BEZPIECZE STWO PRACY 7-8/2008
W artykule omówiono wpływ zanieczyszczenia przewodów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych na jako ć rodowiska w pomieszczeniach biurowych i na
zdrowie pracowników. Przedstawiono również obecny stan prawny dotyczący kontroli czysto ci przewodów w Polsce i pozostałych krajach.
Ventilation and air-conditioning ducts  control of hygienic class (1)
This paper discusses the impact of polluted ventilation and air-conditioning ducts on indoor air quality in office space and employees health. It also
presents the current legal status concerning inspection of the cleanliness of ducts in Poland and in other countries.
4. Zgodnie z zasadą dobroczynno ci wietrze wewnętrzne. Truciciel jest również
Wstęp
( czynienia dobra ), wszyscy ludzie, grupy odpowiedzialny za migrację zanieczyszczeń
Odpowiednia jako ć powietrza we-
i organizacje zajmujące się budynkami  oraz zapobieganie ich powstawania.
wnętrznego, rozumiana jako stężenie zanie-
prywatnymi i użyteczno ci publicznej, w tym 9. Zgodnie z zasadą zachowania rów-
czyszczeń, pyłów i drobnoustrojów poniżej
również rządowymi, ponoszą odpowiedzial- nowagi, zdrowie i problemy rodowiska
warto ci dopuszczalnych oraz brak nie-
no ć za wydane zalecania lub wykonane zewnętrznego nie mogą być rozpatrywane
przyjemnych zapachów, jest równie ważna
prace, służące do zapewnienia akceptowanej oddzielnie, a zapewnienie zdrowego po-
w pomieszczeniach pracy, jak zapewnienie
przez użytkowników jako ci powietrza. wietrza wewnętrznego nie powinno być
pracownikom komfortu cieplnego. wiatowa
5. Zgodnie z zasadą sprawiedliwo ci kompromisem pomiędzy globalną a lokalną
Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała
społecznej, socjoekonomiczny status użyt- integralno cią ekologiczną lub prawami
dokument-deklarację  Prawo do zdrowego
kowników nie powinien wpływać na ich przyszłych pokoleń.
powietrza wewnętrznego , która wynika z dostęp do zdrowego powietrza wewnętrz- Mimo tych zaleceń, potrzeba zapew-
fundamentalnych zasad w zakresie praw nego, natomiast stan zdrowotny może nienia odpowiedniej jako ci powietrza na
determinować specjalne potrzeby okre lonej stanowiskach pracy jest w Polsce nadal
człowieka, etyki biomedycznej, ochrony
grupy ludzi. niedoceniana.
rodowiska naturalnego i obejmuje nastę-
6. Zgodnie z zasadą odpowiedzialno ci, Przyjmuje się, że ródłami substancji
pujące zasady:
wszystkie zajmujące się omawianą proble- chemicznych, np. w pomieszczeniach pracy
1. Zgodnie z prawem człowieka do zdro-
matyką organizacje powinny ustalić jasno biurowej są przede wszystkim:
wia, każdy ma prawo oddychać zdrowym
sprecyzowane kryteria, służące do szaco-  zastosowane materiały budowlane
powietrzem wewnętrznym.
wania i oceny jako ci powietrza w budynku i wykończeniowe, m.in. farby, tapety, mate-
2. Zgodnie z zasadą respektowania au-
oraz jej wpływu na zdrowie ludzi, jak również riały ociepleniowe, wykładziny podłogowe
tonomii ( samookre lenia ), każdy człowiek
na rodowisko zewnętrzne.  podstawowy sprzęt biurowy (biurka,
ma prawo do otrzymania należytej informa-
7. Zgodnie z zasadą zachowania ostroż- regały, krzesła, fotele itp.)
cji, dotyczącej ekspozycji na oddziaływanie
no ci, tam gdzie występuje ryzyko narażenia  zanieczyszczenia chemiczne powietrza
potencjalnie szkodliwych czynników oraz
na zanieczyszczone powietrze wewnętrzne, atmosferycznego wprowadzane przez
do uzyskania skutecznych rodków kon-
istniejąca niepewno ć nie powinna być wy- funkcjonujące w pomieszczeniach systemy
troli przynajmniej nad czę cią emitowanych
korzystywana jako powód opó nienia wyko- wentylacyjne
w pomieszczeniach zanieczyszczeń.
