Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
Organizacja opieki pielęgniarskiej
nad chorymi po zabiegach operacyjnych
Wstęp
1. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych po operacji przewodu pokarmowego
1.1. Pielęgnowanie po operacjach przełyku, żołądka, dwunastnicy
1.2. Pielęgnowanie po operacjach wątroby i trzustki
1.3. Pielęgnowanie po operacjach jelit
2. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych po operacji tarczycy
3. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorego po operacji klatki piersiowej
4. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych oparzonych
Słownik
Bibliografia
Literatura
1
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
Wstęp
Opieka pielęgniarska nad chorym po zabiegu chirurgicznym jest ważnym elementem
sukcesu terapeutycznego. Jest ona trudna z uwagi na specyficzne problemy pielęgnacyjne
chorego po operacji, dotyczące tego, jak poradzi sobie z bólem w okresie pooperacyjnym,
jaka będzie jego samodzielność i aktywność po operacji, jak poprawi się funkcjonowanie
chorego i jaki będzie z nim kontakt w bezpośrednim okresie po operacji? Problemy mogą
wystąpić również u rodziny chorego, szczególnie w sytuacji złego rokowania. Zarówno chory,
jak i jego rodzina muszą pozostawać pod opieką pielęgniarki  opieką skuteczną,
bezpieczną, etyczną, udokumentowaną i edukacyjną, wspartą psychoterapią elementarną.
Tak zaplanowane pielęgnowanie jest wyzwaniem dla pielęgniarki i dla zespołu, dla ich
wiedzy, doświadczenia zawodowego i mądrości życiowej. Rozwiązanie tych problemów
i podjęcie działań pielęgniarskich jest ważne z uwagi na podtrzymanie dobrego
samopoczucia chorego i jego rodziny, wyprowadzania ich z kryzysu, jakim była wcześniejsza
choroba i przebyta operacja.
Takie działania wymagają dobrej organizacji opieki pielęgniarskiej. Wiąże się to
z organizacją obsługi stanowiska pracy pielęgniarki, wyposażeniem w środki i materiały do
pielęgnowania, w sprzęt do przemieszczania i podnoszenia chorych (bez dz
wigania przez
pielęgniarki), zapewnieniem liczby pielęgniarek na dyżurze, dostosowanej do liczby
pacjentów pozostających pod ich opieką, w zależności od ich stanu zdrowia, według systemu
kategoryzacji.
Bezpośrednio po operacji chory powinien pozostać w sali wybudzeń pod opieką pielęgniarek
anestezjologicznych. Przebywa on tam do momentu powrotu wszystkich czynności
życiowych do normy: ciśnienia, tętna, oddechu i stanu świadomości. Oceny świadomości
i zachowania się pacjenta dokonuje się stosując parametry skali Glasgow: otwieranie oczu,
odpowiedz
słowna i reakcje ruchowe. Reakcje egzekwuje się od chorego poleceniami
słownymi, a przy ich braku  bodz
cem bólowym. Po uzyskaniu normalizacji stanu chory
zostaje przewieziony na oddział chirurgiczny, na sale pooperacyjne. W czasie pobytu jest on
monitorowany w zakresie parametrów w pierwszych 12 godzinach po zabiegu:
 ciśnienie tętnicze krwi  co 15, 30, 60 minut, potem co 2 godziny,
 tętno z oceną jego cech  co 15, 30, 60 minut, potem co 2 godziny,
 oddech z jego jakością  co 15, 60 minut, jakość co 5 minut,
2
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 temperatura  1 raz po popołudniu (gdy w wywiadzie występują choroby tarczycy  co
60 minut),
 diureza,
 stan chirurgiczny (stan opatrunków na ranie operacyjnej, dreny i zestawy ssące, cewniki,
ilość wydzieliny)  co 60 minut i zawsze po kaszlu i wymiotach.
Pielęgnowanie chorych ma na celu ochronę życia pacjentów w okresie bezpośrednio po
operacji oraz ochronę przed wystąpieniem powikłań w okresie dalszym od zabiegu
operacyjnego. Wśród powikłań, które mogą wystąpić po zabiegu chirurgicznym należy
wymienić:
 krwotok pooperacyjny  zewnętrzny, wewnętrzny,
 zaburzenia pooperacyjne:
" oddechowe,
" funkcji przewodu pokarmowego,
" układu moczowego,
 zakażenia rany operacyjnej,
 zapalenie żył powierzchownych,
 żylną chorobę zakrzepowo-zatorową:
" zakrzepicę żył głębokich,
" zator tętnicy płucnej,
 ból pooperacyjny: lekki, umiarkowany, ostry, dręczący.
Pielęgniarka z sali wybudzeń przekazuje chorego z dokumentacją pielęgniarską pielęgniarce
z sali pooperacyjnej oddziału chirurgicznego. Dokumentacja odzwierciedla stan zdrowia
chorego w bezpośrednim okresie przekazywania podopiecznego i od tej chwili
monitorowanie chorego jest kontynuowane przez pielęgniarkę intensywnego nadzoru
chirurgicznego.
3
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
1. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych
po operacji przewodu pokarmowego
1.1. Pielęgnowanie po operacjach przełyku, żołądka, dwunastnicy
Po operacji przełyku, żołądka czy dwunastnicy u chorego mogą wystąpić następujące
problemy pielęgnacyjne:
 ból pooperacyjny utrudniający:
" samodzielną zmianę ułożenia w łóżku,
" swobodne oddychanie, odksztuszanie wydzieliny z dróg oddechowych,
 założone dreny:
" sonda żołądkowa założona przez nos, utrudniająca oddychanie, zmieniająca drogę
oddychania,
" elektrody do monitorowania czynności serca,
 suchość w jamie ustnej, utrudniająca porozumiewanie się, dyskomfort w jamie ustnej
związany z głodówką  niesmak, przykry zapach z ust,
 niepokój przed załatwianiem potrzeby wydalania w łóżku,
 kontakt z najbliższymi w celu odzyskania dobrego samopoczucia psychicznego,
 zakłócony wypoczynek, spowodowany częstym wykonywaniem zabiegów, obecnością
innych pacjentów, hałasem pracującej aparatury medycznej,
 niepokój spowodowany zagrożeniem życia,
 niebezpieczeństwo zakażenia rany operacyjnej.
Cele opieki pielęgniarskiej nad chorymi po operacji przełyku, żołądka i dwunastnicy to:
 ochrona chorych przed powikłaniami, pogorszeniem się stanu zdrowia,
 walka z bólem,
 przywrócenie zdolności samodzielnego funkcjonowania,
 zniesienie niepokoju i zapewnienie bezpieczeństwa,
 łagodzenie nieprzyjemnych skutków założonej przez nos sondy,
 wyjaśnianie i tłumaczenie konieczności zastosowania drenów i elektrod,
 zapewnienie kontaktu z rodziną,
 edukacja i doprowadzenie do samoopieki.
Pielęgniarka, która przejmuje opiekę nad chorym po operacji musi znać wskazania do
operacji, z powodu których chory był operowany. Operacje przełyku wykonywane są
4
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
z powodu: kurczu wpustu, uchyłku przełyku, zwężenia i guzów, z których najczęściej
spotykanym jest rak tego narządu. Wskazaniem do operacji żołądka i dwunastnicy jest
owrzodzenie tych narządów i choroba nowotworowa żołądka.
