Wprowadzenie do psychologii


z elementami historii myśli psychologicznej

Opracowanie zagadnień na egzamin
rok akademicki 2007/08

prowadz cy:Prof. dr hab. Ryszard Stachowski

ą



www.psychole.net.pl


Opracowanie stworzyłem na podstawie dwóch źródeł. Przy pytaniach są dwie wersje odpowiedzi: A i B.
A pochodzi z opracowań z poprzednich lat, oraz część została opracowana przez kilka osób z roku.
Odpowiedzi B pochodzą z opracowania stworzonego przez naszą koleżankę: Kasię Sobczyńską.

Niektóre pytania są zaznaczone na czerwono. Po prostu nikt ich nie opracował i odpowiedzi pochodzą tylko z
jednego źródła. Jeśli chcesz to podeślij mi lepsze opracowanie, a wstawię je tu.

Jeśli znalazłeś jakiś błąd lub masz inne uwagi czekam na maila: [e-mail]

Serdeczne podziękowania dla wszystkich którzy przyczynili się do powstania tego opracowania!

Mam jednak nadzieje że w przyszłości większej ilości ludzi będzie zależało coś zrobić, a nie tylko korzystać;)
W pracy grupowej siła!

pozdrawiam
Paweł Janowski

opracowanie pochodzi z:
www.psychole.net.pl

wersja z dnia: 9.01.2008

2 / 35


www.psychole.net.pl


1. Proces dziejowy w metaforze procesu abrazji i sedymentacji (Krzysztof Pomian).
A:
Wg. Krzysztofa Pomiana proces dziejowy można rozumieć dwojako, jako ABRAZJĘ lub SEDYMENTACJĘ.

Abrazja -niszczenie stromego wybrzeża przez uderzenia fal i tarcie niesionych przez nie elementów. Zmiany
przynoszone przez przyszłość, gdy ta staje się teraźniejszością, są zaprzeczeniem przeszłości (przekreślają ją,
miażdżą), z której zostają pozostają tylko martwe, podobne do siebie, pozbawione znaczenia szczątki. Teoria
wbudowana w sceptycyzm i nihilizm. Pasuje zarówno do przekonania o postępowym (teraźniejszość jest
lepsza od przeszłości) jak i regresowym (przeszłość jest lepsza od teraźniejszości) charakterze dziejów.
Przeszłość (pomijając zdarzenia niedawne, żyjące jeszcze w pamięci) przestała być czynna, nie ma wpływu
na wydarzenia, gdyż pozostały po niej tylko bezkształtne i bezładne okruchy.

Sedymentacja -proces osadzania się materiałów prowadzący do powstania różnego rodzaju skład osadowych
-proces nakładania się na siebie kolejnych warstw, gdzie późniejsze odciskają się na wcześniejszych
zmieniając je i niszcząc do pewnego stopnia, a zarazem zachowują je i podlegają ich zwrotnemu
oddziaływaniu. Przeszłość, choć zmieniona, uobecnia się na różne sposoby w teraźniejszości i jest w niej
aktywna.

Wg. rozumienia sedymentacyjnego, rolą historii jest badanie przeszłości od chwili gdy się nią stała, zostawiając
ślady, dokumenty i narracje, za których pośrednictwem może być badana, oraz ustalania jak funkcjonowała w
przedziale czasowym dzielącym nas od niej i jak funkcjonuje w teraźniejszości, opisywanie róznych odmian jej
obecności, badanie ich wzajemnych uzależnień, wydobywanie na jaw tych które pozostają dla nas ukryte,
nieświadome.

Pomian podkreśla, że nie można kształtować przyszłości świadomie, negując obecność i wpływ przeszłości na
teraźniejszość, oraz nieznając własnej przeszłości, nie rozumiejąc jej (np. przez rzutowanie na nią
teraźniejszych przesądów).

B:
Abrazja
przeszłość przestała być czynna; zmiany, które wnosi teraźniejszość, są zaprzeczeniem
przeszłości: przekreślają ją, rozpraszają i miażdżą, aż pozbawią ją jakiegokolwiek znaczenia.

S e d y m e n t a c j a
przeszłość na różne sposoby uobecnia się w teraźniejszości, jest w niej czynna;
wywiera na nasze teraźniejsze poczynania wpływ.

2. Skomentuj (w odniesieniu do psychologii) poniższą wypowiedź Carla Beckera: Świadomośćhistoryczna do tego stopnia stała się przedzałożeniem współczesnego myślenia, że potrafimyzidentyfikować daną rzecz jedynie przez wskazanie na cały szereg rozmaitych rzeczy, którymi była,
zanim stała się tym, czym jest, a czym niebawem przestanie być.
A:
Psychologia jako nauka nie istnialaby bez zaplecza historycznego, ktore stanowi ej podwaliny, podstawowy
element. Wspolczesni psycholodzi korzystaja z dorobku naukowego swoich poprzednikow, z ich obserwacji,
eksperymentow i doswiadczen. Opierajac sie na nich moga weryfikowac pewne kwestie, czesto dokonujac
innowacyjnych odkryc. Rowniez wspolczesne koncepcje psychologiczne maja swoje zrodla w przeszlosci.
Psychologia, jako dziedzina naukowa, stanowi niekonczacy sie lancuch przemian. Nie mozna mowic o stalosci
pojec i zjawisk z nia zwiazanych, poniewaz to, co dzis jest czescia tej dziedziny moze zostac w
przyszlosci obalone.

B:
Nie jesteśmy w stanie zrozumieć i prawidłowo zidentyfikować psychologii bez zwrócenia uwagi na jej
przeszłość
dawne teorie, koncepcję i ich losy; ścieżki, którymi kroczyli nasi poprzednicy. Niemniej uwagi co
śledzeniu teraźniejszości, kierunku w którym podąża psychologia dziś, określeniu jej dzisiejszego stanu, jest
rozważenie tożsamości psychologii pod kątem śladów przeszłości obecnych w niej do dziś. jeśli odrzucimy
osiągnięcia, tych którzy żyli wcześniej, może to doprowadzić do popełnienia błędów, wskutek nieznajomości
istotnych tez i ustaleń. Omówienie psychologii w oderwaniu od jej historii , a także bez świadomości
nadchodzących, nieuniknionych zmian jest niemożliwe. Tak zbudowany obraz psychologii byłby niepełny,
ułomny, zakłamany. Zrozumieć psychologię to rozumieć jej przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Należy

3 / 35



www.psychole.net.pl

pojmować jak silny jest związek tych trzech płaszczyzna także, że budowanie nowego zawsze odbywa się przy
połączeniu z odchodzącym.

3. Dlaczego Melanchtona nie można uznać za twórcę nazwy psychologia?
A:
Pierwszą lakoniczną informację o Melanchtonie, który miał się posłużyć określeniem "psychologia" dla
zatytułowania swoich wykładów uniwersyteckich, zamieścił Wilhelm F. Volkmann w "Lehrbuch der Psychologie
von Standpunkte der Realismus" (Podręcznik psychologii ze stanowiska realizmu), wydanym w 1856 r.
Niestety, ten znany niemiecki propagator heglizmu w psychologii i wielki erudyta, nie uznał za stosowne podać
źródła, z którego pochodzi ta informacja. Za Volkmannem poszedł Rudolf Eucken, który w poczytnej swego
czasu "Geschichte der philosophischen Terminologie" (Historia terminologii filozoficznej) z 1879 r. powtórzył tę
informację, przyczyniając się do jej rozpowszechnienia. Odtąd kolejni autorzy zaczęli powtarzać nazwisko
Melanchtona jako "wynalazcy" słowa "psychologa". Dopiero w wydanym w Paryżu w 1923 r. pod redakcją
Georgesa Dumasa, profesora psychologii eksperymentalnej na Sorbonie, "Traite de psychologie'' (Traktat o
psychologii), autor wprowadzenia do tomu pierwszego, Andre Lalande, donosi, że nie znalazł w całym
dwudziestopięciotomowym wydaniu dzieł wszystkich Melanchtona słowa "psychologia".

B:
.
Od połowy XIX wieku rozpowszechniono opinię jakoby twórcą nazwy psychologia był Phillip
Schwarzert (Melanchton), autor wydanej w roku 1553 rozprawy Liber de anima (Rozprawa o duszy) i
to właśnie w tym tekście, obecne miało być słowo psychologia.
.
Jak się okazało słowo "psychologia" nie pojawia się ani w tym utworze ani w żadnym innym autorstwa
Melanchtona. Natomiast było ono obecne w przedmowie od redaktora C.G. Bretschneider'a do tomu
XIII dziewiętnastowiecznego wydania dzieł wszystkich Melanchtona (wyd. 1834-1860)
.
Zapewne historycy psychologii (pierwszy W.F. Volkmann Podręcznik psychologii ze stanowiska
realizmu, 1856, za nim R. Eucken Historia terminologii filozoficznej, 1879) przeoczyli tę różnicę i
przypisali Melanchtonowi autorstwo tego słowa.
.
Mit ostatecznie obalił w 1972 r. swoim artykułem F.H. Lapointe.
4. Z którą z trzech doktryn pochodzenia duszy ludzkiej polemizują autorzy wydanego w roku 1590pod redakcją Rudolphusa Gocleniusa dzieła, w którego tytule pojawia się po raz pierwszy nazwapsychologia?
A:
Autorzy tego dziela polemizuja z pogladami traducjonistow. traducjonizm (traducjanizm) glosil, ze rodzice w
akcie poczecia czlowieka rodza z nieozywionej materii i cialo i dusze dziecka. przekonaniu temu autorzy
gocleniusowskiej "psychologii" przeciwstawiaja poglad kreacjonistyczny (gloszony przez kosciol), wedle
ktorego bog stwarza czlowieka jako odrebna calosc, jednoczac stworzona przez siebie dusze z komorkami
rodzicielskimi.

B:
.
Z traducjonizmem
rodzice w akcie poczęcia tworzą ciało i duszę ludzką;
.
Przeciwstawiają mu poglądy kreacjonistyczny
Bóg stwarza dusze ludzką, łączy ją z komórkami
rodzicielskimi powstałymi w akcie prokreacji i tworzy człowieka.
.
preegzystencjalizm i wędrówka dusz
teoria trzecia, przez Kościół uznana za heretycką; dusze
stworzone przez Boga na początku świata, wchodzą do przeznaczonych sobie ciał.
4 / 35



www.psychole.net.pl


5. Pytanie o to, kto jest twórcą nazwy psychologia, jest otwarte. Co to znaczy?
A:
Dyskusja na temat autorstwa nazwy "psychologia" rozpoczęła się od nowa w połowie ubiegłego stulecia, gdy
okazało się, że nie tylko Goclenius (1547-1628, niemiecki filozof i profesor logiki w Akademii w Marburgu, użył
słowa "psychologia" w tytule jednego ze swych dzieł, 1590), ale jeszcze jeden NIemiec -Johanne Thomas
Freigus miał się posłużyć słowem "psychologia" 15 lat wcześniej w Catalogus locorum communium(1575). Co
ciekawe, okazuje się, że obydwoje być może będę musieli ustąpić pierwszeństwa poecie ze Splitu-Marko
Marulićowi, który 66 lat przed Gocleniusem miał użyć nazwy "psychologia" w tytule jednej ze swoich łacińskich
książek zatytułowanej Psichiologia de ranione animoe Humanie Liber I(1510-1519). Na chwilę obecną,
naukowcy nie dysponują oryginałem tego dzieła ( Tytuł pracy Marulića został wspomniany w jego biografii pióra
Franciscusa Natalia), w związku z czym "odmłodzenie" terminu "psychologia" ma charakter spekulatywny.
Jeżeli jednak rękodzieła zostaną odnalezione nazwa "psychologia" będzie młodsza o siedemdziesiąt lat.

B:
.
Po odrzuceniu "mitu Melanchtona" za twórcę (a w każdym razie tego kto użył po raz pierwszy słowa)
został uznany Rodolphus Golcenius, redaktor rozprawy "Psychologia, czyli o..."z 1590 r.
.
Jednak zdaniem W.Hamiltona w 1575 r. niemiecki prawnik Johannes T. Freigius posłużył się nazwą
"psychologia" w Catalogus locorum communium.
.
Kruno Krstić (1964) wskazuje z kolej na poetę Marko Marulića, który miał użyć wyrazu "psychologia" w
tytule swojej łacińskiej rozprawy ok. 1525 r.; nie zachował się oryginał tej pracy, a jedynie spis prac
Marulića w jego biografii
6. Doświadczenie osobiste (prywatne) i doświadczenie publiczne w kontekście błędu Johna Lockełaoraz poglądu Św. Tomasza z Akwinu.
A:
I.Wg. Adlera:
1)idea ma jakiś przedmiot ujmowania (percepcja, wspomnienia, wyobrażenia, pojęcia-myśli)
służą do
odczuwania czegoś innego. Są to wg. Adlera środki, idee spostrzegania nie będące same przedmiotem
ujmowania
za ich pomocą ujmujemy obiekty nie będące ideami.Och przedmioty mogą być bezpośrednio i
jednocześnie doświadczane przez co najmniej 2 osoby, dlatego Adler nazywa to doswiadczeniem publicznym,
które jest obiektywne w sensie "... jest tym samym dla mnie dla ciebie i dla kogokolwiek innego".
2)Odczucia sielesne, emocje nie są ideami, ponieważ ujmujemy je bezpośrednio
nie służą do ujmowania
czegoś innego. Są wyłącznie subiektywne; są przedmiotami świadomości dla tej jednej osoby, która ich
doświadcza, "są one przedmiotami bezpośredniego doswiadczenia, nie służąc jako środek do ujmowania
czegoś innego, gdyż same nie są przemiotami naszego ujmowania." Ten rodzaj doświadczenia, to
doświadczenie prywatne (osobiste). Odee ujmują obiekty będące przedmiotami ujmowania, czyli nie będące
ideami


II wg. J.Locka:
nie zachowuje odróżnienia między ideami, a odczuciami cielesnymi, emocjami a doznaniami. "Wszystkie idee,
obecne w umyśle jakieś osoby, gdy ta jest świadoma, owocują dla niej prywatnymi doświadczenieniami

doświadczeniami, których nikt inny nie może z nią dzielić" Na podstawie Adlera i Tomasza z Akwinu (ten był
pierwszy!), stwierdzamy, że Locke mylił się.


