Gram-ujemne ziarniaki i pałeczki
Gram-ujemne ziarniaki i pałeczki
małe
małe
dr hab. n. med. Beata M. Sobieszczańska
dr hab. n. med. Beata M. Sobieszczańska
Katedra i Zakład Mikrobiologii AM we Wrocławiu
Katedra i Zakład Mikrobiologii AM we Wrocławiu
Bordetella pertussis
Bordetella pertussis
¨ð BezwzglÄ™dnie tlenowe, niefermentujÄ…ce
¨ð BezwzglÄ™dnie tlenowe, niefermentujÄ…ce
ziarniako-pałeczki intensywniej wybarwiające się na
ziarniako-pałeczki intensywniej wybarwiające się na
biegunach (metachromazja)
biegunach (metachromazja)
¨ð WytwarzajÄ… otoczkÄ™
¨ð WytwarzajÄ… otoczkÄ™
¨ð RosnÄ… na podÅ‚ożach wzbogaconych:
¨ð RosnÄ… na podÅ‚ożach wzbogaconych:
- Bordet-Gengou (hemoliza typu ß)
- Bordet-Gengou (hemoliza typu ß)
- Regan-Lowe
- Regan-Lowe
- BCYE
- BCYE
Bordetella pertussis
Bordetella pertussis
Różnicowanie:
Różnicowanie:
" oksydazo  i katalazo  dodatnie
" oksydazo  i katalazo  dodatnie
" Inne cechy: ruch, redukcja azotanów, ureaza
" Inne cechy: ruch, redukcja azotanów, ureaza
Bordetella pertussis
Bordetella pertussis
Czynniki wirulencji:
Czynniki wirulencji:
adhezja
adhezja
" fimbrie
" fimbrie
" toksyna krztuścowa - wiąże się z glikolipidami na
" toksyna krztuścowa - wiąże się z glikolipidami na
komórkach nabłonka migawkowego dróg oddechowych
komórkach nabłonka migawkowego dróg oddechowych
" hemaglutynina filamentacyjna  wiąże się z
" hemaglutynina filamentacyjna  wiąże się z
glikolipidami na komórkach nabłonka migawkowego
glikolipidami na komórkach nabłonka migawkowego
dróg oddechowych, hamuje fagocytozę
dróg oddechowych, hamuje fagocytozę
" pertaktyna  wiązanie z komórkami nabłonka
" pertaktyna  wiązanie z komórkami nabłonka
adhezja Bordetella pertussis
adhezja Bordetella pertussis
Bordetella pertussis
Bordetella pertussis
Czynniki wirulencji:
Czynniki wirulencji:
toksyny
toksyny
" toksyna krztuścowa  egzotoksyna, pobudza ciągłą
" toksyna krztuścowa  egzotoksyna, pobudza ciągłą
syntezę cyklazy adenylowej w komórkach, zwiększa
syntezę cyklazy adenylowej w komórkach, zwiększa
wrażliwość na histaminę, hamuje migrację monocytów
wrażliwość na histaminę, hamuje migrację monocytów
i fagocytozÄ™
i fagocytozÄ™
" cyklaza adenylowa/hemolizyna - pobudza syntezÄ™
" cyklaza adenylowa/hemolizyna - pobudza syntezÄ™
cyklazy adenylowej, hamuje migrację monocytów i
cyklazy adenylowej, hamuje migrację monocytów i
fagocytozÄ™
fagocytozÄ™
Bordetella pertussis
Bordetella pertussis
Czynniki wirulencji:
Czynniki wirulencji:
toksyny
toksyny
" toksyna dermonekrotyczna  nekroza skóry u zwierząt;
" toksyna dermonekrotyczna  nekroza skóry u zwierząt;
kurczy naczynia krwionośne, powoduje nekrozę tkanki
kurczy naczynia krwionośne, powoduje nekrozę tkanki
tchawicznej
tchawicznej
" toksyna tchawicza  fragment peptydoglikanu, zabija
" toksyna tchawicza  fragment peptydoglikanu, zabija
komórki migawkowe, stymuluje uwalnianie IL-1
komórki migawkowe, stymuluje uwalnianie IL-1
" LPS  aktywuje dopełniacz na drodze alternatywnej,
" LPS  aktywuje dopełniacz na drodze alternatywnej,
stymuluje uwalnianie cytokin
stymuluje uwalnianie cytokin
Bordetella pertussis - chorobotwórczość
Bordetella pertussis - chorobotwórczość
Krztusiec  występuje głównie
Krztusiec  występuje głównie
u dzieci < 5 r. ż.
u dzieci < 5 r. ż.
