Poradnik BudujÄ…cego Dom
Klasyfikacje, definicje, parametry
Wróć
Wentylacja i klimatyzacja
Wymagania stawiane wentylacji i klimatyzacji
Na właS
ciwy mikroklimat pomieszczeń składa się szereg czynników, takich jak: dostateczna iloS
ć tlenu w po-
wietrzu, zawartoS
ć dwutlenku węgla nie przekraczająca stężenia szkodliwego dla zdrowia, odpowiednia wil-
gotnoS
ć i temperatura powietrza, niski poziom zanieczyszczeń (kurzu, pyłków, dymu tytoniowego, mikroor-
ganizmów, szkodliwych oparów pochodzących od farb, lakierów, klejów itp.).
Rozwój nowoczesnych technologii w budownictwie doprowadził do tego, że współczesne budynki (zarówno
nowo wybudowane jak i stare poddane modernizacji, w których np. wymieniono okna lub wykonano nowe
izolacje przeciwwilgociowe) są często bardzo szczelne, wręcz hermetyczne. Składa się na to duża szczelnoS
ć
nowoczesnych okien i drzwi oraz dobra izolacja S
cian i dachów.
Podstawowym zadaniem wentylacji jest wymiana zanieczyszczonego powietrza w pomieszczeniu na powie-
trze niezanieczyszczone. Natomiast klimatyzacja ma na celu nadanie powietrzu okreS
lonych parametrów
(przede wszystkim temperatury i wilgotnoS
ci), korzystnych ze względu na dobre samopoczucie ludzi
KrotnoS
ć wymiany powietrza w pomieszczeniu okreS
la ile razy w ciÄ…gu godziny wymieniane jest po-
wietrze. Dla domów jednorodzinnych przyjmuje się zwykle wartoS
ć tego wskax
nika 0,5 1,0 (wskax
nik
równy 1,0 oznacza, że w ciągu godziny zostało wymienione całe powietrze w pomieszczeniu)
Systemy wentylacji

Wentylacja jest niezbędna we wszystkich pomieszczeniach, a szczególnie ważna w łazienkach (ze względu na
dużą wilgotnoS
ć powietrza) oraz kuchniach (ze względu na spalanie gazu powodujące niedobory tlenu oraz
nadmiar tlenku i dwutlenku węgla w powietrzu).
Minimalny strumień powietrza odprowadzanego z pomieszczenia
Przeznaczenie pomieszczenia Strumień powietrza
[m3/ h]
kuchnia z oknem zewnętrznym wyposażona w kuchenkę
Wentylacja
gazową lub węglową 70
kuchnia z oknem zewnętrznym wyposażona w kuchenkę
grawitacyjna
elektrycznÄ…
(naturalna)
 liczba mieszkańców < 3 30
mechaniczna
 liczba mieszkańców > 3 50
(wymuszona)
kuchnia bez okna zewnętrznego (lub wnęka kuchenna)
wyposażona w kuchenkę elektryczną 50
kuchnia bez okna zewnętrznego wyposażona w kuchenkę
gazowÄ… 70
Å‚azienka (z WC lub bez) 50
oddzielny WC 30
pomieszczenie pomocnicze bez okien 15
Dwa podstawowe rodzaje wentylacji to:
wentylacja grawitacyjna (inaczej naturalna),
wentylacja mechaniczna (wymuszona).
Możliwe są też systemy mieszane (na przykład wentylacja grawitacyjna wspomagana okresowo wentylacją
mechanicznÄ…).
Wentylacja powinna być projektowana w powiązaniu z konstrukcją i systemem ogrzewania budynku. Do-
piero takie kompleksowe podejS
cie zapewni wysokÄ… skutecznoS
ć i zapobiegnie niepotrzebnym stratom
ciepła. Decyzja o zastosowanym systemie wentylacji powinna być podjęta już na etapie projektu archi-
tektonicznego, ponieważ podstawowa wentylacja budynku (najczęS
ciej grawitacyjna) będzie wykonana
jednoczeS
nie z budowÄ… domu.
Wentylacja grawitacyjna
Działanie wentylacji grawitacyjnej opiera się na naturalnym ruchu powietrza wywołanym różnicą ciS
nienia po-
wstającą wskutek różnicy temperatury wewnątrz i na zewnątrz budynku przy dodatkowym oddziaływaniu wia-
tru. R
wieże powietrze dostaje się do wnętrza budynku przez nieszczelnoS
ci okien i drzwi lub przez specjalne
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
385
INSTALACJE
WENTYLACJA I KLIMATYZACJA
otwory nawiewne (umieszczone w ramach okiennych lub w S
cianie). Zużyte powietrze wydostaje się przez
otwory wywiewne połączone z kanałami wentylacyjnymi, w niektórych przypadkach bezpoS
rednio przez wy-
wietrzniki S
cienne lub dachowe. Kratki wentylacyjne umieszcza siÄ™ (pod sufitem) w kuchni, Å‚azience i wc. Do-
pływ powietrza do tych pomieszczeń odbywa się przez otwory lub wycięcia umieszczone w dolnych czę-
S
ciach drzwi.
