RES - RZECZ
Res
I Pojęcie rzeczy incorporales 
cały majątek
obejmujÄ…cy
Przedmioty ,
Res corporales -
przedmioty
okoliczności,
Res publica 
poszczególne
sprawy,
materialne jak i
całośd spraw
przedmioty
wydarzenia,
paostwowych prawa
materialne,
przedmiot sporu,
majÄ…tkowe;
które mogą byd
proces
synonim
zawładnięte i
patrymonium,
zużytkowane
bono.
przez człowieka
1.Podział na rzeczy materialne i niematerialne  ma szczątkową wartość dla prawa rzymskiego, gdyż był pomijamy przez jurystów
klasycznych.
a)Podział stworzony przez Gaiusa
b)Za rzeczy materialne uważamy te, które można zarejestrować zmysłami, szczególnie poprzez dotyk.  rzeczy zmysłowe- Res corporales
c) Za rzeczy niematerialne uważamy te, które istnieją w pojęciu ludzkim.  rzeczy niezmysłowe - Res incorporales
2. Rzeczy wyłączone z obrotu prawnego
-Nie wszystkie rzeczy w prawie rzymskim mogły być przedmiotem uprawnień osób prywatnych.
-In nostro patrimonio  rzeczy wchodzące w skład poszczególnych jednostek fizycznych
-res extra commercium (Ew. extra nostrum patrimonium  rzeczy znajdujące się poza majątkiem poszczególnych obywateli)
res extra commercium
Humani Iris  na podstawie
Divisi Iris  na
prawa ludzkiego
podstawie boskiego
prawa
Res omnium Res publice  rzeczy Res sanctae  rzeczy
Res sacrae  rzeczy
comunes  rzeczy publiczne, czyli święte, oddane pod
sakralne, wyłączone
wspólne czyli takie, nieznajdujące się w Res religiosae  opiekę bogów które
z
które są oddane lub majątku prywatnym rzeczy religijne, mimo braku
prywatnoprawnego
przeznaczone do uznawane za przeznaczone dla poświęcenia
obrotu na podstawie
wspólnego użytku należące do ogółu bóstw, duchów i znajdowały się pod
publicznego aktu z
np. morze i jego np. parki, place, zmarłych np. ochroną sakralną.
udziałem pontyfików
brzegi, powietrze, pomniki, mosty, grobowce i urny Np. znaki graniczne,
np. ołtarze,
woda płynąca. ulice mury obronne,
świątynie
bramy miast
3.Rzeczy będące w obiegu
a) w Rzymie epoki archaicznej
- Res Mancipi  grunty połozone w Italii, najstarsze służebności gruntowe, wiejskie, zwierzęta juczne i niewolników rozumiane jako
podstawowe środki produkcji lub najbardziej wartościowe rzeczy. Wg Gaiusa za Res Mancini można było uznać coś co zostało nabyte przez
mancipio lub in iure cessio co powodowało, że obrót takimi rzeczami należał do obywateli rzymskich, a kobiety nie mogły nimi dysponować
bez zgody właściciela[tu dokonywać alienacji, co było możliwe w wypadku Res nec mancipi]
- Res nec Mancipi  inne grunty, zwierzęta i pieniądze poznane przez Rzymian póz
niej, do których nabycia wystarczyło traditio
b) rzeczy ruchome i nieruchome
- Res immobiles- brak możliwości zmiany przeniesienia
·ð Grunt(praedia)  ograniczona część powierzchni ziemi ze wszystkim, co siÄ™ na niej znajduje i jest z niÄ… na
trwale połączony w sposób sztuczny lub naturalny lub tym co jest pod nią
żð rustica  rolne
żð urbana  pod zabudowÄ™
żð suburbana - miejskie pod uprawÄ™
żð Italica  italskie
żð provincialia  prowincjonalne
- Res mobiles  rzeczy ruchome
c)rzeczy materialne  Res corporales
-pojedyńcze  rzeczy stanowiące pewną niepodzielną całość, powstałe w sposób sztuczny [np. obraz, waza] lub w sposób naturalny
[kamień, niewolnik]
- złożone  składające się z kilku części na trwale połączonych w całość, w taki sposób, że powstaje nowa rzecz. Części składowe traciły w
tym wypadku zdolność do stosunków prawnych, chyba,że były kradzione  wtedy właściciel mógł domagać się skargi o okazanie lub skargi
wydobywczej a w wypadku rzeczy, która tworzyła budynek o dwukrotny zwrot jej wartości.