III wg. Św. Tomasz:
A) Tomasz: niektóre idee są tym, przez co ujmujemy przedmioty, których jesteśmy świadomi
B) Lock: wszystkie idee są tym, co ujmujemy, gdy jesteśmy czegoś swiadomi


ODP: teza sprzeczna do Lock'a. Idee ("zmysłowa forma poznawcza") są tym "dzieki czemu intelekt poznaje"
WNIOSEK: Adler zgadza się z Tomaszem z Akwinu


5 / 35



www.psychole.net.pl


B:
.
brytyjski empirysta John Locke wykazuje, ze istnieją dwa źródła poznania
przez zmysły i
introspekcję; idee (przedmioty naszych myśli) zależą od zmysłów i dzięki nim dochodzą do umysłu;
idee uprzytamniamy sobie bezpośrednio i bezpośrednio je ujmujemy;
.
błąd Locke'a (wykazany przez M.J.Aldera): idee i wypływające z nich bezpośrednie doświadczenia,
obecne w umyśle świadomej osoby są niedostępne dla innych --> wyłącznie idee subiektywne;
wyłącznie to co ujmujemy
.
Alder:
.
doświadczenie prywatne
idee wyłącznie subiektywne; przedmiot bezpośredniego doświadczenia; nie
służą jako środek do pojmowania czegoś innego; same przedmiotem ujmowania np. odczucie bólu; co
ujmujemy
.
doświadczenie publiczne
narzędzia poznania; spostrzeżenia subiektywne, które są środkami do
pojmowania innych obiektów; doświadczane bezpośrednio i jednocześnie doświadczany przez kilka
osób; w tym sensie jest obiektywny=to samo dla każdego; idee poznawcze; przez co ujmujemy
.
Locke nie zachowuje rozróżnienia między ideami(doświadczenie publicznym) a odczuciami, emocjami,
doznaniami (doświadczeniem prywatnym)
.
Locke całkowicie zignorował wskazówki zawarte w przemyśleniach św. Tomasza z Akwinu
.
(XIII w. Traktat o człowieku):
.
1. zmysłowe postrzeganie jest tym za pośrednictwem czego zmysł odbiera wrażenia
zmysłowe*
.
2. umysłowe poznanie jest tym dzięki czemu intelekt poznaje*
.
* idee tym przez co poznajemy
7. Podstawowe różnice między Wilhelma Wundta programem heidelberskim a programem lipskim.
A:
I . Wczesny Wundt i jego heidelberski program "Nowej psychologii"(1857-1874)
.
przeobraził się z fizjologa w pierwszego psychologa
.
powstało "Przyczynki do teorii spostrzegania zmysłowego", w którym Wundt zawarł
swój program psychologii eksperymentalnej
.
"Wykłady o duszy ludzkiej i zwierzęcej"
.
praca badawcza
.
wykłady z nauk przyrodniczych, medycyny, antropologii
.
program "nowej psychologii"; psychologia postrzegania wzrokowego
.
metoda eksperymentu laboratoryjnego jako sposób wspomagania samoobserwacji

II. Późny Wundt
okres lipski (1874-1920)
.
1874
"Podstawy psychologii fizjologicznej"
.
1900
1920 10 tomów "Psychologia ludów" ( dziś "Psychologia historyczno

kulturowa"

B:
6 / 35



www.psychole.net.pl


8. Jaki związek miał udział Wundta w sporze między dziewiętnastowiecznym materializmemprzyrodników niemieckich a zwolennikami spirytualizmu z wprowadzeniem przez niego do psychologiimetody eksperymentalnej?
A:
Na wprowadzenie przez Wundta metody eksperymentalnej do psychologii można również spojrzeć z punktu
widzenia jego udziału w aktualnym w owym czasie sporze między dziewietnastowiecznym materializmem
przyrodników niemieckich a jego przeciwnikami z obozu spirytualistów. Wg Władysława Witwickiego postawę
Wundta można określić jako kompromis : " Wundt miał dla zaspokojenia przyrodników aparat eksperymentalny,
dla załagodzenia filozofów , doswiadczenie wewnetrzne". Czy można jednak mówić o kompromisie, skoro
nawet ówczesny czołowy przyrodnik
materialista niemiecki Ludwig B�chner zarzucał Wundtowi
niekonsekwentną postawę materialistyczną w ujmowaniu przez niego duszy jako procesu? Stanowisko
Wundta stanie się bardziej zrozumiałe, gdy będziemy pamietać, że niemieccy przyrodnicy drugiej połowy XIX
wieku nie przyczynili się do rozwoju materializmu, ale przeciwnie, powierzchownym jego ujęciem wywołali
przeciw niemu reakcję ( ta grupa materialistów rekrutująca się z przyrodników w jaskrawych formułach
twierdziła, że zjawiska psychiczne są od fizycznych pochodne, że "nie ma myśli bez fosforu ...".W swojej
ocenie sporu materializmu ze spirytualizmem Wundt jest surowy. Zna sposób na wyjście z impasu, w jakim
znalazła się ówczesna filozofia: "Nie zdziwi więc teraz nikogo, że materializm i spirytualizm lubo wyszły z tak
różnych i oddalonych punktów, żeszły się w końcu swej drogi w tym samym celu, albo raczej w tej samej
bezcelowości. Dla obu naraz życie duchowe było już naprzód zamknięte, bo jeden mniemał, że dalsze
poszukiwania są niepodobne, drugi, że zbyteczne(...) .

B:
.
spór o powstanie i istotę duszy, o jej siedlisko i związki z ciałem
.
materialiści
zjawiska psychiczne pochodzą od fizycznych; procesy psychiczne należy opisywać w
języku fizjologii; każdy proces można wyjaśnić odnosząc się do innego procesu fizycznego
.
Wundt postawa antymaterializmu fizjologicznego (odrzuca zasadę przyczynowości fizycznej; życie
duchowe nie daje się zredukować do procesów fizjologicznych) i antyspirytualizmu; krytyka sporu

bezcelowy; krytyka metody badania duszy
fizjologizm vs. spekulacje
.
poszukiwanie skutecznej metody badania duszy (nie substancji materialnej, a dziania się
psychicznego)
metoda eksperymentalna
.
paralelizm psychofizyczny
między zjawiskami świadomości a zjawiskami fizjologicznymi nie
zachodzą związki przyczynowe; natomiast danym procesom psychicznym towarzyszą procesy
fizjologiczne, toczą się równolegle do siebie; pewne zjawiska psychiczne opowiadają stanom
fizycznym (i odwrotnie), ale jedne nie mogą się przekształcać w drugie.
9. Wundtowska zasada przyczynowości psychicznej jako podstawa wyjaśniania zjawisk psychicznych.
A:
"Głównym powodem, dla którego w sferze ducha nie obowiązują i nigdy nie będą obowiązywać prawa
Galileusza czy Keplera, nie jest, wbrew powszechnemu mniemaniu, nadzwyczajna złożoność warunków życia
duchowego, lecz jego jakościowo odmienna naturai wskutek tego całkowicie inna natura zagadnienia
przyczynowości". Ta zasada przyczynowości psychicznej stanowi dla niego kryterium wyjątkowości życia
duchowego nie dającego się zredukować do procesów fizjologicznych i charakteryzuje się następującymi
trzema właściwościami: "Psychiczne jest światem wartości, dziedziną celów i woli". W przeciwieństwie do
przyczynowości fizycznej, która ma charakter teoretyczny ( żeby np. wyjaśnić zjawisko korozji, trzeba odwołać
się do teorii opisującej reakcję chemiczną zachodzącą między wodą a metalem), synteza twórcza jest aktem
naszej świadomości, a jej wynik jest dany w doświadczeniu bezpośrednim.

7 / 35


www.psychole.net.pl

B:
10. Co to znaczy, że zasada paralelizmu psychofizycznego ujmuje we wzajemnej relacjiprzyrodoznawczy i psychologiczny punkt widzenia na poznawanie doświadczenia?
A:
"Wszędzie, gdzie zachodzą prawidłowe stosunki między zjawiskami psychicznymi a fizycznymi, oba rodzaje
zjawisk nie są identyczne, ani też jedne nie mogą się przekształcać w drugie, gdyż same w sobie są one
nieporównywalne; zjawiska te są w ten sposów do sibie przyporządkowane, że w stanie prawidlowym pewnym
psychicznym zjawiskom odpowiadają pewne zjawiska fizyczne lub że toczą się równolegle do siebie".
A zatem:

.
nie ma przyczynowości psychofizycznej, ponieważ zjawisko fizyczne nie może być
nigdy przyczyną zjawiska psychicznego, i na odwrót,
.
zjawisko psychiczne jest tutaj utożsamiane z doświadczeniem osobistym
( prywatnym)

.
mimo odrzucenia przez Wundta kartezjańskiego poglądu na duszę jako
niematerialna substancję, zostaje zachowana główna cecha kartezjanizmu:
dualizm "bezpośredniości" świadomości i "pośredniości" świata zewnętrznego.

B:
.
przyrodoznawczy punkt widzenia na poznawanie doświadczenia
przedmioty doświadczenia, istnieją
niezależnie od podmiotu; odwołuje się do doświadczenia pośredniego
.
psychologiczny punkt widzenia na poznawanie doświadczenia
badanie treści doświadczenia w
powiązaniu z podmiotem i jego cechami; odwołuje się do doświadczenia bezpośredniego
.
przyrodoznawczy i psychologiczny punkt widzenia są ze sobą nieporównywalne; zjawiska psychiczne i
fizyczne toczą się równolegle do siebie, pewne zjawiska psychiczne opowiadają stanom fizycznym; ale
jedne nie mogą się przekształcać w drugie;
.
zjawisko fizyczne nie może być przyczyną psychicznego i odwrotnie
.
zjawisko psychiczne=doświadczenie osobiste
.
paralelizm psychofizyczny
między zjawiskami świadomości a zjawiskami fizjologicznymi nie
zachodzą związki przyczynowe; ; natomiast danym procesom psychicznym towarzyszą
procesy fizjologiczne, toczą się równolegle do siebie; zjawiska psychiczne opowiadają stanom
fizjologicznym (i odwrotnie), ale jedne nie mogą się przekształcać w drugie
11. Wprowadzenie eksperymentu laboratoryjnego do psychologii jako jeden z dwóch elementówprzełomu w metodzie badania psychologicznego.
A:
Wundt "Przyczynki"
rewolucja dzięki reformie badania, a nie reformie przedmiotu. Przełom w nauce dokona
się wtedy, gdy dokonamy reformy badania, owa reforma polega na wprowadzeniu eksperymentu, psychologia
naukowa to reforma eksperymentalna. Wundt powołał do istnienia nie przedmiot ale metodę. Psychologię jako
naukę tworzy:

.
metoda eksperymentalna

.
umysłowa rozwaga ; eksperymentu nie można prowadzić w sposób bezmyślny. Aby
psychologia była nauką potrzebne jest rozszerzenie zakresu badań
eksperymentalnych. Jedynym dostępnym przedmiotem badania
eksperymentalnego jest indywidualna świadomość ( dusza).

8 / 35


www.psychole.net.pl


B:
.
powierzchownie zjawiska może badać fizjologia, jeśli jednak pragniemy wniknąć do doświadczenia
wewnętrznego, potrzebne są metody psychologii opartej na wiedzy przyrodniczej
.
postęp nauki Wundt wiązał z doskonaleniem metod badania -"od przełomu w metodzie wzięło
początek całe współczesne przyrodoznawstwo" -skoro eksperyment dokonał przełomu w
przyrodoznawstwie, należy wprowadzić go do psychologii
.
przełom w metodzie: wprowadzenie eksperymentu; rozszerzenie zakresu badań psychologicznych
12. Jak rozumiesz stwierdzenie, że wczesny Wundt wprowadził do psychologii eksperyment po to, żebybadać naturę procesów nieświadomych, stanowiących początek życia psychicznego?
A:
Wg Wundta psychika ( dusza) jest niedostępna naszej świadomości, jesteśmy świadomi tylko gotowego
procesu. Eksperyment do psychologii wprowadza po to, by badać zjawiska proste
tworzące złożone
produkty nieświadomej duszy ( chodzi o to, że nie uświadamiamy sobie całego procesu wcześniejszego).

B:
.
procesy nieświadome to dla wczesnego Wundta procesy proste leżące u podstaw świadomych
procesów złożonych; procesy złożone możemy obserwować bezpośrednio, procesy proste są przed
nami ukryte
.
metoda introspekcji eksperymentalnej pozwala na naukowa analizę procesu wnioskowania, odkrycie
pierwotnych sądów, procesów prostych; proces wnioskowania dzieje się poza obszarem
świadomości(pierwotne sądy z których wnioskujemy także); świadomość obejmuje rezultaty czynności
psychicznych (sądy), a nie same te czynności -"Pierwotne sądy, stanowiące o pojedynczych cechach
wrażenia, odbywają się zupełnie bezświadomie i dopiero zespolone w ogólny wniosek przechodzą w
świadomość."
.
Wundt chce odkryć za pomocą eksperymentu genezę tworów psychicznych i zasady ich rozwoju
zawarte w nieświadomości, tym samym zrozumieć świadome doświadczenia
13. Metoda eksperymentu laboratoryjnego jako sposób wspomagania samoobserwacji (introspekcji).
A:
Zdaniem Wundta psychologia bada indywidualną świadomość. Przedmiotem psychologii
świadomość,
introspekcja ( samoobserwacja) jako metoda podstawowa, natomiast eksperyment jest metodą wspomagającą
introspekcję.
W eksperymencie badacz panuje nad sytuacją, eksperyment cechuje się powtarzalnością, odbywa się w
warunkach sztucznych, czyli eksperyment jako metoda wspomagająca obserwację. Wundt wprowadził
introspekcję do warunków eksperymentalnych. Czyli wprowadził metodę a nie przedmiot.
Dowolne wprowadzanie zmian w badanym zjawisku psychicznym i jego powtarzalność �introspekcja jako
metoda naukowa.


B:
.
wcześniej stosowana przez filozofów (Locke) introspekcja filozoficzna
.
Wundt uznaje, że za pomocą introspekcji filozoficznej nie sposób bezpośrednio analizować zjawisk
psychicznych (w których "współdziała" nieświadomość); doskonali metodę, przeprowadzając ją w
warunkach eksperymentalnych
introspekcja eksperymentalna
możliwość dowolnej manipulacji
badanym zjawiskiem, powtarzalność
9 / 35



www.psychole.net.pl


14. Neutralny holizm metodologiczny jako podstawa wypracowania przez Wundta programu dwóchpsychologii.
A:
Przyjęcie stanowiska neutralnego holizmu metodologicznego ( treść eksplanansa nie jest tylko psychologiczna;
nie jest wyłącznie ograniczona do właściwości psychicznych ludzi) przez Wundta legło u podstaw
wypracowania przez późnego Wundta programu dwóch psychologii:

.
eksperymentalnej ( indywidualistycznej), inaczej fizjologiczną
.
nieeksperymentalnej ( neutralnie holistycznej) , czyli V�lkerpsychologie. Terminem najlepiej oddającym
zakres znaczeniowy tego słowa jest psychologia historyczno
kulturowa
wskazuje on na
nieeksperymentalną (historyczną) metodę badania oraz na dane wytworów kultury jako przedmiot
badania.
B:
.
neutralny holizm(antyindywidualizm) metodologiczny
wyjaśnianie procesów psychicznych oparte na
założeniu, że posiadają one nie tylko treści psychologiczne, ograniczone wyłącznie do właściwości
psychicznych jednostki, ale także tło kulturowe, historyczne, wytworzone przez zbiorowość i musi być
rozpatrywane w kategoriach wielu świadomości.
.
Wundt opracował program dwóch psychologii:
.
1. eksperymentalnej (indywidualistycznej); fizjologicznej
.
2. nieeksperymentalnej -historyczno-kulturowej l
metodologicznym
15. Co według Wundta było zadaniem jego psychologii historyczno
kulturowej?
A:
Psychologia historyczna
kulturowa wskazuje na nieeksperymentalną ( historyczną) metodę badania oraz na
dane wytworów kultury jako przedmiot badania. Psychologia historyczno
kulturowa jako źródło pomocnicze
do rozszerzania badań psychologicznych, poszerzająca ten zakres o język, mity, wierzenia religijne, obyczaje
itp.
gdzie brak miejsca na eksperyment
zatem psychologia eksperymentalna nie jest równoważna z całą
psychologią.