nania kosztownych pomiarów, służących do  kosmetyki stosowane przez personel
3. Zgodnie z zasadą nieczynienia zła,
przeciwdziałania takiej ekspozycji.  palenie tytoniu.
do powietrza wewnętrznego nie powinny
8. Zgodnie z zasadą  truciciel płaci , Dodatkowym ródłem zanieczyszczeń
być wprowadzane żadne zanieczyszczenia,
truciciel (strona zanieczyszczająca) jest mogą być także takie urządzenia, jak ksero-
a zwłaszcza w stężeniu mogącym spowo- odpowiedzialny za jakąkolwiek wyrządzoną kopiarki czy drukarki laserowe.
dować niepotrzebne ryzyko dla zdrowia
szkodę i/lub odniesioną korzy ć, wynikającą Najistotniejszym ródłem zanieczyszczeń
użytkownika poddanego ekspozycji. z ekspozycji innych osób na niezdrowe po- w pomieszczeniu biurowym może być rów-
36
BEZPIECZE STWO PRACY 7-8/2008
dr inż. ANNA BOGDAN
Centralny Instytut Ochrony Pracy
 Państwowy Instytut Badawczy
dr inż. ANNA CHARKOWSKA
Politechnika Warszawska
Fot. Zabrudzony nawiewnik powietrza (zdjęcie z archiwum firmy Clinikka Clean Air Technologies [10])
Photo. Contaminated air diffuser (Clinikka Clean Air Technologies [10] archives)
nież układ wentylacji, który projektowany czyszczeń pyłowych i mikrobiologicznych; wypoczynek nocny, spadek poziomu wydol-
jest w celu usunięcia zanieczyszczeń i ochro- zaniedbanie kontroli warunków pracy w tych no ci wysiłkowej, wzrost temperatury ciała
ny pracownika, a przy nieodpowiedniej pomieszczeniach może prowadzić do sys- do ok. 38,6 oC, sucho ć gardła, katar, bóle
tematycznego ich pogarszania się i ciągłego
eksploatacji i braku kontroli osiadłego pyłu mię ni i stawów, trudno ci w koncentracji,
wzrostu skarżących się pracowników
i mikroorganizmów może stać się ródłem drażliwo ć.
W Polsce najobszerniejsze dotychczas
niebezpiecznych dla ludzi, patogennych  wieloczynnikowa nadwrażliwo ć
chemiczna (Multiple Chemical Sensitivi- badania syndromu chorego budynku prze-
drobnoustrojów.
ty)  jest to zespół objawów występujący
prowadzone zostały w latach 2001-2004
u pojedynczych pracowników, wywołany
w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy
Skutki zdrowotne
ekspozycją na powszechnie występujące
 Państwowym Instytucie Badawczym w ra-
Badania prowadzone przez WHO dopro-
zanieczyszczenia rodowiska, które nie
mach projektu celowego zamawianego PCZ
wadziły do wprowadzenia pojęcia  chory bu-
powodują niekorzystnych skutków zdrowot-
15-21 pn.  System kształtowania jako ci po-
dynek  czyli obiektu, w którym co najmniej
nych w populacji generalnej; objawy MCS
wietrza w budynkach biurowych (profilakty-
20% użytkowników stwierdza, że przyczyną
to: nadmierne zmęczenie, bóle i zawroty
ka tzw. Zespołu chorego budynku) [1].
objawów złego samopoczucia jest budynek,
głowy, depresja, nadwrażliwo ć na przykre
tzn., iż  objawy chorobowe pojawiają się
zapachy, zaburzenia: koordynacji ruchowej,
Kontrole instalacji
i nasilają tylko w czasie przebywania w tym
emocjonalnej, widzenia, rytmu serca, żołąd-
wentylacyjnych i klimatyzacyjnych
budynku, za znikają natychmiast po jego
kowo-jelitowe; bóle i skurcze mię ni, objawy
w aspekcie ochrony zdrowia
opuszczeniu .