- zbiorowe  zbiór kilku rzeczy, które mogą występować pojedynczo a także razem
·ð posiadajÄ… zdolność do stosunków prawnych, jako caÅ‚ość [np. sprzedaż biblioteki]
·ð poszczególne części posiadajÄ… zdolność do stosunków[np. sprzedaż książki z biblioteki]
d)genus i species
e) rzeczy zużywalne i niezużywalne
Gospodarcze wykorzystanie Przeznaczone do wielokrotnego użycia np. grunt, niewolnik,
prowadzi do zużycia meble.[mogły być przedmiotem najmu, użyczenia lub
Np. wino, oliwa, zboże, opał użytkowania]
f) rzeczy podzielne i niepodzielne
- niepodzielne  brak możliwości podziału bez zmiany wartości lub naruszenia własności
- podzielne[partes pro divisio] - możliwości podziału bez zmiany wartości lub naruszenia własności
3.Przynależność (pertinentia)  fizyczne i prawne odrębne rzeczy uboczne, które nie są częścią rzeczy głównej a trwale służą do polepszenia
użytku gospodarczego, których charakter zależy od właściciela np. inwentarz (fundus cum instrumento  inwentarz sprzedawany razem z
gruntem w wypadku napisania stosownego pisma przez właściela.)
4. Pożytki(fructus) płody stanowiące zwyczajny, z reguły periodyczny, przychód gospodarczy z pewnej rzeczy, jakie wydaje ona bez zmiany
lub zniszczenia swej istoty.
- fructus pendentes  rzeczy, które nie były odłączone od rzeczy macierzystej, nie będące samoistnymi rzeczami.
- pożytki naturalne[FRUCTUM NATURALES]  pożytki przynoszące organiczne dochody z rzeczy np. jabłka można zeżreć
- pożytki cywilne [FRUCTUM CIVLES]- pożytki przynoszące dochody o pewnej wartości pieniężnej.
II Rodzaje władztwa nad rzeczami.
WÅ‚adstwo nad rzeczami
WÅ‚adztwo prawne
WÅ‚adztwo faktyczne
WA
ASNOŚĆ PRAWA NA RZECZY
CUDZEJ  IUS IN RE
POSIADANIE
ALIENA
SA
UŻEBNOŚĆ
DZIERŻAWA
WIECZYSTA -
EMFITEUZA
ZASTAW
PRAWO
ZABUDOWY
PRAWA RZECZOWE
IV Posiadanie
1. Pojęcie posiadania
a)Posiadanie  faktyczne władztwo nad rzeczą z zamiarem zachowania jej dla siebie. Składające się z:
- Corpus  fizycznego stosunku osoby do rzeczy = zewnętrzny element posiadania
- Animus  woli zachowania rzeczy [animus rem sibi habendi ]jako swojej = wewnętrzny (psychiczny ) aspekt posiadania
2.Rozróżnienie pojęcia własności i posiadania
a) Nihil commune habet proprietas cum possessione  własność nie ma nic wspólnego z posiadaniem
b) kształtowanie pojęcia własności na podstawie usus i Possesion
- Usus  faktyczne władztwo potrzebne do zasiedzenia, polegające na tym, że posiadanie rzeczy w danym czasie w drodze zasiedzenia
powoduje możliwość posiadania danej rzeczy.[o czym była mowa w ustawie XII tablic]
- Possesio gruntów  posiadanie gruntów rolnych
·ð gens  kolektywna wÅ‚asność rodu
·ð ager publicus  grunty publiczne przydzielane w posiadanie pewnym rodom
·ð ochrona Possesio pater familias przez interdykty, przed naruszeniem wÅ‚adania przez osoby trzecie [ pod koniec republiki
ochrona objęła majątek prywatny i rzeczy ruchome]
c) skutki posiadania
- posiadanie mogło prowadziać do nabycia własności przez zasiedzenie
- posiadanie podlegało ochronie prawnej na podstawie interdyktów pretorskich
3. Rodzaje posiadania
a) Possesio civilis  posiadanie obejmujÄ…ce Corpus i Animus
b) Possesio naturalis  posiadanie naturalne, zachodzące gdy ktoś posiadał daną rzecz lecz nie miał woli zachowania tej rzeczy dla siebie
czyli wykonywanie władztwa nad rzeczą w cudzym imieniu. [animus rem alieni habendi]
- wykształcenie się pojęcia dzierżenia, które nie miało żadnych skutków prawnych a tym bardziej nie przysługiwała nikomu z tego powodu
ochrona posesoryjna
żð dzierżenie wykonywali:
·ð depozytariusz
·ð komodariusz
·ð usufruktariusz
·ð emfiteuta
·ð superficjariusz
c)Possesio ad interdictia  posiadanie obejmujÄ…ce Corpus i animus chronione przez interdykty pretorskie, przyznawane wszystkim
posiadaczom [nawet złodziejom  posiadaczom w złej wierze]
- czasem dzierżyciele posiadali takie prawo m.in.:
·ð Zastawnik
·ð Prekarzysta  posiadacz rzeczy na odwoÅ‚any użytek
·ð Depozytariusz sekwestrowy  przechowywaÅ‚ rzeczy otrzymane przez sÄ…d lub strony konfliktu aż do zakoÅ„czenia sporu o tÄ™ rzecz.