B:
.
badanie wytworów kultury i ducha społeczeństw; "wyższe procesy psychiczne" -język, mity, religia,
obyczaje
.
dostarczenie psychologii eksperymentalnej bogatszych źródeł badań, co rozszerzy zakres badań
psychologicznych
16. Reakcja Wundta na własną psychologię dwudzielną.
A:
Dojrzała myśl psychologiczna Wundta uformowała się w wyniku stopniowego, ale radykalnego odchodzenia
od własnego projektu psychologii.

2.
Początkowo z przedstawionego w programie heidelberskim projektu "nowej" dwudzielnej psychologii
rozwijał tylko "część eksperymentalną".
3.
W ostatnim etapie swojej działalności powrócił do idei nieeksperymentalnej. Przekazując w spuściźnie
swój program dwudzielnej psychologii, Wundt nie tylko nie zostawił pomysłu na sposób scalenia obu
nurtów: eksperymentalnego i historyczno-kulturowego, ale przewidywał, że przyszłość ma przed sobą
tylko ten ostatni.
10/ 35


www.psychole.net.pl

Wundt wycofał się również z :
.
akceptacji aspektów biologiczno-ewolucyjnych ("dobór naturalny jako jedyna naukowa zasada
zdolna wyjaśnić najistotniejsze fakty życia psychicznego")
.
koncepcji nieświadomego psychicznego wnioskowania jako podstawy procesów percepcyjnych
(uważał to za "grzech młodości")

B:
.
Wundt przewidywał, że w przyszłości nurt psychologii historyczno
kulturowej zepchnie na dalszy
plan psychologię eksperymentalną

17. Spór o nieobrazowość (nienaoczność) myśli między Wundtem i Karlem Buehlerem jako spór onaturę eksperymentu psychologicznego.
A:
Badacze z W�rzburga zauważyli, że zadania eksperymentalne, które Wundt dawał swoim badanym, nie
wymagały od nich myślenia; badania mieli po prostu opisywać introspekcyjne bodziec. W�rzburczycy stosowali
natomiast zadania znacznie trudniejsze, w których badani mieli np. ustosunkować się do aforyzmu Nitzschego
i dopiero potem dokonać opisu introspekcyjnego procesu myślowego, jaki doprowadził do sformułowania
wypowiedzi. Wyniki pierwszych badań były zaskoczeniem
okazało się, że oprócz zwykłych świadomych
wyobrażeń i uczuć, towarzyszących aktom woli, w świadomości badanych pojawiły się myśli nieobrazowe
( nienaoczne)
przelotne, prawie niewyrażalne "świadome stany". Uznano zatem, że myślenie jest procesem
nieświadomym, którego wskaźnikami ( a nie samym myśleniem) są owe nienaoczne składniki myślenia. Wundt
zakwestionował poprawność metodologiczną procedury eksperymentalnej badaczy z W�rzburga
nie
spełniania w niej warunku powtarzalności wyników. Proces myślenia w kolejnej próbie nie jest już ten sam.
Ponadto nie można jednocześnie myśleć o zadaniu problemowym i go obserwować.

B:
.
Wurzburczycy
O. Kulpe (założyciel), A. Messer, K. Marbe, N. Ach, K. B�hler; twórcy tzw.
eksperymentalnej psychologii myślenia; metoda: eksperymentalna introspekcja wyczerpująca; teoria
myślenia nienaocznego
myślenie bez wyobrażeń, jedynie uprzytomnienie sobie danego stosunku
czy przedmiotu = "błysk myśli";
.
tendencja determinująca
aktywna, ukierunkowująca przebieg procesu myślenia i zachowania, siła,
.
działająca zgodnie z postawionym badanemu zadaniem.
.
schemat dynamiczny
czynny proces centralny, nadający czynności ukierunkowany przebieg i
umożliwiający w zmiennych warunkach osiągniecie wyniku; wyzwala go sytuacja problemowa.
.
psychologia asocjacjonistyczna
Wundt
ścisłe powiązanie przeżycia myślowego z wyobrażeniem o
nim; procesy psychiczne to kojarzenie podmiotowych wyobrażeń; nie ma "czystego myślenia", każdy
proces poznawczy jest upośredniony, myślenie nie jest oderwane od elementów
przedstawieniowych(obrazowych)
.
eksperymentalna psychologia myślenia
szkoła w�rzburska
samo zadanie(które maja do wykonania
badani) ukierunkowuje myślenie i działanie; osoba wybiera skojarzenie odpowiednie do warunków
zadania; myślenie może być pozbawione wrażeń zmysłowych i wyobrażeń
nieobrazowość myśli:
zadanie, instrukcja działa bez jej uświadomienia, ukierunkowuje działanie (myślenie nieświadome)

cechuje je natomiast ukierunkowanie na cel.
.
Wundt 1907 r. krytyka artykułu Buhlera (szkoła w�rzburska) w wykryte przez w�rzburczyków myślenie
nieobrazowe nie jest wynikiem opisu introspekcyjnego, ale było wytwarzane przez badanych, którzy
wiedzieli jak rozwiązać zadania problemowe; eksperymenty nie spełniają warunku powtarzalności

każde następne powtórzenie eksperymentu ujawnia ślady poprzedniego
11 / 35



www.psychole.net.pl


18. Kontrowersje wokół powtarzalności faktu psychicznego jako charakterystycznej cechyintrospekcyjnego eksperymentu psychologicznego..
A:
Twardowski; Nie można powtarzać tych samych faktów psychicznych, ale można w pewnych granicach
wywoływać fakty prawie takie same i z szeregu prawie takich samych faktów utworzyć sobie obraz jednego
faktu powtarzającego się prawie bez zmian. Wundt, a za nim Twardowski, wierzą, że introspekcja
eksperymentalna jest surogatem obserwacji stosowanej w naukach przyrodniczych, ale różnica
bo
przyrodnik może wracać do przedmiotu badania, kiedy chce, a psycholog może powrócić do swego
wewnętrznego procesu postrzeganego w pewnych warunkach, tylko gdy odtworzy te same warunki w
metodzie eksperymentalnej.

B:
.
Wundt uważa, ze można powtórzyć proces psychiczny, ale w warunkach sztucznie odtworzonych,
eksperymentalnych; uległ złudnej koncepcji analogii do obserwacji w naukach przyrodniczych
.
Koncepcja: powtarzalności spostrzeżeń; nie można powtórzyć tych samych faktów psychicznych, ale
można wywołać podobne (Twardowski) = szereg następujących po sobie spostrzeżeń
.
introspekcja ograniczona do życia psychicznego jednego człowieka
pytanie o trafność (zgodność z
rzeczywistością) opisu introspekcyjnegoi niemożliwa do sprawdzenia, niepowtarzalna dla drugiego
człowieka
.
błąd bodźcowy
badany na introspekcję doświadczenia bezpośredniego nakłada doświadczenie
pośrednie
.
T. Michel: nie możemy introspekcji poddać kryteriom zewnętrznym, gdyż fakty psychiczne są
podmiotowe, subiektywne, dostępne jednej osobiep nie istnieje żaden miernik służący ocenie trafności
opisu introspekcyjnego r ani kryteria zewnętrzne, ani zeznania słowne nie są sposobem identyfikacji
faktów psychicznych g czego nie da się zidentyfikować, tego nie można badać
19. Spór Wundta z w�rzburczykami jako spór o metodę badania w psychologii, a nie o jej przedmiot.
Zakwestionowanie po raz pierwszy rzetelności i trafności metody introspekcji
A:
Najbardziej nieoczekiwanym wynikiem sporu o nienaoczne myslenie było pojawienie się pierwszych
wątpliwości co do rzetelności i trafności samej metody introspekcji. Psychologowie z W�rzburga
zakwestionowali model wyjaśniania procesu myślenia
tradycji psychologii asocjacjonistycznej, w myśl której
wszystkie złożone czynności psychiczne ( spostrzeganie, myślenie, przypominanie, uczenie się, zachowanie)
powstają w wyniku łączenia się elementarnych procesów psychicznych przez asocjację, czyli kojarzenie,
zgodnie z pewnymi zasadami, zwanymi "prawami kojarzenia"( przez podobieństwo, kontrast, styczność w
czasie i przyczynowość). Zadanie wytwarza u osoby badanej nastawienie psychiczne ( tendencję
determinującą), dzięki której osoba badana wybiera odpowiednie do zadania skojarzenie z własnej sieci
związków asocjacyjnych.

B:
.
Skutkiem ubocznym sporu o nienaoczność myślenia zakwestionowanie rzetelności i trafności metody
introspekcji
.
Krytykując świadomościową psychologie Wundta, w rzeczywistości w�rzburczucy nie kwestionowali
przedmiot badań
zjawisk psychicznych; sami badali elementy (myśli nienaoczne
"świadome
poczucia"), z których składała się świadomość
.
W�rzburczucy wystąpili przeciw ograniczeniu przez Wundta roli eksperymentu w psychologii, jego
program psychologii dwudzielnej; zauważono, że zadania dawane przez Wundta badanym nie
wymagały od nich myślenia, po prostu opisywali introspekcyjnie bodziec (!)
.
Wundt metoda samoobserwacji eksperymentalnej służyła do analizy prostych elementów zjawiska
psychicznego; wynikom analizy przypisywano towarzyszące im procesy fizjologiczne ó metoda
12/ 35


www.psychole.net.pl

niepomocna w badaniu myślenia

.
W�rzburczucy postulują udoskonaleniem metody introspekcji = eksperymentalna introspekcja
wyczerpująca
zadania wymagające myślenia, opis interpretowany przez eksperymentatora
20. Aktywne i intencjonalne doświadczenie jako jedyny przedmiot badania psychologii prawdziwieempirycznej w programie psychologii aktów.
A:
Brentano w swoim podstawowym dziele "Psychologia z empirycznego punktu widzenia" (1974)
zakwestionował najpierw związanie się psychologii z fizjologią jako warunek jej naukowości, by następnie
ogłosić, że przedmiotem psychologii prawdziwie empirycznej może być tylko aktywne i intencjonalne
doświadczenie. Co to znaczy? Podstawę psychologii, podobnie jak przyrodoznawstwa, stanowią dla Brentany
"spostrzeżenie i doświadczenie". Pierwszym zaś źródłem doświadczeń, na których psycholog opiera swoje
badania praw życia psychicznego, jest wewnętrzne spostrzeżenie własnych fenomenów psychicznych. To ono
ukazuje nam nasze przeżycia w postaci własnych fenomenów, dzięki czemu dowiadujemy się o tym, czym jest
przedstawienie, czym sąd, czym radość i smutek, żądza i odraza, nadzieja i obawa, odwaga i bojaźń...
Brentano starannie odróżnia wewnętrzne spostrzeżenia od wewnętrznej obserwacji: "Przedmioty, które, jak
zwykło się mówić, spostrzegamy zewnętrznie, możemy obserwować; aby dokładnie ująć zjawisko, kierujemy
na nie pełną uwagę. Przy przedmiotach, które spostrzegamy wewnętrznie, jest to jednak niemożliwe. (...) Jest
powszechnie ważnym prawem psychologicznym, że nigdy nie jesteśmy w stanie skierować naszej uwagi na
przedmioty spostrzeżenia wewnętrznego". Co więcej, wewnętrzne spostrzeżenie ma tę właściwość, że nigdy
nie może przekształcić się w wewnętrzną obserwację.

B:
21. Intencjonalna inegzystencja przedmiotu jako pozytywne kryterium zróżnicowania fenomenówpsychicznych i fizycznych.
A:
Brentano ( tak jak starożytni filozofowie) przyjmuje, że "cały świat naszych zjawisk dzieli się na dwie wielkie
klasy: klasę fenomenów fizycznych i klasę fenomenów psychicznych". Powszechnie znane jest określenie
negatywne ( przez zaprzeczenie), zgodnie z którym fenomenom fizycznym przysługuje cecha rozciągłości i
lokalizacji, której są pozbawione fenomeny psychiczne (Kartezjusz, Spinoza, Kant, Alexander Bain i inni). To
kryterium było i jest przedmiotem wielu sporów (czy pewne fenoment fizyczne i psychiczne są rozciągłe czy
nie). Dlatego Brentano szuka w pełni jednolitego określenia, które wskaże na pozytywną cechę rozróżnianych
fenomenów. W tym celu sięga do dorobku średniowiecznej scholastycznej myśli filozoficznej: "Każdy fenomen
psychiczny charakteryzuje się tym, co średniowieczni scholastycy nazywali intencjonalną (lub mentalną)
inegzystencją pewnego przedmiotu, a co my
jakkolwiek nie całkiem jednoznacznie
nazwalibyśmy
odniesieniem do pewnej treści, skierowaniem na pewien obiekt ( przez który nie należy rozumieć czegoś
realnego) lub immanentną przedmiotowością. Każde (zjawisko psychiczne) zawiera coś jako obiekt , chociaż
nie każde w ten sam sposób. W przedstawieniu coś jest przedstawiane, w sądzie
uznawane lub odrzucane,
w miłości kochane, w nienawiści nienawidzone, w pożądaniu pożądane itp."

B:
.
Zjawiska dzielą się na klasę fenomenów fizycznych i klasę fenomenów psychicznych
.
Podstawa rozróżnienia na dwie klasy
rozróżnienie o charakterze pozytywnym (przez potwierdzenie)

intencjonalna inegzystencja przedmiotu
odniesienie do pewnej treści; skierowanie na pewien
obiekt; każde zjawisko psychiczne zawiera coś jako obiekt np. w miłości coś jest kochane; to o czym
się myśli istnieje intencjonalnie w podmiocie myślącym a przedmiot miłości w kochającym; przy jednej
czynności psychicznej mamy więcej niż jeno odniesienie i więcej niż jeden przedmiot
13/ 35



www.psychole.net.pl


22. Negatywne i pozytywne kryterium psychiczności.
A:
Negatywne
fenomeny psychiczne są pozbawione cech rozciągłości i lokalizacji ,
Pozytywne
każdy fenomen psychiczny charakteryzuje się intencjonalną inegzystencją.

B:
.
Negatywne kryterium psychiczności (przez zaprzeczenie, "nie mają"): fenomenom fizycznym
przysługuje cecha rozciągłości i lokalizacji, której są pozbawione fenomeny psychiczne, te posiadają
wyłącznie wymiar czasowy
.


.
Pozytywne kryterium psychiczności (przez potwierdzenie): intencjonalna inegzystencja przedmiotu

odniesienie do pewnej treści; skierowanie na pewien obiekt; każde zjawisko psychiczne zawiera coś
jako obiekt np. w miłości coś jest kochane; to o czym się myśli istnieje intencjonalnie w podmiocie
myślącym k przedmiot miłości w kochającym; przy jednej czynności psychicznej mamy więcej niż jeno
odniesienie i więcej niż jeden przedmiot
23. Wewnętrzne spostrzeżenie a wewnętrzna obserwacja w psychologii aktów Franza Brentana.
A:
W swojej psychologii aktów Brentano kwestionował związek psychologii z fizjologią bo to uniemożliwiałoby
psychologii bycie dziedziną naukową. Wg B. przedmiotem psychologii prawdziwie empirycznej jest tylko
aktywne i intencjonalne doświadczenie.

Wewnętrzne spostrzeżenie naszych własnych fenomenów psychicznych
jako źródło doświadczeń na
których opiera się psychologia. Dzięki niemu człowiek wie czym jest sąd, radość, smutek, nadzieja, obawa,
odwaga, przedstawienie(?-nie wiem o co tu dokładnie chodzi ale to słowo chyba jest ważne bo często się
pojawiało) etc.

