiększają
 silna motywacja słabnie słabnie pod wpływem nagród zewnętrznych, słaba zaś rośnie
17. podejmowania decyzji
A:
Zbyt dużo wolności  trud wyboru
hierarchizacja, tworzenie podzbiorów, kategorii
redukcja złożoności: wybieramy najbardziej prawdopodobne lub najbardziej wartościowe
konkretyzacja, kierowanie się danymi otrzymanymi w ostatniej kolejności, najbardziej konkretnymi
C:
*trud wyboru
" hierarchizacja, tworzenie podzbiorów, kategorii;
" redukcja złożoności: wybieramy najbardziej prawdopodobne lub najbardziej wartościowe;
" konkretyzacja; kierowanie się danymi otrzymanymi w ostatniej kolejności, najbardziej konkretnymi.
18. nieświadome przetwarzanie informacji
A:
Wiele danych dotyczących myślenia, pamieci, procesów językowych dowodzi, ze nawet bardzo złożone
procesy mogą dokonywać się poza świadomością.Od lat gromadzi się dowody na to, że bodz
ce
niekontrolowane przez świadomość moą efektywnie wpływać na zachowanie ludzi. Począwszy od badań nad
nastawieniem, od badań na temat efektywności sugestii posthipnoycznych, przez dane na temat reklamy, aż
do twardych danych ekspermynetalnych na temat poprzedzania. Dowodza tego badania szkoły gruzińskiej. Po
okresie adaptacji do ciemności pokazywano badanym 15 razy parę czerwonych krążków- jeden o średnicy 28
mm, drugi 18 mm. Po zgaśnięciu lampek badani widieli obrazy zastępcze. Po tej serii nastawieniowej badanym
eksponuje się dwa jednakowe krążki.- 19 mm. Badani spostrzegają krążki równe jako nierówne. Oznacza to,
ze badani są pewni tego, co widzą, a widza zupełnie coś innego. Sam mechanizm kształtowania efektu
18 / 46
www.psychole.net.pl
nastawienia jest nieświadomy.
C:
 obronność percepcyjna  wyparcie i uwrażliwienie  poza kontrolą świadomości; podprogowa ekspozycja :) :
( siadam bliżej siadam dalej.
 bodz
ce niekontrolowane przez świadomość mogą efektywnie wpływać na zachowanie. Poprzedzanie
podprogowe (priming) ekspozycji bodz
ca świadomie odbieranego właściwego przez bodziec o znaczeniu
emocjonalnym wpływa na interpretację bodz
ca.
19. poziomy świadomości
A:
Poziomy świadomości
Intensywne pobudzenie, towarzyszy mu ograniczenie świadomości i rozproszenie uwagi
czujność, której towarzyszy pełna świadomość i selektywna uwaga
swobodne czuwanie, któremu towarzyszy płynna uwaga i tendencja do wolnych skojarzeń
senność, ograniczenie świadomości, lekkie stany pomroczne
lekki sen, zniesienie świadomości, marzenia senne
głęboki sen, całkowite zniesienie świadomości, słaba wrażliwość na stymulację
coma, całkowity brak świadomości
Stany świadomości
Thayer:
pobudzenie energetyczne
pobudzenie afektywne, napięciowe
aktywacja ogólna (pobudzenie energetyczne, rześkość)
aktywacja wysoka (stres)
dezaktywacja (brak czujności, sen)
dezaktywacja ogólna (relaks, przyjemność, całkowity brak
C:
C intensywne pobudzenie, towarzyszy mu ograniczenie świadomości i rozproszenie uwagi;
czujność, której towarzyszy pełna świadomość i selektywna uwaga swobodne czuwanie, któremu
towarzyszy płynna uwaga i tendencja do wolnych skojarzeń;
t senność, ograniczenie świadomości, lekkie stany pomroczne;
, lekki sen, zniesienie świadomości, marzenia senne;
, głęboki sen, całkowite zniesienie świadomości, słaba wrażliwość na stymulacje;
, coma, całkowity brak świadomości.
*Poziomy świadomości  Armstrong
* Świadomość minimalna  elementarna wrażliwość na bodz
ce
Świadomość percepcyjna  zdawanie sobie sprawy co dzieje się w ciele i otoczeniu
Świadomość introspekcyjna  zdolność wglądu we własne procesy psychiczne
*Poziomy świadomości  E. Nęcki
* Przytomność  zdolność do reakcji orientacyjnych
Samowiedza  informacje o swoich własnościach, porównanie z otoczeniem, analiza myśli
Samokontrola  porównanie swoich stanów ze standardami regulacji
wgląd w elementy systemu poznawczego  aktywizacja umysłu
 MetawglÄ…d
M Stany subiektywne jakościowe
19 / 46
www.psychole.net.pl
20. bezmyślność
A:
Bezmyślność- w klasycznych już eksperymentach ukazano, że użycie stereotypowych form działania
zwiększa gotowość do uległości wobec próśb czy życzeń. Dariusz Doliński i Richard Nawrat w eksperymencie
ulicznym pokazali, że szanse zdobycia pieniędzy są większe, gdy ofiarodawca wysłuchał
pseudouzasadnienia ,,Proszę nam dać pieniądze bo my zbieramy pieniądze niż wtedy gdy prosili o pieniądze
bez żadnego uzasadnienia niż pseudouzasadnienia. Chen i Bargh stwierdzili, że aktywizacja stereotypów u
osób badanych wpływa póz
niej na ludzkie zachowania, choć związek ten obiektywnie nie był zbyt silny. Badani
wszystko robili świadomie, nie byli jedynie świadomi związku między zaaktywizowanym stereotypem a
własnym zachowaniem. Okazało się np., że jeśli badanym aktywizowano stereotyp człowieka starego, to
opuszczając laboratorium chodzili wolniej niż ci, którym tego stereotypu nie aktywizowano.
C:
 im mniejsza ilością czasu dysponujemy na rozwiązanie danego problemu, tym większą rolę odgrywa
regulacja automatyczna
 bezmyślność  przyjmowanie tautologicznych wytłumaczeń; silne stany emocjonalne aktywizują regulację
automatycznÄ…
21. wewnętrzne/zewnętrzne z
ródło kontroli
A:
Przyczynowość
lokalizacja z
ródeł kontroli
postawa pionka, postawa królowej
zadania sprawnościowe, zadania losowe
Kontrola
mniejsze zaufanie gdy kogoś częściej kontroluję
unikanie kontroli na rzecz osoby bardziej kompetentnej
próżniactwo społeczne
wyuczona bezradność
gry losowe
B:
pan losu, sprawca, człowiek skuteczny wierzy ze jego zachowanie ma
z
ródlo wewnetrzne, to on sam ma kontrole nad swoim losem, jest to
czlowiek ukierunkowany optymistycznie, majacy zaufanie do wlasnych
mozliwosci
ofiara losu jest przekonana ze jego zachowanie i zycie sa zdeterminowane
przez roznorakie zily zewnetrzne - innych ludzi, los, Boga. jest
nastawiony obrnnie, oczekuje po sobie niewiele
20 / 46
www.psychole.net.pl
C:
*postawa pionka(ofiary losu)/postawa sprawcy(pana sytuacji), a preferencje zadań.
PIONEK
zachowanie zdeterminowane przez siły zewnętrzne nastawienie obronne, oczekuje po sobie niewiele
zadania losowe
SPRAWCA
zachowanie ma z
ródło wewnętrzne mam kontrolę nad swoim losem ufam swoim możliwościom
zadania
sprawnościowe
22. różnice człowiek/zwierzęta
A:
Człowiek jest zdolny do introspekcji, nie tylko wie i czuje, ale ponadto wie, że wie i czuje
świat ludzki jest światem syntez
człowiek dysponuje całą perspektywą czasową
u człowieka obok myślenia w trakcie działania i myślenia poprzez działanie istnieje także myślenie
obok i niezależnie od działania a nawet zamiast działania
percepcja ludzka- obok naturalnej- wspomagana jest przez specjalne narzedzia
u człowieka dominacja zachowań kontrolowanych z wyraz
nym udziałem kreatywności
u człowieka zachowanie regulują nie tylko potrzeby biologiczne ale także społeczne, poznawcze i
potrzeby sensu.