sugerujące astmę; czynnikami wywołującymi
Na tej podstawie okre lono następujące
Błędnie wykonany projekt, niewła ciwa
MCS mogą być: żywno ć, pola elektroma-
zespoły objawów występujących w takich
eksploatacja i konserwacja instalacji wen-
gnetyczne, rozpuszczalniki organiczne, spali-
budynkach:
tylacyjnych i klimatyzacyjnych są powodem
ny samochodowe oraz detergenty; MCS jest
 syndrom chorego budynku (Sick problemów związanych z zapewnieniem od-
schorzeniem wynikającym z długotrwałego
Building Syndrome)  jest to zespół nega- powiedniej jako ci powietrza wewnętrznego.
stresu rodowiskowego i wyrazem wyczer-
tywnych objawów, do których zaliczają się: Pracownicy przebywający w wentylowanych
pania się zdolno ci adaptacyjnych
bóle głowy, wysychanie luzówek, senno ć, pomieszczeniach zwracają zazwyczaj uwagę
 zespół przewlekłego zmęczenia (Chro-
duszno ć, ustające po wyj ciu z budynku; jedynie na czysto ć zewnętrznych (a zatem
nic Fatigue Syndrome)  zespół objawów
główną przyczyną SBS jest brak oceny syste- wynikających z obniżenia się odporno ci lub
widocznych od strony pomieszczenia)
mów wentylacji i klimatyzacji wyposażonych
nadmiernej wrażliwo ci na czynniki rodowi- powierzchni nawiewników i wywiewników
w filtry powietrza, a także brak wła ciwej (fot.). Należy jednak pamiętać, że za jako ć
skowe. Objawy są zbliżone do grypowych,
konserwacji systemów wentylacyjnych/ powietrza w pomieszczeniu odpowiada
które jednak nie ustępują w czasie leczenia,
klimatyzacyjnych, co może być przyczyną lecz przechodzą w postać przewlekłą. Ob- przede wszystkim stan przewodów wen-
dodatkowych ródeł emisji zanieczyszczeń jawy psychofizjologiczne to: wystąpienie tylacyjnych transportujących uzdatnione
do powietrza, przede wszystkim zanie- trwałego lub zmiennego zmęczenia, niepełny powietrze z centrali wentylacyjnej lub/i kli-
37
BEZPIECZE STWO PRACY 7-8/2008
Tabela 1
matyzacyjnej. W czasie działania instalacji
GRZYBY WYIZOLOWANE NA POWIERZCHNIACH WEWNĄTRZ POMIESZCZEŃ LUB NA POWIERZCHNIACH URZĄDZEŃ
zanieczyszczenia są porywane przez prze-
IPRZEWODÓW WSYSTEMACH KLIMATYZACYJNYCH [3]
pływające powietrze i przyczyniają się do
Mould on surfaces inside rooms and ventilation components [3]
pogorszenia stanu higienicznego powietrza
Grzyby Identyfikacja wpomieszczeniu Identyfikacja wsystemach klimatyzacyjnych
nawiewanego do pomieszczeń.
Acremonium spp. woda do nawilżaczy
Badania jako ci powietrza przepro-
izolacja centrali wykonana zwłókien szklanych
Alternaria spp. ple ń na malowanych powierzchniach, system chłodniczy
wadzone przez The National Institute for
kurz z dywanów iwykładzin, wężownice chłodnic
Occupational Safety (NIOSH) w ponad 500
kurz z podłogi filtry powietrza
pył wprzewodach wentylacyjnych
budynkach w Stanach Zjednoczonych wyka-
Aspergillus spp. kurz z dywanów iwykładzin, wyparne urządzenie chłodnicze
zały, że w 53% przypadków podstawową
kurz z podłogi izolacja centrali wykonana zwłókien szklanych
system chłodniczy przyczyną problemów zdrowotnych użyt-
wężownice chłodnic
kowników były systemy wentylacji i klimaty-
wentylatory
filtry powietrza zacji. Podobnie wykazano w Kanadzie, gdzie
pył wprzewodach wentylacyjnych
pracownicy Public Works and Goverment
Aureobasidium większo ć materiałów budowlanych, filtry powietrza
pullulans powierzchnie pokrywane farbą lateksową Services Canada (PWGSC) przebadali 95
Chaetomium spp. izolacja centrali wykonana zwłókien szklanych
budynków  z problemami , zlokalizowanych
filtry powietrza
na terenie całego kraju i stwierdzili, że w 48%
pył wprzewodach wentylacyjnych
Cladosporium spp. wilgotne dywany iwykładziny, wyparne urządzenie chłodnicze
przypadków za kłopoty związane z niedo-
wilgotne ciany, izolacja centrali wykonana zwłókien szklanych
stateczną jako cią powietrza odpowiedzialny
większo ć materiałów budowlanych, filtry powietrza
powierzchnie pokrywane farbą lateksową, metalowe powierzchnie central
był układ wentylacji lub klimatyzacji [2]. Na
kurz zpodłogi, wentylatory
tę sytuację wpływał między innymi stan
kurz zdywanów iwykładzin filtry powietrza
pył wprzewodach wentylacyjnych
higieniczny instalacji  osadzone wewnątrz
Epicoccum spp. izolacja zwłókna szklanego
nich pyły i rozwijające się w nagromadzonej
Exophiala spp. woda do nawilżaczy
warstwie mikroorganizmy (grzyby mikrosko-
Fusarium spp. kurz zpodłogi filtry powietrza
woda do nawilżaczy
powe i bakterie), (tabele 1. i 2.).