Wewnętrzne spostrzeżenie . wewnętrzna obserwacja bo żeby przedmiot obserwować trzeba na niego
zwrócić pełną uwagę. Przy przedmiotach spostrzeganych wew. jest to niemożliwe (dlaczego? niewiadomo:)
wew. spostrz. nigdy też nie przekształci się w wew. obserw.

Galewicz
tłumacz brentanowskiej psychologii tłumaczy, że być może Brentanowi chodziło o to, że przedmiot
obserwowany musi być ujmowany jako przedmiot pierwszorzędny a zjawiska wew. są uświadamiane zawsze
jako przedmiot wtórny dlatego też człowiek nie jest w stanie obserwować się wewnętrznie.

Auguste Comte odrzuca i wew. obserw i wew spostrz. Psychologię natomiast chce opierać na doświadczeniu
zewnętrznym i na fizjologii mózgu. Jednakże Twardowski zaznacza że jest to za mało ponieważ żadne oko nie
odkryje nawet najsłabszego objawu życia umysłowego.



fenomen psychiczny = świadomość = akt psychiczny


czyste fenomeny
przedmioty spostrz zew. Czyli przedmioty naszych zmysłów np. barwa dzwięk smak.


psychologia B nie odróżnia doznania stanu psychicznego od jego spostrzeżenia w późniejszej refleksji.


akt psychiczny jest wyłącznym przedmiotem spostrz. wew które cechuje się nieomylną oczywistością
B:
.
Wewnętrzne spostrzeżenie
ma tą właściwość, że nigdy nie przekształci się w wewnętrzną
obserwację
.
Wewnętrzna obserwacja zjawisk psychicznych jest niemożliwa, ponieważ
0
to co obserwowane musi być przedmiotem pierwszorzędnym
0
zjawiska psychiczne są zawsze przedmiotem wtórnym
14/ 35


www.psychole.net.pl


24. Jak William James charakteryzuje antytezę "strukturalizm
funkcjonalizm"?
A:
Wiliam James, którego uważa się za niekwestinowanego inicjatora idei funkcjonalizmu, jako pierwszy dostrzegł
antytetyczny charakter dwóch stron, z których można patrzeć na każde zjawisko psychiczne: strukturalnej i
funkcjonalnej. Ma na myśli dwie strony tego samego zjawiska: strukturalną ( jako, że to zjawisko jest
subiektywne) i funkcjonalną ( ponieważ to zjawisko jest poznawaniem). "Gdy myślimy, to czujemy, że
siedliskiem naszych myśli jest nasze cielesne "ja" (James). Ale różnica między wiedzą o przedmiocie a
odczuciem, że coś się o nim wie, nie jest różnicą między twórczym intelektem a biernym zmysłem; to
przeciwstawienie "dwóch stron, z jakich można rozpatrywać każde bez wyjątku zjawisko psychiczne:
strukturalnej (...) i funkcjonalnej(...).

B:
.
stanowisko W. Jamesła: zjawiska psychiczne maja swoje przyczyny w procesach mózgowych
.
dwie strony z których można patrzeć na zjawisko psychiczne
strukturalna lub funkcjonalna
.
strukturalizm
patrzenie na to co jest przedstawiane (dusza, świadomość) ;zjawisko psychiczne jest
subiektywne
.
funkcjonalizm
patrzenie na przejawy duszy, świadomości w działaniu; bada zjawiska świadomości z
punktu widzenia ich biologicznego znaczenia; zjawisko psychiczne jest poznawaniem; świadomość
jest funkcjonalnym etapem w procesie przystosowania biologicznego organizmu do jego środowiska;
przedmiotem badań umysł jako narzędzie przystosowania człowieka do środowiska
25. Jak Kazimierz Twardowski uzasadnia stwierdzenie, że "nie każda nauka empiryczna jesteksperymentalna"?
A:
Wyraz "doświadczenie" ma w jęz. polskim ( w przeciwieństwie do wielu innych języków) dwa znaczenia:
doświadczenie, eksperyment, stąd wniosek, że analogicznie jest z wyrazem "doświadczalny", stąd trudno w
jęz. polskim o precyzyjną odpowiedź na pytanie "Czy psychologia empiryczna jest zarazem
doświadczalna?".Stąd K.Twardowski postuluje, by ten dwuznaczny wyraz zastąpić dwoma jednoznacznymi:
"doświadczalny" i "eksperymentalny". Dopiero takie rozdzielenie znaczeń wyrazu "doświadczalny" pozwoli
wyrazić "ważne ze stanowiska metodologii twierdzenie", że "nie każda nauka empiryczna jest
eksperymentalna", jak też nadać sens wypowiedzi iż "pierwotna psychologia rozdzieliła się z czasem na dwie
gałęzie, na psychologię racjonalną i psychologię empiryczną, i że psychologia empiryczna dopiero z czasem
stała się nauką eksperymentalną"(K.Twardowski 1912r.).

B:
.
Wundt i Titchnener przeciwstawiają psychologię eksperymentalną, psychologii empirycznej
.
Źródłem wiedzy dla psychologa eksperymentatora jest również doświadczenie i psychologia
eksperymentalna musi być również empiryczna!
.
K. Twardowski:
.
* Ale czy empiryczna musi być eksperymentalna?

.
* "psychologia podzieliła się na dwie gałęzie, na psychologię racjonalną i psychologię
empiryczną, psychologia empiryczna dopiero z czasem stała się nauka eksperymentalnął

15/ 35



www.psychole.net.pl


26. W jakim sensie psychologia funkcjonalna była sprawdzianem filozoficznej (pragmatycznej) teoriiprawdy?
A:
Psychologia funkcjonalna, której przedmiotem był umysł jako narzędzie przystosowania człowieka do
środowiska, a świadoma myśl
odpowiedzią organizmu na żywotne dla niego problemy, które napotyka on w
swoich usiłowaniach przystosowania się do otoczenia, ręczyła w ten sposób za filozoficzną ( pragmatyczną)
teorię prawdy: prawdziwe są te myśli, które się sprawdzają przez swe następstwa, a zwłaszcza następstwa
praktyczne. Pragmatyczna teoria prawdy, skoro miała być prawdziwa, sama musiała poddać się
sprawdzianowi praktycznej użyteczności. I psychologia funkcjonalna stała się takim sprawdzianem i
poręczeniem.

B:
27. Dzieje kryterium psychiczności w psychologii (Kartezjusz, Brentano, Romanes, Yerkes, James).
A:
Kartezjusz; organizmy stojące na niższym, niż człowiek poziomie rozwojowym nie mają psychiki ( nie mówią,
nie używają słów, nie mają świadomości).

Brentano

Romanes; kryterium psychiczności ma charakter dedukcyjny; organizm uczy się nowych zachowań
przystosowawczych albo modyfikuje dawne zależne od rezultatów własnego doświadczenia, a nie nawyku,
Yerkes; Wszystkie kryteria psychiczności dają się ująć w dwóch znaczeniach:

0
strukturalnym
o obecności psychiki u zwierzęcia świadczy dobrze rozwinięty układ nerwowy
0
funkcjonalnym
wskaźnikiem psychiki jest zachowanie zwierzęcia i jego forma
uczenie się
0
poziomy świadomości:
.
dyskryminacyjna ( odróżnianie bodźców)
.
inteligentna ( uczenie się)
.
rozumna ( zachowanie).
James ; funkcjonalne kryterium psychiczności; wytrwałe dążenie do dalekich celów Oraz dobór środków do ich
osiągnięcia.
B:
Kiedy dany podmiot możemy uznać za podmiot psychiczny?

.
Kartezjusz
1. użycie słów i znaków, dla oznaczenia swoich myśli i wyraża je w sposób sensowny,
adekwatny do sytuacji; 2. działa dzięki świadomości i przy użyciu skomplikowanych funkcji rozumu
.
F. Berntano -??????
.
G. J. Romanes (psychologia porównawcza, metoda anegdoty
relacje z obserwacji)
[kryterium o
charakterze dedukcyjnym] organizm uczy się nowych zachowań przystosowawczych albo modyfikuje
dawne stosownie do rezultatów swojego doświadczenia
.
R. M. Yerkes (amerykański psychobiolog, badania nad zwierzętami)
1. ujęcie strukturalne
o
obecności psychiki świadczy dobrze rozwinięty układ nerwowy; 2. ujęcie funkcjonalne
zwrócenie
uwagi na zachowanie, w szczególności uczenie się;
TRZY KRYTERIA PSYCHICZNOŚCI (trzy poziomy świadomości i odpowiadające im klasy
zachowania)

Ś
świadomość dyskryminacyjna
odróżnianie bodźców
Ś
świadomość inteligentna
zdolność uczenia się
16/ 35


www.psychole.net.pl

Ś
świadomość rozumna
zachowanie, a nie jedynie reagowanie na warunki środowiska
.
W. James
działanie ukierunkowane na cel tzw. działanie inteligentne
28. Watson uważał, że fakty behawioralne można włączyć do zakresu badań współczesnej mupsychologii introspekcyjnej pod warunkiem jednak, że ta psychologia zgodzi się na pewienkompromis. Jaki?
A:
Kompromis ten to ustępstwo na rzecz fizjologii ze strony psychologii. Dla Watsona psychologia miała objąć
fakty behawioralne niezależnie od tego, czy mają one związek z problemami "świadomości" czy nie

obserwacja fizyczna zachowania człowieka jest pewniejszym sposobem sprawdzenia leżących u jej podłoża
założeń niż opieranie się na introspekcji.
Kompromis; zmiana punktu widzenia psychologii tak, aby objąć też fakty behawioralne bez względu na to, czy
mają one związek z problemami "świadomości", w przeciwnym razie badanie zachowania będzie w postaci
niezależnej od nauki.

B:
.
Zmiana punktu widzenia co do dziedziny, która się zajmuje
przyjęcie faktów behawioralnych bez
względu na to czy mają one związek ze świadomością czy nie; odejście od restrykcyjnego
stanowiska (tylko zjawiska świadome); rozszerzenie pola problematyki badawczej.

29. W jakim sensie watsonowski behawioryzm jest, a w jakim nie jest psychologią?
A:
Jest psychologią, bo:
Wg Watsona ; psychologia wg behawiorysty jest obiektywną, eksperymentalną dziedziną nauk przyrodniczych.
Jej celem teoretycznym jest przewidywanie i kontrola zachowania. Introspekcja nie jest podstawową metodą
tej psychologii.


Nie jest psychologią, bo:
Watson uważał, że behawioryzm dążąc do uzyskania jednolitego schematu reakcji zwierząt, nie dostrzega linii,
która oddziela człowieka od zwierzęcia. Zachowanie człowieka jest jedynie częścią tego, co bada
behawiorysta.


B:
30. Behawioryzm metafizyczny (logiczny) albo radykalny i behawioryzm metodologiczny alboempiryczny.
A:
Behawioryzm metafizyczny (logiczny) -zakłada że umysł składa się z zachowania i dyspozycji behawioralnych,
zaś terminy mentalne (np. przekonanie, oczekiwanie etc.) istnieją jedynie na mocy definicji (nie są to
faktyczne, istniejące byty, a jedynie terminy które można zdefiniować w języku zachowania) a zdania
orzekające o umyśle mogą być przełożone na zdania mówiące o zachowaniu.

Behawioryzm metodologiczny (empiryczny) -nie zakłada, tak jak behawioryzm logiczny, nie istnienia procesów
mentalnych, za to uznaje że należy zająć się jedynie zachowaniem jako przedmiotem badania.

B:
.
behawioryzm metafizyczny (logiczny, radykalny)
to filozofia nauki zainteresowana przedmiotem i
17/ 35



www.psychole.net.pl

metodami psychologii; przedmioty mentalne istnieją tylko na mocy definicji, istnieją jako terminy
definiowane w języku zachowania; umysł to tylko zachowanie i dyspozycje behawioralne
zdania
mentalne dają się przełożyć na zdania behawioralne.

.
behawioryzm metodologiczny (empiryczny)
????
31. Kolistość analizy terminów mentalnych w języku zachowania.
A:
Jest to problem na który zwrócił uwagę Chisholm w 1957 roku -chcąc przełożyć zdanie kategoryczne
zawierające termin mentalny (np. X jest przekonany o Y) na zdanie hipotetyczne (np. X będzie skłonnych robić
Z), musimy odwołać się do jakiegoś poprzednika mentalnego (np. pragnienia) -zaś chcąc go zanalizować,
musimy ponownie odwołać się do terminu mentalnego (np. przekonania). Aby mówić że (np.) przekonanie
ujawni się w pewnym działaniu, należy przyjąć dodatkowe hipotezy -np. "Jan jest przekonany że telewizor
wybuchnie", co przekładamy na "Jan będzie skłonny wyjść z pokoju". Jednak możemy o tym mówić tylko
wtedy, jeśli założymy także że "Jan pragnie nie być poharatanym przez odłamki telewizora", co następnie
wydaje się jedynie sensowne, jeśli założymy także że "Jan jest przekonany że zostanie poharatany przez
odłamki telewizora jeśli nie wyjdzie z pokoju". Tak więc analiza zdania kategorycznego zawierającego termin
mentalny za pomocą zdań hipotetycznych wymusza następnie założenie dodatkowych hipotez, które same
odwołują się do terminów mentalnych.

B:
.
Chisholm
zwrócił uwagę na kolistość analizy przekonań(termin mentalny) w języku zachowania;
Zmiana zdania z przekonaniem
konieczność odwołania do poprzednika mentalnego np. pragnienia
analiza pragnień = konieczność odwołania do przekonań

.
"jeśli nie przyjmiemy jakiejś hipotezy dotyczącej pragnień Jana (i jego przekonań), nie będziemy mogli
przystąpić do analizy żadnego zdania mówiącego o jego rzeczywistych przekonaniach."
32. Historyczne znaczenie eksperymentu Rosalie Rayner i Watsona nad warunkowaniem reakcjiemocjonalnej.
A:
Watson chciał, aby behawioryzm zyskał status dziedziny psychologii akademickiej. "Behawioryzm, to nie
naukowe badanie zachowania, lecz filozofia nauki zainteresowana przedmiotem i metodami psychologii"-
Skinner

Watson stworzył wcześniej teorię wraz z Morganem, która przedstawiała ubogi repertuar wrodzonych form
reagowania emocjonalnego, na który składa się: strach, wściekłość i miłość. Rozszerzanie się wachlarza
emocji u człowieka ma następować dzięki odruchom warunkowym. Udowodnienie jest tezy było celem
eksperymentu.

Albert B. 11-miesięczny chłopiec, spokojny i flegmatyczny, jak każde dziecko na głośnie uderzenie młotkiem w
wiszący metalowy pręt reagowało płaczem i strachem. Natomiast szczur, królik, pies, małpa nie wywoływały w
nim strachu. Eksperyment polegał na zainteresowaniu dziecka szczurem, ale gdy chciało ono sięgnąć po
zwierzę, eksperymentator uderzał w gong. Po siedmiu próbach u chłopca pojawiła się warunkowa reakcja
emocjonalna (strach) na widok szczura i utrwaliła się ona na ponad miesiąc. Watson twierdził, że warunkowa
reakcja emocjonalna modeluje osobowość człowieka w dalszym jego życiu. Chłopca nie "odwarunkowano".
Etyka? Metodologia?