Introspekcja
Synteza
Przeszłość/przyszłość/teraz
niejszość
Oddzielenie myślenia i działania
Wspomagana percepcja
Pamięć społeczna
Zachowania kontrolowane, kreatywność
Zachowanie: regulacja potrzeb biologicznych
Odraczanie gratyfikacji
Walka o władzę
Sojusze
Wojny
Polowania ze strategiÄ…
Używanie narzędzi
Broń
Leki na rany i zatrucia
Sztuka
Szamanizm (tańce w deszczu)
Tworzenie neologizmów (kaczka: ptak wodny, arbuz: owoc do picia)
Wyrażanie uczuć
Posługiwanie się językiem migowym
350 słów ośmiolatek 18000 słów potrafią się nauczyć języka i uczą swoje dzieci tego języki
sztuczne oddychanie
adopcja
B:
roznice czlowiek - zwierzeta
21 / 46
www.psychole.net.pl
introspekscja
synteza
przeszlosc/przyszlosc/terazniejszosc
odziedzielanie mysenia od dzialania
wspomagana percepcja
pamiec spoleczna
zachowania kontrolowane, kreatywnosc
regulacja potrzeb biologicznych
odraczanie gratyfikacji
C:
* Introspekcja  wiem, że wiem; wiem, że czuję
* Synteza  tworzenie całości, spójnych systemów
* Przeszłość/przyszłość/teraz
niejszość  dysponujemy całą perspektywą czasową
* Oddzielenie myślenia i działania  myślenie obok działania, przeprowadzanie symbolicznych operacji na
modelach
* Wspomagana percepcja  przez specjalne narzędzia np. sondy na Marsie
* Pamięć społeczna -  dziedziczona społecznie na przestrzeni wielu pokoleń
* Zachowania kontrolowane, kreatywność
* Zachowanie: regulacja potrzeb biologicznych, ale też potrzeb wyższego rzędu
* Odraczanie gratyfikacji  forma samokontroli emocjonalnej znacznie rozwinięta
23. cechy odziedziczalne
A:
zdolności poznawcze
pamięć
prędkości przetwarzania informacji
testy językowe
inteligencja (0- 0,8)
symptomy lęku (0,59)
depresja u kobiet (04- 0,45)
zachowania antyspołeczne (0,5)
samoocena
zainteresowania (0,5)
optymizm (0,48)
tendencja do trzymania małych dzieci po lewej stronie ciała
B:
zdolnosc poznawcze
pamiec
predkosc pzretwarzania informacji
testy jezykowe
inteligencja (o-o.8)
symptomy leku (0.59)
depresja u kobiet (od 0.4 do 0.45)
zaachowania antyspoleczne (0.5)
samoocena ( kobiety 0.32, mezczyzni 0.29)
zainteresowania (0.5)
ptymizm (0.48)
tendencja do trzymamania malych dzieci po lewej stronie ciala (0.82)
C:
 wskaz
nik odziedziczalności  szacowanie podobieństwa cech w obrębie danej populacji; określenie stopnia
w jakim cechy i zachowania można wyjaśniać działaniem czynnika genetycznego
 pojęcie odziedziczalności  to statystyczny termin opisowy, dotyczy nie jednostek a całej populacji
 podobieństwo genetyczne zwiększa podobieństwo cech i zachowań, lecz rola czynnika genetycznego jest
22 / 46
www.psychole.net.pl
umiarkowana  raczej interakcja czynników genetycznych i środowiskowych w celu uzyskania idealnego
przystosowania do życia
* Zdolności poznawcze
* Pamięć
* Prędkość przetwarzania informacji
* Testy językowe
* Inteligencja (0-0,8)
* Symptomy lęku (0.59)
* Depresja u kobiet (od 0,4 do 0,45)
* Zachowania antyspołeczne (0,5)
* Samoocena (kobiety 0,32, mężczyz
ni 0,29)
* Zainteresowania (0,5)
* Optymizm (0,48)
* Tendencja do trzymania małych dzieci na ręku po lewej stronie ciała (0,82)
24. dostosowanie Å‚Ä…czne, altruizm, samolubny gen
A:
dostosowanie łączne - wg Hamiltona; organizmy żywe są zainteresowane nie tylko sukcesem
reprodukcyjnym własnym, ale także sukcesem reprodukcyjnym swoich krewnych i to tym bardziej im bliższe
jest pokrewieństwo.
Altruizm - Barash i Buss stwierdzili, że podstawową formą altruizmu jest wspieranie swoich krewnych (altruizm
krewniaczy), dopiero wtórną jest pomaganie innym, ale tylko pod warunkiem wzajemnego odwzajemnienia.
Jakkolwiek trudno to przejąc za wiarygodne uogólnienie wszelkich form pomagania, to sporo faktów
przemawia za ta tendencjÄ….
B:
dostosowanie laczne - org zywe sa zainteresowane nie tylko wlasnym
sukcesem reprodukcyjnym ale takze swoich krewnych i to tym bardziej i
blizsze jest pokrewienstwo
samolubny gen - wg socjobiologow czł to nosnik genotypu, cala uwaga
musi byc skierowana na gen
znaczna liczba zachowan jest determinowana przez czynniki genetyczne nie
oznacza to scieslej identycznosci
genetycznie kształtowane achowania sa powielane przez osobniki nalezace
do danej populacjiw takim stopniu w jakim zapewniaja sukces
repsodukcyjny awiec propagande wlasnych genow
ewolucyjny i adaptacyjny sens zachowan ustalic mozna pzez dlugotrwala
obserwacje stopnia w jakim zachowanie to zwieksza zdolnosc jednostek
populacji do przetwania i reprodukcji
C:
 dostosowanie łączne  teoria W. D. Hamiltona; zakłada, ze organizmy żywe są zainteresowane nie tylko
sukcesem reprodukcyjnym własnym, ale także sukcesem swoich krewnych, tym bardziej im bliższe jest
pokrewieństwo  strategia doboru partnerów, reguły udzielania pomocy, strategie ekspansji terytorialnej,
mechanizmy agresji wewnątrz i międzygrupowej
 altruizm  ukryty mechanizm propagowania własnych genów; mechanizm udzielania pomocy
podporządkowany pokrewieństwu; podstawową formą altruizmu jest wspieranie swoich krewnych
(krewniaczy), mechanizmem wtórnym pomaganie innym pod warunkiem możliwości odwzajemnienia
 samolubny gen  koncepcja Richarda Dawkinsa; jednostkÄ… doboru naturalnego nie jest osobnik, gatunek czy
populacja, lecz gen;opiera się na obserwacji, że osobniki pewnych gatunków nie zawsze zachowują się
zgodnie z własnym interesem  zachowania te są tłumaczone dobrem gatunku/ Dawkins: nie dobro gatunku a
obrona interesów genu
23 / 46
www.psychole.net.pl
25. jak ciało zmienia procesy psychiczne
A:
głód
bezsenność
przedawkowanie witaminy D
awitaminozy: stany urojeniowe, tendencje samobójcze, apatia, bulimia, depresja, męczliwość,
ospałość, drażliwość
zaburzenia endokronologiczne
brak witaminy PP- urojenia
B:
cielensy mozg jest siedliskiem i organizatorem zlozonych prpcesow
psychocznych
wplyw bezsennosci
*zaburzenia w percepcji
*zaburzenia w procesie przetwarzania inf - mysleniu, przpominaniu sobie
*zaburzenia w sferze motorycznej
*iluzje, urojenia, sny na jawie
podobne jak przy bezsennosci objawy wystepuje gdy do minimum ograniczyny
doplyw bodzcow z zew
depresja jako odpowiedz na zaburzenia natury somatycznej - zaalenia
stawow, lusczzcyca
przdawkowanie wit D - apatia, spowolnienie, bezsennosc, napady leku
niedobor wit PP - urojenia, tendencje samobojcze
awitaminozy - od apatii, obnizenia nastroju, ospalosci do zespolow
depresyjnych, paranoidalnych, katatonicznych
zaburzenia endokrynologiczne - nadczynnosc przysadki - zmiennosc
nastrojow, niedoczynnosc przsadki - apatia, stany depresyjne, sennosc
C:
* Głód
* Bezsenność (standard 7-8 godzin)
* Deprywacja sensoryczna
* Przedawkowanie witaminy D: apatia, spowolnienie, bezsenność, napady lęku
* Niedobór witamin PP: stany urojeniowe, tendencje samobójcze
* Niedobór witamin z grupy B: apatia, depresja
* Awitaminozy: stany urojeniowe, tendencje samobójcze, apatia, bulimia, depresja, zmęczenie,ospałość,
drażliwość
* Zaburzenia endokrynoloigczne: niedoczynność przysadki  apatia, stany depresyjne, senność; nadczynność
przysadki  zmienność nastrojów; niedoczynność kory nadnerczy  depresja, stany urojeniowe; nadczynność
kory  apatia, bierność, zaburzenia świadomości
26. jak procesy psychiczne wpływają na fizjologię?
A:
Orgazm bez stymulacji
stan organizmu może zależeć nie tyle od faktycznego stanu rzeczy, ile raczej od sposobu, w jaki się o
tym myśli, czy tez sposobu w jaki się wierzy- zasada Rumpelstilzchena - indianie Pueblo( po
24 / 46
www.psychole.net.pl
naruszeniu normy zakazującej przemocy sprawcy zaczynają chorować i w wielu przypadkach
umierają), złoty strzał ( dawka narkotyku jest zbyt mała, żeby zabić a jednak zabija)
placebo( placebo bardziej skuteczne w leczeniu depresji niż prozac)
leczenie bezsenności- tabletki pobudzające
niezadowolenie z własnego ciała- wstrząs emocjonalny lub decyzja o intensywnym odchudzaniu się
może spowodować zahamowanie podwzgórzowych ośrodków sterujących łaknieniem.
B:
orgazm bez stymulacji ( odpowiednie ukierunkowanie mysli )
smierc z beznadziejnosci na zyczenie (indianie pueblo - brak przemocy,
gdy ktos naruszy ta zasade umiera )
zloty strzal ( dawka zbyt mala a jednak zabija )
efekt palaceb (usmierzanie bólu - skutecznosc wieksza gdy bol jest
wiekszy )
prze bezsennosci (podanie tabletek pobudzajacych - osoba cierpiaca na
bezsennosc odłacza od ja zrodlo bezsennosci
C:
* Orgazm bez stymulacji
* Złoty strzał, przemoc w kulturze Indian Pueblo
* Szarlatani, magicy, wróżki, znachorzy
* Placebo lepsze niż morfina?
