Współczesny dialog chrześcijańsko - muzułmański
Kontakty chrześcijańsko-muzułmańskie często określane są dziś mianem dialogu, w którym nie
chodzi zasadniczo o wymianę teologiczną ani o dogmatyczne zbliżenie. Autentyczny dialog
międzyreligijny powinien prowadzić przede wszystkim do prawdziwego poznania się obu religii
oraz ich przedstawicieli i powstania między nimi relacji opartych na wzajemnym szacunku.
Chrześcijanie i muzułmanie podejmują wiele starań w tym kierunku, a także w celu wspólnego
wsłuchiwania się w Boże objawienie dane ludzkości.
Jeszcze przed publikacją soborowej deklaracji Nostra aetate papież Paweł VI powołał w 1964 r.
do istnienia Sekretariat dla Niechrześcijan, który w 1989 r. przemianowano na Papieską Radę
do Spraw Dialogu Międzyreligijnego (PRDM). Światowa Rada Kościołów (ŚRK) utworzyła
natomiast w 1971 r. PodkomisjÄ™ do Spraw Dialogu z Ludz
mi Żyjących Religii i Ideologii.
Ważnym krokiem w kontaktach z islamem stało się spotkanie chrześcijan i muzułmanów w
Cartigny zorganizowane przez ŚRK w marcu 1969 r., którego celem było szukanie możliwości
dialogu i wyznaczenie planów na przyszłość. Wszystkie te chrześcijańskie inicjatywy dały
początek całej serii spotkań z przedstawicielami różnych organizacji muzułmańskich.
Często stawiane są zarzuty, że jedynie chrześcijanie chcą nawiązać i prowadzić dialog
międzyreligijny z muzułmanami. Nie jest to zgodne z prawdą i wynika z niedoinformowania.
Strona muzułmańska nie jest wyłącznie świadkiem czy biernym uczestnikiem międzyreligijnych
spotkań. Chociaż z powodu wewnętrznych podziałów i charakteru swojej religii muzułmanie nie
mają centralnych instytucji zdolnych zogniskować ich wysiłki na rzecz dialogu, to od połowy lat
siedemdziesiątych XX w. muzułmańskie grupy inicjują różne spotkania z chrześcijanami. Oto
kilka przykładów.
W 1965 r. kard. Franz König z Austrii na zaproszenie uniwersytetu Al-Azhar wygÅ‚osiÅ‚ tam wykÅ‚ad
o monoteizmie. Centrum Studiów i Badań Ekonomiczno-Społecznych z Tunisu zapoczątkowało
w 1974 r. serię spotkań wyznawców obu religii. Natomiast w 1976 r. władze Libii zorganizowały
spotkanie chrześcijan i muzułmanów na wielką skalę w Trypolisie, powtarzane potem przez
kilka następnych lat i wznowione w 1989 r. Od 1978 r. działa również
Muzułmańsko-Chrześcijańska Grupa Badawcza (Groupe de Recherches Islamo-Chretien 
GRIC) założona przez muzułmańskich i chrześcijańskich uczonych.
Królewska Akademia Badań nad Cywilizacją Islamską z Jordanii, a szczególnie książę Hassan
1 / 3
Współczesny dialog chrześcijańsko - muzułmański
bin Talal, stryj panującego obecnie króla Abdullaha, również nie pomijają w swojej działalności
zagadnień dotyczących dialogu międzyreligijnego  współpraca Królewskiej Akademii z PRDM
zaowocowała od 1989 r. trzema spotkaniami w Rzymie i trzema w Ammanie.
Inicjatywy dialogu z chrześcijanami nie są również obce irańskim szyitom, a tamtejsze
spotkania koordynuje Sekretariat ds. Dialogu Międzyreligijnego irańskiego Ministerstwa Kultury i
Islamskiego Kierownictwa. W samym Iranie istniejÄ… obecnie cztery instytuty (dwa rzÄ…dowe i dwa
pozarządowe) zajmujące się zagadnieniami dialogu międzyreligijnego. Organizacja na Rzecz
Muzułmańskiej Kultury i Kontaktów założona w 1994 r. posiada wydział dialogu
międzyreligijnego i zorganizowała ok. 30 spotkań z przedstawicielami różnych wyznań
chrześcijańskich. Wydaje też naukowy periodyk  Dialogue . Założone w 1999 r.
Międzynarodowe Centrum Dialogu między Cywilizacjami (International Centre for Dialogue
Among Civilizations)od 2001 r. ma aktywnie działający wydział teologii i religii
(http://www.dialoguecentre.org). Dwie pozarzÄ…dowe organizacje to: Instytut Dialogu
Międzyreligijnego działający od 2001 r. i wydający miesięcznik dotyczący zagadnień religii na
świecie oraz organizujący konferencje i wykłady (http://www.ifird.com); Centrum Studiów nad
Religiami Światowymi w Kom, związane z szyickimi seminariami działającymi w tym mieście,
założone w 1996 r. jako specjalistyczna biblioteka i przekształcone w bardzo aktywne centrum
badań, których wyniki są publikowane m.in. w wydawanym przez Centrum naukowym
czasopiśmie  Seven Heavens .