18/ 35


www.psychole.net.pl


Watson stworzył koncepcję psychologii, która odrzucała analizowanie świadomości i introspekcję, jako metodę
subiektywną i nienaukową, skupia się natomiast na zachowaniach oraz czynnikach, które je warunkują sytuacjach.
Odczyt ten traktuje się jako symboliczne narodzenie behawioryzmu. S-R
Pisał: Dajcie mi dziecko spłodzone przez dowolną parę rodziców i dajcie mi pełną kontrolę nad środowiskiem,
w jakim będzie ono wzrastać -a sprawię, że wyrośnie na wybitnego uczonego, artystę, politycznego
przywódcę, czy też, jeśli tylko będę tego chciał, zostanie pospolitym przestępcą.

B:
.
Eksperyment na Albercie B.
.
Swoim eksperymentem udowodnili, że możliwe jest uwarunkowane wtórne reakcje emocjonalne i
reakcje uwarunkowane dzięki transferowi (przeniesieniu), są trwałe i modyfikują osobowość człowieka
w jego dalszym życiu
.
warunkowanie klasyczne reakcji emocjonalnych
33. Stosunek Watsona do psychoanalizy.
A:
Watson dążył do wywalczenia dla behawioryzmu statusu dziedziny psychologii akademickiej.
1920 -artykuł Watsona i jego kochanki (późniejszej żony) Rosalie Rayner -"Warunkowe reakcje emocjonalne"


* punktem wyjścia podjętych badań eksperymentalnych nad uwarunkowaniem reakcji strachu u małego
dziecka stała się sformułowana wcześniej przez Watsona i Morgana, teoria, która głosiła, że repertuar
wrodzonych form reagowania we wczesnym dzieciństwie sprowadza się tylko do 1) strachu, 2) wściekłości 3)
miłości. Należy więc przyjąć, że różnorodność takich reakcji wśród dorosłych jest wynikiem bodźców
wywołujących te emocje. => eksperyment "EMOCJE MAŁEGO ALBERTA" (osobą badaną był 11-miesięczny
Albert B. (odznaczał się stałością emocjonalną i był jednym z najlepiej rozwiniętych dzieci przebywających w
szpitalu).
Etapy eksperymentu:

1. Sprawdzenie czy coś jeszcze oprócz głośnego dźwięku i utraty podparcia nie wywołuje strachu u Alberta brak
reakcji strachu na pokazywane mu zwierzątka o białym futerku: szczury, króliki, psy, psy...
2. Kiedy chłopiec miał ok. 8 miesięcy sprawdzono czy da się u niego wywołać reakcje strachu na głośny
dźwięk -na taki bodziec Albert reagował płaczem i widocznymi przejawami strachu (jak większość dzieci)
3. Warunkowanie reakcji emocjonalnych:
* pokazywano Albertowi białego szczura, którego wcześniej się nie bał i w tym samym czasie
uderzano mocno w metalowy pręt. Po kilku próbach wytworzyła się warunkowa reakcja emocjonalna na
białego szczura.
* transfer / przeniesienie uwarunkowania na szczura na reakcje na inne białe zwierzęta i przedmioty.
* ostatecznie nie odwarunkowano Alberta
Sedno sprawy :)
Artykuł Watsona i Rayner rzuca światło na stosunek twórcy behawioryzmu do psychoanalizy. Watson, w
oparciu o wyniki swojego eksperymentu, sprzeciwia się tezie freudystów, iż seks (miłość) jest główną emocją,
w której formułują się reakcje warunkowe, zubażające osobowość. Strach jest takim samym czynnikiem jak
miłość, wpływającym na osobowość, a swojej mocy nie zawdzięcza miłości. Strach należy do wrodzonej i
dziedzicznej natury człowieka. Prawdopodobnie wiele fobii znanych w psychopatologii to warunkowe reakcje
emocjonalne typu bezpośredniego / transferowego. Zaburzeń emocjonalnych u dorosłych nie można odnosić
tylko do czynnika seksualnego. Ich przyczyn należy poszukiwać w reakcjach warunkowych i transferowanych
wytworzonych w dzieciństwie i wczesnej młodości na gruncie 3 podstawowych emocji człowieka (strachu,
miłości, wściekłości).

B:
.
Na ogół nie występują sprzeczności pomiędzy psychoanalizą a behawioryzmem
Watson
.
Dysharmonia pomiędzy myślą Freuda a wynikami eksperymentu Watsona i Rayner: zaburzeń
emocjonalnych u dorosłych ludzi nie można odnosić wyłącznie do czynnika seksualnego; należy
19/ 35


www.psychole.net.pl

odnieść się do reakcji warunkowych i transferowych wytworzonych w dzieciństwie, na gruncie trzech
podstawowych emocji (miłości, nienawiści, strachu)

34. Klimat intelektualny wystąpienia Watsona w 1913 roku z "manifestem behawiorystycznym".
A:
Psychologia w tym czasie przeżywała kryzys. Wciąż żyła dawna koncepcja psychologii jako nauki o
świadomości, ale definicji świadomości było tylr, ilu psychologów. Introspekcja była pod obstrzałem, pojawiły
się pierwsze próby definiowania psychologii jako nauki o zachowaniu. Jedni odrzucali możliwość istnienia
psychologii naukowej, inni sądzili, że psychologia jako nauka jest jedynie dziedziną biologii. Ważna w klimacie
intelektualnym wokół rewolucji behawiorystycznej była praca Morgana "Wstęp do psychologii
porównawczej" (dotycząca badań zachowania zwierząt"), która ukazała się w 1894 r. Behawioryzm wywodzi
się bezpośrednio z psychologii porównawczej zachowania zwierząt, której Morgan nadał status nauki. Poza
tym Watson w swoim wystąpieniu w 1913r. nawoływał do wystąpienia przeciwko Morganowskiej wersji
psychologii porównawczej proponując "wyeliminowanie stanów świadomości".

B:
.
Rozbieżność opinii co do natury świadomości
czym jest? jak ją badać?(metoda)
spór: introspekcja
to badanie świadomości za pomocą jej samej! interpretacja zeznań introspekcyjnych?!
.
Mnożące się pytania i kontrowersje: Czym jest psychologia jako nauka? Jaki jest jej stosunek do
biologii i fizjologii? Czym jest "świadomość"? Jaki jest jej związek z zachowaniem? Czym jest
introspekcja?
jej ograniczenia, dane introspekcyjne a dane z obserwacji zachowania?
35. Historyczne znaczenie artykułu Williama Jamesa Does consciousness exist? z roku 1904.
A:
Artykuł Williama Jamesa z 1904 r. "Does "conscious" exist?" był wprowadzeniem do jego filozofii
doświadczenia. James nie był psychologiem, w w/w artykule wystąpił jako filozof. Świadomie nawiazując do
empiryzmu brytyjskiego w doświadczeniu widział jedyne i pewne źródło wiedzy. Artykuł Jamesa uświadomił
wszystkim, że nie ma drugiego tak popularnego i tak nieuchwytnego pojęcia jak świadomość. "Uważam, że
czas najwyższy, żeby z niej jawnie zrezygnować"
pisał James. Dla Jamesa świadomość nie oznaczała
"bytu", a jedynie "funkcję poznawczą". Myśli pełnią pewną funkcję w doświadczeniu.
Samo doświadczenie jest neutralne, w jego strumieniu nie wyłaniają się jeszcze rozróżnienia między
świadomością a treścią. W tym sensie doświadczenie jest monistyczne, jest jedynym, pierwotnym tworzywem,
z którego wszystko jest złożone ( monizm neutralny).

B:
.
James
empiryzm radykalny
system filozoficzny; doświadczenie pewnym i jedynym źródłem wiedzy;
wszystko co realne musi być dostępne doświadczeniu
.
"Czy ęświadomośćł istnieje?" wstępny artykuł "promujący" nowy system filozoficzny; rozpoczyna
dyskusję nad naturą świadomości
czy to byt metafizyczny, strumień doświadczenia, myśl, rodzaj
przytomności, funkcja przystosowawcza???
.
Atak na świadomość jako substancję, poparcie tezy o świadomości jako funkcji poznawczej; "funkcja
w doświadczeniu, którą pełnią myśli() Jest nią wiedzieć"
20/ 35



www.psychole.net.pl

36. Uzasadnij twierdzenie, że przed rokiem 1913 psychologia znajdowała się w okresieprzedparadygmatycznym.
A:
W 1913 r. Watson wystąpił z programem psychologii behawiorystycznej. W rozumieniu Thomasa Kuhna
paradygmat tworzą pewne fundamentalne dla danej dyscypliny osiągnięcia, które określają sposób jej
uprawiania przez grupy uczonych. Muszą one być atrakcyjne, by mogła powstać na ich bazie konkurencyjna
do dotychczasowych metod szkoła, oraz na tyle otwarte, by pozostawiały nowej szkole różne problemy do
rozwiązania.
Zaakceptowanie przez uczonych paradygmatu rozstrzyga spory o podstawy nauki. Jeśli psychologowie
rozprawiają o podstawach swojej nauki ( terminach wyjaśniających i statusie logicznym bytów
nieobserwowalnych), to psychologia nie jest w dojrzałej fazie rozwoju.

B:
.
Nie można mówić o jednolitym paradygmatycznym ładzie w psychologii przed rokiem 1913
.
Psychologia introspekcyjna nie stworzyła wspólnego wszystkim jej przedstawicielom paradygmatu
37. Determinizm a redukcjonistyczne złudzenie.
A:
Determinizm jest to doktryna, wg. której każde wydarzenie można przewidzieć racjonalnie na podstawie
struktury świata, jeśli tylko dysponujemy odpowiednio ścisłym opisem wydarzeń minionych i wszystkimi
prawami natury, z czego wynika także "argument z badań zachowania", mówiący że przewidywania ludzkich i
zwierzęcych zachowań można doskonalić bez granic poprzez coraz ściślejsze metody badania. Determinizm
jest podrzędny redukcjonizmowi, uznającemu, że mechanizmy działania rzeczy złożonych tłumaczy się
poprzez działanie ich części elementarnych -rzeczywistość bada się poprzez sprowadzanie jej do innej,
uważanej za bardziej podstawową, ponieważ nie ma ona własnej bytności i adekwatnie można ją wyjaśnić
tylko poprzez rozbiór i analizę. Wg. Mortimera Adlera redukcjonizm może prowadzić do błędu
redukcjonistycznego złudzenia, to jest -uznawania podstawowych składników świata za ważniejszejsze i
bardziej realne niż złożone ciała, a w skrajnym przypadku za jedyną rzeczywistość, co degraduje wszystko
(bardziej złożone) inne do pozoru.

Determinizm, i dalej -redukcjonizm, leżał u podstaw behawioryzmu Watsona. W kontekście badań nad
człowiekiem z redukcjonizmem wiążą się trzy pytania -czy biologię możemy zredukować do fizyki i/lub chemii,
czy obiektywne i świadome doznania można zredukować do biologii (i dalej do fizyki i/lub chemii), czy osobową
świadomość i twórczość ludzkiego umysłu można zredukować do doznań zmysłowych (a dalej do biologii, i do
fizyki i/lub chemii). Watson, zgodnie z redukcjonistyczną postawą, odpowiada twierdzącą na dwa ostatnie.
Procesy umysłowe są to więc jedynie czysto fizyczne procesy zachodzące w centralnym układzie nerwowym widać
tu więc złudzenie redukcjonistyczne, w ujęciu degradującym psychikę do pozoru a za jedyne faktyczne
procesu uznające elementarne procesy fizyczne.

B:
.
U podstaw behawioryzmu Watsona
naukowy determinizm
jesteśmy w stanie przewidzieć każde
wydarzenie jeśli znamy jego dokładny opis wydarzeń minionych i znamy prawa natury;
deterministyczny pogląd na świat zachowania.
.
Determinizm związany z redukcjonizmem; Determinista musi być redukcjonistą, redukcjonista nie
musu być deterministą
.
Redukcjonizm
zabieg badawczy, aby wyjaśnić daną rzeczywistość sprowadza ją do bardziej
podstawowej; rozbiór i doprowadzenie do czynników, podstawowych; interpretowanie zjawisk
psychicznych jako prostych czynności fizjologicznych, fizycznych.
21/ 35



www.psychole.net.pl


38. Franza Galla pierwszy systematyczny program badań behawioralnych.
A:
Jego systematyczny program badań behawioralnych oparty był na doktrynie mózgowej lokalizacji funkcji
umysłowych. Jego frenologia ( nauka o umyśle) nastawiona była na poznanie różnic indywidualnych,
ukierunkowana na praktykę, obiektywna pod względem metody. U podłoża doktryny Galla leżą 4 główne
założenia:

1.
kształt czaszki jest dopasowany do ksztaltu mózgu
2.
umysł tworzą oddzielne władze ( funkcje)
3.
te władze umysłowe znajdują się w "odrębnych częściach mózgu"
4.
lepiej rozwinięte władze odpowiadają lepiej rozwiniętym częściom mózgu
Wniosek: . " z istnienia na czaszce wypukłości i wklęsłości wynika, że istnieją odpowiednie organy
korowe, które ją spowodowały. Te narządy z kolei wytwarzają odpowiednie funkcje psychiczne, które
są przyczyną konkretnych cech osobowości".

B:
.
F. J. Gall (1758
1828)
empiryzm porównawczy
program badań behawioralnych, oparty na
doktrynie lokalizacji funkcji umysłowych w mózgu; frenologia (nauka o umyśle) Galla obiektywna pod
względem metody, funkcjonalna, ukierunkowana na praktykę, nastawiona na różnicę indywidualne;
.
doktryna:
.
1. kształt czaszki jest dopasowany do kształtu mózgu
.
2. umysł tworzą oddzielne władze czyli funkcje
.
3. władze mieszczą się w konkretnych miejscach mózgu
.
4. lepiej rozwinięte władze to lepiej rozwinięte części mózgu i narządy im odpowiadające
.
istnienie na czaszce wypukłości i wklęsłości ę odpowiednie organy korowe m narządy a funkcje
psychiczne a konkretne cechy osobowości
39. Przed czym miał chronić kanon Morgana? Przykład błędnej jego interpretacji.
A:
Kanon Morgana polega na tym, że żadnej czynności nie należy tłumaczyć jako skutku wyższej zdolności
psychicznej, jeśli istnieje możliwość jej wyjaśnienia jako skutku zdolności znajdującej się na niższym poziomie
rozwoju.

Jeśli obserwacja własnych procesów psychicznych psychologa ma mu służyć za podstawę wnioskowania
przez analogię o naturze psychiki zwierząt, to psycholog powinien unikać wyjaśniania zachowania zwierząt w
języku swoich wyższych procesów psychicznych, np. myślenia, -jeśli wystarczy odwołać się doniższych
procesów psychicznych, np. prostego kojarzenia przedstawień.

Błędną interpretacją tego kanonu jest tzw.zasada oszczędności nawiązująca do scholastycznej zasady, że
pojęć nie należy mnożyć ponad potrzebę.
Błędną interpretacją kanonu jest też to, co zrobił Skinner, nazywając ów kanon prawem "zanikania
organów"�wyjaśnianie zachowania zwierząt bez odwoływania się do zdolności umysłowych.