Mucor spp. kurz zpodłogi wentylatory
W pobliżu Kuopio w Finlandii przepro-
filtry powietrza
pył wprzewodach wentylacyjnych
wadzono badania zapylenia instalacji wen-
Paecilomyces spp. woda do nawilżaczy
tylacyjnych w 23 domach jednorodzinnych
Penicillium spp. powierzchnie pokrywane farbą lateksową, klimatyzatory
kurz zdywanów iwykładzin wyparne urządzenie chłodnicze [5]. Wybór tych wła nie budynków nie był
przewody wentylacyjne
przypadkowy  ich wła ciciele zwrócili się
wentylatory
filtry powietrza o pomoc do firm czyszczących instalacje.
woda do nawilżaczy
W tabeli 3. przedstawiono uzyskane wyniki
Phialophora spp. woda do nawilżaczy
pomiarów, tj. skład pyłu pobranego z prze-
Phoma spp. ple ń na malowanych powierzchniach, filtry powietrza
kurz zpodłogi woda do nawilżaczy
wodów nawiewnych oraz wywiewnych.
Rhizopus spp. kurz zpodłogi wentylatory
Istotnym elementem jest regularna kon-
filtry powietrza
pył wprzewodach wentylacyjnych
trola instalacji wentylacyjnej, a w przypadku
Scopulariopsis spp. kurz zdywanów iwykładzin filtry powietrza
przekroczenia dopuszczalnych stężeń za-
Trichoderma spp. większo ć materiałów budowlanych wentylatory
nieczyszczeń  czyszczenie jej i ewentualnie
filtry powietrza
pył wprzewodach wentylacyjnych
dezynfekcja, jeżeli drobnoustroje nie zostały
Ulocladium spp. kurz zpodłogi filtry powietrza
w wystarczającym stopniu usunięte podczas
woda do nawilżaczy
Wallemia sebi kurz zpodłogi filtry powietrza
mechanicznego czyszczenia.
Tabela 2
Tabela 3
PATOGENICZNE BAKTERIE ZNALEZIONE WEWNĄTRZ POMIESZCZEŃ
SKŁAD PYŁU POBRANEGO Z PRZEWODÓW NAWIEWNYCH ORAZ WYWIEWNYCH W DOMACH
LUB W SYSTEMACH KLIMATYZACYJNYCH I W INNYCH INSTALACJACH
JEDNORODZINNYCH Z INSTALACJAMI WENTYLACJI MECHANICZNEJ [5]
WEWNĘTRZNYCH [3, 4]
Composition of dust sampled from supply and exhaust ducts in single-family houses [5]
Bacteria found inside rooms or air-conditioning and other systems [3, 4]
Udział substancji Grzyby mezofilne* Grzyby kserofilne**
Bakterie Miejsce występowania
organicznych,% JTK/g JTK/g
Legionella woda pitna System wentylacji
pneumophila podgrzewacze wody / rodzaj przewodu
warto ć warto ć
zakres zakres warto ć rednia zakres
prysznice, wanny z hydromasażem
rednia rednia
kurki czerpalne
Wentylacja mechaniczna dwuprzewodowa (9 instalacji)
łazienki na pływalniach
fontanny
Przewody nawiewne 32 2�52 4,8�105 0,2�13�105 5,0�105 0,2�13�105
wieże chłodnicze
Przewody
skraplacze
wywiewne 54 40�74 5,7�105 0,6�20�105 7,9�105 0,6�22�105
filtry powietrza umieszczone w strumieniu zbyt
wilgotnego powietrza
Wentylacja mechaniczna dwuprzewodowa zcentralnym ogrzewaniem powietrznym (15 instalacji)
Micropolyspora faeni nawilżacze domowe
Przewody nawiewne 54 37�68 2,2�106 0,02�27�106 2,0�106 0,04�23�106
Pseudomonas kurz w pomieszczeniach
aeruginosa woda pitna Przewody
wyparne urządzenie chłodnicze wywiewne 64 54�74 4,7�106 0,04�24�106 7,1�106 0,05�61�106