Osiągnięcie celów pielęgnowania i zrealizowanie opieki pielęgniarskiej nad chorymi po
operacji sprowadza się do przestrzegania następujących zasad postępowania
pielęgniarskiego:
 płaskie ułożenie chorego, z głową na boku do momentu odzyskania pełnej świadomości,
potem chorego należy ułożyć w pozycji półwysokiej, łóżko, na którym leży chory powinno
być zaopatrzone w uchwyty do podnoszenia, powinno być również sterowane, co
umożliwia bierną zmianę ułożenia pacjenta, po wycięciu części wpustowej przełyku
często występują nudności i wymioty wywołane podrażnieniem błony śluzowej przełyku
przez sok żołądkowy  chorego należy wówczas ułożyć w pozycji wysokiej, głowa i barki
powinny być ułożone wysoko na poduszkach, aby wydzielina z żołądka nie
przedostawała się do przełyku;
 dbanie o higienę jamy ustnej, płukanie roztworami płynów odkażających, odświeżających
i poprawiających smak w jamie ustnej;
 łagodzenie pragnienia przez zwilżanie ust, ssanie kostek lodu, z których powstaje
znikoma ilość wody, przynosi znaczącą ulgę choremu, ułatwia mu mówienie, znosi
dyskomfort, łagodzi cierpienie;
 natłuszczanie warg i utrzymanie ich wilgotności;
 utrzymanie drożności wkłucia dożylnego, zachowanie czystości opatrunku, stosowanie
sterylnych koreczków do portu iniekcyjnego i portu głównego igły;
 monitorowanie parametrów życiowych z oceną ich wartości;
 monitorowanie poziomu elektrolitów, białka, morfologii krwi;
 monitorowanie ilości wydzieliny z drenów, zgłębnika żołądkowego, w początkowym
okresie po operacji wydzielina jest żywoczerwona, następnie jej ilość powinna
zmniejszać się i przyjmować barwę fizjologiczną, dreny asekuracyjne pozostawia się na
24 48 godzin, natomiast sondę do czasu zagojenia zespolenia; na zlecenie lekarza
podaje się choremu 30 60 ml płynu (np. 0,9% roztworu NaCl o temperaturze ciała),
w celu sprawdzenia szczelności zespolenia i wyeliminowania przecieku do śródpiersia,
którego objawami są: gwałtowny ból, utrudnione oddychanie i wzrost ciepłoty ciała; jeżeli
nie wystąpią niepokojące objawy sondę można usunąć;
 uruchamianie chorego w łóżku, pomoc w zmianie ułożenia, sadzanie chorego ze
spuszczonymi nogami, stawianie go na nogi przy łóżku, w granicach możliwości
bólowych chorego;
5
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 wspieranie chorego w działaniach, w których zwiększa się jego aktywność; akceptacja
zachowań i reakcji obronnych z jego strony;
 pozajelitowe żywienie chorego  po usunięciu sondy, powrocie perystaltyki jelit, odejściu
gazów jelitowych wprowadzane są płyny obojętne; jeżeli chory dobrze się czuje, żywienie
zostaje rozszerzone o posiłki lekkostrawne, papkowate, potem płynne; jama ustna, przy
takim żywieniu wymaga szczególnej troski, ponieważ nie występuje jeszcze mechaniczne
jej oczyszczanie; chory po operacji żołądka może spodziewać się wystąpienia objawów
zespołu poresekcyjnego, czyli zaburzeń pasażu, prowadzących do szybkiego
przerzucenia pokarmu z kikuta żołądka do jelit (są one przykre dla chorego, ustępują po
kilku miesiącach do roku);
 żywienie chorego przez przetokę żołądkową  gastrostomia;
 pielęgnowanie skóry wokół przetoki, ochrona przed maceracją, edukacja rodziny
chorego; chory przed wypisem do domu musi zdobyć umiejętność samoopieki
w zakresie pielęgnowania gastrostomii, podawania pokarmów i płynów przez przetokę,
doboru ubrań maskujących przetokę;
 podtrzymywanie chorego na duchu, wspieranie, okazanie zrozumienia w chwilach złości
i bezsilności;
 prowadzenie profilaktyki zaburzeń oddechowych, wykonywanie inhalacji ze sterylnych
płynów obojętnych, oklepywanie pleców i mobilizowanie chorego do odkrztuszania
wydzieliny z drzewa oskrzelowego, prowadzenie gimnastyki oddechowej bezoporowej,
podawanie tlenu w przepływie 4 litrów na minutę, gdy chory tego potrzebuje;
 prowadzenie profilaktyki zakażenia rany operacyjnej, zmiana opatrunku w warunkach
pełnej aseptyki, całkowite usunięcie opatrunku z rany w 24 godziny po operacji,
przemywanie rany środkami odkażającymi na bazie alkoholu;
 wykonywanie zleceń lekarskich, podawanie leków przeciwkrzepliwych w ramach
profilaktyki zakrzepowej, podawanie leków przeciwbólowych, nasennych, szczególnie
w początkowym okresie, kiedy aktywność chorego jest ograniczona sondą
i występującym bólem;
 zwiększanie aktywności chorego, wykonywanie prostych ćwiczeń kończyn dolnych,
górnych, głowy (w łóżku), mobilizowanie do wstawania; bardzo dobrym momentem do
pozwolenia na samodzielność jest przeniesienie chorego do sali ogólnej.
6
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
1.2. Pielęgnowanie po operacjach wątroby i trzustki
Wskazania do zabiegu operacyjnego wątroby czy trzustki to: kamica żółciowa, zapalenie
pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, ropień wątroby, torbiele wątroby, nowotwory
wątroby i dróg żółciowych, ostre i przewlekle zapalenie trzustki oraz rak trzustki.
Problemy pielęgnacyjne chorego po operacji dotyczą: ograniczenia samodzielności,
utrzymywania się bólu, utrudnionego oddychania z powodu drenów i bólu w nadbrzuszu,
dyskomfortu w jamie ustnej, braku poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego,
dyskomfortu z powodu obecności drenów, sondy, elektrod, wkłucia żylnego, niepokoju przed
nocą, braku kontaktu z bliskimi i ich obecności, bieżącego informowania o stanie zdrowia
i wynikach badań pooperacyjnych.
Opieka pielęgniarska ma na celu:
 prowadzenie opieki kompensacyjnej chorego w bezpośrednim okresie po operacji,
 zapobieganie powikłaniom i pogorszeniu stanu zdrowia,
 utrzymywanie z chorym relacji terapeutycznej, znoszenie niepokoju, zapewnienie
bezpieczeństwa,
 znoszenie i łagodzenie cierpienia fizycznego,
 dążenie do utrzymania chorego w dobrej kondycji psychicznej,
 edukacja chorego i rodziny, doprowadzenie do samoopieki.
Procedura przygotowania chorego do zabiegu operacyjnego w obrębie wątroby czy trzustki
wymaga założenia choremu w dniu operacji zgłębnika do żołądka przez nos. Działanie takie
ma zahamować wydzielanie przez wielkie gruczoły przez odciąganie treści żołądkowej.
Dodatkowo chory, u którego stwierdza się jakiekolwiek zmiany w obrębie żył kończyn
dolnych, wymaga założenia elastycznych pończoch tuż przed przewiezieniem na blok
operacyjny. O tych działaniach chory musi być poinformowany, musi rozumieć ich
konieczność. Utrzymywanie z chorym stałego kontaktu sprzyja łagodzeniu niepokoju
i wspieraniu jego oraz jego rodziny.
