Torbiele zębo- i niezębopochodne etiologia i leczenie.
Wpisany przez Administrator
niedziela, 11 września 2011 09:57
Torbiele to patologiczne przestrzenie tworzące się w organizmie, bardzo często w wyniku
procesów zapalnych, natomiast nie przez akumulację ropy. Torbiele nazywane są także
cystami, zwykle są one wyścielone nabłonkiem, ale nie jest to regułą. Wnętrze torbieli
wypełnione jest zazwyczaj płynem lub gazami. Torbiele występujące w rejonie głowy i
szyi są szczególnym przedmiotem zainteresowania lekarzy stomatologów, ponieważ
mogą one powodować znaczne przemieszczenia struktur anatomicznych u pacjentów.
Niezakażone torbiele zwykle nie dają objawów, o ile nie powodują ucisku na struktury
anatomiczne. W przypadku zakażenia torbieli pojawiają się objawy towarzyszące
zapaleniom; ból i gorączka. Torbiele w obrębie głowy i szyi można podzielić na dwie duże
grupy: torbiele pochodzenia odzębowego oraz torbiele niezębopochodne. Dodatkowo
mogą być także obecne zmiany przypominające torbiele nazywane pseudocystami lub
pseudotorbielami.
Torbiele zębopochodne
Torbiel korzeniowa (cystis radicularis)
Ten rodzaj torbieli stanowi od 50 do 70% wszystkich torbieli zębopochodnych. Torbiele
korzeniowe powstają zawsze przy zębach martwych w wyniku pobudzenia pozostałości
nabłonkowych pochewki Hertwiga przy zapaleniu miazgi zębowej. Torbiele korzeniowe mogą
nie dawać żadnych widocznych w badaniu klinicznym objawów, zwykle są one uwidaczniane
przy wykonywaniu zdjęć rentgenowskich jako przestrzenie przejaśnione o różnej wielkości, w
obrazie nie jest widoczne beleczkowanie. Rozrastające się torbiele powodują zanikanie
ciągłości szpary ozębnowej, mogą być przyczyna przemieszczania się sąsiadujących ze zmianą
zębów oraz resorpcji kości. Ponadto mogą one powodować translokacje innych struktur
anatomicznych, takich jak np. kanał żuchwowy. Torbiel korzeniowa zawsze wyścielona jest
nabłonkiem i posiada zwykle wyraz
ną otoczkę osteosklerotyczną.
Torbiele korzeniowe można leczyć zarówno chirurgicznie, jak i niechirurgicznie. Leczenie
niechirurgiczne opiera się głównie na ponownym leczeniu endodontycznym i zadziałaniem na
nabłonek torbieli wodorotlenkiem wapnia, dzięki czemu ulega ona rozpuszczeniu, a komórki
kostne wnikając do jej wnętrza mogą ponownie odbudować kość. Leczenie chirurgiczne polega
na wyłuszczeniu całej zmiany. Diagnoza różnicowa obejmuje wykluczenie ziarniniaka
okołowierzchołkowego, torbieli naskórkowej i przyzębnej oraz blizny po resekcji korzenia.
Torbiel zawiązkowa (cystis dentigerosa)
Torbiel zawiązkowa otacza koronę niewyrzniętego zęba i jest przytwierdzona do jego szyjki.
Ten rodzaj zmian jest obserwowany bardzo często, stanowi prawie 1/5 wszystkich
znajdowanych torbieli. Torbiele zawiązkowe występują najczęściej w pobliżu kła szczęki oraz
przy trzecich zębach trzonowych żuchwy. Jama torbieli wyścielona jest cienką warstwa
komórek nabłonka, w przypadku zainfekowania torbieli ściana nabłonkowa ulega pogrubieniu.
1 / 5
Torbiele zębo- i niezębopochodne etiologia i leczenie.
Wpisany przez Administrator
niedziela, 11 września 2011 09:57
Mogą występować komórki wydzielające śluz oraz komórki urzęsione. W ścianie torbieli
spotykane są także elementy tkanki łącznej, głównie włóknistej oraz pozostałości blaszki
zębowej. Zmiany te mają zdolność do przemieszczania się i resorbowania tkankę zębów
sąsiednich, dna zatoki szczękowej oraz kanału nerwu żwaczowego. Diagnoza różnicowa
obejmuje wykluczenie torbieli naskórkowej, szkliwiaka, włókniaka, guza zębopochodnego,
torbieli wapniejącej oraz poszerzonego mieszka zębowego.
Torbiel erupcyjna (cystis eruptiva)
Torbiel erupcyjna jest rodzajem torbieli zawiązkowej, umiejscowionej w tkankach miękkich
dziąseł pokrywających koronę wyrzynającego się zęba. Torbiele tego rodzaju zazwyczaj nie
utrzymują się długo, ponieważ pękają wraz z wyrznięciem się zęba, do którego przylegają.
Wnętrze zmiany jest wyścielone nabłonkiem płaskim, podobnie jak w przypadku torbieli
korzeniowej, jeżeli zmiana została zakażona to zwykle obserwuje się zgrubienie jej ściany.
Torbiel przyzębna
Zmiana ta jest umiejscowiona po bocznej stronie zęba, ba granicy pomiędzy szkliwem, a
cementem korzeniowym. Torbiel ta powstaje wtórnie w przebiegu procesu zapalnego
przylegających tkanek przyzębia. Zmiany zapalne przyzębia powodują proliferację resztkowych
fragmentów nabłonka zębotwórczego, podobnie jak to ma miejsce w powstawaniu torbieli
korzeniowej. Torbiel przyzębna obserwowana jest rzadko. Leczenie polega na wycięciu zmiany,
czasem połączonej z ekstrakcją zęba.
