2014-01-27
Główne rodzaje
odpowiedzi układu odpornościowego
Podstawy działania układu
Rodzaj Odpowiedz
typu humoralnego Odpowiedz
typu komórkowego
odpowiedzi
immunologicznego
Wrodzona Dopełniacz Makrofagi i komórki NK
Nabyta Limfocyty B i przeciwciała Limfocyty T pomocnicze i
Ryszard Międzybrodzki
cytotoksyczne
Zakład Immunologii Klinicznej
Rodzaj Swoistość Czas reakcji po Poprawa po Pamięć
Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
odpowiedzi pierwszej kolejnej
ekspozycji na ekspozycji
Samodzielne Laboratorium Bakteriofagowe
drobnoustrój
Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu
Wrodzona Nieswoista Krótki  po kilku Nie Nie
minutach
Nabyta Wysoce swoista DÅ‚ugi  po kilku Tak Tak
dniach
Najważniejsze czynniki odpowiedzi nieswoistej
Dopełniacz
Czynnik Sposób działania
Czynniki Warstwa rogowa nieuszkodzonej skóry Działa jak bariera mechaniczna
ograniczające Lizozym we łzach i innych wydzielinach Degradacja peptydoglikanu w ścianie bakterii
wnikanie Rzęski nabłonka oddechowego Usuwanie drobnoustrojów pokrytych śluzem
mikroorganizmów Niskie pH w żołądku i pochwie; kwasy tłuszczowe Hamowanie wzrostu drobnoustrojów
na skórze
Powierzchniowe fagocyty (np. makrofagi Pochłanianie i niszczenie drobnoustrojów
pęcherzyków płucnych)
Defensyny (peptydy kationowe) Tworzenie porów w błonie drobnoustrojów
Normalna flora gardła, jelit, pochwy Blokowanie receptorów, które umożliwiają
kolonizacjÄ™ przez patogeny
Czynniki Komórki NK Zabijanie komórek zakażonych wirusami
ograniczające Neutrofile Pochłanianie i niszczenie drobnoustrojów
wzrost Makrofagi i komórki dendrytyczne Pochłanianie i niszczenie drobnoustrojów oraz
mikroorganizmów prezentacja antygenów pomocniczym limfocytom T
Interferony Hamowanie replikacji wirusów
Dopełniacz C3b jest opsoniną; kompleks atakujący błonę (MAC)
tworzy pory w błonie bakteryjnej
Transferyna i laktoferyna Wyłapują żelazo potrzebne do wzrostu bakterii
Gorączka Podniesienie temperatury opóz
nia wzrost bakterii
Reakcja zapalna Ogranicza rozprzestrzenianie się drobnoustrojów
APOBEC3G (apolipoprotein B mRNA-editing, Powoduje hipermutacje w retrowirusowym DNA i
enzyme-catalytic, polypeptide-like 3G) mRNA
Cambridge University Immunology Lectures (www) Immune System. In: Encyclopedia of Life Sciences (www)
Neutrofile i fagocytoza
ScavengerR
IgG FcR
CR
Souhami & Mouxham (www) Toll-like R
1
2014-01-27
Komórki NK
" Na swojej powierzchni majÄ… markery
(czÄ…steczki) CD56 i CD16, a nie majÄ… CD3
" Są to tzw. imfocyty z dużymi ziarnistościami
(large granular lymphocytes - LGL)
" Zdolne do nieswoistego zabijania komórek
zakażonych oraz nowotworowych
" SÄ… pobudzane przez IL2 i IFN-Å‚ i stajÄ… siÄ™
komórkami LAK (Lymphokine Activated
Killer)
" Nie mają pamięci immunologicznej
" Mają receptory wykrywające obecność MHC
I  jeśli jego ekspresja jest niska  zabijają
" P-ciała nie są konieczne ale nasilają ich
cytotoksyczność (ADCC)
"  StosujÄ… perforyy i gramzyny oraz FAS-