Zasady pielęgnowania chorego po operacji to:
 po pełnym wybudzeniu  ułożenie półwysokie, które ułatwia ruchy klatki piersiowej,
 obserwowanie świadomości chorych, szczególnie po operacji trzustki (mogą wystąpić
objawy psychozy somatycznej),
 zabezpieczenie chorego przed utratą ciepła,
7
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 monitorowanie parametrów życiowych i wczesne wykrywanie objawów powikłań,
 monitorowanie morfologii krwi, poziomu elektrolitów, pH krwi i równowagi
kwasowo-zasadowej oraz innych badań na zlecenie lekarza,
 kontrolowanie stanu chirurgicznego rany, drenów, sondy, poziomu i jakości wydzielania
do układu drenującego, opisanie worków i drenów (który z nich, jaką przestrzeń drenuje),
wymiana worków i butli,
 bezwzględne przestrzeganie reżimu aseptycznego,
 całkowite znoszenie bólu metodą farmakologiczną; ból ogranicza aktywność chorego w
łóżku, zmniejsza ruchomość klatki piersiowej, co z kolei może być przyczyną niedodmy
płuc,
 obserwowanie temperatury ciała, która może wzrastać w sytuacji przecieku z drenu
asekuracyjnego do przestrzeni międzyotrzewnowej,
 pielęgnowanie jamy ustnej, języka i warg,
 pomoc choremu podczas wymiotów,
 prowadzenie gimnastyki oddechowej rozprężającej płuca, wymieniającej powietrze
w przestrzeni martwej, nauczenie chorego oddychania torem brzusznym, co zmniejsza
ból; w sytuacji, gdy chory nie chce gimnastykować klatki piersiowej, należy zachęcać go
do wymawiania przedłużonego rrrrrrrrr lub erererererer,
 wykonywanie inhalacji ze sterylnych płynów obojętnych lub leków mukolitycznych na
zlecenie lekarza, bardzo delikatne oklepywanie pleców metodą pediatryczną, pomoc przy
kaszlu, zachęcanie chorego do kasłania,
 pomoc w zmianie ułożenia i namawianie chorego do samodzielności w tym zakresie
(z wykorzystaniem uchwytów), okazywanie uznania dla zachowań sprzyjających
powrotowi do zdrowia,
 monitorowanie perystaltyki jelit i brzucha pod kątem wzdęcia, wysłuchiwanie skarg
chorego i reagowanie, pomoc w przypadku wystąpienia zatrzymania gazów jelitowych,
obserwowanie barwy stolca i moczu u chorych po operacji dróg żółciowych,
 okresowe zaciskanie drenów i obserwowanie reakcji chorego, wydłużanie czasu zacisku,
 przygotowanie chorego do usunięcia sondy, drenów,
 uruchamianie chorego, początkowo w obrębie łóżka  zmiana ułożenia (z wyjątkiem
pozycji na prawym boku po operacji w obrębie dróg żółciowych), zachęcanie do
wykonywania prostych ćwiczeń izometrycznych, ćwiczeń stóp na zasadzie
 hamulec sprzęgło , stopniowe pionizowanie i opuszczanie lóżka,
 wprowadzanie żywienia doustnego, zgodnie z dietą leczniczą,
 utrzymanie drożności wkłucia żylnego obwodowego lub centralnego, przestrzeganie
czasu podawania leków, przetaczania płynów nawadniających i preparatów odżywczych,
8
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 prowadzenie profilaktyki przeciwzakrzepowej i antybiotykowej,
 zaspokajanie potrzeb chorego,
 zapewnienie warunków do wypoczynku, komasowanie czynności zabiegowych,
troszczenie się o chorego w czasie wykonywania zabiegów, utrzymywanie z nim
kontaktu, informowanie o tym, co będzie robione, czy ma się spodziewać bólu,
zachęcanie do aktywnej współpracy z zespołem,
 umożliwienie choremu kontaktu z rodziną i bliskimi,
 wspieranie chorego, okazywanie mu zrozumienia, współczucia, gotowości do pomocy,
czuwanie przy nim,
 pomoc psychiczna rodzinie pacjenta,
 dokumentowanie działań pielęgniarskich, stanu zdrowia chorego, postępów
w dochodzeniu do dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego albo opisywanie
stanu chorego, który pogarsza się i zmierza w niepomyślnym kierunku,
 edukowanie chorego przy każdym podejściu do niego, pouczanie, pokazywanie,
wyrabianie nawyków i zachowań pożądanych dla jego zdrowia.
1.3. Pielęgnowanie po operacji jelit
Wskazania do wykonania zabiegu operacyjnego w obrębie jelit to: przewlekłe choroby jelita
cienkiego, wśród których wymienia się chorobę Leśniowskiego-Crohna, uchyłek jelita krętego
Mackela i nowotwory. Choroby jelita grubego, które kwalifikują chorego do operacji to: rak
jelita grubego i odbytu, żylaki odbytu, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego.
Problemy pielęgnacyjne chorego przed operacją wyrostka robaczkowego dotyczą silnych
dolegliwości bólowych, utrudniających chodzenie, niepokoju o własne zdrowie i życie,
niepokoju spowodowanego szybkim działaniem personelu, koniecznością natychmiastowego
podjęcia decyzji, udzielenia zgody na zabieg operacyjny, brakiem obecności bliskich,
wzrostem poczucia zagrożenia bezpieczeństwa.
Chory w izbie przyjęć musi być szybko zdiagnozowany i dopóki to nie nastąpi, nie wolno
podać mu leków przeciwbólowych, natychmiast wstrzymuje się także żywienie enteralne.
Dolegliwości bólowe można złagodzić podając choremu lód na okolicę prawego dołu
pachwinowego, układając go płasko lub na boku z podkurczonymi nogami. Po uzyskaniu
wyników badań, potwierdzających ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, choremu można
podać, na zlecenie lekarza, leki przeciwbólowe i rozpocząć przygotowanie do operacji
9
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
w trybie nagłym. Chory, zdiagnozowany, oczekujący na zabieg powinien przebywać już na
sali pooperacyjnej.
Celem opieki pielęgniarskiej jest:
 łagodzenie niepokoju, wyjaśnienie choremu jego sytuacji zdrowotnej,
 pomoc w nawiązaniu kontaktu z rodziną,
 zapobieganie powikłaniom pooperacyjnym i ochrona przed dodatkową infekcją,
 ścisłe monitorowanie stanu zdrowia chorego, szczególnie przed operacją,
 znoszenie bólu operacyjnego i wczesne uruchamianie chorego,
 dążenie do samoopieki,
 pielęgnowanie przez edukację chorego i jego rodziny.