* Śmierć na życzenie
* Leczenie bezsenności (tabletki nasenne, tabletki pobudzające)
* Niezadowolenie z ciała, błędna ocena własne wyglądu
27. cechy nastroju
A:
dłuższy niż emocje czas trwania
rozmyty co do kierunku
problemy z rozpoznaniem nastoju
kontrola procesów poznawczych funkcja nastroju
obniża próg wzbudzenia emocji z nim zgodnych
mało podatny na zmiany, zaleganie nastroju
wpływa na procesy poznawcze
B:
nastroj trwa dluzej niz emocja (zaleganie nastroju - np. depresja 0
funkcja nastroju to kontrola procesow poznawczych
emocje sa umierunkowane , nastroj jest rozmyty oc do kierunku
zrodla nastroju sa osobliwe
pozytywny nastroj - grymas prawej str twarzy
negatywny nastroj - grymas lewej czesci twarzy
nastroj modyfikuje stadunek do samego siebie ( zly nastroj - skupiamy
sie na sobie )
C:
* dłuższy niż emocje czas trwania,
* rozmyty co do kierunku,; emocje sÄ… ukierunkowane
* problemy z rozpoznaniem nastroju,
* kontrola procesów poznawczych: funkcją nastroju ; funkcją emocji kontrola działania
* obniża próg wzbudzenia emocji z nim zgodnych,
* mało podatny na zmiany, zaleganie nastroju
* wpływa na procesy poznawcze
25 / 46
www.psychole.net.pl
28. sposoby kontroli emocji
A:
Tomasz Kocowski wyróżniał 5 różnych czynności w służbie samokontroli
oddziaływanie na sytuację w kierunku jej zmiany
reinterpretacjÄ™ sytuacji wzbudzajÄ…cej emocje
wzbudzanie kontremocji
angażowanie się w czynności osłabiające emocje
powstrzymywanie działania będącego następstwem emocji
modyfikowanie stanu mięśni- grymasy twarzy , ściskanie piłki w lewej ręce- negatywny nastrój, w
prawej- pozytywny, głoska a- pozytywny, u- negatywny
przerywanie dostępu informacji stanowiących z
ródło emocji
kulturowe reguły okazywania emocji- kiedy wolno, czy wolno,jak się zachować w danej sytuacji
zmiana stanu emocjonalnego poprzez inne emocje - jedzenie, dieta, seks, zakupy
odraczanie gratyfikacji- z nastrojem pozytywnym wiąże się większa zdolność do odraczania
gratyfikacji, z nastrojem negatywnym natomiast wyraz
ne pogorszenie zdolności do odraczania
gratyfikacji.
Zdolność do odraczania nagrody dłuższa niż do znoszenia bólu
B:
zabiegi regulacji emocji przez modyfikowanie stanu miesni - emocja
poztytywna - -uruchamianie tych miesni twarzy, ktore towarzysza
usmiechowi
odwolanie sie do pewenych zabiegow natury poznawczej (przerywanie
dostepu inf stanowiacych zrodlo emocji ) poznawcza transformacja zrodla
emocji - kwasne winogrona, slodkie cytryny
reguly okazywania emocji (sposob wyrazania emocji jest kulturowo
zdeterminowany
wywoływanie innych emocji (jedzenie slodyczy, seks, zakupy)
C:
Tomasz Kocowski: jak możemy kontrolować emocje
* zmiana sytuacji
* reinterpretacja sytuacji
* wzbudzanie kontremocji
* angażowanie się w czynności osłabiające emocje
* powstrzymywanie działania będącego następstwem emocji
Kontrola nad emocjami:
* aktywizacja mięśni  różne mięśnie aktywizacja różnych półkul mózgu i zmiana stanu emocjonalnego
(grymasy prawą:) i lewą stroną twarzy:(; ołówek w zaciśniętych zębach:)/ w wargach:()
* zabiegi natury poznawczej (odcinanie dostępu pewnym informacjom, poszukiwanie informacji, poznawcza
transformacja emocji)
* kulturowe reguły okazywania emocji
* zmiany stanu emocjonalnego przez wywołanie innych emocji: jedzenie, dieta, seks, kupowanie
29. model topograficzny osobowości
C:
świadome, przedświadome i nieświadome procesy psychiczne
26 / 46
www.psychole.net.pl
* nieświadome  te aspekty życia, których nie akceptujemy, zepchnięte do nieświadomości w wyniku wyparcia;
możemy sobie zdać z nich sprawę jedyni w wyjątkowych okolicznościach; to większość procesów
psychicznych (obecna wiedza...)
* przedświadome  fakty, zdarzenia, spostrzeżenia, które pozostają w nieświadomość, ale mogę być łatwo
wydobyte, jeśli skupimy na nich uwagę
* świadome  to co jest doświadczane bezpośrednio, z czego zdajemy sobie sprawę w każdym momencie
30. model strukturalny osobowości
C:
id:
*pierwotna część, siedlisko popędów
* zasada przyjemności
* reprezentacja rzeczywistości w postaci wyobrażeń i fantazji
ego:
* funkcja:radzenie sobie z rzeczywistością, ocenianie, kontrola; różnicowanie pomiędzy rzeczywistością
subiektywnÄ… a obiektywnÄ…
* pośredniczy między impulsami a wymaganiami rzeczywistości zewnętrznej
* zasada rzeczywistości
superego:
* rozwija siÄ™ z ego
* składa się z sumienia (wskazuje czego nie powinno się robić) i ego idealnego (idealny obraz osoby)
31. co kieruje człowiekiem w myśl koncepcji psychodynamicznej
A:
człowiekiem kierują wewnętrzne siły motywacyjne, które sa nieświadome, człowiek nie wie o ich istnieniu.
Wewnętrzne siły zwane sa popędami lub potrzebami czy dążeniami.
C:
 działanie człowieka jest stymulowane i ukierunkowywane przez wewnętrzne siły zwane popędami,
potrzebami lub dążeniami; między tymi siłami często zachodzi konflikt
 zachowanie ludzkie = działanie celowe dążenie do zaspokojenia popędów najważniejszą rolę w
 działalności człowieka odgrywają procesy motywacyjno - emocjonalne
32. popędy pierwotne, popędy wtórne
A:
wyróżniamy 2 klasy popędów - pierwotne i wtórne. Popędy pierwotne są siłami wrodzonymi.Należą do nich
np : unikanie bólu, popęd seksualny, potrzeba kontaktu ze światem, dążenie do zdobycia pokarmu. Zaś
popędy wtórne są nabyte w procesie uspołecznienia. więc wpływ na nie ma np sytuacja rodzinna, wzorce
kulturowe itd. należą do nich np.potrzeby bezpieczeństwa, poszukiwanie miłości, dążenie do zaspokojenia
prestiżu. Popędy są z reguły nieświadome. człowiek nie zdaje sobie sprawy z tego jakie siły nim rządza.
B:
pierwotne (wrodzone)  ich zaspokojenie jest niezbędne do utrzymania życia (dążenie do zdobycia pokarmu,
popęd seksualny, unikanie bólu, potrzeba odbierania bodz
ców i kontakt ze światem)
wtórne  potrzeby bezpieczeństwa, społeczne, osobiste (związane z  ja  wyjście poza zwierzęcą naturę, stanie
27 / 46
www.psychole.net.pl
się się twórcą, zaspokojenie potrzeby prestiżu i uznania) pojawiają się w wyniku socjalizacji
kontakty społeczne wpływają na rozwój nowych potrzeb; najważniejsze są popędy wtórne ukształtowane w
dzieciństwie np. potrzeba mocy  potężny motor działań ludzkich, wynika ze słabości jednostki
(poczucie niższości w dzieciństwie i chęć jego zrekompensowania)
C:
POP
DY
większość ukształtowana przez warunki
społeczne  sytuacje w rodzinie, grupie
rówieśników, wzorce kulturowe
WTÓRNE
PIERWOTNE
- powstajÄ… w wyniku socjalizacji
- siły wrodzone
- potrzeby bezpieczeństwa, potrzeby
- dążenie do zdobycia pokarmu,
społeczne(zaspokajane w kontaktach
popęd seksualny, unikanie bólu,
międzyludzkich), potrzeby osobiste (potrzeba
potrzeba bodz
ców i kontaktu ze
prestiżu i uznania
światem
- podstawowe popędy wtórne nabywamy w
- zaspokojenie niezbędne do
środowisku rodzinnym w pierwszych latach
utrzymania przy życiu
życia
28 / 46
www.psychole.net.pl
33. mechanizmy obronne
A:
mechanizmy obronne czyli system obronny "ja" jest to nawykowa metoda radzenia sobie z konfliktami , jest
wynikiem proscsu socjalizacji, mechanizmy obronne sa nieświadome.
funkcje : redukują obnizają poziom lęku; chronia poczucie godności; pozwalają utrzymać wysoką samoocene
jednostki.
mechanizmy te nie rozwiązują konfliktów, jedynie lagodzą ich objawy. mogą byc niebezpieczne, gdyż moga
wywyoływac skutki uboczne.
1) REPRESJA (wyparcie)
najbardziej znany mechanizm, polega na usuwaniu ze swiadomosci mysli o konfliktach, popędach, przykrych
przezyciach i upokarzających niepowodzeniach, które wywołuja lęk czy poczucie winy. dzięki represji człowiek
przestaje sobie zdawac sprawe ze swoich klęsk, dramatów. jest to forma wyuczona a nie wrodzona. czesto
represja jest wspomagana przez dodatkowe czynnosci ułatwiające "zapomnienie" jak katalizatory w biologii. sa
nimi: wybór hobby, czytanie ksiażek... pochłaniają one czas, niedopuszczaja mysli wywołujących lęk,
przenosza w inny świat ( książki science-fiction :) )
skutki:
zmniejszenie poziomu lęku, poczucia winy, ale nie rozwiązanie problemu. często odrzucane myśli przejawiają
sie w czynnościach pomyłkowych, snach, wrazie twarzy i mimo wszystko nadal ukierunkowują nasze
zachowanie. Konflikty i dązenia można wyprzec ze swiadomosci, ale nie mozna przed nimi uciec.
2) PROJEKCJA
rzutowanie swoich niepozadanych cech, wad na innych, przypisywanie otoczeniu nieszlachetnych motywów
dzialania, sprawia ze człwiek chroni sie przed przyznaniem, ze sam postępuje tak samo. zmniejsza lęk,
wpływa na wzrost samooceny. projekcja ma chrakter wybiórczy, co zwiększa jej skuteczność. nie tylko chroni
przed przyznawaniem sie do wad ale dodatkowo zmienia zachowanie jednostki w stosunku do innych (tych na
których rzutuje swoje wady). projekcja moze wiec radykalnie zmienic ludzkie zachowanie, powodowac
powstawanie konfliktów interpersonalnych. zniekształca i deformuje percepcje innych ludzi.
3) RACJONALIZACJA
nieadekwatne wyjasnianie przyczyn zachowania. Dazenia i motywy prawdziwe zastepowane sa "mile
widzianymi". jest to ograniczenie sie do motywow społecznie akceptowanych.jest to równiez ochrona przed
lękiem i poczuciem winy
rodzaje racjonalizacji
Kwaśne winogrona: kiedy człowiek nie moze osiagnąc jakiegos celu uznaje, ze cel ten wcale nie ma dla
niego znaczenia.