B:
.
C. L. Morgan
koncepcja psychologii porównawczej "Wstęp do psychologii porównawczej" 1894
.
Badacz psychiki zwierzęcia ma starać się ją zrozumieć przez analogię do własnych procesów
umysłowych; dokonanie analogii możliwe przy stosowaniu się do kanonu Morgana.
.
Ochrona badacza przed analogicznym przenoszeniem wniosków z ludzkich czynów do świata
zwierzęcego
.
Kanon Morgana
czynności nie można wyjaśniać jako skutku wyższej zdolności psychicznej, jeśli
22/ 35


www.psychole.net.pl

istnieje możliwość wyjaśnienia jej jako skutku zdolności niższej

.
Błędna interpretacja:
0
KM= Zasada oszczędności
pojęć nie należy mnożyć ponad potrzebę
0
Skinner
wyjaśnianie zachowania zwierząt bez odwoływania się do zdolności umysłowych
40. Jaką rolę w wyjaśnianiu zachowania człowieka odgrywa według B. F. Skinnera postulowaniestanów psychicznych oraz układu nerwowego?
A:
Skinner, w przeciwieństwie do Watsona, uważał człowieka za organizm odczuwający i myślący. Wg niego
postulowanie jakichkolwiek stanów psychicznych jako kategorii wyjaśniających zachowanie człowieka, czyli
jako jego przyczyn, jest niepotrzebne, a nawet przeszkadza w analizie zachowania, ponieważ one same,
będąc również reakcjami organizmu, wymagają wyjaśnienia jako skutki procesów neurofizjologicznych. Zatem
badanie takich "podskórnych" stanów psychicznych , jak emocje czy myślenie, niczym nie różni się od badania
obserwowalnego zachowania.

B:
.
B. F. Skinner (1904-1990) neobehawiorysta
radykalny behawioryzm
.
Skinner w odróżnieniu od Watsona uznaje człowieka za organizm czujący i myślący
.
jednak nie zgadza się z postulowaniem stanów psychicznych jako kategorii wyjaśniających
zachowanie człowieka
stan psychiczny uznany za przyczynę zachowania --> przeszkadza w analizie
zachowania; stany psychiczne same, jako reakcje organizmu, wymagają wyjaśnienia i uznania je za
skutki (genetycznego wyposażenia i neurofizjologii); badanie stanów psychicznych(myślenie,
odczuwanie) niczym się nie różni od badania obserwowalnego zachowania.
.
Przyjęcie założenia, że zachowaniem steruje system nerwowy = postęp
siła kierująca: fizyczna,
możliwa do zbadania w sposób naukowy; Przyjęcie założenia, że zachowaniem steruje system
nerwowy = odwrócenie uwagi od właściwego przedmiotu badań
zachowania
.
"faktów odnoszących się o zachowania nie traktuje się niezależnie, lecz uważa się je za coś, co
wymaga wyjaśnienia czy nawet uzasadnienia za pomocą wiedzy o systemie nerwowym." Skinner
41. Operacjonizm etapem historycznie koniecznym w rozwoju psychologii jako nauki empirycznej.
A:
Operacjonizm, czyli koncepcja połączenia teorii z wiedzą empiryczną, był niezbędnym elementem rozwoju
psychologii jako nauki empirycznej. Neopozytywiści koncept ten wykorzystali w jego skrajnej formiefizykalizmie,
zgodnie z którym wszystkie terminy muszą być opisywane na podstawie, lub w odniesieniu do
zjawisk i rzeczy realnie istniejących. Było to niezmiernie pomocne w zdefiniowaniu zagadnień metafizyki.

W behawioryzmie celowościowym operacjonizm pomógł sformułować koncepcję zmiennej
pośredniczącej polegającej na definiowaniu pojęcia przez empirycznie sprawdzaną zależność między
bodźcami a reakcjami.

Co najważniejsze, operacjonizm odnosi się do faktów, co jest najważniejsze dla nauk empirycznych.
Miał być również połączeniem filozofii i nauki, co było pomocne w sprecyzowaniu metod behawioralnych.

B:
.
problem: skrajnie pozytywistyczna postawa, głosząca, że tylko fakty bezpośrednio obserwowalne są
23/ 35



www.psychole.net.pl

przyjmowane = usunięcie z nauki terminów teoretycznych = brak terminów do wyjaśniania
opisywanych faktów
Czy używać i jak definiować terminy teoretyczne?


.
fizykalizm (kryterium empirycznego definiowania neopozytywistów)
terminy należy definiować przez
odwołanie się do intersubiektywnie obserwowalnych przedmiotów i zdarzeń fizycznych; odrzucenie
terminów teoretycznych
.
1927 Percy W. Bridgman (fizyk) pojęcie definicji operacyjnych
wyjaśnianie pojęcia poprzez
wyliczenie operacji, które doprowadziły do wywołania i mierzenia tego zjawiska; definiowanie bytów
nieobserwowalnych (zamiar) przez obserwowalne (zachowanie)
.
operacjonizm alternatywą od fizykalizmu

.
przywrócenie pojęć subiektywnych (usuniętych przez behawioryzm)
przy zachowaniu dla języka
psychologii statusu naukowego
jednocześnie pozostanie przy neopozytywizmie tylko twierdzenia
sprawdzalne empirycznie/ rozwiązaniem operacjonizm
.
zasada operacyjnego definiowania pojęć nadal obecna i wykorzystywana; odnosi się do faktów

elementu od którego nauka empiryczna winna się zaczynać i kończyć
42. Dwojakie znaczenie terminu "nieświadomość" u Freuda.
A:
1.
Jako zjawisko.
2. Jako proces
"Nieświadome, to jedna z trzech jakości przysługujących procesowi psychicznemu, który może być bądź
świadomy, bądź przedświadomy, bądź nieświadomy: " to, co przedświadome(...) staje się bez naszego udziału
świadome, to, co nieświadome, może dzięki naszym wysiłkom zostać uświadomione, przy czym odnosimy
wrażenie, że częstokroć pokonujemy wtedy nader silny opór"( Freud, 1994d, s.111-112). Te procesy
psychiczne, które " niełatwo zostają uświadomione", gdyż ich treścią są wyparte wspomnienia i skłonności,
Freud nazywa "nieświadomością właściwą"
B:
.
1. zjawisko; 2. system
.
ad. 1. jedna z trzech jakości (świadomość, przedświadomość, nieświadomość) w jakich może wystąpić
proces psychiczny; nieświadomość właściwa
zdarzenia psychiczne trudne do uświadomienia, treścią
wyparte wspomnienia i skłonności
43. Co dla Freuda jest wystarczającym dowodem istnienia nieświadomych stanów psychicznych?
A:
Podejmując "próbę znalezienia nowej orientacji", Freud czuje się zmuszony do zajęcia stanowiska, " w myśl
którego twierdzenie, że wszystko, co zachodzi w psychice, musi być również znane świadomości, to nic
innego, jak bezpodstawne uproszczenie", wobec czego jest przekonany, iż ma "prawomocny powód do
wykroczenia poza obszar bezpośredniego doświadczenia" i uczynienia przedmiotem psychologii nieświadomej
sfery psychiki. Wystarczającym dowodem istnienia takich nieświadomych stanów psychicznych jest dla niego
to, że "większa część tego, co nazywamy wiedzą świadomą, przez większą część czasu musi się znajdować w
stanie latencji, tzn. w stanie psychicznej nieświadomości".

B:
.
"większa część tego, co nazywamy wiedzą świadomą, przez większą część czasu musi się znajdować
w stanie latencji, tzn. w stanie psychicznej nieświadomości" Freud
24/ 35


www.psychole.net.pl


44. Na czym polega freudowski zabieg interpolacji aktów świadomych przez akty nieświadome?
A:
Poprzez dokonywanie " interpolacji aktów świadomych przez akty nieświadome" Freud zyskuje, jak sądzi, ów
pożądany powód przekroczenia bariery bezpośredniego doświadczenia.
Interpolować, to " szacować na podstawie dwóch znanych wartości zmiennej inną wartość leżącą między nimi;
interpolacje są oparte na założeniu, że punkty pośrednie przyjmują wartości zgodne z ogólnymi, już
obserwowanymi tendencjami; zabiegi te są przydatne i konieczne, ale czasem prowadzą do błędów". W
świetle tej definicji sens wypowiedzi Freuda o interpolacji aktów świadomych przez akty nieświadome
sprowadza się zatem do wyjaśnienia niezrozumiałego świadomego aktu psychicznego ( np. czynności
pomyłkowej) przez odwołanie się do znanych nieświadomych aktów psychicznych. Wydaje się jednak, że
myślenie Freuda zostaje tutaj schwytane w pułapkę błędu logicznego idem per idem ( wyjaśnianie czegoś za
pomocą czegoś, co samo wymaga wyjaśnienia). Z jednej strony szuka on w aktach nieświadomych
wyjaśnienia aktów świadomych, których pochodzenia nie znamy, z drugiej zaś mówi nam, że "znamy
naturalnie jedynie jej ( nieświadomości) postać świadomą, powstałą w wyniku transpozycji lub przekładu na
język świadomości".

B:
.
interpolować
szacować na podstawie dwóch znanych wartości zmiennej inną wartość, leżącą między
nimi;
.
u Freuda
wyjaśnianie niezrozumiałego świadomego aktu psychicznego przez odwołanie się do
znanych nieświadomych aktów psychicznych
.
błąd logiczny
w aktach nieświadomych wyjaśnienie świadomych; ale "znamy naturalnie jedynie
nieświadomości postać świadomą."
45. Co to znaczy, że freudowska psychiczna nieświadomość istnieje na mocy założenia?
A:
Psychiczna nieświadomość istnieje zatem na mocy założenia: "mianem "nieświadomego" określamy proces
psychiczny, którego istnienie musimy założyć, ponieważ wnioskujemy o nim na podstawie skutków, jakie
powoduje, nie wiemy jednak niczego na jej temat. Odnosimy się wówczas do niego w podobny sposób, jak do
procesu psychicznego zachodzącego w innym człowieku, tyle, że w tym przypadku chodzi o proces
zachodzący w nas samych".
Żeby procesy psychiczne jako takie móc uznać za nieświadome, Freud musiał przedtem przyjąć, że "to, co
psychiczne, nie musi być w rzeczywistości takie, jakie się nam przedstawia".
Nieświadome istnieje na mocy założenia: jakiś proces psychiczny określamy mianem nieświadomego, "jeśli
musimy założyć, że został on w swoim czasie zaktywizowany, mimo, że w owym czasie nic o nim nie wiemy".

B:
.
założenie: "mianem nieświadomego określamy proces psychiczny, którego istnienie musimy założyć,
ponieważ wnioskujemy o nim na podstawie skutków, jakie powodujemy, nie wiemy jednak niczego na
jego temat"Freud
46. Freudowska doktryna nieświadomej świadomości a doktryna neurofizjologicznej (fizycznej,
somatycznej) ontologii nieświadomości.
A:
Zgodnie z powszechnym przekonaniem, świadome procesy psychiczne nie układają się w nieprzerwane,
zamknięte w sobie szeregi, lecz są pełne pustych miejsc. Trzeba więc przyjąć, że albo (1) istnieją fizyczne,
czyli somatyczne procesy towarzyszące psychice, którym przysługuje większa kompletność niż szeregom
procesów psychicznych, ponieważ niektórym z nich odpowiadają paratelne procesy świadome, innym zaś nie,
albo (2) psychika jest sama w sobie nieświadoma. Freud przyjmuje tę drugą ewentualność, uważając przerwy

25/ 35



www.psychole.net.pl


w świadomych procesach psychicznych za miejsca, w których procesy świadome zostały zastąpione
nieświadomymi, nie przestając być psychicznymi. W ten sposób Freud przeciwstawił się powszechnemu w
jego epoce, głoszonemu przez Ewalda Heringa i Johna S.Milla, utożsamianiu procesów świadomych z
psychicznymi, a nieświadomych
z fizycznymi (somatycznymi). Współcześnie koncepcja Searleła nawiązuje
do tradycyjnego ( niefreudowskiego) ujęcia nieświadomości. Wprowadzając ponownie do nauki świadomość
ujmowaną jako zjawisko biologiczne, Searle nie uważa stanów nieświadomości za zjawiska psychiczne
(mentalne); jako potencjalnie świadome muszą mieć one naturę neurofizjologiczną.

B:
.
J. Searle (współczesny filozof umysłu)
problem nieświadomych stanów psychicznych sprowadza się
do pytania: Czy istnieją pozaświadome neurofizjologiczne stany mózgu, generujące świadome myśli i
zachowania?
.
Ontologia nieświadomości = ontologia chwilowych stanów neurofizjologicznych generujących
świadomość --> nie istnieją głębokie, nieświadome zjawiska mentalne, zasadniczo niezdolne do
uświadomienia
47. Kolistość freudowskiego wyjaśniania roli dziedzictwa archaicznego w przebiegu życia jednostki.
A:
Freud uważał, że wpływ na psychiczne życie człowieka mają nie tylko jego własne, osobiste doświadczenia i
myśli, ale również część treści pochodzących od przodków (przekazane genetycznie). Nie ma ku temu
żadnych pewnych dowodów, a nawet teoria ta została całkowicie odrzucona przez biologów. Błędem logicznym
jaki popełnił Freud jest rozumowanie w którym z reakcji na dziecięce urazy wnioskuje o stwarzającym je
wydarzeniu, choć to właśnie wydarzenie miało wyjaśniać reakcję. Zatem jest to tylko funkcja
pseudowyjaśniająca.

B:
.
z reakcji na dziecięce urazy Freud wnioskuje o filogenetycznym wzorcu wydarzenia, jednak ten
wzorzec miał być ich wyjaśnieniem
.
filogenetyczny wzorzec: dziedzictwo archaiczne
treści wniesione do życia psychicznego wraz z
urodzeniem, dziedziczone, przeżycia dawnych pokoleń
48. Co to znaczy, że freudowska teoria marzeń sennych nie dysponuje bilingue czyli dwujęzycznąwersją tego samego tekstu?
A:
Jeśli chodzi o tłumaczenie marzeń sennych, Freud nie miał bilingue, czyli dwujęzycznej wersji tego samego
tekstu ( mieli je uczeni odczytujący pismo hieroglificzne
mieli słynny kamień z Rosetty). Posiadanie takiegobilingue, co było warunkiem koniecznym odczytania hieroglifów. Ów drugi język, w którym został wyrażony
przekład języka marzeń sennych, jest utajoną treścią lub myślą senną. Freud mówi tutaj o metodzie
swobodnych skojarzeń, dzięki której ma nadzieję otrzymać to, "co jest zastępowalne przez marzenie senne i w
czym należy doszukiwać się jego psychicznej wartości"(Freud). Ponieważ Freud nie posiadał drugiej inskrypcji
myśli sennych (czyli dwujęzycznej wersji tego samego tekstu), miał do rozwiązania nierozwiązalne równanie z
dwiema niewiadomymi!