·ð Emfiteuta  posiadacz rzeczy oddanej w dzierżawÄ™ wieczystÄ…
d) Possesio iusia (słuszne, prawne)  posiadanie rzeczy odpowiadające pewnemu prawu
e)Possesio iniusta (niesłuszne, bezprawne )  posiadanie, w którym stan faktyczny nie pozostawał w zgodności ze stanem prawnym np.
posiadanie złodzieja
- posiadanie niesłuszne nazywane było posiadaniem wadliwym, które można było uzyskać
·ð SiÅ‚Ä…(Vi)  zawÅ‚adniÄ™cie rzeczÄ… w sposób gwaÅ‚towny, po odparciu oporu
·ð Potajemnie (clam)
·ð Precario (w sposób prekaryjny)- zawÅ‚aszczenie sobie rzeczy otrzymanej do używania z zastrzeżeniem zwrotu na każde
żądanie[władztwo prekaryjne]
f) Possesio bonae fidei  posiadanie w dobrej wierze, polegające na przekonaniu do możliwości posiadania danej rzeczy (spełniony
animus)
g) Possesio malae fidei  posiadanie w złej wierze, występujące gdy posiadacz był świadomy,że posiadanie rzeczy jest niezgodne z
istniejÄ…cym prawem, bÄ…dz
wyraz
nie w wyniku swojej niedbałości pozostał w niewiedzy co do zgodności posiadania z prawem.
V Nabycie posiadania i następowało poprzez capore et anima  nabycie fizycznego władztwa nad rzeczą przy jednoczesnym
przywłaszczeniu jej sobie. Nabycie rzeczy zależało od:
- rodzaju nabycia  pierwotne albo pochodne
- rodzaju nabywanej rzeczy  ruchomość albo nieruchomość
a) nabycie Corpus
- pierwotne
·ð Rzeczy ruchome poprzez zawÅ‚adniÄ™cie np. schwytanie dzikich zwierzÄ…t
·ð NieruchomoÅ›ci  poprzez ogrodzenie, wejÅ›cie na grunt, przyswojenie w znaczeniu gospodarczym
- pochodne
·ð Rzeczy ruchome- Dostanie siÄ™ w zasiÄ™g wÅ‚adztwa nabywcy lub poddanie we wÅ‚adztwo przez nabywcÄ™ rzeczy ruchomych
[traditio longa Manu- wydanie drugą ręką] zgodnie z umową
·ð NieruchomoÅ›ci - Corpore et tactu  fizyczne zetkniÄ™cie siÄ™ z rzeczÄ… [pierwotnie] i obejÅ›cie gruntu [GLEBAS
CIRCUMAMBULARE]poprzez wejście na gunt lub w okresie cesarstwa  occulis et affectu  objęcie rzeczy oczami i wolą
przy udziale wcześniejszego posiadacza, poprzez np. spojrzenie z wieży
b) nabycie animus 
- pierwotne
·ð Poprzez użycie siÅ‚y w celu zawÅ‚adniÄ™cia rzeczÄ…
- pochodne
·ð Ustalane wg caussa possessionis  czynnoÅ›ci prawnej , na której podstawie zostaÅ‚o nabyte posiadanie
·ð Nikt nie może sam dla siebie zmieniać podstawy posiadania  Nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest
żð Polega to na tym, że czÅ‚owiek sam nie może poczuwać siÄ™ do posiadania rzeczy szczególnie, gdy nie jest to mu
zagwarantowane prawem np. tak jak w wypadku dzierżawców czy detentor- depozytorów. [ szatnia]
- nabycie wyjątkowe  solo animus przez zmianę czynnika subiektywnego  samej woli bez wręczenia rzeczy poprzez:
·ð Traditio brevi manu  wydanie krókÄ… rÄ™kÄ…- na podstawie umowy z dotychczasowym posiadaczem np. ktoÅ› wydzierżawia komuÅ›
butelkę wody i umawia się z nim,że póz
niej stanie się jej posiadaczem, a ta druga osoba posiadająca wodę postanawia ją sprzedać
i zgodnie z causa possesionis  zmiany podstawy posiadania nabywa takie prawo.