W budynku z zaprojektowaną wentylacją grawitacyjną można wyróżnić dwa podstawowe kierunki przepływu
powietrza:
 z dołu do góry (działanie różnicy temperatur powodujące różnice gęstoS
ci powietrza),
 od strony nawietrznej do zawietrznej (działanie wiatru).
W pomieszczeniach takich jak spiżarnia lub piwnica gospodarcza, nie sąsiadujących ze S
cianami, w których
umieszczone są przewody wentylacyjne, stosuje się czasami wentylację przez otwór wykonany w S
cianie ze-
wnętrznej, wyposażony od zewnątrz w kratkę wentylacyjną lub siatkę umocowaną na stałe w S
cianie.
SprawnoS
ć wentylacji grawitacyjnej zależy od:
WentylacjÄ™ grawita-
 ciS
nienia powietrza na zewnątrz (siły wiatru),
cyjnÄ… kontoluje siÄ™
 różnicy temperatur: zewnętrznej i wewnętrznej,
przy pomocy na-
 wysokoS
ci, na której następuje wymiana powietrza,
wiewników  oporu kanałów wentylacyjnych.
Ponieważ nie ma możliwoS
ci regulowania wentylacji grawitacyjnej zależnie od warunków, często jest ona mało
okiennych o regulo-
skuteczna. Na przykład zimą może być nadmierna, co powoduje zbyt duże straty ciepła bez możliwoS
ci jego
wanym stopniu
odzysku, a w lecie niedostateczna i wymagająca częstego dodatkowego otwierania okien. W skrajnych przy-
otwarcia.
padkach przy wysokiej temperaturze zewnętrznej może nastąpić odwrócenie kierunku wentylacji. Do po-
mieszczeń dostaje się wówczas zanieczyszczone powietrze z ulicy (kurz, spaliny). Ponieważ S
wieże powie-
trze dopływa przez nieszczelnoS
ci, wymiana okien lub drzwi na bardziej szczelne może spowodować ograni-
czenie jego iloS
ci. Wentylacja grawitacyjna wymaga budowy kanałów wentylacyjnych i kominów (wiąże się to
z obróbkami blacharskimi dachu), co zwiększa koszty inwestycji. Kratki wentylacyjne mogą być usytuowane
W nawiewnikach
tylko w S
cianach przylegających do przewodów kominowych.
R
ciany, w których przebiegają przewody wentylacyjne, powinny odpowiadać okreS
lonym wymaganiom. Jest
higrosterowanych
to tym bardziej istotne, że naprawa x
le wykonanego kanału jest bardzo trudna, a czasami wręcz niemożliwa.
stopień otwarcia za-
Fragmenty S
cian z przewodami wentylacyjnymi powinny być wykonane z cegły ceramicznej pełnej lub ze spe-
leży od wilgotności
cjalnych pustaków ceramicznych. Odchylenie kanaÅ‚u od pionu nie może przekroczyć kÄ…ta 30°. Jeżeli kanaÅ‚y
względnej powietrza
dymowe i wentylacyjne doprowadzone są do jednego komina, to wyloty boczne kanałów wentylacyjnych na-
leży umieS
cić około 30 cm poniżej czapki, żeby uniknąć przedostawania się dymu do wentylacji. Wymiary
w pomeszczeniu.
przekroju komina, sposób jego poprowadzenia oraz wysokoS
ć powinny zapewniać potrzebny ciąg. Po-
wierzchnia przekroju komina powinna wynosić przynajmniej 0.016 m2 przy zachowaniu mniejszego wymiaru
przekroju 0.11 m.
Wady wentylacji grawitacyjnej:
 zależnoS
ć od warunków atmosferycznych,
Wady wentylacji gra-
 brak możliwoS
ci regulacji,
witacyjnej
 koniecznoS
ć budowy kanałów wentylacyjnych,
 niska skutecznoS
ć.
Wentylacja mechaniczna wywiewna
Aby poprawić sprawnoS
ć działania wentylacji grawitacyjnej i uniezależnić ją od czynników zewnętrznych w ka-
nałach wentylacyjnych mocuje się wentylatory wywiewne, najczęS
ciej włączane okresowo. Zaliczamy tu takie
urządzenia jak: okapy kuchenne (włączane przyciskiem lub podłączone do włącznika kuchenki elektrycznej),
wentylatory wyciągowe w łazienkach (włączane linką, przyciskiem lub podłączone do włącznika oS
wietlenia).
Warunkiem skutecznoS
ci wentylacji wywiewnej jest dopływ dostatecznej iloS
ci S
wieżego powietrza.
Aby zwiększyć ciąg można zamontować na kominie wentylator dynamiczny wiatrowy. Dostępne są różne mo-
dele, zależne od S
rednicy przewodu kominowego, wykonane z duraluminium, stopu stali nierdzewnej lub mie-
dzi. Montaż jest łatwy (wentylatory są zaopatrzone w zestaw S
rub i uchwytów) i może być wykonany samo-
dzielnie.
Wentylacja mechaniczna nawiewno wywiewna
Polega na mechanicznym wymuszeniu ruchu powietrza w budynku. Powietrze jest dostarczane do wewnÄ…trz
przez system nawiewników, rozprowadzane po całym budynku kanałami wentylacyjnymi i odprowadzane na
zewnÄ…trz przez wywiewniki za poS
rednictwem kanałów wentylacyjnych lub bez nich. Ruch powietrza jest wy-
muszany przez wentylatory, których pracą sterują czujniki, uzależniające wielkoS
ć strumienia powietrza od po-
ziomu wilgotnoS
ci, temperatury lub poziomu zanieczyszczeń.
