(19)
Mieczys aw Pajewski
D
D
200 lat temu, 12 lutego 1809 ga dostosowywa si gatunkom do Za o enie Dobzhanskiego jest na-
roku urodzi si Karol Darwin. Do- istniej cych warunków. Angielski dal za o eniem dzisiejszych ewolucjo-
k adnie tego samego dnia urodzi si kreacjonista, Edward Blyth, dwadzie- nistów. Nikt jeszcze nie zaobserwo-
Abraham Lincoln, ameryka ski pre- a
cia lat przed Darwinem pisa , e wa powstawania nowego gatunku
zydent, republikanin, który zniós przyroda aworyzuje te zmiany, któ- poprzez zmiennoa
i dobór  a co
niewolnictwo, nie dopua
ci do roz- re pozwalaj organizmom prze y , dopiero powstawania nowych orga-
padu Stanów Zjednoczonych w cza- przetrwa i wyda potomstwo. Przy- nów i planów budowy cia a. Nawet
sie tzw. wojny secesyjnej i ostatecz- k adem jest bia e utro królików na wspó czesna genetyka nie rozwi za a
nie zgin z r ki zamachowca. terenach oa
nie onych. Zjawisko to tego problemu. Bez wzgl du na to,
Lincoln jest bohaterem Ameryki nosi nazw mikroewolucji. W e ek- co zrobimy z DNA embrionu muszki
i ca ego a
wiata. Ale dzisiaj dzie 12 cie mikroewolucji gatunek, nie prze- owocowej, pojawiaj si tylko trzy re-
lutego proponuje si nazwa Dniem staj c by sob , dostosowuje si do zultaty: normalna muszka, muszka
Darwina. Prowadzona jest w tym a
rodowiska, do ró nych a
rodowisk. wadliwie zbudowana i martwa musz-
celu mi dzynarodowa kampania. Jej Ale Darwin, który prawdopodob- ka. Chocia dzisiejsi zwolennicy Dar-
uczestnicy uwa aj Darwina za naj- nie splagiatowa poj cie doboru na- wina twierdz , e za jego teori opo-
wi kszego uczonego w dziejach a
wia- turalnego od Edwarda Blytha, mówi wiada si  olbrzymie a
wiadectwo
ta, a jego teori za undament wspó - coa
wi cej, ni ten ostatni. Darwin empiryczne , to nic nie jest dalsze od
czesnej biologii, a nawet i ca ej twierdzi , e mikroewolucja stosowa- prawdy.
wspó czesnej nauki. na dostatecznie d ugo zmienia si Teoria Darwina nie jest te un-
Czego dotyczy teoria Darwina? w makroewolucj , czyli prowadzi do damentem wspó czesnej biologii.
Wydawa oby si , e odpowied~
jest pojawienia si nowych gatunków, Wi kszoa
g ównych dyscyplin bio-
prosta  dotyczy ewolucji. Ale teo- nowych organów i nowych planów logicznych powsta a jeszcze przed
ria Darwina mówi coa
wi cej ni tyl- budowy cia a. narodzinami Darwina  w tym ana-
ko to, e w a
wiecie zachodz zmia- Qsiemdziesi t lat po wydaniu tomia, izjologia, botanika, zoologia,
ny. Mówi ona, e wszystkie ksi ki Darwina - mikrobiologia, systematyka, em-
organizmy pochodz od wspólnego biolog ewolucyjny, Theodo- briologia i paleontologia. Za ycia
przodka, który w kolejnych pokole- sius Dobzhansky, przyzna , e nadal Darwina, Grzegorz Mendel utworzy
niach ulega mody ikacjom wskutek nie ma empirycznego potwierdzenia genetyk , a Louis Agassiz i Richard
takich niekierowanych przez nikogo dla zwi zku mikro- i makroewolucji. Qwen byli pionierami biologii po-
procesów, jak przypadkowa zmien- Ale poniewa w czasie ludzkiego y- równawczej. Ale aden z nich nie
noa
i dobór naturalny. Nikt nie cia mo na obserwowa tylko mikro- akceptowa darwinizmu.