·ð Constitutum possesorium  pozbywanie siÄ™ posiadania z zachowaniem dzierżenia w imieniu nowgo nabywcy [ detentor-lokator]
V Utrata posiadania
- możliwa poprzez utratę Corpus bądz
animus
-utrata Corpus była możliwa przez:
·ð Kradzież
·ð Zniszczenie
·ð Definitywne zgubienie
·ð Porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia siÄ™ jej [tu traciÅ‚o siÄ™ także animus]
-utratę posiadania oznaczała także śmierć posiadacza lub przeznaczenie rzeczy na użytek publiczny
VII Ochrona posesoryjna  zakaz samowolnego naruszania posiadania lub nakaz przywrócenia samowolnie odebranego posiadania
ustalany na podstawie interdyktów wydawanych przez pretorów [ochrona pozaprocesowa]
a) Postępowanie interdyktalne
- ustalenie kto był ostatnim niewadliwym posiadaczem oraz kto posiadanie naruszył
- dane pomocne przy procesie petytoryjnym
b) proces petytoryjny
- rozstrzyganie pojęcia własności
- zwycięzca z postępowania interdyktalnego posiadał lepsze stanowisko pozwanego
c)rozdział postępowania posesoryjnego od prawa od sporu o prawo do rzeczy.
d) rodzaje interdyktów
- interdictium uti possidetis  ochrona posiadacza nieruchomości przed wadliwym posiadaczem i utratą posiadania [utrzymanie
posiadania dla niewadliwego posiadacza podczas nakładania interdyktu]
- interdictium iutrubi  ochrona posiadania rzeczy ruchomej szczególnie niewolników, polega gający na przyznaniu prawa do rzeczy
temu, kto przez większą część roku posiadał rzecz z uwzględnieniem accesio temporis- spokojnego posiadania rzeczy przez
poprzednika doliczonego do czasu poszkodowanego.
- interdictium unde vi  przywrócenie posiadania nieruchomości na rzecz niewadliwego posiadacza, który został wyzuty z posiadania
przemocą[postępowanie musiało się odbywać do roku czasu od wydarzenia i mogło być zgłoszone przez osoby trzecie]
·ð unde vi armata  to samo tylko w wypadku wyzucia z posiadania za pomocÄ… siÅ‚y zbrojnej [nie ulegaÅ‚o przedawnieniu ]
- interdictium de precario  udzielany przeciw prekarzyście w wypadku nie zwrócenia rzeczy oddanej w odwołalne używanie.
- interdictium quo vi aut ciam  ochrona przeciw zakłóceniu posiadania stosowany przeciwko właścicielowi, który przemocą lub potajemnie
dokonał zmian w jego gruncie.
WA
ASNOŚĆ
I Pojęcie własności
1.Własność  (dominium)  pełne i bezwzględne władztwo nad rzeczą. Do okresu republiki nie było faktycznie zdefiniowane. Często
własność rzymska w literaturze jest opisywana przez cechy, które przypisywane są właścicielowi:
a)ius utendi- prawo do używania
b)ius possidendi- prawo do posiadania
c)ius abutendi- prawo do zużycia
d)ius fruendi- prawo do pobierania pożytków
e)ius disponendi- prawo do rozporzÄ…dzania rzeczÄ…
2. Własność kwirytalna - najstarszy rodzaj własności uznanej i chronionej przez ius cilvile, którym podlegały Res Mancipi i rec nec Mancini
do których nabycia wystarczyła tradycja
3. Własność bonitarna  , własność uznawana przez prawa pretorskie, która powstawała przez nieformalne wobec ius civile nabywanie rzeczy
do swojego majÄ…tku [in bonnum]
4.Duplex dominium  podwójna własność polegająca na istnieniu właściciela kwirylnego i bonitarnego[w wypadku zasiedzenia właściciel
bonitarny stawał się właścicielem wirylnym ]
5. Własność na gruntach prowincjonalnych
a) poza ItaliÄ…
-przydzielane prywatnym osobom gruntów w posiadanie i użytkowanie
- przymus opłacania stripendium [podatek od gruntów zarządzanych przez senat]lub tribulum[w prowincjach cesarskich]
b) w Italii
-przedmiot własności kwirylnej
- wolne od danin na rzecz państwa
II Ograniczenie własności
1.Podstawowe powody
a) ustanowienie ograniczonego prawa osobowego
b)ze względu na interes publiczny
-sanitarne
-komunikacyjne
-budowlane
c) z racji istnienia stosunków sąsiedzkich
- immisiones  wpływy z gruntów sąsiedzkich ciał lotnych bądz
stałych
- action aquae pluviae arcendae  skarga w sprawie powstrzymania spływu wody deszczowej
- interdictium de glande legenda  umożliwianie raz na dwa dni sąsiadowi zbierania owoców, które spadły na grunt drugiego sąsiada
- cautio damni infecti  zabezpieczenie szkody grożącej- w wypadku gdy przez np. budynek sąsiada może zostać wyrządzona szkoda
danemu gruntowi grożąca albo spłacić tę szkodę
-operis novi nuntiatio- sprzeciw dla nowej budowli naruszającej własność sąsiada
- interdykt o ścięciu drzewa
d) zasada elastyczności prawa wartości  polega na możliwości niewykonywaniu wszystkich praw własności, przy rachowaniu ich pełnej i
nienaruszalnej całości,