Nawiewniki w postaci kratek, szczelin lub listew montowane są w otworach okiennych i drzwiowych. Kanały wen-
tylacyjne mogą mieć przekroje prostokątne lub kołowe. Kratki wywiewne znajdują się w łazience, kuchni, WC.
Wentylacja mechaniczna jest niezależna od warunków na zewnątrz budynku. Zaprojektowana w odpowiedni
sposób jest znacznie bardziej skuteczna od wentylacji grawitacyjnej. Umożliwia kontrolę oraz regulację iloS
ci
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
386
INSTALACJE
WENTYLACJA I KLIMATYZACJA
Poradnik BudujÄ…cego Dom
Klasyfikacje, definicje, parametry
powietrza doprowadzanego oraz odprowadzanego z poszczególnych pomieszczeń budynku zależnie od po-
trzeb (poprzez na przykład lokalne usuwanie nieS
wieżego powietrza). Umożliwia oszczędnoS
ć energii ciepl-
nej, szczególnie jeżeli zastosowane jest rozwiązanie z odzyskiem ciepła. Nie jest konieczna budowa kominów,
co zmniejsza koszty wykonania.
Istotną sprawą jest dobór odpowiedniego wentylatora. Każdy wentylator posiada charakterystykę, przedsta-
wiającą zależnoS
ć między ciS
nieniem i wydajnoS
cią (mierzoną jako objętoS
ć powietrza na godzinę). Potrzeb-
nÄ… wydajnoS
ć okreS
lamy mnożąc objętoS
ć pomieszczenia przez liczbę niezbędnych wymian powietrza w
ciÄ…gu godziny. Konieczne ciS
nienie obliczamy, przyjmując w przybliżeniu, że pokonanie metra kanału wenty-
lacyjnego o S
rednicy 10 cm wymaga ciS
nienia 8 Pa (paskali). Należy dodać 8 Pa na każde zagięcie kanału
wentylacyjnego oraz na każdą kratkę wentylacyjną.
Efektywna moc wentylatora zależy od oporu przepływu powietrza przez kanały (duży opór powoduje spadek
ciS
nienia). Im mniejszy opór przepływu, tym mniejsza jest niezbędna moc wentylatora. Opór przepływu zale-
ży od kształtu przekroju i S
rednicy kanału. Kanały okrągłe stawiają o wiele mniejszy opór. Ważny jest także sto-
sunek długoS
ci kanału do jego S
rednicy. Długi kanał o małej S
rednicy będzie stawiać większy opór niż kanał
krótki o dużej S
rednicy. Należy też zapewnić właS
ciwą cyrkulację powietrza w pomieszczeniu. Miejsce napły-
wu powietrza powinno znajdować się jak najdalej od miejsca wylotu (nie mogą być usytuowane na przykład
na tej samej S
cianie budynku).
Zalety wentylacji mechanicznej:
 niezależnoS
ć od warunków atmosferycznych,
Zalety wentylacji me-
 możliwoS
ć kontroli i regulacji iloS
ci doprowadzanego oraz odprowadzanego powietrza,
chanicznej
 możliwoS
ć odzysku ciepła,
 duża skutecznoS
ć.
W skład systemu wentylacji mechanicznej wchodzą: wentylatory, kanały wentylacyjne, kratki wentylacyjne,
wyloty S
cienne (z okapem, z przysłoną, z zapadką, żaluzjowe), anemostaty (nasadki na wyloty kanałów wen-
tylacyjnych zapewniające równomierne mieszanie powietrza nawiewanego do pomieszczeń i zapobiegające
powstawaniu przeciągów), łączniki, kolanka, trójniki, elementy redukcyjne do połączeń z wentylatorami, oka-
pami, pochłaniaczami, czerpnie powietrza (dachowe, S
cienne i wolno stojÄ…ce), wyrzutnie powietrza (dacho-
we i S
cienne), uchwyty montażowe. Często system wentylacyjny zawiera wyposażenie dodatkowe, takie jak
tłumiki hałasu lub filtry. Na rynku dostępne są kanały wentylacyjne stalowe (także kwasoodporne), aluminio-
we, z tworzyw sztucznych (polipropylenu, polichlorku winylu), warstwowe, o przekroju prostokÄ…tnym lub ko-
łowym, sztywne i elastyczne. Wszystkie elementy systemu wentylacyjnego powinny posiadać odpowiednie
atesty.
Przyczyny złego działania wentylacji mechanicznej:
 brak cyrkulacji powietrza lub cyrkulacja częS
ciowa,
 x
le dobrane wentylatory,
 x
le oszacowane opory przepływu powietrza przez kanały,
 nieodpowiedni stosunek długoS
ci przewodu wentylacyjnego do jego S
rednicy.