nawilżacze
*
mezofil (mezo- + gr. phile�n  lubić ) biol. organizm przystosowany do życia przy rednim, umiarkowanym stanie
Pseudomonas spp. filtry powietrza
wilgotno ci, po redni między higrofilem akserofilem,
Thermoactinomycetes **
klimatyzatory
sklerofil, kserofil (sklero- + gr. phile�n  lubić ) biol. organizm sucholubny dostosowany do niedoboru wody przez
vulgaris
woda do nawilżaczy
silne ograniczenie możliwo ci odparowywania wody przez powierzchnię
38
BEZPIECZE STWO PRACY 7-8/2008
Tabela 4
Stan prawny
MAKSYMALNE CZĘSTOTLIWO CI KONTROLI CENTRALI KLIMATYZACYJNEJ LUB WENTYLACYJNEJ ORAZ SIECI
Działania prowadzące do zmniejszenia PRZEWODÓW WENTYLACYJNYCH ZGODNIE Z WYMAGANIAMI ZAWARTYMI W ARC 2006 [6]
Maximum frequency of inspections of an air handling unit and duct system according to ARC 2006 [6]
zachorowalno ci pracowników, wynikające
ze złej jako ci i czysto ci powietrza we-
Klasyfikacja Przewody
Rodzaj obiektu Centrala wentylacyjna Przewody
wnętrznego, powinny obejmować przede
obiektu recyrkulacyjne,
budowlanego lub klimatyzacyjna nawiewne
wszystkim regularną kontrolę stanu higie- budowlanego wywiewne
nicznego instalacji. Dopiero na podstawie
Klasa 1. budynek przemysłowy 1 rok 1 rok 1 rok
wyników uzyskanych w wyniku ilo ciowej
Klasa 2. budynek mieszkalny 1 rok 2 lata 2 lata
analizy próbek zanieczyszczeń pobranych
Klasa 3. budynek handlowy lekki 1 rok 2 lata 2 lata
do oceny zagrożenia pyłowego i mikro-
Klasa 4. budynek handlowy 1 rok 2 lata 2 lata
biologicznego, należy podjąć decyzję ojej
Klasa 5. obiekty służby zdrowia 1 rok 1 rok 1 rok
czyszczeniu.
Klasa 6. budownictwo okrętowe 1 rok 2 lata 2 lata
Obecnie nadal brakuje jednolitych,
Tabela 5
międzynarodowych wytycznych lub norm
OCENA STANU CZYSTO CI PYŁOWEJ UŻYTKOWANYCH PRZEWODÓW WEDŁUG RÓŻNYCH WYTYCZNYCH [8]
zalecających dopuszczalne poziomy zanie-
Evaluation of the dust cleanliness of ducts according to different standards [8]
czyszczenia i często ci kontroli czysto ci
instalacji ze względu na zdrowie i komfort
Gęsto ć powierzchniowa
pyłu lub grubo ć warstwy
przebywania ludzi w wentylowanych po-
Forma
Rodzaj przewodów pyłu Metoda pobierania
Państwo opublikowania
mieszczeniach. Członkowie europejskiego
wentylacyjnych próbki
zaleceń
przed po
stowarzyszenia European Ventilation
czyszczeniem czyszczeniu
Hygiene Association (EVHA) od niedawna
USA bez wyszczególnienia 0,1 g/m2 podci nieniowa NADCA wytyczne (1)
pracują nad stworzeniem wytycznych,
Wielka nawiewne 1 g/m2 podci nieniowa HVCA, wytyczne (2)
dotyczących zapewnienia czysto ci w in-
Brytania 60 m osadzanie HVCA
stalacjach. Przede wszystkim będą one
recyrkulacyjne 1 g/m2 podci nieniowa HVCA,
oparte na standardzie amerykańskim ARC 60 m pomiar grubo ci
warstwy pyłu HVCA
2006 [6] oraz na wytycznych niemieckich
wywiewne 6 g/m2 podci nieniowa HVCA,
VDI 6022, part 1 [7].