B:
.
marzenie senne dokonuje przeobrażenia myśli w obrazy; tłumaczy myśli senne na "obrazkowy język",
by zataić ich sens
26/ 35


www.psychole.net.pl


.
aby odczytać treść marzenia sennego należy ponownie przełożyć "obrazkowy język"(samo marzenie)
na treść myśli sennych
.
przekład I treść marzenia sennego
język obrazkowy(marzenie senne)
.
przekład II język obrazkowy(marzenie senne)
treść marzenia sennego
.
Jak odczytać treść marzenia sennego skoro nie dysponujemy odszyfrowaniem języka obrazkowego,
którym się ono posługuję? Najpierw należy poznać samo marzenie senne
.
równanie z dwoma niewiadomymi
49. Podstawowe twierdzenie Freuda uwiedzeniowej teorii histerii (UTH) jako caput Nili.
A:
W roku 1896 Sigmund Freud przedstawił w swoim wykładzie uwiedzeniową teorię histerii, w której głosił, iż
przyczyną każdego przypadku histerii było przeżycie lub kilka przeżyć przedwczesnego doświadczenia
seksualnego z okresu najwcześniejszej młodości. Według Freuda do tego typu przeżyć seksualnych
dochodziło u jego pacjentów w wyniku uwiedzenia przez uwodziciela, którym może być obce indywiduum,
niańka, guwernantka, nauczyciel czy nawet rodzeństwo.

Tezę tę Freud uznał za przełomowe, wielkie i niezwykle ważne odkrycie w neuropatologii, wartością
przyrównane do odkrycia źródła Nilu (Caput Nili). Uważał on, iż rozwiązał odwieczny problem, odkrył źródło
Nilu, co pozwoli znaleźć odpowiedź na wszelkie pytania i będzie stanowiło bazę przeprowadzanych badań.

B:
.
"u podstaw każdego przypadku histerii legło
dające się odtworzyć dzięki pracy analitycznej, i to
mimo upływu obejmującego dziesięciolecia czasu
jedno przeżycie czy kilka przeżyć
przedwczesnego doświadczenia seksualnego; przeżycia te wywodzą się z okresu najwcześniejszej
młodości. Uważam, że jest to ważne odkrycie
ujawnienie caput Nili w neuropatologii (...)"
50. Związek "afery nosowej" (Emma Eckstein) z genezą freudowskiej myśli psychoanalitycznej.
A:
Sigmund Freud przez długi czas prowadził korespondencję ze swoim przyjacielem Wilhelmem Fliessem,
laryngologiem zajmującym się teorią związku zaburzeń w funkcjonowaniu żeńskich narządów płciowych z
nosem. W roku 1895 Fliess, za zgodą Freuda, przeprowadził na pacjentce Emmie Eckstein nieudaną operację
nosa, po której pacjentka cierpiała na krwotoki z nosa. Była to rzeczywista reakcja pacjentki na błąd popełniony
podczas operacji, natomiast Freud zinterpretował to jako reakcję histeryczną (krwawienie życzeniowe). Po tym
incydencie widać wyraźny zwrot Freuda w kierunku rzeczywistości psychicznej, kładący większy nacisk na rolę
fantazji w etiologii psychonerwic i jednoczesne odejście od rzeczywistości historycznej, podczas kiedy była to
tylko potrzeba wybrnięcia z kłopotliwej sytuacji.

B:
.
zwrot Freuda w stronę rzeczywistości psychicznej preferujący silę fantazji w etiologii psychonerwic
musiał nastąpić w trakcie usiłowania wybrnięcia z kłopotliwej dla niego sytuacji po operacji nosa
Emmy Eckstein (operacji nosa Emmy Eckstein dokonał Wilhelmem Fliess za zgodą Freuda)
.
Freud bowiem interpretuje rzeczywiste reakcje pacjentki (krwotoki z nosa) po nieudanej z winy Fliessa
(gaza zaszyta w nosie pacjentki) operacji jako reakcje histeryczne (krwawienie życzeniowe)
zdaniem
Freuda pacjentka sama podświadomie wywoływała u siebie krwawienia, gdyż była histeryczką
27/ 35



www.psychole.net.pl


51. W jakich okolicznościach Freud odwołuje swoją UTH i jakie podaje tego powody?
A:
Freud odwołuje swoją Uwiedzeniową Teorię Histerii dwojako:

Po pierwsze: prywatnie w liście do Fliessa z 21 września 1897 r., pisząc "Już nie wierzę w moją neurotica."
Wymienia kilka powodów: niepowodzenia w pomyślnym zakończeniu terapii -część z nich nie dobiegła końca,
bo tracił pacjentów w połowie drogi, część odniosła połowiczny sukces, ale na podstawie innych przesłanek.
Wyraża też przekonanie, że na podstawie przyjętego schematu etiologii histerii, musiałby oskarżyć również
swego własnego ojca o wczesnodziecięce uiedzenie, model ten uznał więc za zbyt uproszczony.

Po drugie: publiczne odwołanie UTH w trzech artykułach z roku 1906, tu jednak podaje sprzeczne powody: w
jednym przyznaje, że przeceniał w 1986 częstotliwość aktów wczesnodziecięcego uwiedzenia seksualnego, w
drugim się z tego wycofuje, pisząc, że nie może powiedzieć, że je przeceniał. W 1914 napisał, że błąd w jego
teorii mógł mieć dwojakie pochodzenie -albo była to błędna metoda, albo nieprawdziwe wyznania pacjentek.
Do swej metody (techniki wolnych skojarzeń) miał absolutne zaufanie, dlatego więc upatrywał słabości swojej
teorii w innym punkcie. Z przeprowadzonej autoanalizy wywnioskował, że akty wczesnodziecięcego
uwiedzenia seksualnego nie należą do prawdy historycznej, ale są w większości wytworem dziecięcych
fantazji.

B:
.
najpierw prywatnie w liście z 21 września 1897 roku do Fliessa
.
powody: niepowodzenie w doprowadzeniu do końca analiz: albo tracił pacjentów w połowie drogi, albo
odnosił połowiczny sukces, ale na podstawie innych przesłanek; uznał, że przyjęty przez niego
schemat etiologii psychonerwicy jest nadmiernie uproszczony (w związku z powszechnością, wszyscy
ojcowie podejrzani)
.
publicznie w trzech artykułach w roku 1906
.
powody: sprzeczne stanowiska w pierwszym uzna iż przecenił wagę częstotliwości tych aktów
wczesnodziecięcego uwiedzenia seksualnego; w drugim uzna, że jej nie przecenił
.
"byłem raczej skłonny uznać za realne i za doniosłe pod względem etiologicznym relacje pacjentów,
sprowadzające objawy chorobowe do biernych przeżyć seksualnych wczesnego dzieciństwa, a
mówiąc po prostu
do uwiedzenia. Kiedy ta etiologia rozbiła się o własne swoje
nieprawdopodobieństwo i o sprzeczność z okolicznościami, stwierdzonymi ponad wątpliwość, jedyne,
co z tego na razie wniknęło, to stan zupełnej bezradności. Analiza doprowadziła w sposób poprawny
do takich seksualnych urazów dziecięcych, a jednak były one nieprawdziwe" Freud
52. Prawda historyczna i prawda narracyjna w psychoanalizie freudowskiej.
.
gdy Freud odwołał UTH, zanegował znaczenie prawdy historycznej (materialnej)
czyli świata
zewnętrznego, obiektywnego; faktów
jej miejsce zajęła prawda psychiczna (narracyjna)
czyli
opowieści pacjentek, rzeczywistość opowiedziana, fantazje, wyobrażenia, świat wewnętrzny
której
Freud przyznał decydującą rolę w etiologii psychonerwic.
.
"w świecie nerwic decydująca jest realność psychiczna" -zwrot Freuda w stronę rzeczywistości
psychicznej, preferuje siłę fantazji w etiologii psychonerwic
.
Freud uniemożliwia weryfikację swoich poczynań, nie sposób osobom trzecim odnosić się do
rzeczywistości narracyjnej!!!
28/ 35



www.psychole.net.pl


53. Co ważnego w historii myśli psychoanalitycznej wydarzyło się w okresie nazwanym "Freud przedFreudem"?
A:
1881-przypadek Anny O., pacjentki Breuera i po części Freuda. Jako pierwsza leczona przez
psychoanalityczne seanse, gdyż sama przyznała,że opowiadanie o przeżyciach pomaga jej w radzeniu sobie z
zaburzeniami i problemami. Pomimo zapewnień o powodzeniu terapii, Anna O. nie została wyleczona
1895-afera nosowa
1896-wykład Freuda o histerii i o Uwiedzeniowej Teorii Histerii (UTH), który został skrytykowany przez
środowisko naukowe

B:
.
21 IV 1896 r. wykład Freuda "Etiologia histerii"
przedstawienie uwiedzeniowej teorii histerii i...
.
...1987 r. (oficjalnie 1906 r. ) porzucenie uwiedzeniowej teorii histerii (UTH) -->
"Tradycyjnie traktuje się porzucenie przez Freuda teorii uwiedzenia (1897) jako decydujący krok w
rozwoju teorii psychoanalitycznej, jako że wysunęło ono na pierwszy plan pojęcia nieświadomej
fantazji, rzeczywistości psychicznej, spontanicznej seksualności dziecięcej itp. Sam Freud podkreślał
przy wielu okazjach znaczenie tego momentu dla historii swojej myśli" Laplanche i Pontalis

.
"Wbrew oficjalnemu stanowisku, że psychoanalizę zapoczątkowało odwołanie przez Freuda jego UTH
z roku 1896 ("przededypalnej"
"Freud przed Freudem") na rzecz teorii uwiedzenia wyimaginowanego
("teoria edypalna"
"Freud po Freudzie"), czyli inaczej mówiąc, gdy miejsce prawdy historycznej życia
pacjenta zajęła prawda narracyjna wykreowana w procesie terapii psychoanalitycznej, Masson*
uważa, że był to koniec psychoanalizy: psychoanaliza skończyła się już w chwili, gdy się zaczęła. "
.
miejsce rzeczywistych scen uwiedzenia zajmują sceny będące fantazjami pacjentów
fundamentem
psychoanalizy kompleks Edypa
* J.M.Masson
(1941
) sanskrytolog, profesor Uniwersytetu w Toronto, były psychoanalityk, autor
The Assault on Truth (1984) i The Complete Letters: Sigmund Freud to Wilhelm Fliess (1985)
54. Ruch feministyczny w Stanach Zjednoczonych a powstanie Terapii Odzyskanej Pamięci w ostatnimdziesięcioleciu XX wieku w Stanach Zjednoczonych.
A:
Gdy w 1985 roku Masson opublikował pełną korespondencję Freuda oraz opowiedział się za psychoanalizą
przededypalną, stworzono Terapię Odzyskanej Pamięci (dzięki której pacjentki przypominały sobie o
uwiedzeniu w dzieciństwie). Dużą pomocą polityczną tego ruchu i teorii były feministki, które walcząc o prawa
kobiet doszukiwały się w mężczyznach, tych których je skrzywdzili w dzieciństwie. Teoria przykrych
doświadczeń seksualnych dzieciństwie wpisała się w zasady feministek i była doskonałym pretekstem do
ataku na mężczyzn. Domniemane wspomnienia były dla nich wystarczającym dowodem na winę tysięcy
mężczyzn.

B:
.
1971 r. początek radykalnego ruchu feministycznego w Stanach Zjednoczonych
hasło powrotu do
UTH --> Freuda przededypalnego ("Freuda przed Freudem")
.
Susan Brownmiller, Judith Herman, Florence Rush, Louise Armstrong
.
powstanie Ruchu Odzyskanej Pamięci (Recovered Memory Movement); dołączają się
psychoterapeuci -Terapia Odzyskanej Pamięci -"którzy pacjentom (pacjentkom), nieświadomym
wczesnodziecięcego uwiedzenia, "pomagali" odzyskać wyparte do nieświadomości wspomnienia
owych rzekomych scen"
.
1988 r. książka The Courage to Heal: A Guide for Women Survivors of Child Sexual Abuse Hellen
Bass i Laury Davis -popularyzacja ROP
29/ 35


www.psychole.net.pl


55. Na czym polega biegunowa odmienność poglądów zwolenników Terapii Odzyskanej Pamięci izwolenników Ruchu Fałszywych Wspomnień?
A:
Terapia Odzyskanej Pamięci i Ruch Fałszywych Wspomnień opierają się na zupełnie przeciwnych sobie
założeniach. Terapia Odzyskanej Pamięci odwołuje się do psychoanalizy przededypalnej której podstawą było
rzeczywiste uwiedzenie w dzieciństwie oraz trauma po przykrych doświadczeniach seksualnych z niego
wynikających. Ruch Fałszywych Wspomnień natomiast opierał się na psychoanalizie edypalnej w którym to
dziecko posiada erotyczne fantazje o swoim rodzicu. Oba podejścia zupełnie inaczej nastawiają nas względem
rodziców i opiekunów, gdyż inne jest również źródło późniejszych histerii i innych zaburzeń i kto inny jest im
winien.

B:
.
1992 r. narodził się w Stanach Zjednoczonych kontrruch pod nazwą Ruch Fałszywych Wspomnień
(False Memory Movement) ; przeciwstawili się fałszywym oskarżeniom o kazirodztwo
.
RFW
uraz nie powoduje wyparcia wspomnień, lecz przeciwnie: nie można go zapomnieć
.
ROP
wszystkie wspomnienia urazów są prawdziwe
56. Wątek gnostycki we współczesnej psychologii. W jakim sensie jungizm wyrasta z gnozy?
A:
Wundt
jego psychologia oparta na doświadczeniu bezpośrednim, miała w istocie charakter gnostycki
"nie
ma może większego zaślepienia, jak szukanie prawdy leżącej poza granicami władz poznawczych człowieka".
Freud
wprowadził swoją psychologię nieświadomości wykorzystując klasyczne motywy gnostyckie;

.
z jednej strony seksualizm

.
z drugiej strony srogi autorytet ojcowski
motyw gnostyckiego Jahwe i Demiurga pojawił się ponownie we Freudowskim micie praojca i wywodzącego
się od tego mrocznego "nad-Ja".
Jung
w twórczości jest tekst gnostycki pt. "Siedem kazań do zmarłych"� tekst ten stanowi cały zalążek
doktryny Jungowskiej, to "zapis" bezpośredniego przeżycia wewnętrznego świadczącego o tym, że jungizm
wyrasta z gnozy.
studiowanie gnostyków Jung poważnie zajmował się w latach 1918-1926 ; robił to po odkryciu, że gnostycy
również napotkali pierwotny świat nieświadomości, zajmowali się jej treściami i obrazami, które wymieszały się
ze światem instynktów. Jung podpierał się też alchemią.
Gnoza
poznanie Bożych tajemnic, zastrzeżone czy dostępne tylko dla wtajemniczonych. Gnostycyzm

systemy gnostyckie powstałe w obrębie chrześcijaństwa, poczynając II i III wieku. W znaczeniu szerszym

wiedza zastrzeżona dla elit; ma ona dać racjonalną wizję tej głębokiej rzeczywistości, którą można określić
słowem "tajemnica".