w tpi, e zmiennoa
i dobór mog ewolucj , Dobzhansky napisa :  Na Darwinizm zawsze by bardziej i-
skutkowa niewielkimi zmianami obecnym poziomie wiedzy jestea
my lozo i ni nauk . Jego twórca uwa-
w ramach istniej cych gatunków. Dla zmuszeni postawi znak równoa
ci a , e teoria stworzenia nie wyja-
nikogo nigdy nie ulega o w tpliwo- mi dzy mechanizmami mikroewolu- a
nia cech istot ywych, ale mo na je
a
ci, e potomstwo w jakima
stopniu cji i makroewolucji, a nast pnie ca kowicie wyjaa
ni jako wytwory
ró ni si od rodziców, a kreacjoni- w oparciu o to za o enie rozwin niekierowanych si naturalnych. Bra-
a
ci przeddarwinowscy sugerowali, e badania tak daleko, jak na to pozwoli kowa o mu danych empirycznych na
ta niewielka zmiennoa
mo e poma- ta robocza hipoteza . poparcie tej drugiej opinii, wi c wy-
kluczy pierwsz deklaruj c po pro- projektu w a
wiecie, co pro esor Za o enie, e wszystko da si wy-
stu, e tylko naturalne, przyrodni- z Princeton, Charles Hodge, uzna jaa
ni przyczynami naturalnymi, wy-
cze wyjaa
nienia maj naukowy cha- za równoznaczne z ateizmem. Na- nika z ilozo ii materialistycznej. Dar-
rakter. Dla wi kszoa
ci ludzi nauka, wet dzisiaj wielu krytyków darwini- win nie zaproponowa jakieja

to sprawdzanie hipotez przez porów- zmu to nie s religijni undamenta- hipotezy, któr by potem testowa
nywanie ich z danymi empiryczny- lia
ci i coraz cz a
ciej s to uznani przy pomocy doa
wiadczenia, jak to
mi. Dla Darwina i jego nast pców uczeni. robili wielcy uczeni. Zamiast tego
jednak nauka sta a si poszukiwa- Dzisiaj darwinizm spotyka si Darwin, podobnie jak Marks czy
niem wyjaa
nie przyrodniczych. z powa nym wyzwaniem ze strony Freud, dostarczy kluczowego bra-
Zauwa y to historyk Neal C. Gil- teorii inteligentnego projektu (ID), kuj cego elementu dla materializmu,
lespie:  mówi si czasami, e Dar- która g osi, e pewne w asnoa
ci or- jaki obecnie dominuje w mya
li Za-
win przekona a
rodowisko naukowe ganizmów lepiej wyjaa
nia dzia alno- chodu. Dostarczy wygodnego wy-
do ewolucjonizmu, pokazuj c mu a
ci jakieja
inteligentnej przyczyny ni jaa
nienia, sk d si to wszystko wzi -
proces ewolucji . Ale  akceptacj niekierowanymi procesami natural- o? To dzi ki Darwinowi, jak przyzna
tego a
rodowiska wywo a o raczej nymi. Qbro cy darwinizmu przedsta- Richard Dawkins, czo owy wspó cze-
podkrea
lanie przez Darwina ca ko- wiaj teori inteligentnego projektu sny propagator ateizmu, ateizm
wicie naturalnych wyjaa
nie ni do- jako religijny undamentalizm w prze- mo e by intelektualnie satys akcjo-
boru naturalnego . Rewolucja Dar- braniu, ale teori t wspieraj akty nuj cy. Pozwala to zrozumie , dla-
wina dokona a si g ównie na terenie empiryczne i logiczne rozumowania, czego Dzie Darwina w Stanach
ilozo ii, gdy ogranicza a nauk do a nie Biblia czy jakiea
religijne dok- Zjednoczonych propaguje Instytut
 odkrywania praw odzwierciedlaj - tryny. ID nawet nie twierdzi tego, e Bada Humanistycznych, którego
cych dzia anie przyczyn czysto przy- przy pomocy nauki mo emy zidenty- g ównym celem jest rozpowszech-
rodniczych czyli drugorz dnych (za ikowa projektanta jako Boga. Ale nianie  ilozo ii niereligijnej . Z tego
pierwszorz dne przyczyny uwa ano poniewa ID jest otwarta na przyj - samego powodu niektórzy ateia
ci
dzia alnoa
Boga). Ponadto  jea
li cie przyczyn niematerialistycznych, chc ustanowienia Dnia Darwina
przyczyny naturalne czyli izyczne nie darwinia
ci sprzeciwiaj si jej pomi- jako a
wieckiej alternatywy dla Bo e-
s znane, nale y mimo tego zak a- mo wszelkich aktów.  Nawet jea
li go Narodzenia.