FASL (apoptoza)
Główne funkcje limfocytów T i B
Limfocyty B Limfocyty T
Odpowiedz
typu komórkowego Odpowiedz
typu humoralnego
Cytokiny (IL-4, IL-5)
(limfocyty T) (limfocyty B)
Limfocyty TH Limfocyty TC
(CD4) (CD8)
Plazmocyty
Obrona gospodarza przeciwko Obrona gospodarza przeciwko IL-2 IL-2
zakażeniom (w szczególności zakażeniom (opsonizacja bakteriii,
Aktywowane Aktywowane
patogenami wewnątrzkomórkowymi neutralizacja toksyn i wirusów) Przeciwciała
limfocyty TH i limfocyty TC
jak np. M. tuberculosis, grzybami i
makrofagi
komórkami zainfekowanymi przez
Dopełniacz
wirusy)
Alergia (reakcje opóz
nionej Alergia (reakcje nadwrażliwości  typu
Obrona przeciw Zabijanie
nadwrażliwości  typ IV) 1, 2 i 3)
Neutrofile
grzybom komórek
wewnątrz- zakażonych
Odrzucanie przeszczepu i działanie Autoimmunizacja
komórkowym przez wirusy
przeciwnowotworowe
bakteriom
Regulacja odpowiedzi humoralnej Neutralizacja Zabijanie
(pomoc i supresja) toksyn i bakterii
wirusów
Selekcja limfocytów T (delecja klonalna) dojrzewających w grasicy
Limfocyty T i B i ich receptory
na podstawie powinowactwa TRC
do kompleksu MHC i prezentowanego przez niego peptydu
(autoantygenu)
Wysokie
Żadne lub niskie Pośrednie
Powinowactwo TCR do kompleksu MHC + peptyd
11 12
2
Brak selekcji
Selekcja pozytywna
Selekcja negatywna
Liczba limfocytów T
2014-01-27
Proces prowadzÄ…cy do prezentacji peptydu przez MHC I Proces prowadzÄ…cy do prezentacji peptydu przez MHC II
limfocyt T CD4+
limfocyt T CD8+
Endosom
Lizosom
Ä…
retikulum endoplazmatyczne
aparat Golgiego
aparat ² Ii retikulum
Golgiego endoplazmatyczne
Limfocyt
TCR
LFA-2 LFA-1 CD28
Limfocyt
CD4
TCR
LFA-1 LFA-2
CD8
IL-1
TNF-beta
CD4
IL-6
IFN-gamma
CD8
peptyd
TNF-alpha
GM-CSF
peptyd
IL-12
IL-4
IL-15
LFA-3
ICAM-1 MHC II B7-1/B7-2
ICAM-1 MHC I
LFA-3
Komórka
(CD80/CD86)
APC
docelowa
Drobnoustrój
Różnicowanie limfocytów T pomocniczych
Makrofag Nieznana
kom.
Odpowiedz
przeciwko
IL-2
IFN-Å‚, IL-12
Å‚
Å‚
Å‚
drobnoustrojom
TH1
IFN-ł wewnątrzkomórkowym
Å‚
Å‚
Å‚
TH0
IL-12
IL-4
Th-0
IL-4
IL-4
Odpowiedz
przeciwko
pasożytom
TH2
IL-5
Astma, alergia
Th-1 Th-2
IL-13
TGF-²
IL-10
IFN-Å‚
IL-2
Treg IL-4 IL-5
Immunosupresja
IL-35
TGF-²
²
²
²
Aktywowany
Tc
makrofag B Plazmocyt
IL-6, TGF-² Autoimmunizacja
IL-17a
Obrona przeciwko
TH17
IL-1b, IL-15,IL-21, IL-23
bakteriom zewnÄ…trz-
IL-17f
komórkowym
Odpowiedz
Odpowiedz

komórkowa humoralna
3
2014-01-27
Najważniejsze funkcje przeciwciał
Dojrzewanie limfocytów B
Klasa Główne funkcje
immunoglobulin
Edycja receptora
IgG Główne przeciwciało odpowiedzi wtórnej.
Opsonizuje bakterie, ułatwia ich fagocytozę.
Neutralizuje toksyny bakteryjne i wirusy.
Wiąże dopełniacz, który wzmacnia zabijanie bakterii.
Jest transportowana przez łożysko.
IgA Wtórne IgA chroni przed przyleganiem bakterii i wirusów do błon śluzowych. Nie
wiąże dopełniacza.
Nie przechodzi przez łożysko.
IgM Produkowana głównie w czasie pierwotnej odpowiedzi immunologicznej.
Jest receptorem dla antygenów na limfocytach B.