Wentylacja mieszana
W Polsce w budownictwie jednorodzinnym wentylacja mechaniczna jest stosowana najczęS
ciej dodatkowo,
jako wspomagająca wentylację grawitacyjną, która jest traktowana jako podstawowa. Przyczyną jest między
innymi fakt, że polskie normy przewidują tylko wentylację ciągłą. W systemie mieszanym wentylacja mecha-
niczna pracuje najczęS
ciej okresowo. W okresie między włączeniami wentylacji mechanicznej musi być za-
pewniona wentylacja grawitacyjna obliczona przynajmniej na 1/2 krotnÄ… wymianÄ™ powietrza w ciÄ…gu godzi-
ny.
Dodatkową wentylację mechaniczną można zainstalować samodzielnie. WiększoS
ć firm oferuje doradztwo
techniczne oraz możliwoS
ć wykonania ekspertyzy.
Rekuperatory  wentylacja mechaniczna nawiewno wywiewna

z odzyskiem ciepła
Wentylacja mechaniczna może być połączona z odzyskiem ciepła. W systemie takim S
wieże powietrze, które
napływa do budynku przez czerpnię po przejS
ciu przez filtr jest kierowane do wymiennika ciepła (rekuperato-
ra), gdzie pobiera ciepÅ‚o od powietrza wywiewanego (uzyskujÄ…c temperaturÄ™ 16 18°C). Ogrzane powietrze
jest rozprowadzane po całym budynku izolowanymi przewodami. Przepływem powietrza w systemie sterują
dwa wentylatory: nawiewny i wyciągowy. W przypadku, gdy odzysk ciepła nie wystarcza do ogrzania chłod-
nego powietrza nawiewanego z zewnątrz (szczególnie przy niskiej temperaturze w zimie), rekuperator może
być wyposażony w dodatkowe nagrzewnice.
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
387
INSTALACJE
WENTYLACJA I KLIMATYZACJA
Wymienniki mogą być:
 płytowe (krzyżowe), w których ciepło z powietrza usuwanego do S
wieżego powietrza zimnego jest przeka-
zywane za poS
rednictwem systemu cienkich płyt (stalowych lub szklanych) oddzielonych szczelinami, który-
mi przepływa powietrze na przemian zimne i ciepłe
 obrotowe, w których ciepło przekazywane jest za poS
rednictwem obracającego się bębna
 rurkowe składające się z systemu rurek wypełnionych freonem, których dolne końce zanurzone są w cie-
płym, a górne zimnym powietrzu; freon parując pobiera ciepło, a następnie skrapla się, oddając ciepło chłod-
nemu powietrzu.
Rekuperator montuje się na strychu lub w piwnicy, skąd rozchodzą się po całym domu kanały prowadzone w
stropie lub pod sufitem.
Wentylatory

Wentylatory dzielimy na:
osiowe, w których powietrze przepływa równolegle do osi wirnika,
odS
rodkowe (promieniowe), w których powietrze jest zasysane równolegle do osi obrotu wirnika i tłoczo-
ne prostopadle do osi wirnika.
Wentylatory osiowe wytwarzajÄ… niskie ciS
nienie, dlatego przeznaczone są do wymuszania przepływu powie-
trza tylko na krótkich odcinkach: przez okno, przez zewnętrzną S
cianę budynku, ewentualnie przez krótkie wy-
Wentylatory
prowadzenie ponad dach. Jeżeli stosuje się przewody wentylacyjne, powinny być one proste, o długoS
ci nie
osiowe przekraczającej 1 2 m. W dłuższych kanałach wentylator osiowy nie będzie w stanie pokonać oporu przepły-
odS
rodkowe wu powietrza. Wentylatory osiowe w zasadzie powinno się montować tylko w otworach wywiewnych.
(promieniowe) Wentylatory odS
rodkowe służą do wymuszania przepływu powietrza na większych odległoS
ciach. Wytwa-
rzajÄ… wysokie ciS
nienie i dlatego nadają się do łączenia z długimi kanałami wentylacyjnymi, tworzącymi skom-
plikowane układy. Mogą odprowadzać zużyte powietrze z wielu miejsc jednoczeS
nie. W zależnoS
ci od kształ-
tu łopatek mogą pracować cicho lub głoS
no. Mogą być jedno lub dwustronnie ssące.
Sprawne działanie wentylacji
Aby zapewnić sprawne działanie wentylacji, konieczne jest utrzymanie systemu wentylacyjnego w dobrym
stanie. Przede wszystkim trzeba zapewnić stałą drożnoS
ć. Wyloty przewodów kominowych powinny być do-
stępne do czyszczenia i okresowej kontroli. Wszystkie kratki wentylacyjne powinny być utrzymane w czysto-
S
ci (w żadnym wypadku nie wolno ich zaklejać ani zamykać należy o tym pamiętać szczególnie podczas
ocieplania budynku, kiedy może dojS
ć do przypadkowego zaklejenia otworów wentylacyjnych w stropodachu
styropianem lub siatkÄ… zbrojÄ…cÄ…).