Słodkie cytryny:kiedy człowiek wmawia sobie, ze zdarzenia i sytuacje, których nie znosi sa przyjemne.
skutki:
nieswiadome wprowadzanie siebie w bład- zjawisko samooszukiwania; jezeli ktos nie uwierzy takiemu
człowiekowi naraza sie on na drwine co powoduje kolejne frustracje i zjawiska, przed którymi ponownie musi
sie bronic uzywając kolejnych mechanizmów.
4) SUBSTYTUCJA
zastepowanie celów których nie mozna osiagnąć przez cele łatwiejsze do zdobycia.
sublimacja- człwiek wyraza swoje nieakceptowane popędy i dążenia w formie , która zyskuje uznanie
społeczne. jest to ucieczka w twórcza wyobrazie i swiat fantazji. ( np. popęd do matki wyraza poprzez
stworzenie dzieła sztuki)
kompensacja - człowiek skierowuje swoją aktywność na cele podobne do tych których nie udało mu
sie poprzednio osiągnąć. (np. fatalne wyniki w nauce kompensuje sobie wysokimi osiagnięciami w
sporcie.)
substytycja jest uważana za pozytywny, pozyteczny mechanizm obronny.
29 / 46
www.psychole.net.pl
B:
Mechanizmy obronne  nawykowa, nieświadoma metoda radzenia sobie z konfliktami, system obronny  ja ( nie
jest zaprogramowany przez naturÄ™, lecz jest wynikiem procesu socjalizacji)
a) redukują/obniżają poziom lęku (nie eliminują rzeczywistych konfliktów motywacyjnych i interpersonalnych)
b) nie rozwiązują konfliktów, doraz
nie Å‚agodzÄ… ich objawy (czasem ma to skutki uboczne)
" represja  wyparcie (katalizatorem może być hobby, czytanie itp. -> wypełnienie czasu i zapomnienie,
oddanie siÄ™ jakiejÅ› pasji
nie dopuszcza do świadomości myśli lękowych), myśli represjonowane wciąż wpływająca
zachowanie (represja nie występuje u wszystkich). Zmniejsza lęk, poczucie winy, napięcia
emocjonalne. Myśli represjonowane w dalszym ciągu wpływają na ludzkie zachowanie (czynności
pomyłkowe, sny)
różnica: represja vs. stłumienie (świadome panowanie nad dążeniami)
" projekcja  rzutowanie swoich złych cech na innych, obiektem są osoby i grupy podobne, ale różniące się od
podmiotu. Zmniejsza lęk i wpływa na wzrost samooceny. Obiektem projekcji są osoby w
pewnym stopniu podobne do jednostki stosującej ten mechanizm, ale na tyle różne aby
projekcja nie wywoływała lęku.
" racjonalizacja  nieadekwatne wyjaśnianie przyczyn zachowania, dążenia i motywy prawdziwe zastępowane
przez
motywy  mile widziane . Nieświadome zjawisko samooszukiwania
a) kwaśne winogrona  człowiek nie może osiągnąć jakiegoś celu, więc uznaje że cel ten nie ma dla niego
znaczenia
b) słodkie cytryny  człowiek wmawia sobie, że sytuacje, których nie znosi, tak naprawdę są przyjemne
(np. w więzieniu)
" substytucja:
a) kompensacja  skierowanie aktywności na cele podobne (np. taniec) do tych, których nie udało się/nie
udaje się osiągnąć (np. seks)
b) sublimacja  wyrażanie nieakceptowanych popędów w formie, która zasługuje na uznanie społeczne
30 / 46
www.psychole.net.pl
C:
31 / 46
www.psychole.net.pl
MECHANIZMY OBRONNE
- ich zbiór tworzy system obrony  ja;
- nawykowa metoda radzenia sobie z konfliktami, jest
wynikiem procesu socjalizacji; funkcjonuje nieświadomie
- funkcje: redukcja, bÄ…dz
obniżenie poziomu lęku; ochrona
poczucia godności; umożliwiają utrzymanie wysokiej
samooceny
REPRESJA (WYPARCIE)
- usuwanie ze świadomości myśli o konfliktach,
popędach, przykrych przeżyciach, niepowodzeniach,
które wywołują lęk czy poczucie winy, nieświadoma
reakcja;
- cel: zmniejszenie bÄ…dz
eliminacja lęku STA
UMIENIE
- symptomy represji  dodatkowe czynności,
pochłaniające myśli człowieka, które odsuwają nie - umiejętność panowania nad swoimi
dopuszczają do świadomości niepożądanych myśli np. dążeniami, pragnieniami i motywami,
hobby które nie są akceptowane społecznie; w
- skutki: zmniejsza lek, napięcie emocjonalne, poczucie obawie przed sankcją zewnętrzną bądz

ośmieszeniem; świadome;
- cel: uniknięcie społecznej sankcji
PROJEKCJA
- mechanizm rzutowania swoich niepożądanych
cech na innych ludzi nieświadomy;
- cel: przypisujÄ…c otoczeniu nieszlachetne motywy
działania, człowiek chroni się przed przekonaniem,
że sam kieruję się takimi motywami
RACJONALIZACJA
- skutki: zmniejszenie lęku, wzrost samooceny,
zmiana zachowania w stosunku do innych ludzi 
- nieadekwatne wyjaśnianie przyczyny zachowania;
deformuje percepcjÄ™, zaburza stosunki
motywy niepożądane zastępowane mile widzianymi
międzyludzkie
postawami; nieświadome zjawisko
- na kogo?: osoby grupy, społeczne na tyle podobne,
samooszukiwania;
że projekcja brzmi wiarygodnie, na tyle różne by
- cel: ochrona przed lekiem, poczuciem winy
pozostać poza podejrzeniem
wg B. Zawadzkiego
SUBSTYTUCJA
Kwaśne winogrona Słodkie cytryny
- zastępowanie celów nieosiągalnych przez
 gdy nie możemy  zdarzenia i sytuacje,
Å‚atwiejsze do zdobycia
osiągnąć ważnego celu, których nie znosimy są
uznajemy, że cel ten niema przyjemne
SUBLIMACJA KOMPENSACJA
znaczenia
- wyrażenie swoich - skierowanie aktywności na cele
nieakceptowanych popędów w podobne do tych, których nie udało
formie dopuszczalnej się osiągnąć
społecznie np. przez sztukę
32 / 46
www.psychole.net.pl
34. lęk z strach w psychologii psychodynamicznej
A:
strach sygnalizuje zew niebezpieczeństwo. wywołują go takie wydarzenia jak np egzamin czy operacja. jego
przyczyny znajdują się w środowisku fizycznym lub społecznym, są znane, więc człowiek może się przed nim
bronić. lęk zaś sygnalizuje wew niebezpieczeństwo, z którego człwoiek nie do końca sobie zdaje sprawę, nie
zna prawdziwych z
ródeł swoich emocji.
B:
Strach  nieprzyjemny stan emocjonalny, który sygnalizuje zewnętrzne niebezpieczeństwo. Ponieważ jego
przyczyny znajdują się w środowisku fizycznym lub społecznym i są znane, jednostka może bronić się przed tą
emocją (ucieczka przed niebezpieczeństwem, atak jego z
ródła).
Lęk  jest sygnałem niebezpieczeństwa wewnętrznego, z którego człowiek niedokładnie zdaje sobie sprawę. Jest
zagrożeniem dla całej osobowości jednostki. Jest on wynikiem niezaspokojonych potrzeb, wewnętrznych konfliktów
i frustracji. Stała frustracja wywołuje lęk i niepokój. (człowiek włączony w całkowicie zautomatyzowany system
instytucjonalny staje się jego mało znaczącym elementem). Różne rodzaje lęku różnią się siłą, przebiegiem i
konsekwencjami.
a) lęk normalny  reakcja proporcjonalna do rzeczywistego zagrożenia (nie wymaga stosowania
mechanizmów obronnych; zbliża się do uczucia strachu; często jednostka uświadamia go sobie. (lęk
lekkoatletów biegnących samotnie wiele kilometrów, chirurgów lub żołnierzy podejmujących ryzykowne
działanie)
b) lęk neurotyczny  nieproporcjonalny do rzeczywistego zagrożenia; wymaga stosowania mechanizmów
obronnych i blokady świadomości. Jest konsekwencją nierozwiązanych konfliktów wewnętrznych.
Dzięki mechanizmom obronnym lęk otwarty (poczucie paniki, zagrożenia) zostaje zamieniony na lęk latentny (forma
lęku potencjalnego, który w przypadku niekorzystnej sytuacji może objawić się z całą swoją siłą). W pewnych
wypadkach mechanizm obronny redukujÄ…c lÄ™k pierwotny, jednoczeÅ›nie rodzi lÄ™k wtórny ( paradoks obronny «ja ),
który wymaga wykształcenia nowych form obrony& błędne koło&
C:
* Strach  nieprzyjemny stan emocjonalny, który sygnalizuje zewnętrzne niebezpieczeństwo; przyczyny w
środowisku fizycznym lub społecznym, skoro jednostka zna przyczyny może się bronić
* Lęk  sygnał niebezpieczeństwa wewnętrznego, z którego człowiek nie do końca zdaje sobie sprawę
·ð Neurotyczny  nieproporcjonalny do rzeczywistego zagrożenia, wymaga stosowania mechanizmów
obronnych i blokady świadomości; skutki: utrudnia przystosowanie do społeczeństwa, wywołuje stan
beznadziejności i pustki, zaburzenia neurotyczne
·ð Latentny  lÄ™k potencjalny, może ujawnić siÄ™ w przypadku niekorzystnej sytuacji z caÅ‚a swoja siÅ‚Ä…
·ð LÄ™k wtórny  mechanizm obronny redukuje lÄ™k pierwotny, na jego miejsce pojawia siÄ™ lÄ™k wtórny,
który wymaga wytworzenia nowego mechanizmu obronnego  błędne koło
35. koncepcja człowieka w psychologii behawiorystycznej
A:
Człowiek w koncepcji behawiorystycznej Skinnera jest uwarunkowany przez swoje geny i środowisko.