PRDM zorganizowała w latach 1989 1994 regionalne spotkania w Asyżu, w nigeryjskim
Ibadanie i w Pattayi w Tajlandii. Uczestnicy tych spotkań nie dzielą się na chrześcijan i
muzułmanów, ale biorą udział w spotkaniach jako mieszana delegacja narodowa. Sprzyja to
budowaniu więzi między delegatami, a jednocześnie uwrażliwia ich na wieloaspektowość
rozważanych zagadnień.
Współpracują ze sobą również instytucje naukowe. Uniwersytet w Ankarze i Uniwersytet
Gregoriański w Rzymie organizują wymianę profesorów i wspólne sympozja naukowe. Z
Gregorianum i Papieskim Instytutem Studiów Arabistycznych i Islamistycznych (PISAI) w
Rzymie współpracuje także uniwersytet Az-Zajtuna w Tunisie. W Centre for the Study of Islam
and Christian-Muslim Relations(CSIC  Centrum Badań nad Islamem i Kontaktami
Chrześcijańsko-Muzułmańskimi), wchodzącym w skład Wydziału Teologii na Uniwersytecie w
Birmingham, chrześcijanie i muzułmanie studiują razem swoje religie.
W wielu krajach istnieją instytucje umożliwiające muzułmanom i chrześcijanom kontakt oraz
współpracę na wielu płaszczyznach. Można tu wspomnieć działające w Betlejem centrum
Al-Liqa (z arab.  Spotkanie ), w Egipcie Stowarzyszenie na Rzecz Religijnego Braterstwa, w
2 / 3
Współczesny dialog chrześcijańsko - muzułmański
Pakistanie Pakistańskie Stowarzyszenie na Rzecz Dialogu Międzyreligijnego, w Bangladeszu 
Stowarzyszenie GorÄ…cych Serc, na Filipinach zaÅ› Ruch Silsilah (z arab.  A
ańcuch ).
Również kraje europejskie w wyniku rosnącej fali imigracji z krajów islamu coraz wyraz
niej
widzą konieczność oficjalnego uznania muzułmańskich organizacji i wchodzenia z nimi w
konstruktywny dialog. Od dwudziestu już lat coroczne spotkania w ramach Journees d Arras
(Dni Arras) gromadzą kilkudziesięciu przedstawicieli różnych wyznań chrześcijańskich
zaangażowanych w popularyzację współpracy między chrześcijanami i muzułmanami.
Spotkania te służą wymianie doświadczeń i poznawaniu sytuacji w innych krajach Europy. W
1959 r. z inspiracji zaangażowanego w dialog miÄ™dzyreligijny kard. Franza Königa powstaÅ‚ w
Wiedniu Afro-Asiatisches Institut (AAI), który służy pomocą studentom z Azji i Afryki oraz
stanowi miejsce międzyreligijnych i międzykulturowych spotkań. W 1989 r. Episkopat austriacki
utworzyÅ‚ referat Kontaktstelle für Weltreligionen(KWR  UrzÄ…d ds. Kontaktów ze Åšwiatowymi
Religiami), którego celem jest budowanie i pogłębianie w duchu ekumenizmu obustronnych
stosunków między religiami i który zorganizował m.in. konferencję  Abrahamowe dziedzictwo
nakazem historii w 2004 r. w Pradze.
Także zachodnioeuropejscy muzułmanie podejmują kroki w kierunku nawiązywania kontaktów.
Jako przykład może służyć Muslim Council for Britain, w Islamic Foundation (Fundacji
Muzułmańskiej) w Leicester zaś działa m.in. sekcja ds. dialogu międzyreligijnego.
Nawet na dotkniętych wojną Bałkanach działają ośrodki dążące do odbudowy wzajemnego
zaufania i porozumienia, jak np. sarajewskie Międzynarodowe Wieloreligijne i Międzykulturowe
Centrum Zajedno (Razem).
Można oczywiście wskazać przykłady negatywnego odnoszenia się muzułmanów do
wyznawców innych religii i różnorodne, inspirowane fundamentalizmem działania. Nie są one
jednak charakterystyczne wyłącznie dla muzułmanów, gdyż podobne przykłady wrogości do
wyznawców innych religii i fundamentalistyczne postawy są, niestety, nieobce również
chrześcijanom. Jako przykład może posłużyć chociażby działalność protestanckiego misjonarza
Reinharda Bonkkego w Afryce.
Agata S. Nalborczyk
3 / 3