180 m pomiar grubo ci
Niestety, w Polsce nie powstały do-
warstwy pyłu HVCA
tychczas żadne przepisy okre lające czę- Szwecja nawiewne 1 g/m2 niewymieniona rozporządzenie (3)
wrozporządzeniu
stotliwo ć oraz metody przeprowadzania
Japonia nawiewne 1 g/m2 zbieranie pyłu przez wytyczne (4)
kontroli instalacji, a także sposoby usuwania
wycieranie JADCA
zanieczyszczeń z przewodów i central klima-
Finlandia nawiewne 2 g/m2 (*) łopatka zmasy wytyczne (5)
tyzacyjnych obsługujących pomieszczenia
5 g/m2 (*) plastycznej /
podci nieniowa
o różnym przeznaczeniu. Jedynym, jak na
Niemcy bez wyszczególnienia czyszczenie łopatka zmasy wytyczne (6)
razie, wyjątkiem jest obowiązek czyszczenia
szczotkami plastycznej /
instalacji w obiektach służby zdrowia. Nato-
podci nieniowa
miast w przypadku instalacji wyciągowych
(1)
 National Air Duct Cleaners Association, USA, (NADCA, 1992)
kuchennych konieczne jest czyszczenie
(2)
 Heating and Ventilation Contractors Association, Wielka Brytania,(HVCA, 1998)
(3)
instalacji wyciągowych ze względu na
 The Swedish National Board of Housing, Building and Planning (BFS, 1992)
(4)
 Yoshizawa iinni (1997)
zagrożenie pojawienia się pożaru. Wyma-
(5)
 Finnish Society of Indoor Air Quality and Climate, Finlandia (FiSIAQ, 1995)
(6)
gania te zamieszczono w następujących
 Verein Deutscher Ingenieure, Niemcy (VDI, 1998)
(*)
2 g/m2  wietnie utrzymana instalacja, 5 g/m2  dobrze utrzymana instalacja
rozporządzeniach:
Tabela 6
 ministra zdrowia z dnia 10 listopada
2006 r. w sprawie wymagań, jakim powin- KRYTERIA OCENY CZYSTO CI METALOWYCH PRZEWODÓW ORAZ WYPOSAŻENIA NOWYCH INSTALACJI
UZDATNIAJĄCYCH POWIETRZE [9]
ny odpowiadać pod względem fachowym
Criteria of the evaluation of the cleanliness of metal ducts and equipment of new air-conditioning systems [9]
i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia
zakładu opieki zdrowotnej (DzU nr 213 poz.
Zanieczyszczenie Kryterium
1568), które stanowi, że (ż50) Instalacje
i urządzenia wentylacji mechanicznej i kli-
Gęsto ć powierzchniowa smaru wprzewodach 0,05 g/m2
matyzacji powinny podlegać okresowemu
Gęsto ć powierzchniowa smaru na powierzchniach wyposażenia,
czyszczeniu nie rzadziej, niż co 24 miesiące.
urządzeniach końcowych, przepustnicach powietrza, klapach
Dokonanie tych czynno ci powinno być
przeciwpożarowych:
0,05 g/m2
czę ci wykonane przez cięcie, gięcie lub łączenie
udokumentowane
czę ci wykonane przez głębokie tłoczenie blachy stalowej; procesy
0,3 g/m2
 ministra spraw wewnętrznych i admi-
wymagające zastosowania smaru
nistracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie
Włókna mineralne uwolnione do strumienia powietrza 104 włókien/m3
ochrony przeciwpożarowej budynków, in-
nych obiektów budowlanych i terenów (DzU
Gęsto ć powierzchniowa pyłu (po wyprodukowaniu urządzenia) <0,5 g/m2
nr 121 poz. 1138), zgodnie z którym:
39
BEZPIECZE STWO PRACY 7-8/2008
(ż 30.) 1. W obiektach, w których odbywa Celem tych norm jest prawidłowa ocena
Podsumowanie
się proces spalania paliwa stałego, ciekłego działania instalacji oraz zużycia energii.