Realizowanie opieki pielęgniarskiej nad pacjentem po operacji wycięcia wyrostka
robaczkowego wymaga przestrzegania następujących zasad postępowania:
 typowe ułożenie chorego po operacji, monitorowanie jego stanu zdrowia i stanu
chirurgicznego jest indywidualne i zależy od tego, czy nie doszło do rozlania wyrostka
(mogą być wówczas założone dreny asekuracyjne na 24 godziny),
 poinformowanie chorego, po odzyskaniu przez niego pełnej świadomości, o obecności
drenu i konieczności jego założenia,
 podawanie choremu leków przeciwbólowych, płynów nawadniających, pielęgnowanie
wkłucia żylnego, pobieranie krwi do diagnostyki pooperacyjnej,
 zapewnienie choremu dobrych warunków do wypoczynku po operacji (ciszy, spokoju),
delikatne wykonywanie czynności zabiegowo-monitorujących, komasowanie ich,
 mobilizowanie do wykonywania westchnień lub wymawiania przedłużonego erererer oraz
oklepywanie pleców,
 pielęgnowanie jamy ustnej oraz zwilżanie ust i jamy ustnej przez delikatne pojenie wodą
destylowaną z ampułki 5 lub 10 ml,
 monitorowanie perystaltyki jelit przez osłuchiwanie brzucha, badanie palpacyjne, wywiad
dotyczący odejścia gazów jelitowych,
 mobilizowanie chorego do wstawania z łóżka, nauka wstawania z pozycji bocznej (tak jak
kobieta w ciąży),
 stopniowe i jak najwcześniejsze wprowadzanie żywienia doustnego,
 pomoc choremu w wykonaniu czynności dnia codziennego i przechodzenie na opiekę
podtrzymująco-edukacyjną, zgodnie z teorią D. Orem,
10
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 troszczenie się o chorego, szanowanie jego racji, czuwanie przy nim, utrzymywanie z nim
i jego rodziną relacji terapeutycznej, wyjaśnianie wszelkich działań, postępowanie
zdecydowane,
 prowadzenie dokumentacji pielęgniarskiej z oceną skuteczności podjętych działań; brak
dokumentacji (poza lekarską) jest uprawianiem rzemiosła, pracą na zlecenie, a nie
samodzielną pracą profesjonalnej pielęgniarki.
Pielęgnowanie chorego po operacji jelita grubego z wytworzeniem stomii
W tej części modułu omówione zostanie postępowanie pielęgniarskie z chorym po operacji
jelita grubego z powodu nowotworu tego narządu. Stanowi on znaczny problem leczniczy
i pielęgnacyjny, a także problem psychosocjologiczny. Leczenie polega na usunięciu guza
z bezpiecznym marginesem zdrowych tkanek. Jednak w zależności od warunków
operacyjnych można odtworzyć ciągłość jelita (przez zespolenie) albo sztuczny odbyt
czasowy (do zamknięcia po pewnym czasie) lub docelowy (na całe życie chorego).
Problemy pielęgnacyjne chorego z wytworzoną stomią dotyczą:
 niepokoju o swoje dalsze życie, o utrzymanie związku z drugą osobą,
 skrępowania sytuacją i zależnością od innych osób,
 obrzydzenia do własnego ciała,
 ucieczki przed ludz
mi,
 konieczności zasięgnięcia pomoc psychologa, pracowników firmy zaopatrującej w worki
i sprzęt do pielęgnacji ciała wokół przetoki,
 bólu rany pooperacyjnej, potęgowanego wyciekiem soku jelitowego,
 zmniejszonej samodzielności i aktywności.
Celem opieki pielęgniarskiej jest ochrona i niedopuszczenie do wystąpienia powikłań,
łagodzenie nieprzyjemnych skutków zabiegu operacyjnego, zwiększanie aktywności
chorego, przygotowanie chorego do aktywnego życia, do powrotu do pracy, wzbudzenie
w nim szacunku dla siebie.
W tym miejscu należy wymienić powikłania stomii jelita grubego. Chirurg musi pamiętać
o tym, że chory będzie żył wiele lat z wytworzoną stomią i należy zrobić wszystko, aby była
ona wzorowo wykonana. Do powikłań zalicza się niedokrwienie i martwicę stomii,
krwawienie, zakażenie okołostomijne, wciągnięcie stomii, zwężenie stomii, wypadnięcie
stomii, przepuklinę okołostomijną oraz niedrożność. Wiedza pielęgniarki o powikłaniach
pozwala chronić chorego przed ich wystąpieniem, dobrze przygotować chorego do zabiegu,
11
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
czyli dokładnie oczyścić jelito grube z mas kałowych i bakterii. Przed operacją należy często
rozmawiać z chorym, ponieważ potrzebuje on edukacji, informacji i dobrego pokierowania.
Te działania wymagają dużo cierpliwości, taktu i zrozumienia jego zachowań. Im więcej
informacji chory uzyska przed zabiegiem, tym lepszy będzie przebieg pooperacyjny, większa
jego aktywność, a z czasem i samodzielność. Przed operacją wyznacza się miejsce stomii 
musi być ona wyprowadzona na gładkiej powierzchni, nie może powodować dyskomfortu,
utrudniać noszenie ubrań, przeszkadzać w poruszaniu się. Wyboru miejsca stomii dokonuje
się na stojąco, na leżąco, na siedząco; zwraca się uwagą na to, czy chory ma wystający
brzuch, fałdy brzuszne, a kobiety obwisłe piersi  to wszystko ma znaczenie w okresie
póz
niejszym, nie może utrudniać samodzielnego pielęgnowania stomii, która musi być
widoczna.
Zasady pielęgnowania chorego po wytworzeniu przetoki kałowej  stomii (sztucznego
odbytu) sprowadzają się do:
 typowej opieki pielęgniarskiej w pierwszej dobie po zabiegu operacyjnym po to, aby
chronić chorego przed powikłaniami i zapewnić mu bezbolesność oraz stworzyć warunki
do wypoczynku,
 stomia powinna być zabezpieczona workiem stomijnym jeszcze na stole operacyjnym,
aby chorego nie szokować widokiem wypływającej wydzieliny jelitowej oraz chronić
stomię przed zakażeniem:
" przez kilka dni należy używać worków przezroczystych, umożliwiających obserwację
stomii, worki mogą być większe z powodu obrzęku stomii,
" w miarę upływu czasu obrzęk będzie zmniejszał się i worki będą dopasowywane,
" aby zmniejszyć ból rany pooperacyjnej należy zwracać uwagę na to  poza lekami 
aby worek mocować do płytki wcześniej, a dopiero póz
niej przyklejać cały zestaw, jest
wówczas mniej manipulacji bezpośrednio przy ranie,
 we wczesnym okresie po operacji czynności pielęgnacyjne należy wykonywać w łóżku
chorego, a następnie na sali opatrunkowej septycznej,
 pielęgnowanie skóry wokół stomii ma nie dopuścić do jej zakażenia,
 chorego trzeba zaopatrzyć w sprzęt stomijny i uświadomić mu, że jest to jego sprzęt (to
samo dotyczy środków do pielęgnowania skóry),
 należy poinformować chorego o zadaniach poradni stomijnej,
 ważne jest pokazanie sposobów manipulowania sprzętem stomijnym, a także
zdobywanie umiejętności korzystania z tego sprzętu i odzyskiwanie samodzielności
w decydowaniu o sobie,
12
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 należy przekazać informacje o zasadach wymiany worka, nauczyć samodzielnej
wymiany worka, pomóc w zaakceptowaniu nowej sytuacji i w pokonywaniu trudności,
okazywać troskę o chorego, a także informacje o żywieniu, wskazać poradniki dotyczące
żywienia chorych ze stomią,
 trzeba wykonać irygację kolostomii  na zlecenie lekarza i nauczyć samodzielnego
wykonywania irygacji, czyli zabiegu oczyszczającego jelito grube:
" regularnie wykonywany zabieg wytwarza odruch oddawania stolca, tylko po tym
zabiegu i zabezpiecza pacjenta przed niekontrolowanym wypróżnieniem, wytworzenie
tego odruchu trwa około 4 tygodni,
" metoda ta pozwala na nienoszenie woreczka stomijnego,
" pielęgniarka musi wiedzieć czy chory jest już psychicznie gotowy do wykonywania
irygacji stomii, w przeciwnym razie wymaga on prowadzenia rozmów, a następnie
przekazania pod opiekę pielęgniarki stomijnej,
" pierwszą irygację pacjent powinien wykonać w obecności pielęgniarki,
 konieczne jest wspieranie rodziny, pomoc psychologa i rozwijanie umiejętności radzenia
sobie ze stresem, wsparcie chorego przez rodzinę sprzyja procesom leczenia,
pielęgnowania i rehabilitacji,
 choremu należy przekazać informacje o grupach wsparcia nieprofesjonalnego, czyli
grupach ludzi skupionych w klubach lub stowarzyszeniach stomijnych; organizacje
ochotnicze są drugą siłą (poza ochroną zdrowia), która może odmienić życie ludzi
dotkniętych niepełnosprawnością i ograniczeniami, grupy wsparcia pozwolą chorym ze
stomią żyć normalnie.