da ich istnienie, wykluczaj c inne wszystkie dane wskazuj na inteligent- Gdy darwinizm doszed ju do
przyczyny . nego projektanta  napisa Scott w adzy w dziedzinie nauki, to podob-
Dzisiejsz kontrowersj na temat Todd, biolog z Kansas State Univer- nie jak marksizm nie toleruje adne-
ewolucjonizmu cz sto przedstawia sity  wykluczamy tak hipotez z na- go odst pstwa. Jak pokaza y dwie
si jako najnowsz bitw w prowa- uki, poniewa nie ma ona naturali- ksi ki Jerry ego Bergmana oraz
dzonej od stuleci wojnie mi dzy na- stycznego charakteru . ilm  Expelled , uczeni i nauczycie-
uk a religi . Wed ug tego stereoty- Nauka zmierza tam, gdzie wska- le, którzy krytykuj darwinizm, na-
pu teoria Darwina jest kamieniem zuje doa
wiadczenie. Darwinizm jed- ra aj si na trudnoa
ci w yciu za-
milowym post pu naukowego, gdy nak tego nie robi. Qbecna kontro- wodowym, w cznie ze zwolnieniem
ma olbrzymie poparcie empiryczne, wersja, dotycz ca ewolucjonizmu, z pracy. Lokalne rady szkolne w Sta-
a jej oponenci byli i nadal s religij- nie jest wi c kon liktem nauka-reli- nach Zjednoczonych, które chc , by
nymi undamentalistami, odczytuj - gia. Jest to przede wszystkim kon- uczniowie w szko ach dowiadywali
cymi dos ownie chronologi Ksi gi likt mi dzy darwinizmem a a
wiadec- si o  zaletach i wadach teorii ewo-
Rodzaju. twem empirycznym. lucji, s przez wojuj cych ateistów
Stereotyp ten jest jednak a szy- podawane do s du, byleby tylko
wy. Przede wszystkim meta ora woj- uczniowie nie nauczyli si , e darwi-
ny jest z historycznego punktu wi- nizm mo na kwestionowa .
dzenia niedok adna. Za nielicznymi Z tego powodu niektórzy propo-
wyj tkami, w rodzaju sprawy Gali- nuj , by zamiast Dnia Darwina 12
leusza, relacje nauki i religii uk ada- lutego obchodzono Dzie Wolnoa
ci
y si poprawnie w epokach przed Akademickich.
Darwinem. Poza tym problemem nie
Mieczys aw Pajewski
jest ewolucja, która mo e znaczy
[e-mail]
wiele rzeczy, ale sama teoria Darwi-
na. W rzeczywistoa
ci najmocniejszy-
mi krytykami Darwina byli uczeni.
(Tekst jest streszczeniem dwu artyku-
A krytykuj cy go teologowie podkre-
ów Jonathana Wellsa,  The Problem o
a
lali g ównie ilozo iczn natur ak-
Evidence , Forbes.com February 5, 2009
centowania wy cznie przyczyn na-
oraz  Happy Darwin Day? , The Washing-
turalnych i zaprzeczania istnienia ton Times, February 12, 2009.)
Karol Darwin