B:
.
gnostycyzm
(gnoza
poznanie Bożych tajemnic, tylko dla wtajemniczonych) wiedza zastrzeżona dla
elit; systemy powstałe w obrębie chrześcijaństwa w II i II w.
.
1916 r. gnostycki tekst C. G. Junga "Siedem kazań do zmarłych"
.
1918-26 r. Jung studiuje gnostyków -"gnostycy również napotkali pierworodny świat nieświadomosci.
Zajmowali się jej treściami i obrazami, które jak wiadomo, wymieszały się ze światem instynktów"
.
psychologia analityczna koresponduje z alchemią; alchemia historycznym odpowiednikiem
Jungowskiej psychologii nieświadomości, podstawą historyczną, pomostem: gnostycyzm
alchemia

psychologia analityczna
.
przejaw gnozy w badaniach nad religią
Bóg jest zjawiskiem psychicznym, nie istnieje bez człowieka,
gdyż wypływa z jego wnętrza
30/ 35


www.psychole.net.pl


.
okultyzm
"ukierunkowane celowo praktyki, czerpiące z ukrytych, tajemnych mocy Natury lub
Kosmosu, których nie można zmierzyć narzędziami nowoczesnej nauki, ale które dostarczają
żądanych wyników empirycznych" --> Posacki okultyzm postawą gnostyczno-magiczną

.
świat demoniczny, świat duchów zmarłych jednym z aspektów okultyzmu
z niego wypływają
podstawy myśli psychologicznej Junga!; Jung natura okultysty; bada przypadki, którym towarzyszą
"zjawiska spirytystyczne", zajmuje się zjawiskami okultystycznymi i przeprowadza eksperymenty
parapsychologiczne
57. Czy stawiając sobie za cel badanie ludzkiej świadomości psychologia transpersonalna powraca dowundtowskiej koncepcji psychologii jako nauki o świadomości?
A:
Stawiając sobie za cel badanie ludzkiej świadomości, psychologia transpersonalna tylko pozornie powraca do
historycznych korzeni myśli psychologicznej. Jest to bowiem inny rodzaj świadomości, nazwany przez
Masłowa "świadomością wewnętrzną". Punktem wyjścia musi być nasza świadomość
szerzej
nasze
osobiste doświadczenia, jednakże jest to świadomość poszerzona o jej mityczne wymiary i badania w
odmiennych stanach, w których mają się ujawniać ludzkie możliwości.
Ta poszerzona świadomość wg C.G.Junga� "jest funkcją stosunku doświata rzeczy, prowadząc jednostkę ku
absolutnej łączności z całym światem".
Nie jest zatem ta świadomość, która była przedmiotem psychologii Wundta� istota jej polegała bowiem na
odróżnieniu naszego ja od wewnetrznego świata.

B:
.
psychologia transpersonalna
Ruch Ludzkiego Potencjału; przedmiotem duchowe, mistyczne i
religijne aspekty funkcjonowania człowieka; miała wywrzeć wpływ na społeczną i religijną świadomość
.
pozornie badanie świadomości w psychologii transpersonalnej jest powrotem do myśli Wundta; jest to
inny rodzaj świadomości -"świadomość wewnętrzna" --> poszerzona świadomość, oparta na
nieświadomej i przedświadomej percepcji własnej natury; poszerzona o mistyczne wymiary, badana w
odmiennych stanach; "polega na odróżnieniu naszego ja od zewnętrznego świata"
58. Dlaczego do badania historii psychologii w Polsce nie można stosować tych samych kryteriów,
które stosuje się do historii psychologii w krajach Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych?
A:
W pewnym sensie "nowa" psychologia zaczęła się w Polsce podobnie jak w Ameryce. Tak, jak wielu
Amerykanów, Twardowski i Heinrich studiowali na uniwersytetach w Europie Zachodniej, by następnie założyć
pracownie psychologiczne. Z drugiej jednak strony psychologia polska rodziła się w skrajnie odmiennych
warunkach. Ponieważ nasz kraj żył w niewoli przez 123 lata, w odniesieniu do niego termin "przystosowanie do
środowiska" ( poniekąd podstawowe pojęcie dla kultury Ameryki) staje się tak bogaty znaczeniowo, że aż
przestaje mieć zastosowanie w innej niż polska sytuacji. "Stąd podstawowych źródeł jej historii należy szukać
w mniejszym stopniu w rozwoju społecznym, politycznym i ekonomii, a częściej
w dziedzinie kultury, literatury
i religii, krótko mówiąc
w świecie ducha polskiego, który pozwalał ludziom żyć zgodnie z własnymi
przekonaniami, wbrew narzuconemu porządkowi, a często na przekór prawu" ( N.Davies
historyk).

B:
.
do historii Polski XIX wieku nie można stosować tych samych kryteriów co do historii krajów Europy
Zachodniej czy Stanów Zjednoczonych, podobnie jest z historią psychologii
spowodowane jest to
położeniem w jakim znalazła się Polska, czyli zaborami
31/ 35


www.psychole.net.pl

.
źródłem historii Polski XIX w. w większym stopniu niż rozwój społeczny, polityczny, ekonomiczną jest
kultura, literatura, religia
świat ducha polskiego
.
gdy polscy uczeni uzyskali prawo do wykładania i publikowania w języku polskim,staje się to
manifestacją polskości i niezależności od zaborcy --> zamykają dostęp polskiej myśli psychologicznej
do zagranicznego rynku wydawniczego
59. Co przesądziło o swoistym charakterze Psychologicznej Szkoły Lwowskiej?
A:
O swoistym charakterze szkoły lwowskiej przesądził nie teoretyczny program psychologii ( Witwickiego teoria
kratyzmu (pyt. 125), teoria czynności i wytworów Twardowskiego (pyt.129) lecz stosowana w niej metoda
psychologii. Chodzi tu o prekursorską, zaproponowaną przez Witwickiego, humanistyczną metodę interpretacji
wytworów i obserwacji życiowej, opartą na Twardowskiego teorii czynności i wytworów, a wynikającą z
przeprowadzonej po mistrzowsku przez Kreutza obrony naukowości introspekcji. Wg Witwickiego, dokonać
trafnej interpretacji wytworu, czyli zrozumieć go, to odnaleźć związek łączący ów wytwór z jego źródłem, czyli
określonym zjawiskiem psychicznym. Owe propozycje metodologiczne psychologów wywodzących się ze
Lwowa zmieniały paradygmat badawczy obowiązujący w ówczesnej psychologii europejskiej: "rozwiązywaniem
tajników psyche mają się zajmować nie nauki przyrodnicze z metodą eksperymentu, lecz nauki humanistyczne
z metodą introspekcji".

B:
.
Przyczyny wyodrębnienia:
wspólna genealogia: warsztat Twardowskiego
rozwiązywanie problemów metodami teoretycznymi
nie praktyka psychologiczną

położenie geograficzne: Lwów

umiejscowienie w czasie: 1898-1919

wspólne idee psychologiczne: podmiotowe i niepowtarzalne życie psychicznego

wyróżniki metodologiczne: introspekcja podstawowym narzędziem badawczym, obserwacja życiowa i
interpretacja wytworów, negatywna postawa wobec testów psychologicznych

.
o oryginalności decydowała specyficzna metoda
interpretacji wytworów i obserwacji życiowej
(Witwicki) --> prawidłowa interpretacja wytworu = wykrycie związku pomiędzy wytworem, a jego
źródłem (zjawiskiem psychicznym)

.
odmienny paradygmat naukowy: psychiką nie mają się zajmować nauki przyrodnicze (eksperyment), a
humanistyczne (interpretacja)

60. Główne założenia Kazimierza Twardowskiego teorii czynności i wytworów.
A:
Teoria czynności i wytworów została sformułowana przez Twardowskiego w jego rozprawie habilitacyjnej w
1894r. Twardowski uzupełnił Brentanowski podział zjawiska psychicznego na przedmiot i akt o nowy składnik:
treść przedstawienia lub sądu, czyli psychiczny odpowiednik przedmiotu, jawiący się w przedstawieniu lub
sądzie. Relację aktu psychicznego do treści Twardowski pojmował jako stosunek czynności do jej wytworu.
Czynności i wytwory dzielą się na fizyczne ( np. "biegać"
"bieg") i psychiczne (np. "myśleć"
"myśl"). W
klasie wytworów i czynności fizycznych Twardowski wyróżnił czynności i wytwory psychofizyczne będące
zewnętrznym wyrazem (znakiem) wytworów psychicznych, które są ich znaczeniem. Wśród wytworów
psychofizycznych najważniejszą klasę tworzą wyrazy mowy, dokładniej niż inne wytwory psychofizyczne
reprezentujące wytwory psychiczne. Te ostanie są głównym przedmiotem zainteresowania nauk
humanistycznych, w tym psychologii.

32/ 35



www.psychole.net.pl


B:
.
uzupełnienie teorii Bretany
podział zjawiska psychicznego na przedmiot i akt
o nowy składnik:
treść przedstawienia lub sądu (psychiczny odpowiednik przedmiotu)
.
relacja: akt psychiczny-treść = stosunek czynności do jej wytworów
.
czynności i wytwory dzielą się na:
f i z y c z n e (biegać-bieg)
psychofizyczne
zewnętrzny wytwór czynności psychicznych
wyrazy mowy --> główny przedmiot psychologii !!
psychi czne(myśleć-myśl)


61. Władysława Witwickiego teoria kratyzmu jako jedyna rodzima oryginalna teoria psychologicznaw okresie zaborów.
A:
Teoria kratyzmu W. Witwickiego oficjalnie została ogłoszona w 1907 roku (cztery lata przed wystąpieniem
Adlera). Podstawowe założenie tej teorii głosiło, że ambicja jest naturalnym dla każdego człowieka
mechanizmem, wywołującym nieustanne ( nie zawsze uświadamiane) dążenie do górowania nad otoczeniem (
społecznym i fizycznym) oraz unikanie poczucia niemocy. Ten "popęd do mocy" może być zaspokajany na
cztery sposoby:

1.
poniżanie siebie ( poczucie winy, potrzeba umartwień, samooskarżanie się)
2.
poniżanie innych ( okrucieństwo, sadyzm)
3.
podnoszenie siebie ( egoizm, buta, zarozumiałość)
4.
podnoszenie innych ( szacunek, altruizm, podziw)
Powiększanie lub obniżanie poczucia mocy rodzi stany uczuciowe przyjemności lub przykrości, które mają
swoje najistotniejsze źródło w osiągnięciu niezależności lub równości lub wyższości wobec siebie, wobec
innych osób i wobec czynników nieosobowych. Tezy te mieszczą się w zakresie przedmiotu zainteresowania
psychologii społecznej.

B:
.
teoria kratyzmu
ogłoszona w 1907 r. (podobna do niej teoria Adlera o cztery lata młodsza); ambicja
jest naturalnym dla każdego człowieka mechanizmem, wywołującym nieustanne (nie zawsze
świadome) dążenie do górowania nad otoczeniem (społecznym i fizycznym) oraz unikanie poczucia
niemocy
.
popęd do mocy jest zaspokajany przez:
1. poniżanie siebie (poczucie winy, potrzeba umartwień, samooskarżanie się)
2. poniżaniem innych (okrucieństwo, sadyzm)
3. podnoszeniem siebie (egoizm, duma, zarozumiałość)
4. podnoszeniem innych (szacunek, altruizm)
1, 2 kratyzm negatywny; 3,4 kratyzm pozytywny

.
powiększanie lub obniżanie poczucia mocy rodzi stany uczuciowe przyjemności lub przykrości -->
które maja swoje źródło w osiągnięciu niezależności lub równości lub wyższości wobec siebie, innych,
czynników nieosobowych
.
dwa stany: poczucie mocy, rzeczywista moc
33/ 35



www.psychole.net.pl


62. W jakim sensie można uznać Władysława Heinricha za prekursora behawioryzmu?
A:
W 1897 r. Władysław Heinrich założył w Krakowie pierwszą w Polsce pracownię psychologii eksperymentalnej,
w której prowadził badania psychofizyczne i psychofizjologiczne.
Uważał, że zadaniem psychologii jest zrozumienie zachowania człowieka, a nie odkrywanie jego świadomości.
Koncentrował się na pytaniu czym jest uwaga w funkcjonowaniu organów zmysłowych. Heinrich: "Człowiek
przeciwstawiony światu i innym ludziom musi poznać świat i tych ludzi jako osoby aktywne, działające". W tym
sensie można go uznać za prekursora behawioryzmu.


B:
.
w Krakowie powstała Pracownia Psychologii Doświadczalnej Władysława Heinricha

eksperymentalna, problematyka psychofizyczna, psychofizjologiczna
.
interesował się badaniem funkcjonowania organów zmysłowych, za zadanie psychologii uznawał
zrozumienie ludzkiego zachowania
.
1899 r. "Człowiek przeciwstawiony światu i innym ludziom musi poznać świat i tych ludzi jako osoby
aktywne, działające" -teoretyczny prekursor behawioryzmu
.
przyjął zasadę całkowitej zależności psychiki od stanów fizjologicznych
paralelizm psychofizyczny
63. Co to znaczy, że psychologia poznawcza jest umiarkowanym behawioryzmem?
A:
Psychologia poznawcza jest umiarkowanym behawioryzmem. Dlaczego?
Behawioryści twierdzili, że samoobserwacja jest niemożliwa.
Psychologowie poznawczy są przekonani, że analiza sytuacji i ocena otoczenia przebiegają głównie na
poziomie nieświadomym. Jedynie wytwory tych czynności są dostępne świadomości. Innymi słowy
introspekcja procesów poznawczych jest złudzeniem.


B:
.
psychologowie poznawczy uznają, ze dążą do dokładnego zrozumienia mechanizmów i wewnętrznej
struktury procesów poznawczych wytwarzających związki pomiędzy bodźcem a reakcją
.
"chcielibyśmy dysponować tak precyzyjnymi modelami tych procesów, żeby modele te rzeczywiście
mogły wytwarzać przewidywane zachowanie na podstawie informacji zawartej w bodźcu" Ericsson i
Simon
.
G. Mandler "mam bezpośredni dostęp do twojego zachowania. W tym sensie jestem behawiorystą. w
tym sensie dzisiaj każdy jest behawiorystą."
.
psychologia poznawcza = nowa forma behawioryzmu na podłożu techniki komputerowej
64. Paradygmat eksperymentalny psychologii poznawczej a pogląd wczesnego Wundta na procespsychiczny jako nieświadome wnioskowanie.
A:
Nisbett i Wilson: Kiedy ludzie mają zdawać sprawozdania ze swych procesów poznawczych ( pośredniczących
między bodźcem a reakcją) nie robią tego na podstawie introspekcji, ale na podstawie przyjętych wcześniej
sądów o tym, jaka może być przyczyna takiej reakcji.
Mandler: Analiza sytuacji i ocena otoczenia przebiegają głównie na poziomie nieświadomym. Jedynie wytwory
tych czynności są dostępne świadomości. Te poglądy psychologia poznawcza przyjmuje za swój paradygmat
eksperymentalny. Są one zgodne z poglądami wczesnego Wundta ( Wundt przyjmował istnienie
nieświadomych procesów psychicznych, stanowiących podłoże tego wszystkiego, co dzieje się w
świadomości), odrzuconymi później jako "grzech młodości". Wundt (1873): każdy proces psychiczny
prowadzący do gotowych produktów tworzących świadomość jest nieświadomym logicznym wnioskowaniem.

34/ 35



www.psychole.net.pl


B:
.
po stu latach psychologia poznawcza przyjęła jako paradygmat eksperymentalny pogląd wczesnego
Wundta na proces psychiczny jako nieświadome wnioskowanie
.
"Jest wiele systemów, których nie można wprowadzić do świadomości, a przede wszystkim cechę tę
posiada prawdopodobnie większość systemów analizujących otoczenie (...) Do nieświadomych
procesów (...) zaliczają się te, które nie są dostępne dla świadomego doświadczenia, jak analizatory
cech, głębokie struktury syntaktyczne, oceny afektywne, procesy obliczeniowe, systemy wytwarzania
mowy" Mandler
65. Struktura procesu badawczego w psychologii (na podstawie pięciu diagramów).
35/ 35