Objawy wadliwego działania wentylacji:
 zaduch,
 nadmierna wilgotnoS
ć powietrza (objawiająca się skraplaniem pary na szybach, meblach i S
cianach,
długim czasem schnięcia mokrej odzieży i ręczników rozwieszonych w łazience),
 pleS
Å„ i grzyby,
 zawilgocenie S
cian (objawiające się na przykład łuszczeniem farby, odklejaniem tapet, gniciem drew-
na),
 odczuwanie dolegliwoS
ci takich jak: bóle głowy i stawów, suchoS
ć i podrażnienie błon S
luzowych nosa
i gardła oraz oczu, alergie
Klimatyzatory

Podstawową funkcją klimatyzatora jest chłodzenie powietrza. Chłodzenie może być połączone z jednoczesną
wentylacjÄ… (nawiewaniem S
wieżego powietrza z zewnątrz) lub schładzane jest tylko powietrze wewnętrzne,
bez jego wymiany(najprostsze klimatyzatory obracają po prostu powietrze z pomieszczenia). Oprócz nawie-
wania powietrza z zewnątrz klimatyzatory mogą je ogrzewać, nawilżać, osuszać, a także, poprzez zainstalo-
wany system filtrów, usuwać zanieczyszczenia. Klimatyzacja jest przeznaczona przede wszystkim do po-
mieszczeń zamkniętych, (w których nie otwiera się okien na przykład są w ogóle nieotwieralne). W takich
Klimatyzatory
warunkach pracuje ona najlepiej.
typu split Przy wyborze klimatyzatora bierze siÄ™ pod uwagÄ™: wielkoS
ć klimatyzowanego pomieszczenia, położenie w
okienne (kompakt) stosunku do stron S
wiata, nasłonecznienie, ocieplenie budynku, liczbę i wielkoS
ć okien i drzwi oraz ich roz-
przenoS
ne mieszczenie w S
cianach, przeznaczenie pomieszczenia, liczbę przebywających w nim osób, zainstalowane
urządzenia (np. elektroniczne), żądane warunki cieplno wilgotnoS
ciowe, które mają być zapewnione w wy-
niku działania klimatyzacji. Na podstawie zebranych informacji wyznacza się potrzebne parametry klimatyza-
cji (przede wszystkim moc chłodniczą) oraz dobiera odpowiedni typ klimatyzatora. Ekspertyzę najlepiej jest
zlecić fachowcowi (przy zakupie klimatyzatora w tej samej firmie koszt jest najczęS
ciej wliczony w cenÄ™ za-
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
388
INSTALACJE
WENTYLACJA I KLIMATYZACJA
Poradnik BudujÄ…cego Dom
Klasyfikacje, definicje, parametry
kupu urządzenia). Klimatyzację można zainstalować w całym domu (jest to doS
ć duży wydatek) lub tylko w
wybranych pomieszczeniach.
Główną częS
cią każdego klimatyzatora jest układ chłodniczy składający się z: parownika, sprężarki, skrapla-
cza i wentylatorów.
Klimatyzatory dostępne na rynku można podzielić na trzy podstawowe grupy:
typu Split,
okienne (typu kompakt),
przenoS
ne.
Klimatyzatory typu Split składają się z kilku (najczęS
ciej dwóch) połączonych przewodami częS
ci,
z których jedna ustawiona jest na zewnątrz, a pozostałe (jedna lub kilka) wewnątrz budynku. W przewodach
łączących krąży czynnik chłodniczy, który jest najczęS
ciej odmianą freonu. W skład jednostki wewnętrznej
wchodzi parownik i wentylator, w skład jednostki zewnętrznej  skraplacz, wentylator, sprężarka.
W klimatyzatorach podłogowych jednostka wewnętrzna jest ustawiona na podłodze w sąsiedztwie S
ciany ze-
wnętrznej. W klimatyzatorach sufitowych jednostka wewnętrzna jest podwieszona do sufitu. W klimatyza-
torach S
ciennych jednostka wewnętrzna jest zawieszona na S
cianie pod sufitem. W klimatyzatorach kaseto-
nowych jednostka wewnętrzna jest zamontowana w stropie podwieszonym (jest w nim całkowicie ukryta), a
na zewnÄ…trz widoczna jest tylko kratka wentylacyjna.
W klimatyzatorach typu multi spilt jedna jednostka zewnętrzna obsługuje kilka jednostek wewnętrznych za-
instalowanych w kilku pomieszczeniach. Powietrze jest rozprowadzane do pomieszczeń kanałami. Jednostka
zewnętrzna może być zamontowana na dachu lub po zewnętrznej stronie S
ciany.
Zaletą klimatyzatorów typu Split jest ich cicha praca (wynika to z faktu, że sprężarka znajduje się na zewnątrz).
Ze względu na różnorodnoS
ć rozwiązań wzajemnego ustawienia jednostek można go zainstalować w prawie
każdym wnętrzu. MożliwoS
ci montażu są ograniczone jedynie okreS
loną przez producenta długoS
ciÄ… przewo-
dów łączących parownik ze skraplaczem. Należy przestrzegać tych zaleceń, gdyż od nich zależy skutecznoS
ć
działania klimatyzatora. Wadą klimatyzatorów typu Split jest brak dopływu powietrza z zewnątrz; powietrze
jest pobierane z pomieszczenia i po ochłodzeniu do niego zwracane.
Klimatyzatory okienne (typu kompakt) montuje siÄ™ w S
cianach zewnętrznych budynku, najczęS
ciej
w otworach okiennych. Można też przebić w S
cianie specjalnie przeznaczony do tego celu otwór. Klimatyza-
tory okienne są jednoczęS
ciowe, wszystkie elementy znajdują się w jednej obudowie. Mogą pracować z wy-
korzystaniem tylko powietrza wewnętrznego, tylko zewnętrznego lub zewnętrznego z wewnętrznym zmiesza-
nych w ustalonych proporcjach.
