Prawo cywilne.
Prawo rzeczowe
Podstawowe pojęcia
Prawo rzeczone w znaczeniu podmiotowym:
prawo własności i inne prawa przysługujące co do
rzeczy (katalog numerus clausus).
Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym:
przepisy regulujące własność i inne prawa
przysługujące co do rzeczy.
Prawa rzeczowe podmiotowe mają sztywno
określoną ustawowo treść, a więc wyłączona jest
swobodna wola stron w ich kształtowaniu.
Przedmiot praw rzeczowych
Rzecz: dobro materialne w techniczno  prawnym
rozumieniu.
Rzecz: część przyrody w stanie pierwotnym lub
przetworzonym, mająca samoistny byt jako wyodrębniony
przedmiot obrotu.
Podstawowy podział rzeczy: ruchomości i nieruchomości.
Nieruchomości: gruntowe, budynkowe, lokalowe.
Części składowe rzeczy (niemożność ich odłączenia bez
uszkodzenia lub zmiany) i przynależności rzeczy
(ruchomość potrzebna do korzystania z rzeczy głównej) nie
są samoistnymi przedmiotami praw rzeczowych.
Własność
Własność jest najszerszym (ale nie absolutnym)
bezterminowym podmiotowym prawem rzeczowym.
Właściciel jest uprawniony do posiadania, używania,
pobierania pożytków i innych dochodów, faktycznego
dysponowania i rozporządzania rzeczą.
Wykonywanie prawa własności nie może naruszać
ograniczeń ustawowych, zasad współżycia
społecznego, a korzystanie z rzeczy nie może naruszać
społeczno  gospodarczego przeznaczenia własności.
Nabycie (utrata) własności
Nabycie: pochodne i pierwotne.
Nabycie pochodne: ciąg właścicieli; niemożność
nabycia większych uprawnień niż poprzednik.
Nabycie pierwotne: brak ciągu właścicieli;
wytworzenie nowej rzeczy, objęcie rzeczy niczyjej.
Zasiedzenie: nieruchomości (20 lat  samoistne
posiadanie w dobrej wierze; 30 lat  samoistne
posiadanie w złej wierze); ruchomości  3 lata
nieprzerwanego posiadania w dobrej wierze.
Znalezienie cudzej rzeczy zasadniczo nie prowadzi do
nabycia własności. Rzecz znaleziona vs. porzucona.
Nabycie (utrata) własności
Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna
umowa zobowiązująca do przeniesienia własności
rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi
własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny
stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do
przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co
do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest
przeniesienie posiadania rzeczy.
Ochrona własności
Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie
jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że
osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela
uprawnienie do władania rzeczą. Jest to roszczenie
windykacyjne.
Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób
aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego
władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi
roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o
zaniechanie naruszeń. Jest to roszczenie negatoryjne.
Współwłasność
Własność tej samej rzeczy może przysługiwać
niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).
y
ródłem współwłasności może być:
umowa
spadkobranie przez kilku spadkobierców
zawarcie małżeństwa
przepisu prawa.
Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach
ułamkowych, albo współwłasnością łączną (w oparciu o
stosunek podstawowy).
Użytkowanie wieczyste
W użytkowanie wieczyste można oddać grunty stanowiące:
własność Skarbu Państwa a położone w granicach
administracyjnych miast
grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz
włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i
przekazane do realizacji zadań jego gospodarki
grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego
lub ich związków,
Użytkowanie wieczyste ustanawia się odpłatnie na podstawie
umowy notarialnej, połączonej z wpisem do ksiąg wieczystych.
Użytkowanie wieczyste ustanawia się na okres od 40 do 99 lat.
Zakres uprawnień z tytułu użytkowania wieczystego jest
zbliżony do prawa własności, ale dodatkowymi ograniczeniami
są postanowienia umowy ustanowienie uzytkowania
wieczystego
Użytkowanie wieczyste
W ciągu ostatnich pięciu lat użytkowanie wieczystego
użytkownik może żądać przedłużenia użytkowania na dalsze 40
 99 lat.
Obiekty budowlane wzniesione na gruncie oddanym w
użytkowanie wieczyste są własnością użytkownika. Po ustaniu
użytkowania własność przechodzi na właściciela gruntu.
Użytkowanie wieczyste jest dziedziczne i przenoszalne, może
być obciążone hipotecznie.
Użytkownik będący osobą fizyczną może ubiegać się o
przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności z
zastosowaniem ulg ustawowych. Osoby prawne muszą zapłacić
cenę rynkową.