Środowisko- szeroko rozumiane- jest najważniejszym czynnikiem, jeśli chodzi o kształtowanie się zachowań i
to właśnie one są dla behawiorystów najistotniejsze. Wszelkie procesy wewnętrzne (świadomość, myślenie,
cechy, etc) są tylko ubocznym wynikiem działania jednostki, nie przedstawiają one dla psychologa
zorientowanego behawiorystycznie żadnej wartości, gdyż nie warunkują one zachowania ludzkiego i nie
wpływają na jego reakcje. W rzeczywistości zachowanie człowieka sterowane jest przez bodz
ce, które to są
33 / 46
www.psychole.net.pl
częścią składową środowiska. Behawioryzm tworzy obraz  człowieka zewnątrzsterowanego , którego
zachowanie warunkowane jest przez środowisko, w którego kreowaniu on też aktywnie uczestniczy. Istotnym
czynnikiem jest poziom aspiracji jednostki, który wywiera wpływ na działanie i jest powiązany ze
wzmocnieniami pozytywnymi i negatywnymi.
C:
natura człowieka
* nieautonomiczny;
* zachowanie, osiągnięcia, kontakty interpersonalne zależne od genów i środowiska (społecznego i
fizycznego);
* kontrolowany przez zewnętrzne zdarzenia  zewnątrzsterowny;
* zachowanie ludzkie jest sprawcze  kształtuje otoczenie ale to układ reaktywny  tylko odpowiada
na bodz
ce;
* świadomość, procesy myślenia, cechy, postawy, charakter bez wpływu na ludzkie reakcje (!)
zachowanie
* sprawcze;
* struktura zachowania = struktura środowiska;
* między środowiskiem a zachowaniem sprzężenie zwrotne mniejsza moc oddziaływania
zachowania;
* instrumentalne  nie jest bezinteresowne; instrument do uzyskiwania konsekwencji (określone
bodz
ce
materialne i moralne)
środowisko
* konfiguracja bodz
ców;
* układ aktywny;
wpływ środowiska na człowieka
* struktura zachowania = struktura środowiska;
* steruje reakcjami człowieka
* między środowiskiem a zachowaniem sprzężenie zwrotne  oddziaływanie środowiska charakter
fundamentalny;
PSYCHOLOGIA S-R:
S  środowisko=mozaika bodz
ców
S= S ,S ,& S
1 2 n
R  zachowanie=funkcje układu zewnętrznych bodz
ców
R=f(S ,S ,& S )
1 2 n
36. bodziec, reakcja, inżynieria behawiorystyczna
A:
Bodziec definiowany jest jako bezpośrednio obserwowalny czynnik, pochodzący ze środowiska, który wpływa
na reakcje człowieka. Schemat, obrazujący tę zależność to S-R. Psychologia ma na celu badanie zależności
miedzy bodz
cem a reakcją. Zbiór bodz
ców to środowisko, które całkowicie reguluje zachowanie jednostki,
procesy psychiczne zaś nie mają w ogóle wpływu na człowieka. Zachowanie, czyli reakcja jest narzędziem do
osiągania pewnych celów, jest traktowane jako sprawcze. Behawioryści stworzyli także inżynierie
behawiorystyczną, która jest technologią zachowania, mającą na celu zmianę reakcji człowieka, które z kolei
są mierzalne i obserwowalne. Parametry zachowania można zmieniać za pomocą warunkowania, wzmocnień
pozytywnych i negatywnych czy według praw uczenia się. Modyfikacja zachowania przez inżynierie
behawiorystyczną odbywa się zarówno w stosunku do osób zdrowych, jak i chorych (terapia
34 / 46
www.psychole.net.pl
behawiorystyczna).
C:
* inżynieria behawiorystyczna  zachowanie zależne od środowiska społecznego można dowolnie
modyfikować dzięki manipulacji;
* modyfikacja zachowań zależnych od środowiska, reakcji obserwowalnych i mierzalnych;
* terapia behawiorystyczna  gałąz
inżynierii, jej celem oduczenie reakcji patologicznych i dewiacyjnych;
Metody konstruowania reakcji człowieka:
Metoda kolejnych przybliżeń  nagrodzone zachowania dalekie od pożądanych, ale które dobrze opanowano
kryteria wzmacniania stają się coraz bardziej surowe r nagradzanie złożonych reakcji zbliżonych do reakcji
zaplanowanej a dojście do zachowania pożądanego
Desensibilizacja  opracowana przez Wolpego;
etap pierwszy: poznanie bodz
ców i sytuacji wywołujących lęk, agresję, ułożenie hierarchicznej listy bodz
ców
poszukiwanie sytuacji, które mają wartość nagradzającą i zneutralizują reakcje lękowe  sytuacje
neutralizujÄ…ce
etap trzeci: właściwa desensablilizacja, zestawianie bodz
ców lękotwórczych z sytuacjami neutralizującymi.
Terapia awersyjna  stosowana przy leczeniu osób z nałogami; jednoczesne podawanie wzmocnienia
pozytywnego (alkoholu) i wzmocnienia negatywnego (środka powodującego wymioty), wytwarza się nowy
bodziec warunkowy  alkohol(lub sam jego widok)=mdłości
37. wzmocnienie negatywne, wzmocnienia pozytywne
A:
Wzmocnienie pozytywne- zbiór pożądanych konsekwencji danego zachowania, określane często mianem
nagrody, bodz
ce pozytywne. Wzmocnienia odgrywają główną rolę w sterowaniu zachowaniem człowieka, te
pozytywne zaś postrzegane są jako jedna z humanitarnych dróg sterowania nim. Procesem nagradzania
jesteśmy w stanie wpływać w znacznym stopniu na zachowanie człowieka.
Wzmocnienie negatywne- grupa konsekwencji, bodz
ców niepożądanych, awersyjnych, kary. Stosowanie ich do
modyfikacji zachowania ludzkiego nazywane jest sterowaniem punitywnym/ awersyjnym.
38. desensytyzacja, terapia awersyjna
A:
a) ułożenie hierarchicznej listy bodz
ców lękotwórczych
b) znalezienie sytuacji neutralizujących (np.relaksacja- ćwiczenie mięśni, ciekawa zabawa, leki)
c) właściwa desensybilizacja:
üð zestawienie bodz
ców lękotwórczych z sytuacjami neutralizującymi
üð nastÄ™puje uniewrażliwienie (odczulenie) na bodz
ce lękowe
d) metoda dająca dobre wyniki, jednak czasochłonna
e) jedna z metod inżynierii behawiorystycznej
f) opracowana przez Wolpego
Terapia awersyjna:
a) metoda leczenia  sytuacji odwrotnych - gdy bodz
ce szkodliwe dla zdrowia, niebezpieczne lub
nieakceptowane społecznie są bardzo silnymi wzmocnieniami pozytywnymi (alkohol, narkotyki,
przestępstwa, zboczenia seksualne)
a) polega na podawaniu wzmocnienia pozytywnego (np. alkoholu) i wzmocnienia negatywnego (leki
wywołujące mdłości i wymioty)
b) mniejsza skuteczność niż desensybilizacja
c) dosyć duża brutalność metody
35 / 46
www.psychole.net.pl
C:
Desensibilizacja  opracowana przez Wolpego;
etap pierwszy: poznanie bodz
ców i sytuacji wywołujących lęk, agresję, ułożenie hierarchicznej
listy bodz
ców
etap drugi: poszukiwanie sytuacji, które mają wartość nagradzającą i zneutralizują reakcje
lękowe  sytuacje neutralizujące
etap trzeci: właściwa desensablilizacja, zestawianie bodz
ców lękotwórczych z sytuacjami
neutralizujÄ…cymi.
Terapia awersyjna  stosowana przy leczeniu osób z nałogami; jednoczesne podawanie wzmocnienia
pozytywnego (alkoholu) i wzmocnienia negatywnego (środka powodującego wymioty), wytwarza się
nowy bodziec warunkowy  alkohol(lub sam jego widok)=mdłości
39. sposoby rozkładu wzmocnień pozytywnych
A:
a) procedura stałych odstępów czasowych
üð zachowanie czÅ‚owieka jest regularnie nagradzane po upÅ‚ywie okreÅ›lonego czasu
üð np. wypÅ‚ata co miesiÄ…c
üð praca nierytmiczna, zrywy przed okresem nastÄ™pnego wzmocnienia
üð maÅ‚o efektywna
b) procedura stałych proporcji:
·ð czÅ‚owiek otrzymuje bodz
ce materialne lub moralne po wykonaniu określonej pracy
·ð metoda efektywna, jednak nielubiana i odrzucana przez ludzi gdy tylko istnieje taka możliwość
c) procedura zmiennych proporcji:
üð zmienia siÄ™ liczba reakcji, po której nastÄ™puje wzmocnienie
üð przykÅ‚ad: tylko niektóre operacje serca koÅ„czÄ… siÄ™ sukcesem
üð najbardziej efektywna
d) procedura zmiennych odstępów czasowych:
üð nieregularne wzmocnienia
üð nie można przewidzieć kiedy nastÄ…pi wzmocnienie
üð efektywna
B:
Procedura stosowania nagród  system reguł, które decydują o tym jak często, kiedy i za jakie zachowania
należy wzmacniać reakcje człowieka.