Zalety klimatyzatorów okiennych to: łatwy montaż (nie wymagają żadnych dodatkowych instalacji, poza przy-
padkiem, gdy wybija się otwór w S
cianie), możliwoS
ć pobierania powietrza z zewnątrz. Wadą jest głoS
na praca
sprężarki (znajduje się ona w oknie, a nie na zewnątrz, jak w przypadku klimatyzatora typu split, słychać ją
więc w pokoju). Poza tym zamontowanie klimatyzatora w oknie zmniejsza powierzchnię szyby i ogranicza do-
stęp S
wiatła, a stojący w oknie klimatyzator niezbyt ładnie wygląda.
Klimatyzatory przenośne są przeznaczone do obsługi jednego pomieszczenia. Są trzy typy klima-
tyzatorów przenoS
nych. Pierwszy z nich jest odmianą klimatyzatora typu split, z tą różnicą, że częS
ć we-
wnętrzna jest przenoS
na (jest to możliwe dzięki zastosowaniu elastycznego przewodu, który można odłączać
od jednostki zewnętrznej wypływ freonu jest wtedy zablokowany). W typie drugim cały układ chłodniczy
znajduje się w jednej obudowie, która może być dowolnie przenoszona. Ponieważ jednak ciepłe powietrze
musi być wyprowadzone na zewnątrz przewodem, w S
cianie musi więc być wykonany otwór, przez który
przechodzi rurka klimatyzatora. Trzeci typ to klimatyzatory przenoS
ne w jednej obudowie bez wyprowadzenia
przewodu na zewnÄ…trz.
Główną zaletą klimatyzatorów przenoS
nych jest możliwoS
ć dowolnego przenoszenia i ustawiania. Wady to:
koniecznoS
ć wyprowadzenia na zewnątrz przewodu, brak dopływu powietrza zewnętrznego, a w przypadku
klimatyzatorów bez przewodu wyprowadzającego również niemożnoS
ć odprowadzenia na zewnątrz ciepła.
Parametry pracy i sprawnoS
ć

Zależnie od producenta i modelu klimatyzatory mają różne parametry pracy. WiększoS
ć klimatyzatorów ma
możliwoS
ć pracy na prąd o napięciu 230 V lub 400 V (jednofazowe lub trójfazowe). Moc chłodnicza dostęp-
nych na rynku klimatyzatorów waha się w granicach od kilku do kilkudziesięciu kilowatów. Moc podana przez
producenta jest obliczana przy założeniu okreS
lonej temperatury powietrza na zewnÄ…trz oraz wewnÄ…trz bu-
dynku; odpowiedniej informacji na ten temat należy szukać w katalogach firmy. Często możliwa jest regulacja
prędkoS
ci obrotów sprężarki (prędkoS
ć wysoka, S
rednia, niska) i w zależnoS
ci od tego zmiana mocy. Spraw-
noS
ć klimatyzatora jest to stosunek mocy otrzymanej (czyli mocy chłodniczej) do mocy pobranej. Żeby można
było mówić o opłacalnoS
ci inwestycji, moc chłodnicza powinna być przynajmniej 2.5 3.5 razy większa od
poboru mocy. Innym wskax
nikiem wydajnoS
ci klimatyzatora jest iloS
ć powietrza przetworzonego na godzinę
(mierzona w m3).
Na rynku jest bardzo duży wybór klimatyzatorów. Najprostsze zapewniają tylko chłodzenie powietrza, inne
chłodzenie i ogrzewanie, w jeszcze innych można regulować temperaturę i wilgotnoS
ć powietrza w pomiesz-
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
389
INSTALACJE
WENTYLACJA I KLIMATYZACJA
czeniu. Klimatyzatory, które mają tak zwany system pracy całorocznej, mogą pracować również w zimie, w
bardzo niskich temperaturach. WiększoS
ć klimatyzatorów może być w okresie zimowym przełączana na grza-
nie. W takim przypadku producenci podają też moc grzewczą. Nie oznacza to, że klimatyzacja zastąpi ogrze-
wanie budynku w czasie zimy, natomiast może zapewnić dogrzanie w tak zwanym okresie przejS
ciowym.
Wyposażenie i funkcje dodatkowe

Wszystkie klimatyzatory wyposażone są w filtry. Najprostszym rodzajem filtra jest filtr mechaniczny, który za-
trzymuje wszystkie duże zanieczyszczenia mechaniczne (na przykład owady). W dobrych klimatyzatorach za-
stosowany jest system kilku filtrów (dwóch lub trzech), w którym filtr mechaniczny jest filtrem wstępnym.
Mniejsze zanieczyszczenia, niewidoczne gołym okiem, wyłapują filtry elektrostatyczne. Filtry węglowe po-
chłaniają zapachy. Dobre filtry zapewniają ograniczenie liczby zanieczyszczeń na m3 do okreS
lonej wartoS
ci.