Zakażenie drogą kropelkową, bardzo zakaz
ny
Zakażenie drogą kropelkową, bardzo zakaz
ny
" Okres inkubacji 10  14 dni
" Okres inkubacji 10  14 dni
" Bakterie nie przedostajÄ… do krwi
" Bakterie nie przedostajÄ… do krwi
" Patomechanizm zwiÄ…zany z uszkodzeniem
" Patomechanizm zwiÄ…zany z uszkodzeniem
komórek nabłonka migawkowego (toksyny) oraz
komórek nabłonka migawkowego (toksyny) oraz
uwalnianymi cytokinami zapalnymi
uwalnianymi cytokinami zapalnymi
Krztusiec  fazy choroby
Krztusiec  fazy choroby
" Faza nieżytowa (kataralna)  nieżyt nosa, tchawicy,
" Faza nieżytowa (kataralna)  nieżyt nosa, tchawicy,
oskrzeli  trwa 7 14 dni (chory zakaz
ny)
oskrzeli  trwa 7 14 dni (chory zakaz
ny)
" Faza napadowego kaszlu  koklusz  trwa ok. 2-4
" Faza napadowego kaszlu  koklusz  trwa ok. 2-4
tygodnie  mogą wystąpić powikłania: zapalenie
tygodnie  mogą wystąpić powikłania: zapalenie
płuc, encefalopatia, uszkodzenie nerwów
płuc, encefalopatia, uszkodzenie nerwów
czaszkowych, zaburzenia świadomości, śpiączka
czaszkowych, zaburzenia świadomości, śpiączka
" Faza zdrowienia  stopniowa poprawa kliniczna 
" Faza zdrowienia  stopniowa poprawa kliniczna 
trwa 3-4 tygodnie
trwa 3-4 tygodnie
Krztusiec
Krztusiec
Krztusiec
Krztusiec
" Postacie poronne  dorośli, starsze dzieci
" Postacie poronne  dorośli, starsze dzieci
" Leczenie  makrolidy, tetracykliny
" Leczenie  makrolidy, tetracykliny
Leczenie skuteczne tylko w fazie kataralnej
Leczenie skuteczne tylko w fazie kataralnej
Krztusiec - epidemiologia
Krztusiec - epidemiologia
" Krztusiec jedna z najbardziej zaraz
liwych chorób
" Krztusiec jedna z najbardziej zaraz
liwych chorób
wieku dziecięcego
wieku dziecięcego
" Zapadalność  stosunkowo niska  zakażenie tylko
" Zapadalność  stosunkowo niska  zakażenie tylko
przy bliskim kontakcie
przy bliskim kontakcie
" Endemicznie występuje na całym świecie
" Endemicznie występuje na całym świecie
" y
ródło zakażenia  chory człowiek - antroponoza
" y
ródło zakażenia  chory człowiek - antroponoza
" Okres zakaz
ności ok. 6 tygodni
" Okres zakaz
ności ok. 6 tygodni
Krztusiec - profilaktyka
Krztusiec - profilaktyka
Szczepionka DTP zawiera zabite pałeczki krztuśca
Szczepionka DTP zawiera zabite pałeczki krztuśca
" 1/100 000 szczepień  poszczepienne zapalenie
" 1/100 000 szczepień  poszczepienne zapalenie
mózgu
mózgu
" Szczepionka bezkomórkowa
" Szczepionka bezkomórkowa
Krztusiec - diagnostyka
Krztusiec - diagnostyka
" posiew na podłoża selektywne
" posiew na podłoża selektywne
 materiał: wymazy, plwocina,  płytka kasłana
materiał: wymazy, plwocina,  płytka kasłana
" materiał pobierany w ciągu pierwszych dwóch
" materiał pobierany w ciągu pierwszych dwóch
tygodni choroby
tygodni choroby
" preparaty bezpośrednie  Gram, DIF
" preparaty bezpośrednie  Gram, DIF
" biochemiczne i serologiczne różnicowanie
" biochemiczne i serologiczne różnicowanie
Rodzaj: Brucella
Rodzaj: Brucella
" Bezwzględne pasożyty (bytują wewnątrzkomórkowo)
" Bezwzględne pasożyty (bytują wewnątrzkomórkowo)
ludzi i zwierzÄ…t
ludzi i zwierzÄ…t
" Nie posiadają rzęsek, niektóre wytwarzają otoczki, nie
" Nie posiadają rzęsek, niektóre wytwarzają otoczki, nie
tworzą przetrwalników
tworzą przetrwalników
" Nieaktywne biochemicznie  wykorzystujÄ… cukry
" Nieaktywne biochemicznie  wykorzystujÄ… cukry
(oksydacja), ale ich nie fermentujÄ…; posiadajÄ… ureazÄ™ i
(oksydacja), ale ich nie fermentujÄ…; posiadajÄ… ureazÄ™ i
redukują azotany, niektóre wytwarzają H2S
redukują azotany, niektóre wytwarzają H2S
" SÄ… katalazo  i oksydazo - dodatnie
" SÄ… katalazo  i oksydazo - dodatnie