Na podstawie przedstawionych informa-
lub gazowego, usuwa się zanieczyszczenia
W Niemczech, Wielkiej Brytanii, Finlandii,
cji można stwierdzić, iż zapewnienie czysto ci
z przewodów dymowych i spalinowych:
Szwecji, Francji, Włoszech, Hiszpanii, Stanach
instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych
1) od palenisk zakładów zbiorowego ży-
Zjednoczonych, Japonii z powodzeniem są
jest istotnym czynnikiem wpływającym na
wienia i usług gastronomicznych  co najmniej
stosowane w praktyce krajowe dokumen-
stan powietrza nawiewanego do pomiesz-
raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie
ty prawne oraz wytyczne stowarzyszeń
czeń, a zatem na zdrowie pracowników.
stanowią inaczej;
technicznych dotyczące czyszczenia in-
2) od palenisk opalanych paliwem stałym
Utrzymanie instalacji we wła ciwym stanie
stalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.
niewymienionych w pkt. 1  co najmniej cztery
czysto ci wymaga podjęcia odpowiednich
razy w roku; Opisywane w nich metody oceny stopnia
działań, które zostaną omówione w drugiej
3) od palenisk opalanych paliwem płynnym
zanieczyszczenia wnętrza instalacji zależą
czę ci publikacji.
i gazowym niewymienionych w pkt. 1  co naj-
od przeznaczenia obiektu oraz od etapu
Niestety, w Polsce, poza dwoma rozpo-
mniej dwa razy w roku.
użytkowania budynku. Podawane są np. do-
rządzeniami dotyczącymi szpitali i gastro-
2. W obiektach, o których mowa w ust.
puszczalne warto ci zanieczyszczeń instalacji
nomii oraz dwiema normami, nie pojawiły
1, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów
użytkowanych i nowych. W odniesieniu do
się dotychczas oficjalne zalecenia dotyczące
wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli
obu rodzajów instalacji podstawą podjęcia
regularnej kontroli instalacji wentylacyjnych
większa częstotliwo ć nie wynika z warun-
decyzji dotyczącej konieczno ci czyszczenia
i klimatyzacyjnych w obiektach o różnym
ków użytkowych.
instalacji są jako ciowe lub ilo ciowe wyniki
przeznaczeniu. Warto zatem zwrócić uwagę
Dodatkowo zalecenia dotyczące często-
pomiarów stanu czysto ci instalacji. Podczas na starannie opracowane niemieckie wytycz-
ci kontroli czysto ci instalacji ze względu
kontroli ocenia się ilo ć osadzonego pyłu ne dotyczące kontroli instalacji, zamiesz-
na aspekty ekonomiczne (pod względem
(przedstawianą jako gęsto ć powierzch- czone w wytycznych VDI 6022, part 1. oraz
zużycia energii) można znale ć w wydanych
niową lub grubo ć warstwy pyłu) oraz w normie ARC 2006, które już w niedalekiej
dwóch normach polskich, powiązanych
przyszło ci staną się postawą powstających
ilo ć kolonii grzybów ple niowych i bakterii
z dyrektywą 2002/91/EC Parlamentu Euro-
znajdujących się w osiadłym pyle i w prze- europejskich wytycznych, tworzonych przez
pejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 16
europejskie stowarzyszenie European Venti-
pływającym powietrzu (ocena ilo ciowa
grudnia 2002 r.:
lation Hygiene Association (EVHA), a także
i jako ciowa).
 PN-EN 15239:2007: w Załączniku D
na wymagania fińskie.