Filtry należy czyS
cić oraz wymieniać, stosując się w tej sprawie do zaleceń producentów. Niektóre klimatyza-
tory posiadajÄ… wskax
nik zapchanego filtra.
W klimatyzatorze może być zainstalowany jonizator, który zmienia ładunki w powietrzu z dodatnich na ujem-
ne (jest to korzystne dla zdrowia i samopoczucia).
Zapewnienie odpowiedniej wilgotnoS
ci powietrza to najczęS
ciej po prostu jego wysuszenie. Nawilżanie (po-
żądane na przykład w zimie, kiedy wskutek działania grzejników powietrze w mieszkaniu jest często bardzo
suche) wymaga pobrania i uzdatnienia wody (twarda woda z kranu może być przyczyną tworzenia się ka-
mienia). Dlatego w funkcję nawilżania wyposażone są tylko niektóre klimatyzatory.
W nowoczesnych klimatyzatorach większoS
cią funkcji można sterować automatycznie, przy pomocy progra-
matorów. Timer steruje automatycznym włączaniem i wyłączaniem klimatyzatora w taki sposób, aby o okre-
S
lonych godzinach osiągnąć żądane parametry powietrza. Zakres czasowy programowania wynosi najczę-
S
ciej do 24 godzin, ale w niektórych modelach nawet tydzień. Funkcja nocna umożliwia ograniczenie pracy
w porze nocnej. Autostart zapewnia samoczynne wznowienie pracy po chwilowym wyłączeniu urządzenia (na
przykład wskutek przerwy w dostawie prądu). Blokada przed włączeniem zapobiega włączaniu i wyłączaniu
w krótkich odstępach czasu, co mogłoby spowodować przeciążenie klimatyzatora (od ostatniego wyłączenia
musi upłynąć okreS
lony czas). W modelach, które umożliwiają zarówno chłodzenie, jak i grzanie, można usta-
wiać kierunek przepływu powietrza; dodatkowo mogą być one wyposażone w funkcję auto, umożliwiającą au-
tomatyczne przestawienie między tymi dwoma trybami pracy zależnie od temperatury otoczenia. Funkcjami
można sterować przy pomocy pilota, (lub kilku pilotów w klimatyzatorach typu multi split).
Oczyszczacze powietrza

Są to urządzenia służące do usuwania zanieczyszczeń z powietrza, co jest szczególnie ważne w pomieszcze-
niach, w których drzwi i okna są stale zamknięte oraz takich, w których przebywają alergicy. WiększoS
ć
oczyszczaczy wykorzystuje powietrze wewnętrzne, ale możliwy jest też nawiew S
wieżego powietrza, które
musi być wówczas ogrzane; taki oczyszczacz musi być wyposażony w nagrzewnicę lub wymiennik ciepła.
Najważniejszą częS
cią każdego oczyszczacza jest system kilku (najczęS
ciej 2 3) filtrów (mechanicznych, wę-
glowych, elektrostatycznych). Wchodzący w skład urządzenia wentylator zasysa otaczające powietrze, które
następnie przechodzi przez kolejne strefy. Filtry wstępne (mechaniczne) zatrzymują większe cząsteczki zanie-
Dla alergików
czyszczeń znajdujące się w powietrzu. W strefie filtra elektrostatycznego powietrze przepływa przez komorę
jonizacyjną, w której cząsteczkom zanieczyszczeń nadawany jest ładunek dodatni, dzięki czemu osadzają się
one na ujemnie naładowanych płytkach filtrów elektrostatycznych. Filtry węglowe pochłaniają dym papiero-
sowy, spaliny, opary, tłuszcze, nieprzyjemne zapachy.
Model oczyszczacza powinien być dopasowany do wielkoS
ci pomieszczenia. Dostępne na rynku oczyszcza-
cze mają różną moc, ale podstawowym parametrem, na który trzeba zwrócić uwagę przy zakupie, a który
okreS
la wydajnoS
ć oczyszczacza, jest wskax
nik emisji czystego powietrza (CADR). WiększoS
ć oczyszczaczy
może pracować w sposób ciągły, niektóre wymagają okresowego wyłączania. IntensywnoS
ć oczyszczania
może być regulowana płynnie albo kilkustopniowo (2 3). Zależnie od modelu w skład wyposażenia wchodzą:
wskax
nik zanieczyszczenia filtra, wskax
nik poziomu wytwarzanego hałasu, wskax
nik poziomu zanieczyszcze-
nia powietrza, czujnik ruchu (oczyszczacz włącza się, kiedy ktoS
wchodzi do pomieszczenia), zdalne stero-
wanie (pilotem), timer. Oczyszczacze ustawia się na podłodze lub wiesza na S
cianie. Modele z jonizatorem
muszą być ustawione w odległoS
ci ponad 1 m od telewizora lub komputera.
Wskax
nik emisji czystego powietrza CADR okreS
la iloS
ć S
wieżego powietrza (w m3) emitowanego przez
oczyszczacz w ciągu godziny. Im wyższa wartoS
ć wskax
nika, tym lepszy oczyszczacz powietrza.
Konserwacja urządzenia sprowadza się do czyszczenia i okresowej wymiany filtrów.
Filtry wstępnego oczyszczania powinny być wymieniane raz w roku, filtry elektrostatyczne co kilka lat.