13
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
2. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych
po operacji tarczycy
Choroby tarczycy, które kwalifikują chorego do zabiegu to: wole obojętne, wole guzkowate,
nowotwory tarczycy, nadczynność tarczycy i niedoczynność tarczycy. Problemy
pielęgnacyjne chorego po operacji obejmują: ból szyi spowodowany raną i drenami, niepokój
przed powikłaniami w postaci tężyczki lub bezgłosu, wystąpienie duszności i zaburzeń
w połykaniu, trudności w podnoszeniu głowy, w mówieniu oraz przejściową chrypkę.
Celem opieki pielęgniarskiej nad chorym po operacji jest: ochrona chorego przed
powikłaniami, zapewnienie mu bezpieczeństwa, zapobieganie panicznym reakcjom,
wczesne zniesienie reżimu łóżkowego, pielęgnowanie przez edukację.
Zrealizowanie opieki pielęgniarskiej nad chorym wymaga od pielęgniarki przestrzegania
następujących zasad postępowania pielęgniarskiego:
 po pełnym wybudzeniu się chorego ułożenie półwysokie z podparciem głowy, trzeba
również zastosować wałeczek pod kark;
 pomoc pielęgniarki przy wstawaniu chorego z przytrzymywaniem jego głowy
i zabezpieczeniem przed gwałtowny ruchem do tyłu; należy jak najszybciej nauczyć
chorego samodzielnego wstawania z asekuracją głowy,
 monitorowanie parametrów życiowych i stanu chirurgicznego, konieczna jest stała
obecność przy chorym, regularne kontrolowanie krwawienia (na opatrunku, w butli Redo)
oraz obserwowanie szyi, jej obwodu i napięcia skóry (zwiększanie się jej obwodu
i wyraz
ne napięcie skóry świadczy o krwawieniu do loży po tarczycy, dreny mogły ulec
zaczopowaniu przez tworzące się skrzepy, dodatkowo wystąpi ból spowodowany
uciskiem gromadzącej krwi na okoliczne tkanki  należy wtedy natychmiast powiadomić
lekarza i zamawiać salę operacyjną w trybie nagłym), utrzymanie układu drenującego
Redona w sprawności i działaniu, czyli delikatnym zasysaniu wydzieliny z rany, wymiana
układu drenującego musi odbywać się w warunkach pełnej aseptyki; w niepowikłanej
sytuacji dreny usuwane są, po ustaniu wydzielania do butli Redona  z reguły po
24 godzinach;
 monitorowanie objawów świadczących o wystąpieniu tężyczki z niedoboru
hormonalnego, czyli: drętwienia i mrowienia okolicy nosa, ust, palców rąk i stóp; tężyczka
występuje w 2 3 dniu po operacji, natomiast w sytuacji, gdy chory otrzymuje krew skraca
się czas wystąpienia objawów (mogą pojawić się już w dniu operacji),
14
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 kontrolowanie stanu strun głosowych; proszenie chorego o wypowiadanie słów z literą r,
np. traktor, czterdzieści cztery, rurka itd., przy wypowiadaniu słów z r następuje
wyraz
niejsze drżenie strun głosowych, w przypadku porażenia nerwu krtaniowego, struny
pozostają nieme, występująca chrypka ustępuje z czasem, a powstaje w wyniku
wykonanej intubacji oraz penetracji chirurgicznej w związku z zasadniczym celem
zabiegu;
 wczesne uruchamianie chorego, po pełnym wybudzeniu ze snu narkotycznego; sadzanie
ze spuszczonymi nogami na łóżku, pod kontrolą ciśnienia krwi i tętna, unikanie
wykonywania ruchów obrotowych głową, noszenie jej sztywno (w początkowym okresie),
obracanie się całym ciałem, wykonywanie ruchów spokojnie, pod kontrolą;
 monitorowanie oddechu  może wystąpić duszność spowodowana krwawieniem do loży
po tarczycy i uciskiem krwi na tchawicę albo obustronnym unieruchomieniu strun
głosowych i zwężeniem szpary głośni, jest to duże niebezpieczeństwo wystąpienia
zaburzenia oddechu ze stridorem włącznie, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia
przez uduszenie (musi być przygotowany zestaw do tracheotomii),
 obserwowanie chorego w czasie pierwszego posiłku  może on mieć trudności
z połykaniem, co spowodowane jest bólem gardła po intubacji, bólem szyi,
spowodowanym raną i pociąganiem szwów, pierwszy posiłek powinien być papkowaty,
czyli taki, który nie będzie wymagał od chorego żucia, jednak takie działanie musi być
uzgodnione z pacjentem;
 utrzymanie drożności wkłucia żylnego, w początkowym okresie przetaczanie płynów
i roztworów elektrolitów, monitorowanie morfologii, poziomu wapnia, elektrolitów, pH krwi
i równowagi kwasowo-zasadowej;
 wspieranie chorego, dodawanie mu otuchy, utrzymywanie z nim kontaktu
terapeutycznego, dostrzeganie jego potrzeb i pomaganie w ich zaspokajaniu,
w bezpośrednim okresie po operacji niezbędna jest kompensacyjna opieka pielęgniarska,
po odzyskaniu możliwości i sprawności  opieka pielęgniarska podtrzymująco-
edukacyjna,
 zapewnienie kontaktów z rodziną,
 edukacja chorego w zakresie utrzymywania kontaktu z lekarzem, w celu kontroli stanu
zdrowia, stałego lub okresowego przyjmowania hormonów tarczycy, okresowego
wykonywania nieinwazyjnego badania tarczycy (usg), obserwowania swojego zdrowia,
szczególnie w odległym okresie od zabiegu (przyrost masy ciała, zimna, szorstka,
łuszcząca skóra, senność, osłabienie pamięci, ociężałość psychiczna i fizyczna 
wymienione objawy to niedoczynność tarczycy, która wymaga leczenia hormonalnego);
15
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 dokumentowanie procesu pielęgnowania chorego, prowadzenie kart intensywnego
nadzoru chirurgicznego;
 przestrzeganie zasad higieny przez pielęgniarkę i zespół, praw pacjenta, zasad etyki
zawodowej.