1. Procedura stałych odstępów czasowych
üð zachowanie nagradzane jest regularnie po upÅ‚ywie okreÅ›lonego czasu
üð procedura ta wywoÅ‚uje ujemne skutki: ludzie dziaÅ‚ajÄ… na  zwolnionych obrotach , praca
nierytmiczna (zwiększenie tempa pracy przed otrzymaniem wzmocnienia, po jego otrzymaniu
tempo spada)
2. Procedura stałych proporcji
żð czÅ‚owiek nagradzany jest po wykonaniu okreÅ›lonej pracy
żð wzmocnienie wystÄ™puje regularnie po każdej n-tej reakcji (przykÅ‚ad: uczeÅ„ wykonaÅ‚ pewnÄ… liczbÄ™
zadań)
żð rodzaj i siÅ‚a wzmocnienia nie zależą od upÅ‚ywu czasu, ale od rzeczywistych osiÄ…gnięć czÅ‚owieka
żð procedura ta pobudza aktywność i zwiÄ™ksza tempo dziaÅ‚ania
żð procedura ta nie jest przez ludzi preferowana
3. Procedura zmiennych odstępów czasowych
żð czas, jaki upÅ‚ywa miÄ™dzy reakcjÄ… a nagrodÄ…, zmienia siÄ™ losowo (przykÅ‚ad: pisarz nie może dokÅ‚adnie
przewidzieć kiedy otrzyma honorarium)
żð wpÅ‚ywa na wyższe tempo dziaÅ‚ania i bardziej rytmicznÄ… pracÄ™
4. Procedura zmiennych proporcji
żð zmienia siÄ™ liczba reakcji, po których nastÄ™puje wzmocnienie (przykÅ‚ad: tylko niektóre operacje serca
36 / 46
www.psychole.net.pl
kończą się powodzeniem; średnio wygrywa co 10 los na loterii, może więc wygrać 1 lub dopiero 100)
żð wpÅ‚ywa na wyższe tempo dziaÅ‚ania i bardziej rytmicznÄ… pracÄ™
Metoda kolejnych przybliżeń  nagradzanie stopniowo za wykonanie coraz trudniejszych zadań. Początkowo
nagradzane są najprostsze reakcje, po ich utrwaleniu przystępuje się do wzmacniania reakcji trudniejszych.
Błędy sterowania: opóz
nienie wzmacniania (wzmocnienie powinno być bezpośrednie), nagradzanie za bierność
C:
PROCEDURA STAA
YCH ODST
PÓW CZASOWYCH: PROCEDURA ZMIENNYCH ODST
PÓW
CZASOWYCH:
- regularne nagradzanie zachowania po upływie
określonego czasu; - nieregularne wzmocnienia, czas miedzy reakcją
- brak zależności miedzy osiągnięciami a a nagrodą zmienia się losowo;
wzmocnieniem  praca nierytmiczna, na małych - niepewność  praca bardziej rytmiczna, wyższe
obrotach, zwiększanych tuż przed następnym tempo działania niż przy procedurze stałych
wzmocnieniem; odstępów;
PROCEDURA STAA
YCH PROPORCJI:
PROCEDURA STAA
YCH PROPORCJI:
- zmienna liczba reakcji po których następuje
- wzmocnienie po wykonaniu określonej
wzmocnienie;
pracy;
- najbardziej efektywny  rytmicznie i na wysokich
- pobudzenie aktywności, zwiększone tempo
obrotach
działania  efektywna procedura;
40. dlaczego wzmocnienia negatywne majÄ… skutki uboczne i jakie to sÄ… skutki?
A:
Wzmocnienia negatywne wbrew  wiedzy gorącej - obiegowej, nie należą do najbardziej efektywnych.
Zastosowanie kary częstokroć jedynie tłumi pewne reakcje, bądz
zahamowuje je na pewien okres czasu.
Człowiek zaprzestaje zachowania, za które uprzednio został ukarany tylko w okresie możliwości ponownego
otrzymania tejże kary, potem zaś do niego powraca. Zdarza się też tak, iż jednostka generuje sobie inne
zachowanie mające potencjalnie zmniejszać ryzyko otrzymania kary za swoje podstawowe motywy. Błędem w
procesie karania jest również fakt, iż często nie podaje się drogi alternatywnej- pozytywnej w stosunku do
karanego zachowania. Kary wywołują niepożądane skutki uboczne, takie jak: zaburzenia emocjonalne,
unikanie z
ródeł karania (instytucji i osób), przejmowanie negatywnych wzorców zachowania oraz generalizacja
hamowania.
C:
* Generalizacja hamowania  kara tłumi nie tylko zachowania niepożądane, ale również te właściwe;
zapobieganie: karanie zachowań aspołecznych przy jednoczesnym nagradzaniu tych właściwych.
* Zaburzenia emocjonalne  silne i nieadekwatne kary, powodują stany lękowe, reakcje unikania, gniew,
agresjÄ™.
* Unikanie z
ródła karania
* Przejmowanie negatywnych wzorców zachowania  nieadekwatny sposób karania przekazywany kolejnemu
pokoleniu.
41. warunkowanie klasyczne, warunkowanie sprawcze
A:
37 / 46
www.psychole.net.pl
Warunkowanie klasyczne- opisane przez Pawłowa, polega na wytworzeniu się związku między wrodzoną
skłonnościa do reagowania a sygnałem. Jest to warunkowanie, dotyczące zachowania reaktywnego w
procesie, którego uczy się odruchów.
Warunkowanie sprawcze- opisane np. przez Thorndike a, gdzie kładzie się nacisk na powtarzanie zachowań,
które mają pozytywny efekt, a zaprzestawanie tych, które przynoszą efekt negatywny, bądz
też żadnego.
42. generalizacja hamowania
A:
Generalizacja hamowania jest to skutek uboczny w procesie karania, polegajÄ…cy na zahamowaniu nie tylko
reakcji niepożądanych, ale także tych wartościowych społecznie poprzez rozciągniecie odczuć i zachowań
związanych z karą na większość dziedzin życia osoby karanej przez nią samą.
B:
generalizacja zachowania jest jedna z konsekwencji stosowania wzmocnien negatywnych lub inaczej
niewłaściwych sposobów ich stosowania. polega na tym, ze kara TA
UMI nie tylko reakcje niepożadane, ale
również wiele zachowań o dużej doniosłości społecznej. np. uczen, który został (przyładowo) wyśmiany przez
nauczyciela na lekcji za swoje zdanie na jakiÅ› tamat (co jest dla niego wzmocnieniem negatywnym), albo
ukarany uwaga za złe zachowanie, moze to wpłynąć na jego aktywność (pożadana cecha) na lekcji np. ulec
całkowitemu zahamowaniu. Aby tego uniknąć należy karać zachowanie niepożadane i równoczenie nagradzać
działania pozytywne.
43. człowiek z koncepcji poznawczej
A:
·ð samodzielny podmiot (osoba)
·ð przetwarza, przyjmuje, przekazuje informacje za pomocÄ… jÄ™zyka i nadaje im sens (pewnÄ… wartość)
·ð myÅ›li twórczo i analitycznie
·ð podejmuje dziaÅ‚ania celowe i sprawuje nad nimi kontrolÄ™ poznawczÄ…
·ð metoda modyfikacji- celowe wychowywanie i autokreacja (formowanie siebie wg wÅ‚asnego projektu)
·ð zdolnoÅ›ci umysÅ‚u sÄ… ograniczone i bywajÄ… zawodne
·ð czÅ‚owiek w spoÅ‚eczeÅ„stwie i innych dziedzinach życia
·ð metabolizm informacyjny
C:
Koncepcja człowieka:
* samodzielny podmiot, decyduje o swoim losie
działa świadomie i celowo, sprawuje nad swoimi działaniami kontrolę  sprawca
* podmiot innowacyjny
* generuje informacje oraz wiedzę, twórcze myślenie, tworzenie, konstruowanie --> twórca kultury, nauki
* przyjmuje, przechowuje, interpretuje, tworzy i przekazuje za pomocą języka informacje, wiedzę, dane i nadaje
im pewna wartość
* o ludzkiej twórczości decydują indywidualne umiejętności i motywy, środowisko
* podejmuje działania w celu osiągnięcia pewnych wartości; człowiek ukierunkowany na pewne wartości
(potocznie cele)
* samowiedza jednostki = struktura poznawczo-afektywna  ja
*  ja realne  sÄ…dy o tym jaki aktualnie jestem
*  ja możliwe  sądy o tym jakim mógłbym być
*  ja idealne  możliwości wybrane spośród  ja możliwych w procesie autokreacji; kim chciałbym być
38 / 46
www.psychole.net.pl
44. przyjmowanie, przetwarzanie, przechowywanie, interpretacja, generowanie
informacji
A:
Generowanie informacji oraz wiedzy - twórcze i innowacyjne myślenie (->wynalazki, udoskonalenia,
przekraczanie granic, zmiana i ulepszanie otoczenia i społeczeństwa)
y
ródło wiedzy:
struktury poznawcze
środowisko zewnętrzne
45. działania transgresyjne
A:
Transgresja:
przekraczanie, przełamywanie własnych granic i przekonań (porównywane do morza wykraczającego
poza swoje granice)
działanie niestandardowe i niekonwencjonalne
C:
 celowe przekraczanie granic dotychczasowych osiągnięć i doświadczeń; człowiek rozszerza kontrolę, dąży
do zmiany osobistej i społecznej; po osiągnięciu celu stawiam bardziej ambitne (zjawisko  uciekających celów )
46. struktury poznawcze i ich cechy
A:
Struktury poznawcze  system informacji (wiedzy, danych) wewnętrznych, utrwalonych w pamięci, dzięki nim
jednostka ma poczucie własnej tożsamości oraz orientuje się w świecie zewnętrznym
Składniki:
·ð sÄ…dy o Å›rodowisku naturalnym
·ð wiedza o kulturze
·ð dane o Å›wiecie spoÅ‚ecznym
·ð samowiedza
Wiedza deklaratywna (narracyjna),  wiem, że& 
Wiedza proceduralna (operacyjna),  wiem, jak& 
Podział struktur:
·ð zÅ‚ożoność: proste/skomplikowane (zależna od wiedzy i doÅ›wiadczenia)
·ð abstrakcyjność/konkretność
·ð otwarte/zamkniÄ™te