Rodzaj: Brucella
Rodzaj: Brucella
" Rosną na podłożach wzbogaconych: wyciągiem z
" Rosną na podłożach wzbogaconych: wyciągiem z
wÄ…troby, tryptozÄ…, glicerolem, glukozÄ… i krwiÄ…:
wÄ…troby, tryptozÄ…, glicerolem, glukozÄ… i krwiÄ…:
Brucella agar lub bulion (hodowla w atmosferze
Brucella agar lub bulion (hodowla w atmosferze
wzbogaconej CO2)
wzbogaconej CO2)
" Wzrost po 48 godz. na podłożach stałych; na płynnych
" Wzrost po 48 godz. na podłożach stałych; na płynnych
po 3  7 dniach
po 3  7 dniach
" Różnicowanie na podstawie:
" Różnicowanie na podstawie:
- cech metabolicznych
- cech metabolicznych
- wrażliwości na barwniki anilinowe (fuksynę zasadową,
- wrażliwości na barwniki anilinowe (fuksynę zasadową,
fiolet metylenowy, tioninÄ™, pironinÄ™)
fiolet metylenowy, tioninÄ™, pironinÄ™)
- aglutynacji ze swoistymi surowicami
- aglutynacji ze swoistymi surowicami
- typowania fagowego
- typowania fagowego
Brucella spp. - wzrost na Brucella agar
Brucella spp. - wzrost na Brucella agar
Hodowla Brucella z krwi (Hemomedium):
Hodowla Brucella z krwi (Hemomedium):
4-6 tygodni !!!
4-6 tygodni !!!
Brucelloza  diagnostyka serologiczna
Brucelloza  diagnostyka serologiczna
" Odczyn aglutynacji Wrighta (miano diagnostyczne >1:25)
" Odczyn aglutynacji Wrighta (miano diagnostyczne >1:25)
" Odczyn OWD (dodatni w każdym mianie)
" Odczyn OWD (dodatni w każdym mianie)
" Odczyn Coombsa (dodatni w mianie >1:180)
" Odczyn Coombsa (dodatni w mianie >1:180)
" Odczyn biernej hemaglutynacji
" Odczyn biernej hemaglutynacji
" Odczyn immunofluorescencji pośredniej
" Odczyn immunofluorescencji pośredniej
" Odczyn immunoenzymatyczny (klasy przeciwciał)
" Odczyn immunoenzymatyczny (klasy przeciwciał)
" Test skórny Burneta  poskórnie brucelina
" Test skórny Burneta  poskórnie brucelina
" Leczenie: tetracykliny, chloramfenikol, sulfonamidy
" Leczenie: tetracykliny, chloramfenikol, sulfonamidy
Rodzaj: Brucella
Rodzaj: Brucella
" Brucelloza  antropozoonoza
" Brucelloza  antropozoonoza
" Drogi zakażenia: pokarmowa, błony śluzowe,
" Drogi zakażenia: pokarmowa, błony śluzowe,
uszkodzona skóra
uszkodzona skóra
Brucelloza
Brucelloza
B. melitensis  gorączka maltańska
B. melitensis  gorączka maltańska
B. abortus  choroba Banga:
B. abortus  choroba Banga:
" postać ostra  gorączka, osłabienie, bóle głowy i
" postać ostra  gorączka, osłabienie, bóle głowy i
kostno-stawowe
kostno-stawowe
" postać podostra  łagodniejsze objawy
" postać podostra  łagodniejsze objawy
" postać przewlekła  objawy dotyczące narządu ruchu,
" postać przewlekła  objawy dotyczące narządu ruchu,
układu nerwowego, serca
układu nerwowego, serca
" następstwa trwałe  nieodwracalne zmiany w kośćcu,
" następstwa trwałe  nieodwracalne zmiany w kośćcu,
narządach wewnętrznych = inwalidztwo
narządach wewnętrznych = inwalidztwo
Rodzaj: Brucella
Rodzaj: Brucella
Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń
Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń
wywoływanych przez pałeczki Brucella nie jest
wywoływanych przez pałeczki Brucella nie jest
wykonywana rutynowo ze względu na ich
wykonywana rutynowo ze względu na ich
wysokÄ… zakaz
ność (drogą powietrzną) - tylko w
wysokÄ… zakaz
ność (drogą powietrzną) - tylko w
laboratoriach spełniających wymogi trzeciej
laboratoriach spełniających wymogi trzeciej
klasy bezpieczeństwa
klasy bezpieczeństwa
Brucella
Brucella
Rodzaj: Francisella
Rodzaj: Francisella
Gatunki: F. tularensis
Gatunki: F. tularensis
F. philomiragia
F. philomiragia
F. novicida
F. novicida
PosiadajÄ… antyfagocytarne otoczki