16
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
3. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorego
po operacji klatki piersiowej
Wskazaniem do operacji w obrębie klatki piersiowej są operacje z powodu chorób narządów
układu oddechowego i układu krążenia (głównie serca). Są to zabiegi torakochirurgiczne
i kardiochirurgiczne. Zabiegi operacyjne są rozległe, wymagają zabezpieczenia w sprzęt do
monitorowania chorego przez dłuższy okres niż do wybudzenia. Monitorować należy
parametry życiowe, które nie wymagają obserwacji po operacji poza sercem i klatką
piersiową, np. kontrolowanie temperatury, ciśnienia żylnego, ciśnienia w układzie
oddechowym, diurezy minutowej i godzinowej. Opieka nad chorymi jest pełniona w salach
intensywnego nadzoru i jednej pielęgniarce powinno powierzyć się opiekę nad 2 3
pacjentami. Jest to konieczne z uwagi na duże obciążenie psychiczne, stałą obecność przy
chorym, nadzorowanie pracy aparatury medycznej, montowanie, podłączanie, wymianę butli,
drenów, wykonywanie wielu zleceń, prowadzenie dokumentacji medycznej, oznakowywania
drenów i zbiorników z układów ssących.
Problemy pielęgnacyjne chorego to: paniczny strach przed utratą życia, niemożliwy kontakt
z otoczeniem z powodu stosowania oddechu kontrolowanego i utrzymywania rurki
inkubacyjnej, całkowita zależność od innych, obcych, nieznanych osób, intensywność
działań toczących się wokół chorego, wystąpienie bólu pooperacyjnego i bólu z powodu
założonych drenów i mnogich wkłuć dożylnych lub wkłucia centralnego, utrudniony kontakt
z rodziną.
Celem opieki pielęgniarskiej jest: skuteczna ochrona chorego przed utratą życia,
zapobieganie powikłaniom, analizowanie wyników obserwacji i diagnostycznych, szybka
i zdecydowana interwencja, zapewnienie choremu i jego rodzinie bezpieczeństwa,
utrzymywanie kontaktu z chorym przez dotyk i ciągłe mówienie do niego, zachowanie ciszy
i spokoju, biegłe, zręczne i delikatne wykonywanie czynności zabiegowych, diagnostycznych
i pielęgnacyjnych, zwalczanie bólu, pielęgnowanie wkłuć dożylnych i utrzymanie ich
drożności, sprawowanie opieki pielęgniarskiej w systemie kompensacyjnym, wspieranie
chorego i jego rodziny.
Rozwiązanie problemów pielęgnacyjnych i osiągnięcie celów opieki  tych określonych
i tych, które wystąpią w sposób nieprzewidziany  będzie możliwe, jeżeli pielęgniarka
będzie przestrzegała następujących zasad postępowania pielęgniarskiego:
17
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 przygotowanie i wyposażenie sali do intensywnego nadzoru pielęgniarskiego,
 stosowanie środków ochrony osobistej: maseczki na twarz, okulary, w sytuacji, która tego
wymaga, szczególnie przy obsłudze układów drenujących, natomiast rękawiczek zawsze
przy kontakcie z chorym,
 ułożenie chorego w pozycji półwysokiej na łóżku z elektrycznym mechanizmem
sterowania wysokości i ułożenia chorego,
 podłączenie chorego do instalacji tlenowej, drenów do układów drenujących,
oznakowanie drenów, rozpoczęcie monitorowania działania układów drenujących, ilości
i jakości wydzielin w workach zbiorczych,
 przestrzeganie reżimu aseptycznego,
 monitorowanie czynności życiowych przez monitory, czujniki elektroniczne, aparaty
wkłute do układu naczyniowego (np. aparat do pomiaru centralnego ciśnienia żylnego),
monitorowanie układu oddechowego przez respirator,
 monitorowanie układu drenującego pęcherz moczowy,
 monitorowanie układu drenującego jamę opłucnej  celem drenażu opłucnowego jest
usunięcie z klatki piersiowej powietrza, krwi lub płynu, rozprężenie płuca, zniesienie
zaburzeń hemodynamicznych; drenaż powoduje przywrócenie prawidłowej czynności
układu krążenia i oddychania:
" przed każdym odłączeniem drenów należy je klemować,
" klemy muszą być dostępne natychmiast i najlepiej zaczepić je na brzegu materaca
w wezgłowiu łóżka,
" muszą być spełnione trzy elementy skutecznego drenażu: dren opłucnowy drenujący
krew, powietrze lub wysięk z minimalnym oporem przepływu, jednokierunkowa
zastawka (czyli koniec drenu zanurzony pod poziom wody w butli), zapobiegająca
wstecznemu zasysaniu, butla do gromadzenia odsysanej krwi i wysięku,
" skuteczność drenażu zależy od: średnicy wewnętrznej drenu, różnicy ciśnień między
klatką piersiową a układem drenującym (butla poniżej poziomu klatki piersiowej),
drożności drenów  występowanie tak zwanej oscylacji wody w rurce, której koniec
zanurzony jest również w wodzie butli wyrównawczej (w drugiej, dalszej od chorego),
" podczas wykonywania ruchów oddechowych następują ruchy płynu w rurce
oscylacyjnej, kolumna płynu unosi się także przy kaszlu,
" jeżeli płyn nie oscyluje, należy sprawdzić czy chory nie leży na drenie, czy dren nie jest
zagięty lub zatkany skrzepliną,
" zmiana ułożenia, nakłanianie chorego do kaszlu (jeżeli jest przytomny), ugniatanie
drenu powodują powrót oscylacji; jeżeli to nie nastąpi pielęgniarka wzywa lekarza,
18
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
" zmiana ułożenia chorego  na bokach, w pozycji Trendelenburga, w pozycji
półwysokiej (w tych pozycjach kontroluje się i ocenia wykonywanie pogłębionych
oddechów i kaszel),
" osłuchiwanie klatki piersiowej i kontrolowanie rozprężania się płuca, obserwowanie czy
u chorego występuje duszność lub odma podskórna,
" delikatne prowadzenie gimnastyki oddechowej przez rehabilitanta,
" zabezpieczenie butli przed stłuczeniem,
" ocena stanu chirurgicznego rany operacyjnej i rany drenażu, zmiana opatrunków,
opróżnianie butli z wydrenowanego płynu,
" nauczenie chorego jak ma poruszać się w łóżku, jak postępować z drenem,
" u chorych po operacji usunięcia płuca monitoruje się OCŻ  gdy wzrasta po stronie
operowanej może dojść do przesunięcia śródpiersia na stronę nieoperowaną, co
objawia się: przepełnieniem żył szyjnych, wzrostem wartości tętna, przyspieszeniem
oddechu, dusznością,
 szeroka profilaktyka u chorych unieruchomionych dłużej, prowadzenie ciągłej terapii
przeciwbólowej, monitorowanie bólu po podaniu leków,
 wykonywanie zleceń lekarskich w zakresie kontynuacji leczenia i diagnozowania stanu
zdrowia chorego lub wykrywania powikłań,
 utrzymanie w gotowości aparatury medycznej do ratowania życia,
 zapewnienie choremu codziennego kontaktu z rodziną, bieżące informowanie rodziny
o stanie zdrowia chorego, udzielanie odpowiedzi na pytania,
 stopniowe przygotowanie chorego do usuwania drenów, cewników, elektrod, w miarę jak
monitorowane parametry życiowe normalizują się,
 stałe utrzymywanie z chorym kontaktu terapeutycznego, wyjaśnianie, informowanie,
okazywanie zrozumienia dla jego negatywnych emocji, motywowanie do zwiększania
aktywności, wykonywania ćwiczeń, dochodzenia do samodzielności,
 pielęgnowanie przez edukację w podtrzymująco-wspierającym systemie opieki.