·ð aktywność/bierność (umiejÄ™tność wykorzystywania nabytej wiedzy)
B:
System informacji (wiedzy, danych) wewnętrznych, utrwalonych w pamięci, nazywa się często strukturami
poznawczymi (lub reprezentacją poznawczą, a także schematami poznawczymi). Struktury poznawcze są z
ródłem
informacji o otoczeniu, o własnym  ja oraz o programach działania, które umożliwiają dążenie do celów. Dzięki nim
jednostka ma poczucie własnej tożsamości oraz orientuje się w świecie zewnętrznym. Struktury poznawcze
charakteryzuje:
üð pewna zÅ‚ożoność (można umieÅ›cić je w pewnym miejscu na skali  proste-skomplikowane )
üð abstrakcyjność-konkretność (system hierarchiczny vs. system liniowy)
üð otwartość (otwarte sÄ… kiedy czÅ‚owiek modyfikuje przekonania i wyobrażenie o Å›wiecie oraz o sobie
w miarę poznawania rzeczywistości)
üð aktywność-bierność
39 / 46
www.psychole.net.pl
W strukturach poznawczych znajdujÄ… siÄ™:
żð sÄ…dy o Å›rodowisku naturalnym (o rzeczach, organizmach i relacjach zachodzÄ…cych miÄ™dzy nimi)
żð pewna wiedza jednostki o kulturze (produkt wielu pokoleÅ„)
żð dane o Å›wiecie spoÅ‚ecznym (zachowanie siÄ™ osób i spoÅ‚eczeÅ„stwa, stosunki miÄ™dzyludzkie)
żð samowiedza, struktura  ja
wiedza deklaratywna (narracyjna)  wiem, że& 
wiedza proceduralna (operacyjna)  wiem jak& 
C:
 systemy informacji (wiedzy, danych) wewnętrznych, utrwalonych w pamięci
* z
ródło informacji o otoczeniu, o własnym  ja i programach działaniami
* dają poczucie tożsamości i orientacje w świecie zewnętrznym
* centralny składnik osobowości
* główne pojęcie w koncepcji poznawczej
* złożone z 4 grup informacji:
1. sądy o środowisku naturalnym (naukowe)
2. wiedza o kulturze (naukowa, mityczna)
3. dane o świecie społecznym  zachowanie osób, stosunki międzyludzkie
4. samowiedza, struktura  ja
* wiedza:
deklaratywna(narracyjna)-  wiem, że... , dane o faktach; możliwa do przekazania słownego; nie
powiÄ…zana z praktykÄ…
proceduralna(operacyjna) -  wiem, jak... , dane o metodach, strategiach, program działania;
przekazanie w. p. wymaga demonstracji; związane z wykonywaniem czynności
C H A R A K T E R Y S T Y K A (patrzÄ…c na:)
złożoność struktur poznawczych (kryteria):
* liczba aspektów, które człowiek bierze po uwagę przy ocenie zjawisk
* zakres informacji, jakie zawierają struktury poznawcze  im więcej wiedzy o świecie, zrozumienia
swoich możliwości, wiedzy proceduralnej o osiąganiu celów tym bardziej złożony system struktur
poznawczych
abstrakcyjność/ konkretność
* system hierarchiczny struktur poznawczych  u osób z s. p. o wysokim stopniu abstrakcyjności;
manipulacja ogólnymi pojęciami, oderwanie od konkretnej rzeczywistości, zwiększona orientacja,
rozwiązywanie teoretycznych problemów
* system linowy struktur poznawczych  u osób z s. p. o wysokim stopniu konkretyzacji; świat jako
ciąg postrzeganych przedmiotów, brak pojęć o wysokim stopniu ogólności
otwartość
* zamknięte  człowiek nie zmienia swoich przekonań i poglądów pod wpływem nowych informacji;
środowisko ---- osobowość=brak przepływu informacji
* otwarte  ulegają zmianom pod wpływem nowych informacji, modyfikacja przekonań pod
wpływem poznania rzeczywistości = plastyczne i giętkie działanie
najczęściej cześć struktur poznawczych zamknięta, część otwarta
aktywność
40 / 46
www.psychole.net.pl
* aktywne  sprawne operowanie i wykorzystywanie wiedzy o świecie i sobie
* bierne  wiedza bierna, człowiek nie wykorzystuje jej we właściwym miejscu i czasie; nie potrafi
jej zastosować
47. twórczość psychologiczna i historyczna
A:
Twórczość psychologiczna (typu P) - innowacyjne jedynie z punktu widzenia indywidualnego życia
(wzbogacają indywidualne doświadczenie)
Twórczość historyczna (typu H) - odkrycie wcześniej nie znane ludzkości, przyczyniające się do rozwoju
społeczeństwa
B:
Twórczość psychologiczna (typu P)  twórczość opierająca się na powstających w umyśle osoby ideach, pomysłach
hipotezach, które są nowe z punktu widzenia jej indywidualnego życia. Np. ulepszenia techniczne we własnym
mieszkaniu, pamiętnik literacki itd. (osiągnięcia znane ludzkości od dawna, oryginalne dla danego człowieka;
wzbogacają jego indywidualne doświadczenia)
Twórczość historyczna (typu H)  myślenie prowadzące do odkryć i wynalazków technicznych, naukowych,
organizacyjnych, które dotychczas nie były znane ludzkości.
C:
* twórczość psychologiczna  typu P
pomysły, idee nowe z punktu widzenia indywidualnego życia jednostki; wzbogacają indywidualne
doświadczenia; nadają poczucie wartości
* twórczość historyczna  typu H
prowadzi do wniosków i odkryć, dotychczas nieznanych ludzkości; wkład do kultury i nauki
48. co składa się na umysł ludzki w psychologii poznawczej?
A:
UMYSA

UKA
AD POZNAWCZY
SYSTEM REPRODUKTYWNO-GENERATYWNY
·ð Ma wzglÄ™dnie staÅ‚e wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci, które niezmieniÅ‚y siÄ™ w czasie cywilizacyjnym (od starożytnoÅ›ci):
·ð inteligencja
·ð zdolnoÅ›ci specjalne
41 / 46
www.psychole.net.pl
·ð systemy pamipamiwaÅ‚ej i Å›wieżej
·ð możliwoÅ›ci myÅ›lenia abstrakcyjnego
·ð możliwoÅ›ci myÅ›lenia twórczego
·ð kompentencje jezykowe
·ð szybkość przetwarzania informacji
·ð SÄ… to wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci wrodzone, choć na ich rozwój majÄ… wpÅ‚yw także Å›rodowisko spoÅ‚eczne i
kulturowe
C:
Umysł ludzki=układ poznawczy=system repruduktywno-generatywny  o względnie stałych właściwościach
(niezmienniki antropiczne  inteligencja, zdolności, system pamięci trwałej i świeżej, myślenie abstrakcyjnego i
twórczego, kompetencje językowe itp.);
*ograniczony
*asymiluje informacje zewnętrzne, ale również tworzy informacje
*formułuje nowe struktury abstrakcyjne, techniczne itp.
49. Reguły Grice a
A:
Reguły:
Prawdziwości (Ilości)  uczyń swoją wypowiedz
na tyle informacyjnÄ… na ile jest to potrzebne
Informacyjności (Jakości)  mów tylko w to w co wierzysz, że jest prawdziwe
Rzeczowości (Stosunku)  wypowiadaj się tylko na temat, na który prowadzi się dany dyskurs
Organizacji (Sposobu)  unikaj niejasności, dwuznaczności, nadmiaru słów i chaosu językowego
C:
 reguły dyskursu tzw. ZASADA KOOPERACJI  wnoś swój wkład do konwersacji tak, jak tego w danym jej
stadium wymaga przyjęty cel, czy kierunek rozmowy
... i REGUA
Y RACJONALNOÅšCI:
* ilości (informacyjności)  tyle informacji ile jest koniecznych,  złoty środek
* jakości (prawdziwości)  prawda, nie wprowadzać w błąd
* sposobu (organizacji)  jasno i zwięz
le
* odpowiedniości (rzeczowości)  mów na temat
50. iluminacja
A:
c) zjawisko olśnienia
d) najlepiej wyjaśnia je hipoteza inkubacji:
üð wczeÅ›niejsze myÅ›lenie nieÅ›wiadome
üð po przerwaniu pracy czÅ‚owiek wykonuje sekwencjÄ™ operacji poza zakresem swojej uwagi
üð rozwiÄ…zanie powstaje nieÅ›wiadomie
üð po otrzymaniu wÅ‚aÅ›ciwego produktu pomysÅ‚ rozwiÄ…zania trafia do Å›wiadomoÅ›ci
C:
 nagłe odkrycie; hipoteza inkubacji  iluminacja możliwa dzięki uprzedniemu nieświadomemu myśleniu, po
otrzymaniu właściwego produktu przechodzi do nieświadomości
51. modele twórczości
A:
a) model konfliktowy:
42 / 46
www.psychole.net.pl
üð stworzony przez Freuda
üð z
ródło twórczości- konflikty motywów, frustracje, wewnętrzne sprzeczności
üð tworzenie i odkrywanie jest zastÄ™pczÄ… metodÄ… rozwiÄ…zywania tych konfliktów
üð twórczość jest formÄ… obrony przed skutkami konfliktu i frustracji
üð twórczość jest wynikiem niezaspokojenia wÅ‚asnych potrzeb, ograniczeÅ„ zewnÄ™trznych i
środków represyjnych
b) model spełnienia:
üð wyznawany przez psychologów humanistycznych (Maslow, Rogers)
üð rodzaj samospeÅ‚nienia, samorealizacji
üð zdolność tworzenia jest naturalnÄ… cechÄ… czÅ‚owieka
üð twórczoÅ›ci sprzyja harmonia wewnÄ™trzna, zaspokojenie elementarnych potrzeb i duży zakres
swobody
c) tworzenie w koncepcji poznawczej:
üð motywacja poznawcza- zaspokaja ciekawość Å›wiata, pomaga wyjaÅ›nić nieznane zjawiska
üð motywacja ta uruchamiana jest, gdy jednostka spotyka nowe zdarzenia, otrzymuje sprzeczne/
konfliktowe informacje
üð samo odkrycie/wynalazek daje satysfakcjÄ™
C:
y
RÓDA
O TWÓRCZOŚCI
Co jest z
ródłem/motywem twórczości?