Wyjątkiem od tej reguły jest zalecenie
do normy zamieszczono przykładową
częstotliwo ć przeprowadzania kontroli. regularnego (najczę ciej corocznego) czysz-
PI MIENNICTWO
Stwierdzono, że kontrolę wszystkich sys- czenia zatłuszczonych wyciągowych instala-
[1] Zespół Chorego Budynku. Ocena parametrów rodo-
temów i elementów instalacji powinno
cji wentylacyjnych kuchennych w obiektach
wiska pracy: E. Jankowska, M. Po niak (red.) CIOP-PIB,
się przeprowadzać co 5 lat. Ze względu Warszawa 2007
zbiorowego żywienia bez przeprowadzenia
na problemy zdrowotne, podczas kontroli [2] T. Nathanson Prevention and Maintenance
wcze niejszej kontroli. Związane jest to ze
Operations. W: Indoor Air Quality Handbook, red.:
należy zwrócić uwagę na filtry powietrza,
specyficznym rodzajem zanieczyszczenia
Spengler J.D., Samet J.M., McCarthy J.F., McGraw-Hill
wymienniki ciepła i czujniki. W Załączniku
takich instalacji i wynikającym z tego zagro- Publisher, USA 2001
F stwierdzono natomiast, że częstotliwo ć
[3] W.J Kowalski, W. Bahnfleth Airborne Respiratory
żeniem pojawienia się pożaru. W tabeli 4.
Diseases and Mechanical Systems for Control of
kontroli zależy od rodzaju instalacji i jej po-
zamieszczono przykładowe zalecania doty-
Microbes, HPAC, July 1998
datno ci na zanieczyszczenie, starzenia się
czące częstotliwo ci kontroli instalacji [6].
[4] Legionellosis Position Paper, ASHRAE 1998
instalacji oraz kierunku przepływu powietrza,
Dopuszczalna ilo ć zanieczyszczeń we-
[5] P. Kalliokoski, A-L Pasanen, P Pasanen Cleaning of
.
jak również od wła ciwej lub nieodpowied-
Ventilation Systems and its Effect on Air Exchange
wnątrz instalacji jest okre lana w zależno ci
niej konserwacji. Rates in Single-Family Houses W: Proceedings Healthy
od etapu użytkowania obiektu  warto ci
Buildings 95, an international conference on healthy
 PN EN 15240:2007: w normie doty-
buildings in mild climate, 10-14.09.1995, Mediolan,
w odniesieniu do nowych i użytkowanych
czącej instalacji klimatyzacyjnych zaleca się
Włochy, Publ. healthy buildings 95 Milano, 1995, s.
budynków przedstawiono w tabelach 5.
1525-1529
przeprowadzać kontrolę czysto ci zgodnie
i 6. (str. 39.).
[6] ARC 2006 Assessment, Cleaning, and Restoration of
z okre lonymi wdanym kraju wymagania-
W przypadku nowej instalacji, według HVAC Systems, An Industry Standard Developed by the
mi, przyjmując jako warto ć orientacyjną
National Air Duct Cleaners Association, Waszyngton,
wytycznych The Finnish Society of Indoor
(domy lną)  3 lata. Kontrolę, zależnie od NADCA 2006
Air Quality and Climate (FiSIAQ), konieczne
rodzaju instalacji i jej wyposażenia, jako ci [7] VDI 6022, Part 1, 1998, Hygiene standards for
jest dodatkowo sprawdzenie występowania ventilation and air-conditioning systems. Offices and
konserwacji oraz przeznaczenia można
assembly rooms
w instalacji takich rodzajów zanieczysz-
przeprowadzać zwiększą lub mniejszą czę-
[8] B. M�ller Airless aEuropean project: Maintenance of
czeń, jak: smar w przewodach, smar na
stotliwo cią, tj.: kontrolę instalacji o dużej
HVAC-systems and components, definition of cleanli-
powierzchniach wyposażenia, urządzeniach ness!, Proceedings 7th REHVA World Congress, Clima
całkowitej mocy chłodniczej  czę ciej niż co
2000/Napoli 2001 World Congress, 15-18 September
końcowych, przepustnicach powietrza, kla-
trzy lata, instalacji wentylacyjnej  rzadziej,
2001, CD
pach przeciwpożarowych, włókna mineralne
instalacji klimatyzacyjnej  czę ciej, instalacji
[9] Cleanliness Classification of Air Handling
w szpitalach  czę ciej (np. co rok), w szko- uwolnione do strumienia powietrza, osadzo- Components, www.rts.fi
łach i biurach  rzadziej. ny pył (po wyprodukowaniu urządzenia). [10] Katalog urządzeń czyszczących. www.clinikka.pl
40