PosiadajÄ… antyfagocytarne otoczki
Spokrewnione antygenowo z pałeczkami Brucella i
Spokrewnione antygenowo z pałeczkami Brucella i
Yersinia
Yersinia
Nieaktywne biochemicznie, bezwzględnie tlenowe
Nieaktywne biochemicznie, bezwzględnie tlenowe
Rodzaj: Francisella
Rodzaj: Francisella
Francisella tularensis
Francisella tularensis
Rodzaj: Francisella
Rodzaj: Francisella
Wysoce zakaz
ne dla ludzi  dawka zakaz
na: 50 CFU
Wysoce zakaz
ne dla ludzi  dawka zakaz
na: 50 CFU
Drogi zakażenia:
Drogi zakażenia:
" skóra
" skóra
" przewód pokarmowy
" przewód pokarmowy
" drogi oddechowe
" drogi oddechowe
" wektory: kleszcze, pchły, wszy, zadrapanie,
" wektory: kleszcze, pchły, wszy, zadrapanie,
pogryzienie przez gryzonie
pogryzienie przez gryzonie
Tularemia nie przenosi się z człowieka na człowieka
Tularemia nie przenosi się z człowieka na człowieka
(nie jest zaraz
liwa)
(nie jest zaraz
liwa)
Francisella - tularemia
Francisella - tularemia
Tularemia  postacie:
Tularemia  postacie:
" wrzodziejąco-węzłowa
" wrzodziejąco-węzłowa
" węzłowa
" węzłowa
" oczno-węzłowa
" oczno-węzłowa
" anginowa
" anginowa
" płucna
" płucna
" trzewna (duropodobna)
" trzewna (duropodobna)
" Leczenie - streptomycyna
" Leczenie - streptomycyna
Francisella tularensis
Francisella tularensis
Francisella tularensis
Francisella tularensis
Francisella tularensis
Francisella tularensis
Francisella tularensis
Francisella tularensis
Tularemia - diagnostyka
Tularemia - diagnostyka
" Izolacja i identyfikacja biochemiczna  tylko w
" Izolacja i identyfikacja biochemiczna  tylko w
specjalistycznych laboratoriach referencyjnych
specjalistycznych laboratoriach referencyjnych
" Próby biologiczne
" Próby biologiczne
" Odczyny serologiczne (aglutynacji, OWD, IF)
" Odczyny serologiczne (aglutynacji, OWD, IF)
Rodzaj: Pasteurella
Rodzaj: Pasteurella
Gatunki: P. multocida
Gatunki: P. multocida
P. haemolytica
P. haemolytica
P. pneumotropica
P. pneumotropica
P. ureae
P. ureae
P. aerogenes
P. aerogenes
" Małe, Gram(-), barwią się biegunowo
" Małe, Gram(-), barwią się biegunowo
" Względne beztlenowce
" Względne beztlenowce
" Rosną na podłożach wzbogaconych
" Rosną na podłożach wzbogaconych
" Katalazo- i oksydazo-dodatnie, indolo-dodatnie, redukujÄ…
" Katalazo- i oksydazo-dodatnie, indolo-dodatnie, redukujÄ…
azotany, fermentacja cukrów - zróżnicowana
azotany, fermentacja cukrów - zróżnicowana
" Szczepy zjadliwe posiadajÄ… otoczkÄ™
" Szczepy zjadliwe posiadajÄ… otoczkÄ™
Rodzaj: Pasteurella
Rodzaj: Pasteurella
" Rozpowszechnione w przyrodzie
" Rozpowszechnione w przyrodzie
" Zakażenie: pastereloza  zoonoza
" Zakażenie: pastereloza  zoonoza
" U ludzi zakażenia miejscowe  zakażenie ran po
" U ludzi zakażenia miejscowe  zakażenie ran po
zadrapaniu, ugryzieniu przez zwierzęta
zadrapaniu, ugryzieniu przez zwierzęta
" Zakażenia uogólnione (rzadko): zapalenie płuc,
" Zakażenia uogólnione (rzadko): zapalenie płuc,
ropnie w narządach wewnętrznych, węzłach
ropnie w narządach wewnętrznych, węzłach
chłonnych
chłonnych
" Leczenie  penicylina, streptomycyna,
" Leczenie  penicylina, streptomycyna,
chloramfenikol, tetracykliny
chloramfenikol, tetracykliny
Pasteurella multocida
Pasteurella multocida
Rodzaj: Haemophilus
Rodzaj: Haemophilus
Gatunki: H. influenzae
Gatunki: H. influenzae
H. parainfluenzae
H. parainfluenzae
H. haemolyticus
H. haemolyticus
H. parahaemolyticus
H. parahaemolyticus
H. aphrophilus
H. aphrophilus
H. paraphrophilus
H. paraphrophilus
H. ducrei
H. ducrei
Rodzaj: Haemophilus
Rodzaj: Haemophilus
Małe, Gram(-) pałeczki względnie beztlenowe tzw.