Użytkowanie
Użytkowanie jest ograniczonym prawem rzeczowym.
Użytkowanie jest niezbywalnym prawem używania i
pobierania pożytków z cudzej rzeczy.
Użytkowanie można ograniczyć przez wyłączenie
określonych pożytków lub ograniczyć do oznaczonej
części nieruchomości.
Użytkowanie zwykle jest odpłatne.
Użytkownik jest zobowiązany do wykonywania prawa
zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki,
zwłaszcza dbać o rzecz.
Jeżeli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy
oznaczone tylko co do gatunku, użytkownik staje się z
chwilą wydania mu tych przedmiotów ich właścicielem
Służebności
Służebność to prawo do ograniczonego korzystania z
oznaczonej nieruchomości bądz
prawo do ograniczenia
właściciela obciążonej nieruchomości w wykonywaniu jego
prawa własności.
Służebności mogą mieć charakter gruntowy (uprawnionym jest
każdoczesny właściciel nieruchomości władnącej) lub osobisty
(uprawnionym jest oznaczona osoba fizyczna).
y
ródłem służebności są generalnie umowy. Wyjątkowo
orzeczenie sądu  przymusowa służebność.
Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez
lat dziesięć. Służebność osobista wygasa najpóz
niej ze
śmiercią uprawnionego.
Spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu
Jest to prawo do bezterminowego używania przydzielonego
lokalu mieszkalnego (wyjątkowo użytkowego) oraz
rozporządzania tym prawem.
Dysponujący prawem członek spółdzielni mieszkaniowej
zobowiązany jest uczestniczyć w kosztach budowy,
eksploatacji nieruchomości oraz zobowiązaniach spółdzielni.
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest zbywalne i
dziedziczne.
Uprawniony nie może dokonywać przebudowy lokalu bez
zgody spółdzielni.
Zastaw
Zastaw można ustanowić na ruchomości lub zbywalnym
prawie majątkowym.
Zastaw służy zabezpieczeniu spłaty oznaczonej
wierzytelności. Wierzyciel (zastawnik) może dochodzić
zaspokojenia z obciążonego przedmiotu bez względu na
to, czyją jest on własnością. Zastawnikowi przysługuje
pierwszeństwo przed innymi wierzycielami osobistymi.
Wygaśnięcie wierzytelności skutkuje wygaśnięciem
zastawu. Przeniesienie wierzytelności powinno być
połączone z przeniesieniem zastawu.
Do ustanowienia zastawu konieczna jest umowa oraz
wydanie przedmiotu zastawu.
Hipoteka
Hipoteka zawsze dotyczy prawa do nieruchomości.
y
ródłem jest umowa, której towarzyszy wpis do ksiąg
wieczystych. Oświadczenie woli właściciela nieruchomości
wymaga aktu notarialnego.
Cel gospodarczy hipoteki pokrywa się z celem zastawu.
Pozaumowne z
ródła hipoteki:
dokument bankowy stwierdzający udzielenie kredytu
tytuł wykonawczy wystawiony wierzycielowi  hipoteka przymusowa
tymczasowe zarządzenie sądu,
postanowienie zabezpieczającego prokuratora;
decyzja administracyjna.
Posiadanie i dzierżenie
Posiadanie nie jest prawem podmiotowym, lecz stanem
faktycznym  władaniem rzeczą.
Kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego, jest
dzierżycielem.
Posiadanie rodzi jednak skutki prawne: możliwość zasiedzenia,
ochrona posesoryjne.
Z reguły z
ródłem posiadania jest umowa o przeniesienie
posiadania, może być zawarta nawet w formie dorozumianej.
Domniemania prawne związane z władaniem rzeczą:
posiadanie samoistne;
posiadanie zgodne ze stanem prawnym;
ciągłość posiadania.
Księgi wieczyste
Księgi wieczyste są rejestrami prowadzonymi przez sądy
rejonowe w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości.
Księgi pełnią rolę ewidencyjno  dowodową oraz rodzą skutki
materialnoprawne.
Dział I: oznaczenie nieruchomości i prawa związane z jej
własnością. Dział II: ujawnienie praw własności i użytkowania
wieczystego. Dział III: ograniczone prawa rzeczowe, poza
hipoteką. Dział IV: hipoteka.
Księgi wieczyste są jawne i można je przeglądać także drogą
elektroniczną.
Domniemana zgodność wpisu dotyczącego prawa z
rzeczywistym stanem prawnym.
Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.