19
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
4. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych oparzonych
Najważniejszym problemem w oparzeniach jest częściowa lub całkowita utrata czynności
biologicznej skóry. Oznacza to ucieczkę płynów ustrojowych, utratę energii, obnażenie
receptorów nerwowych i wzmożone odczuwanie wszelkich bodz
ców zewnętrznych oraz
możliwość rozwoju zakażenia w rozległej ranie. Skóra pokrywa organizm, umożliwia
kontaktowanie się z otoczeniem zewnętrznym, przyjmuje na siebie wpływy środowiska
zewnętrznego przez receptory nerwowe. Wykazuje ona bardzo dużą zdolność adaptacyjną,
może się kurczyć i powracać do swojej pierwotnej wielkości; ma stałe napięcie, które zależy
od włókien sprężystych.
Oparzenie jest uszkodzeniem skóry, które powstaje w wyniku zadziałania wysokiej
temperatury  wody, powietrza, gazów, gorących przedmiotów, bezpośredniego płomienia.
Wielkość i rozległość obrażeń zależy od czasu zadziałania gorąca i od wysokości
temperatury. Zagrożenie zdrowia i stan chorych uzależniony jest od: wielkości oparzonej
powierzchni skóry, głębokości uszkodzenia powłoki skórnej, współistniejących chorób
ogólnoustrojowych i wieku poszkodowanego (dla osoby młodej lub w podeszłym wieku jest
to stan poważny, niebezpieczny, zagrażający życiu).
Problemy pielęgnacyjne chorego po oparzeniu ciała to:
 wystąpienie silnego bólu oparzonej części ciała,
 cierpienie związane z podjętym ratowaniem i leczeniem,
 świadomość zagrożenia życia,
 strach przed całkowitą zależnością od obcych ludzi,
 niemożność podejmowania decyzji i decydowania o sobie (szczególnie w początkowym
okresie leczenia, które odbywa się bez udziału chorego z uwagi na jego stan zdrowia),
 brak możliwości współpracy z zespołem w początkowym okresie leczenia,
 zagrożenie kalectwem, oszpeceniem i zniekształceniem ciała,
 głęboki stres psychiczny,
 zakażenie,
 brak osób bliskich w najtrudniejszych chwilach.
Celem opieki pielęgniarskiej jest przede wszystkim walka o życie pacjenta, walka z bólem
i ochrona przed wstrząsem spowodowanym bólem, utratą płynów ustrojowych i białka,
a także ochrona przed infekcją, pielęgnowanie zgodne ze wszystkimi przyjętymi zasadami
20
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
w praktyce pielęgniarskiej, drobiazgowa, wnikliwa, dociekliwa, troskliwa, sumienna, biegła
i delikatna opieka realizowana przez pielęgniarki, wspieranie i mobilizowanie chorego do
walki o siebie, swoją przyszłość, przyszłość swojej rodziny oraz utrzymywanie z chorym
i jego rodziną więzi terapeutycznej.
Pielęgniarka, która pielęgnuje chorego oparzonego musi znać powikłania oparzenia ciała,
wśród których wymienia się:
 wstrząs spowodowany utratą płynów, elektrolitów, białka oraz bólem,
 zakażenie dużej powierzchni rany z powodu resorpcji toksyn bakteryjnych z powierzchni
skóry,
 uszkodzenie nerek spowodowane zaczopowaniem drobnych naczyń krwionośnych przez
lipoproteiny z powodu utraty płynów i elektrolitów,
 przykurcze mięśniowe spowodowane nieprawidłową pozycją ciała z powodu bólu
i stopniowego powstawania ściągających blizn.
Rozumienie problemów chorego, osiągnięcie celów pielęgnowania chorego oparzonego
będzie możliwe, jeżeli pielęgniarka wraz z zespołem będą przestrzegali następujących zasad
pielęgnowania:
 umieszczenie chorego w izolowanym pomieszczeniu, przeznaczonym tylko dla niego,
w oddziale intensywnej opieki medycznej lub w ośrodku wyspecjalizowanym w leczeniu
oparzeń:
" chory powinien być ułożony na specjalistycznym łóżku,
" ważne jest stworzenie mikroklimatu w sali: w zależności od rozległości oparzeń 
temperatura 28 32 stopnie Celsjusza, wilgotność powietrza  około 40%,
" chory pozostaje w łóżku i obowiązuje go reżim łóżkowy,
" ułożenie uzależnione jest od rozległości i umiejscowienia oparzeń, częsta zmiana
pozycji złożeniowej, wykorzystanie  hamaka do biernego przemieszczania chorego
bez jego dotykania i możliwości otarcia lub zdarcia skóry,
" zaspokajanie potrzeb chorego w całkowicie kompensacyjnym systemie opieki,
" przestrzeganie reżimu epidemiologicznego, uprzedzenie rodziny chorego
o konieczności takich działań, które również dotyczą bliskich:
- zachowanie higieny w podstawowym zakresie: mycie rąk przedłużone do łokci,
- konsekwentne noszenie rękawiczek (w tym sterylnych, gdy sytuacja tego wymaga),
noszenie maseczek, czepków, dodatkowych fartuchów i okularów,
- pobieranie wymazów z rany  monitorowanie drobnoustrojów i ich odporności,
wymazów z najbliższego otoczenia chorego, wymazów od personelu medycznego,
21
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
- stosowanie sterylnych odłożeń, serwet i jałowej bielizny pościelowej,
 monitorowanie wszystkich funkcji życiowych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na
wydalanie moczu:
" założenie wkłucia dożylnego  w zależności do stanu chorego i rozległości obrażeń
wkłucie obwodowe głębokie lub centralne; ustalenie planu przetaczania płynów
według formuły: 2 3 ml/kg masy ciała razy % powierzchni oparzonej; połowę
z wyliczonej objętości podaje się w ciągu pierwszych 8 godzin, pozostałą ilość
w kolejnych 16 godzinach; pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego pozwala na
uniknięcie przetoczenia zbyt dużej ilości płynów, przewodnienia organizmu 
szczególnie, gdy chory jest zagrożony wystąpieniem niewydolności krążenia, nerek,
" podanie choremu tlenu, kontrolowanie oddechu, założenie pulsoksymetru,
" obserwacja czynności serca, założenie trójpunktowego odprowadzenia elektrod do
monitora EKG,
" założenie choremu cewnika do pęcherza i obserwowanie diurezy godzinowej,
prowadzenie bilansu przyjmowanych i wydalanych płynów z bieżącą analizą wyników
i korygowaniem objętości płynów przygotowanych do przetaczania,
 kontrolowanie krzepnięcia krwi, poziomu elektrolitów, hematokrytu, poziom gazów
oddechowych we krwi i innych na zlecenie lekarza,
 asystowanie choremu w czasie leczenia miejscowego rany oparzeniowej, która musi być
dokładnie oczyszczona z luz
nych fragmentów skóry, brudu, strzępów tkanek i płukana
roztworami leczniczymi,
" rany mogą być leczone kilkoma sposobami: metodą opatrunków, metodą otwartą
(przydatną w rozległych oparzeniach całego ciała, tułowia oraz tych okolic, na które
założenie opatrunku jest kłopotliwe  np. krocze, twarz), metodą przeszczepienia
skóry,
" przed opatrunkami choremu należy podać premedykację, a w sytuacji, gdy rany są
bardzo rozległe należy zastosować krótkie znieczulenie; takie działania chronią
chorego przed wstrząsem spowodowanym bólem i zabezpieczają go przed
dodatkowym cierpieniem,
 otoczenie chorego szczególną troską i opieką psychologiczną, wspieranie chorego,
wyjaśnianie mu zasadności i konieczności wykonywanych zabiegów, czynności
leczniczych, podłączenia do aparatury monitorującej:
" pielęgniarka musi założyć, że chory poinformowany to chory spokojny
i współpracujący z zespołem, jednak bardzo cierpiący,
" należy wyjaśniać wątpliwości chorego, umożliwić mu kontakt z rodziną,
22
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
 należy rozpocząć gimnastyki leczniczej w łóżku, ważne jest utrzymanie aktywności
chorego, uruchamianie, wzmocnienie mięśni tej części ciała, która nie była objęta
oparzeniem, zapobieganie przykurczom, podawanie leków przeciwbólowych, żeby chory
nie bronił się przed rehabilitacją,
 prowadzenie wszechstronnej profilaktyki u chorych długotrwale unieruchomionych,
ponieważ wymaga tego ich stan zdrowia,
 doustne podawanie wysokokalorycznych i wysokobiałkowych pokarmów.