Małe, Gram(-) pałeczki względnie beztlenowe tzw.
hemofilne
hemofilne
wymagajÄ… do wzrostu
wymagajÄ… do wzrostu
czynników X i/lub V
czynników X i/lub V
X  hemina lub hematyna
X  hemina lub hematyna
V  ciepłochwiejny dwunukleotyd
V  ciepłochwiejny dwunukleotyd
nikotynamidoadeninowy (NAD lub NADP)
nikotynamidoadeninowy (NAD lub NADP)
Hodowla na agarze czekoladowym  zawiera czynniki X
Hodowla na agarze czekoladowym  zawiera czynniki X
i V
i V
Rodzaj: Haemophilus
Rodzaj: Haemophilus
" Występują fizjologicznie na błonach śluzowych
" Występują fizjologicznie na błonach śluzowych
górnych dróg oddechowych
górnych dróg oddechowych
" Odpowiadają za zakażenia oportunistyczne:
" Odpowiadają za zakażenia oportunistyczne:
inwazyjne i zlokalizowane
inwazyjne i zlokalizowane
Rodzaj: Haemophilus
Rodzaj: Haemophilus
" Różnicowanie na podstawie:
" Różnicowanie na podstawie:
" zapotrzebowania na czynniki wzrostowe X i
" zapotrzebowania na czynniki wzrostowe X i
V
V
" cech biochemicznych
" cech biochemicznych
" serotypowania otoczek (test Neufelda)
" serotypowania otoczek (test Neufelda)
Rodzaj: Haemophilus
Rodzaj: Haemophilus
Rodzaj: Haemophilus
Rodzaj: Haemophilus
test porfirynowy
Rodzaj: Haemophilus
Rodzaj: Haemophilus
Czynniki wirulencji:
Czynniki wirulencji:
" otoczka PRP (polirybitol fosforanu)
" otoczka PRP (polirybitol fosforanu)
" adhezyna afimbrialna (HifA)
" adhezyna afimbrialna (HifA)
" białka adhezyjne
" białka adhezyjne
" hemocyna  bakteriocyna
" hemocyna  bakteriocyna
" IgA proteaza
" IgA proteaza
" LOS
" LOS
" białka błony zewnętrznej OMP
" białka błony zewnętrznej OMP
Rodzaj: Haemophilus
Rodzaj: Haemophilus
Zakażenia:
Zakażenia:
" z. opon m-r  Hib
" z. opon m-r  Hib
" z. nagłośni  Hib
" z. nagłośni  Hib
" z. ucha  H. influenzae głównie szczepy nietypowalne
" z. ucha  H. influenzae głównie szczepy nietypowalne
" ostre z. zatok - H. influenzae i parainfluenzae
" ostre z. zatok - H. influenzae i parainfluenzae
" z. oskrzeli - H. influenzae często szczepy nietypowalne
" z. oskrzeli - H. influenzae często szczepy nietypowalne
" z. płuc  Hib, szczepy nietypowalne u ludzi starszych
" z. płuc  Hib, szczepy nietypowalne u ludzi starszych
" z. wsierdzia  H. aphrophilus, paraphrophilus, parainfluenzae,
" z. wsierdzia  H. aphrophilus, paraphrophilus, parainfluenzae,
rzadko H. influenzae
rzadko H. influenzae