MODEL KONFLIKTOWY
MODEL SPEA
NIENIA
- z
ródłem konflikty motywów,
- sposób samorealizacji
frustracje i sprzeczności
- harmonia wewnętrzna, zaspokojenie
- konstruowanie i odkrywanie
elementarnych potrzeb i swoboda
nowych form metodą zastępczą
działania sprzyjają twórczości
rozwiązywania konfliktów
- koncepcja Maslowa i Rogersa
52. selekcja, filtr informacji
A:
Selekcja informacji występuje w sytuacji nadmiaru informacji (nadmiar może prowadzić do przeciążenia
informacyjnego), jest to asymilacja tych danych, które są użyteczne z punktu widzenia realizowanych celów i
odrzucanie informacji zbędnych.
Filtr informacyjny decyduje o tym jakie dane są przyjmowane, a jakie blokowane. Błędy w selekcji informacji to:
żð zbyt rygorystyczna selekcja, odrzucanie wiele danych, które majÄ… istotne znaczenie.
żð selekcja tendencyjna (poszukiwanie danych, które sÄ… zgodne z oczekiwaniami i dążeniami,
unikanie faktów sprzecznych z nimi).
C:
zjawisko przeciążenia informacyjnego  nadmiar informacji ze środowiska zewnętrznego, przy ograniczonych
możliwościach asymilacji nowych danych z otoczenia
* zjawisko selekcji  asymilacja tych danych, które są użyteczne z punktu widzenia realizowanych celów;
odrzucanie zbędnych informacji; koncepcja filtra informacyjnego, który decyduje o tym, jakie dane są
przyjmowane a jakie blokowane --> problemy: zbyt rygorystyczna selekcja, selekcja tendencyjna(zgodne z
oczekiwaniami)
43 / 46
www.psychole.net.pl
53. człowiek w psychologii humanistycznej
A:
Człowiek jest unikatową całością, której nie można sprowadzić do poszczególnych elementów, takich jak
reakcje, myśli, emocje, czy potrzeby. Osoba to nie stała struktura, ale stały proces ( person as a process ).
Psychologia humanistyczna odrzuca przekonanie o zewnętrznej sterowności człowieka, a postuluje zalożenie
o wewnętrznym mechanizmie sterowania zachowaniem. Nadrzednym interesem człowieka jest jego rozwój, a
siła napędową potrzeba samoaktualizacji. Człowiek z natury jest dobry, a głównym wyznacznikiem ludzkich
działań jest aktualne doświadczenie.
C:
Koncepcja człowieka:
* dąży do samorealizacji i harmonijnego rozwoju
* unikatowa całość  nie można go sprowadzić do elementów np. reakcji, myśli, emocji
* składa się z dwóch systemów:  ja i  organizm  tworzących spójną całość, czyli osobę
* jednostka i świat społeczny to jednolity system
* konflikty między  ja a wymaganiami środowiska
* jeśli chce żyć w zgodzie ze swoją naturą, musi stanowić harmonijną całość
* właściwością ludzkiej natury rozwój uwarunkowany czynnikami wewnętrznymi
* silny, odważny, odpowiedzialny i wytrwały  gdyż nieustannie się rozwija
* jest ciągłym procesem
* twórczość jest dla niego ważna, kształtuje osobę
* z natury dobry, jego dążenia konstruktywne i pozytywne
* głównym wyznacznikiem działań i przeżyć aktualne doświadczenie (tu i teraz)
54. ja i organizm, osoba
A:
Ja  self, organizm  organism, to dwa podsystemy, które tworzą spójny system zwany osobą. Są to  dwie
strony tej samej monety
C:
 człowiek składa się z dwóch systemów:  ja i  organizm  tworzących spójną całość, jedność, czyli osobę
55. z
ródła sprzeczności i konfliktów w psychologii humanistycznej
A:
Brak jednolitej i klarownej wizji człowieka; przyjmowanie wielu arbitralnych założeń, . (?)
C:
* konflikty między  ja a wymaganiami środowiska
* konflikty między różnorodnymi pełnionymi przez człowieka rolami
* konflikt między prawdziwymi przekonaniami a wymaganymi przekonaniami
56. rozwój, samorealizacja, samoaktualizacja
A:
Rozwój  podstawowa właściwość natury ludzkiej; jest on uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne, siły
decydujące o jego przebiegu tkwią w człowieku, a nie poza nim
Samorealizacja  główna tendencja decydująca o działaniu człowieka. Jest to proces niepowtarzalny i
idiosynkratyczny. Przejawem samorealizacji może być miłość, twórczość, altruizm. Chociaż jest podstawową
tendencja natury ludzkiej, dość rzadko stanowi siłę napędową rzeczywistych działan
44 / 46
www.psychole.net.pl
Samoaktualizacja  specjalny proces stawania się tym, kim się jest; dążenie do wewnętrznej spójności,
jedności z samym sobą, spełniania swojego przeznaczenia lub powołania
C:
 rozwój  uwarunkowany wewnętrznie; ciągły proces ( person as a process ); zjawisko przyjemne, dodaje
życiu uroku; wymaga odpowiedzialności, wytrwałości, odwagi, wysiłku
 samorealizacja  proces niepowtarzalny; przejawem: miłość, twórczość, działania altruistyczne, rozwój  ja ;
podstawowa tendencja natury ludzkiej; życie poza samorealizacją nie jest autentyczne i w pełni ludzkie
 samoaktualizacja 
57. miłość D i B
A:
Miłość typu D  deficiency love  rozumiana jako potrzeba, jest egoistyczna i malo autentyczna. Rządzą nia
prawa konsumpcji, człowiek dążący do samorealizacji odrzuca tego typu miłość
Milość typu B  love for the being  autentyczny stosunek dwóch autonomicznych osób, ktore chcą dawać, a
nie tylko brać. Nie rządzą nia prawa zaspokajania potrzeb; nigdy nie można jej w pelni zaspokoić. Miłość ta
stanowi akt rozwoju jednostki
B:
Typu D (deficiency love)  potrzeba do której zaspokojenia dąży człowiek ( głód miłości ), poszukuje on obiektu
kochania. Z reguły jest egoistyczna i mało autentyczna; rządzą nią prawa konsumpcji. Dążąc do samorealizacji
człowiek odrzuca miłość tego typu i akceptuje miłość typu B.
Typu B (love for the being)  jest autentycznym stosunkiem dwóch autonomicznych osób, które chcą nie tylko brać,
ale również dawać. Nigdy nie można jej w pełni zaspokoić. Stanowi akt rozwoju jednostki.
C:
miłość D (deficiency love)
* potrzeba (jak jedzenie, picie);  głód miłości i próby zaspokojenia  poszukiwania obiektu do kochania
* egoistyczna, nieautentyczna, rzÄ…dzona prawami konsumpcji
miłość B (love for the being)
* miłość człowieka dążącego do samorealizacji
* autentyczny stosunek ludzi zdolnych nie tylko brać, ale też dawać
* nie rządzą nią prawa potrzeb, nie da się jej zaspokoić
* ciągłe dążenie do rozwoju autentycznych i ciepłych stosunków z ukochaną osobą
* to akt rozwoju jednostki
58. relacja terapeutyczna
A:
·ð terapia skoncentrowana na pacjencie
·ð psycholog pozostawaia pacjentowi ogromnÄ… samodzielność
·ð pacjent nie jest poddawany zewnÄ™trznym oddziaÅ‚ywaniom korekcyjnym
·ð nie sÄ… formuÅ‚wane wobec pacjenta żadne dyrektywy
·ð Sukces w leczeniu zaburzeÅ„ zależy w znacznej mierze od postwy terapeuty:
3 zasady:
·ð zachowanie kongruentne
·ð akceptacja
·ð empatia
·ð Terapia opiera siÄ™ na zaÅ‚ożeniu, że możliwoÅ›ci czÅ‚owieka sÄ… ogromne, on sam umie rozwiÄ…zać
konflikty i dysharmonie rozwoju i znaleść drogę do samorealizacji.
45 / 46
www.psychole.net.pl
59. kongruencja, empatia, akceptacja
A:
Są to 3 zasady, na których  zdaniem Rogera  powinna opierac się postawa terapeuty, od której to zależy
sukces w leczeniu zaburzen
Kongruencja  zgodność zachowania terapeuty z prawdziwymi jego przekonaniami
Akceptacja  bezwarunkowa, terapeuta musi szanować pacjenta takim, jakim on jest aktualnie, a także
stworzyć ciepły i przyjemny klimat, w którym znikna lęki i zagrożenia
Empatia  zrozumienie,  wczucie się w świat pacjenta. Terapeuta powinien zrozumieć przeżycia pacjenta, a
nie je oceniać/krytykować
Taka postawa pozwala pacjentowi samodzielnie określić własne problemy, zrozumieć trudności w rozwoju  ja i
pozwala znalez
ć drogę prowadzącą do samorealizacji i zdrowia psychicznego
60. klient
A:
Rogers opracował terapię skoncentrowaną na kliencie.  Klient uzyskuje siłę i motywację do radzenia sobie
jeśli stworzy mu się odpowiednie warunki. (?)
61. ja realne, ja idealne
A:
ja realne (obraz samego siebie  czyli to co człowiek sam o sobie wie i o świecie w którym żyje); ja idealne - to
do czego człowiek zmierza.
W psychologii przyjmuje się, że rozbieżność między  ja realnym a  ja idealnym jest wskaz
nikiem stosunku do
samego siebie określanego jako poziom samoakceptacji. Wystąpienie takiej niespójności wiąże się z
niespełnieniem osobistych nadziei i pragnień, rodząc emocje rozczarowania i frustracji.
46 / 46