Osuszacze powietrza

Są to urządzenia umożliwiające osuszanie zbyt wilgotnego powietrza w pomieszczeniu. Zasysane przez wen-
tylator wilgotne powietrze jest oziębiane w chłodnicy. Następuje kondensacja pary wodnej. Skroplona para
wodna jest gromadzona w zbiorniku, skÄ…d jest usuwana. WydajnoS
ć osuszacza mierzy się iloS
ciÄ… usuwanej
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
390
INSTALACJE
WENTYLACJA I KLIMATYZACJA
Poradnik BudujÄ…cego Dom
Klasyfikacje, definicje, parametry
wody na dobÄ™. Podana przez producenta wydajnoS
ć dotyczy standardowej temperatury (np. 23°C) i spada
gwałtownie, jeS
li temperatura w pomieszczeniu jest niższa. Wzrasta natomiast w wyższej temperaturze. Osu-
szacze mogą pracować jako urządzenia przenoS
ne lub stacjonarne. Instaluje siÄ™ je w pomieszczeniach odizo-
lowanych od powietrza zewnętrznego.
Nawilżacze powietrza

Optymalna wilgotnoS
ć powietrza w pomieszczeniu wynosi 40 60%. Nawilżacze to urządzenia, które nawil-
żają zbyt suche powietrze do ustalonej wilgotnoS
ci.
Nawilżacze dzielimy na:
 ultradx
więkowe, w których woda jest rozpraszana ultradx
więkami i do pomieszczenia jest emitowana mgiełka,
 parowe, w których woda jest podgrzewana w zbiorniku i do pokoju jest emitowana para wodna.
Niektóre nawilżacze są wyposażone w jonizatory powietrza. Po dołączeniu pojemnika z aromatycznymi olej-
kami (rozpuszczalnymi w wodzie) mogą też służyć jako inhalatory do aromaterapii.
Przed włączeniem nawilżacza wlewa się do niego wodę (przegotowaną lub destylowaną). Można do niej
wrzucić tabletki dezynfekujące, zapobiegające rozwojowi bakterii.
Kurtyny powietrzne

SÄ… to strumienie powietrza (ogrzewanego lub nie) instalowane w otworach drzwiowych w celu stworzenia
przegrody oddzielającej dwa pomieszczenia (najczęS
ciej zimne od ciepłych). Kurtyny powietrzne mają na celu
uzyskanie odpowiedniego komfortu wewnątrz pomieszczenia poprzez: zapobieganie wydostawaniu się ciepła
na zewnÄ…trz, przeciÄ…gom, ochronÄ™ przed zanieczyszczeniami powietrza, owadami i insektami. PozwalajÄ… za-
oszczędzić energię. Szczególnie w budynkach wyposażonych w systemy wentylacji mechanicznej istotne jest
zredukowanie różnicy ciS
nień, która powstaje podczas otwierania drzwi. Kurtyny powietrzne mają zastoso-
wanie zarówno w okresie zimowym, jak i letnim. W lecie można je uruchomić bez funkcji ogrzewania; zapo-
biegają wówczas przedostawaniu się gorącego powietrza z zewnątrz budynku do klimatyzowanych lub chło-
dzonych pomieszczeń.
Zależnie od modelu montuje się je poziomo nad drzwiami lub pionowo po obu stronach otworu drzwiowego.
Mogą być wyposażone w: termostat, regulatory pracy wentylatora, regulatory mocy.
Centralne odkurzanie

Temat  centralne ogrzewanie znalazł się w rozdziale  Wentylacja i klimatyzacja ze względu na jego znacze-
nie dla zachowania czystego powietrza, jako że powietrze zasysane nie jest wydmuchiwane z powrotem do
pomieszczenia, jak to ma miejsce w przypadku zwykłych odkurzaczy. Zatem instalacja centralnego odkurza-
Centralne odkurzanie
nia jest szczególnie zalecana gdy wS
ród domowników są osoby cierpiące na alergię.
to instalacja nie- System centralnego odkurzania składa się z:
 jednostki ssącej (umieszczonej w piwnicy, garażu, na strychu), w skład której wchodzą: silnik, turbiny
zbędna dla alergi-
ssÄ…ce, filtry i pojemniki na S
mieci; wielkoS
ć jednostki ssącej dobiera się zależnie od wielkoS
ci powierzchni
ków.
przeznaczonej do odkurzania i od wielkoS
ci instalacji,
 rur z PVC (biegnÄ…cych w S
cianach, pod podłogą, pod sufitem, w kanałach wentylacyjnych) transportują-
cych zanieczyszczenia,
 elastycznego węża ssącego z rękojeS
ciÄ… i rurÄ… ssÄ…cÄ….
 akcesoriów: szczotek, ssawek itp. .
Kurz zasysany z pomieszczeń jest transportowany kanałami do jednostki ssącej, gdzie następuje filtrowanie,
a następnie usuwanie zużytego powietrza (oczyszczonego) na zewnątrz budynku. Niektóre modele są wypo-
sażone w separatory zanieczyszczeń. Filtry wymagają okresowego czyszczenia. Pojemnik na S
mieci w jed-
nostce centralnej opróżnia się kilka razy w roku.
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
391
INSTALACJE
WENTYLACJA I KLIMATYZACJA