Chory oparzony jest długo leczony w różnych wyspecjalizowanych ośrodkach i leczeniu temu
zawsze towarzyszy ból, cierpienie psychiczne, chwile zwątpienia i obawy o dalsze życie.
Oprócz pielęgnowania chory wymaga pomocy psychologa, ponieważ psychoterapia
elementarna prowadzona przez pielęgniarki nie wystarcza.
23
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
Słownik
Defibrylacja  metoda elektroterapii, stosowana w celu zwalczania migotania i trzepotania
komór. Polega na wywołaniu jednoczasowej depolaryzacji wszystkich komórek serca za
pomocą impulsu prądu stałego o dużej energii i krótkim czasie trwania; uzyskana cisza
elektryczna umożliwia powrót rytmu zatokowego.
Ekosystem  zespół organizmów i drobnoustrojów obejmujący wszystkie populacje
(gatunki) znajdujące się w określonym środowisku wraz z ich abiotycznym (martwym)
otoczeniem (Widomska-Czekajska, 1996: 140).
Jatrogenia  negatywne oddziaływanie wywierane na pacjenta przez pracowników
medycznych (np. popełnianie wobec pacjentów błędów).
Lęk  objaw psychotyczny.
Oscylacja  ruch drgający, falowanie, wahanie.
Pracownik medyczny  osoba posiadająca wykształcenie medyczne potwierdzone
dyplomem i prawem wykonywania zawodu, odpowiadająca za swoje czyny wobec prawa
karnego, cywilnego oraz kodeksu etyki zawodowej (salowa nie jest pracownikiem
medycznym, nie wolno jej wykonywać żadnych czynności przy pacjencie, jest to osoba,
której podstawowym obowiązkiem jest permanentne sprzątanie i utrzymanie pomieszczeń
oddziału w idealnej czystości ogólnej i epidemiologicznej).
Stridor (szmer zwężeniowy)  wysoki, głośny, piejący, świszczący dz
więk wydawany
podczas oddychania, wywołany niedrożnością na poziomie fałdów głosowych.
Stymulator serca  urządzenie elektroniczne wytwarzające rytmiczne impulsy, które za
pośrednictwem elektrod przekazywane są do mięśnia sercowego i powodują jego skurcze.
Zabieg operacyjny = zabieg chirurgiczny  nacięcie skóry, błony śluzowej lub innych
tkanek, w celu przywrócenia prawidłowych czynności chorego narządu lub układu, usunięcia
przyczyny choroby, ogniska chorobowego wraz z częścią albo całością narządu. W czasie
zabiegu operacyjnego kompensacyjnie mogą być wstawiane protezy: zastawek, naczyń
krwionośnych, stawów. Mogą być również zakładane zaciski na naczynia krwionośne,
wymieniane narządy (nerka, serce, wątroba, płuco). Zabieg operacyjny jest zabiegiem
skomplikowanym (Bogusz, 1990: 330).
24
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
Bibliografia
1. Bielecki K., 2000: Stomia. Poradnik dla pacjentów, pielęgniarek i lekarzy, Polskie
towarzystwo opieki nad chorymi ze stomią, Poznań.
2. Bogusz J., 1990: Encyklopedia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa.
3. Ciesielski L., 1990: Kompendium żywienia ciężko chorych, Wydawnictwo ARTOS, Płock.
4. Condon R., Nyhus L., 1993: Kompendium postępowania chirurgicznego, PZWL,
Warszawa.
5. Jabłoński L., 1996: Epidemiologia. Podręcznik dla lekarzy i studentów, Wydawnictwo
Folium, Lublin.
6. Jednostki organizacyjne szpitalnej opieki dziennej. Organizacja, projektowanie,
wyposażenie, 1993: (red.) A. Koronkiewicz, Zakład Szpitalnictwa Centrum Organizacji
i Ekonomiki Ochrony Zdrowia, Warszawa Kraków.
7. Kamiński B., 2000: Anestezjologia i intensywna terapia dla studentów medycyny, PZWL,
Warszawa.
8. Krawczyk M., 1993: Cholecystektomia laparoskopowa, PZWL, Warszawa.
9. Ustawa o chorobach zakaz
nych i zakażeniach (Dz.U. nr 126, poz. 1384 z 31 X 2001).
10. Majewski E., 2003: Pielęgniarstwo chirurgiczne. Część I, Wydawnictwo Śląskiej Akademii
Medycznej, Katowice.
11. Motyka M., 1999: Pielęgnowanie a pomoc psychiczna w chorobie, CEM, Warszawa.
12. Praktyczne zasady kontroli zakażeń szpitalnych. Zbiór rekomendacji i procedur dla
polskich szpitali, 2000: (red.) W. Staszkiewicz, GIS, Warszawa.
13. Rowiński W., 1998: Chirurgia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa.
14. Seler R., 1996: Diagnostyka różnicowa najczęstszych dolegliwości, Wydawnictwo
Springer PWN, Warszawa.
15. Tokarski J., 1980: Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa.
16. Widomska-Czekajska T., 1996: Przewodnik encyklopedyczny dla pielęgniarek, PZWL,
Warszawa.
17. Zabłocka B., 1996: Ochrona i higiena rąk, Pielęgniarka i Położna, nr 6, s. 13 14 i 23.
25
Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych
Literatura
1. Jabłoński L., 1996: Epidemiologia. Podręcznik dla lekarzy i studentów, rozdział 19:
Zakażenia szpitalne, s. 209 219, Wydawnictwo Folium, Lublin.
2. Widomska-Czekajska T., 1996: Przewodnik encyklopedyczny dla pielęgniarek, PZWL,
Warszawa.
3. Majewski E., 2003: Pielęgniarstwo chirurgiczne. Część I, Wydawnictwo Śląskiej Akademii
Medycznej, Katowice.
4. Motyka M., 1999: Pielęgnowanie a pomoc psychiczna w chorobie, CEM, Warszawa.
5. Ciesielski L., 1990: Kompendium żywienia ciężko chorych, Wydawnictwo Artos, Płock.
6. Kamiński B., 2000: Anestezjologia i intensywna terapia dla studentów medycyny, PZWL,
Warszawa.
7. Rowiński W., 1998: Chirurgia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa.
8. Praktyczne zasady kontroli zakażeń szpitalnych. Zbiór rekomendacji i procedur dla
polskich szpitali, 2000: (red.) W. Staszkiewicz, GIS, Warszawa.
26