Wiąże dopełniacz.
Nie przechodzi przez łożysko.
IgD Rola nie znana.
Znajduje się na powierzchni limfocytów B, a także w osoczu.
Nie przechodzi przez łożysko.
IgE Jest mediatorem reakcji nadwrażliwości - powoduje uwalnianie mediatorów z
komórek tucznych i bazofilów w czasie ekspozycji na antygeny (alergeny).
Chroni przez zakażeniami pasożytami powodując uwalnianie enzymów z eozynofilii.
Główne narzędzie obrony przed nicieniami.
Nie wiąże dopełniacza.
Nie przechodzi przez łożysko.
Wtórna odpowiedz
humoralna
Pierwotna odpowiedz
humoralna
" Pojawia się znacznie szybciej niż
Jest skierowana przeciwko:
IgM IgG lub IgA
pierwotna (3-5 dni).
" chorobom związany z wytrwaniem egzotoksyn  takim jak tężec czy
" Poziom IgM jest podobny ale
błonica;
poziomy IgG albo IgA sÄ… znacznie
" zakażeniom, w których wirulencja jest związana z otoczką polisacharydową
wyższe i utrzymują się dłużej
(np. pneumokoki, meningokoki, H. influenzae);
1. immunizacja 2 immunizacja
dzięki komórkom pamięci.
" niektórym zakażeniom wirusowym.
" Z każdą kolejną ekspozycją na
Czas pojawiania się przeciwciał IgM wynosi 7-10 dni, nieco póz
niej pojawiajÄ…
antygen rośnie powinowactwo
się IgG albo IgA, które też póz
niej zanikajÄ….
przeciwciał (dojrzewanie
powinowactwa).
Czasi od immunizacji
Rola infekcji w rozwoju autoimmunizacji
Autoimmunizacja
Rodzaj autoantygenu Przykład choroby
Wewnątrzkomórkowe DNA, RNA Toczeń trzewny układowy (SLE)
Receptory komórkowe:
Receptor dla tyreotropiny (THS) Choroba Gravesa-Basedowa
Receptor dla acetylocholiny Nużliwość mięśni (miastenia)
Receptor insulinowy Cukrzyca insulinoniezależna
Elementy błony komórkowej:
Komórek beta wysp trzustki Cukrzyca insulinozależna
Erytrocytów Anemia hemolityczna
Płytek krwi Pierwotna małopłytkowość
immunologiczna
Białka:
Insulina Cukrzyca insulinoniezależna
Tyreoglobukina Zapalenie tarczycy
Czynnik wewnętrzny Anemia złośliwa
Immunoglobuliny Reumatoidalne zapalenie stawów
23 24
4
Miano immunoglobulin
2014-01-27
Przykłady narządowo-swoistych chorób
GorÄ…czka reumatyczna
autoimmunologicznych
jako przykład typowej
mimikry molekularnej
Inne choroby
autoimmunizacyjne, w których
udowodniono występowanie
zjawiska mimikry molekularnej
jako przyczyny rozwoju
odpowiedzi na własne
antygeny i ich czynniki
wywołujące:
" borelioza z Lyme
(Borrelia burgdorferi)
Bielactwo
Choroba Hashimoto
" zespół Guillaina-Barrégo
(Campylobacter jejuni)
(zapalenie tarczycy)
ostra zapalna poliradikuloneuropatia
demielinizacyjna albo porażenie wstępujące
Landry ego charakteryzujÄ…ce siÄ™ uszkodzeniem
nerwów ruchowych pod postacią wiotkich
niedowładow ze zniesieniem odruchow
25 26
mięśniowych
Przykłady ogólnoustrojowych chorób
Miastenia (nużliwość mięśni)
autoimmunologicznych
Toczeń
rumieniowaty
układowy (SLE)
komórki B
27 28
Choroby autoimmunizacyjne a HLA
Cukrzyca insulinozależna (IDDM)
komórki T
29 30
5
2014-01-27
Dziękuję za uwagę
Reakcje nadwrażliwości
" 1 Typ I (anafilaktyczny)
" 2 Typ II (cytotoksyczny)
" 3 Typ III (kompleksów immunologicznych)
" 4 Typ IV (komórkowy - DTH)
" (Typ V  ch. Gravesa-Basedova, miastenia)
6