Torbiel pierwotna (cystis primordialis)
Torbiel pierwotna jest zmiana dość często spotykana, powstaje ona z siateczki gwiaz
dzistej, ale
nie jest związana z żadnym zębem. Zmiana ta zwykle pojawia się w miejscu zęba lub zęba
nadliczbowego. Najczęściej torbiel pierwotna spotykana jest w rejonie trzecich trzonowców i
przedtrzonowców żuchwy, gałęzi żuchwy oraz okolicy zębów siecznych szczęki. Torbiel
pierwotna ma tendencję do ekspansji w kości oraz przemieszczania przylegających do niej
zębów. Występują dwa typy histologiczne tej zmiany, częściej spotykana jest torbiel
rogowaciejąca, oraz widywana rzadziej torbiel nierogowaciejąca. Torbiel pierwotna nie daje
objawów bólowych, dopóki nie zostanie wtórnie zakażona. Leczenie polega na usunięciu
chirurgicznym wraz z kiretażem kości wokół zmiany.
Torbiel dziąsłowa (cystis gingivalis)
Torbiele dziąsłowe występują zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Zmiany te zlokalizowane
są w tkankach dziąseł, u dorosłych torbiele tego rodzaju często występują po kilka i rzadko
osiągają rozmiary większe niż 1 cm. Zmiany wyściela nabłonek płaski rogowaciejący. Torbiele
dziąsłowe u dzieci występują pojedynczo lub w większej ilości i umiejscawiają się na
bezzębnym wyrostku zębodołowym u noworodków. Torbiele tego rodzaju mogą występować
także na podniebieniu w linii szwu, zwykle nie są one większe niż 3mm i znikają samoistnie.
Histologicznie ten rodzaj zmian wykazuje podobieństwo do torbieli naskórkowej i był w
przeszłości znany jako perły Epsteina lub guzki Bohna.
2 / 5
Torbiele zębo- i niezębopochodne etiologia i leczenie.
Wpisany przez Administrator
niedziela, 11 września 2011 09:57
Torbiel zębopochodna wapniejąca (cystis odontogenes calcificata)
Zmiana ta spotykana jest rzadko, należy do zmian nowotworowych łagodnych, chociaż zdarzają
się przypadki zezłośliwienia. Najczęściej torbiel wapniejąca leży przednio od pierwszego
trzonowca, jednak może być umiejscowiona także na błonie śluzowej dziąseł oraz kość leżąca
poddziąsłowo. W obrazie radiologicznym widoczna jest jama torbieli charakterystycznymi
plamkami zwapnień. Korzenie zębów przylegających do zmiany mogą ulegać erozji. Torbiel
wyścielona jest nabłonkiem płaskim z komórkami przypominającymi ameloblasty lub komórkami
sześciennymi. Obserwowane jest nietypowe rogowacenie, z wytworzeniem obrzękniętych
obszarów, czasami także masy hialinowe. Wapnienie torbieli odbywa się najczęściej po
kontakcie z tkanką łączną, podobnie do reakcji na ciało obce. Chirurgiczne wyłuszczenie
zmiany zwykle przynosi korzystne efekty.
Torbiele niezębopochodne
Torbiel środkowa szczęki (cystis mediana anterior maxillae)
Zmiana ta nazywana jest także torbielą kanału nosowo-podniebiennego lub też torbielą kanału
przysiecznego. Torbiel ta zlokalizowana jest w linii środkowej wyrostka zębodołowego szczęki,
w pobliżu kanału przysiecznego. Powstaje ona poprzez proliferację resztek nabłonkowych
przewodu nosowo-podniebiennego, należy do najczęściej spotykanych torbieli szczęki.
Torbiel gałeczkowo-szczękowa (cystis globulomaxillaris)
Zmiana ta spotykana jest zawsze między siekaczem bocznym, a kłem szczęki. W czasie
rozwoju twarzoczaszki zmiana powstaje między wyrostkiem czołowym a bocznym szczęki.
Zęby, obok których obecna jest torbiel gałeczkowo-szczękowa są żywe. Torbiel
gałeczkowo-szczękowa jest najczęściej diagnozowana przypadkowo, ponieważ w większości
przypadków nie daje żadnych objawów klinicznych. Jeżeli zmiana ulegnie zakażeniu to może
pojawiać się miejscowo ból. W obrazie radiologicznym występuje jako gruszkowate, dobrze
odgraniczone przejaśnienie pomiędzy korzeniami siekacza bocznego i kła i może powodować
rozbieżne ułożenie korzeni. Torbiele gałeczkowo-szczękowe są najczęściej wyścielone
nabłonkiem wielowarstwowym płaskim lub tez nabłonkiem walcowatym z występującym
urzęsieniem. W ścianie torbieli mogą być obecne elementy tkanki łącznej z naciekiem
zapalnym. Leczenie polega na usunięciu chirurgicznym zmiany z zachowaniem objętych nią
zębów, o ile jest to możliwe.
Torbiel skórzasta (cystis dermoidalis)
Torbiele skórzaste są łagodnymi zmianami przypominającymi potworniaki, często spotykanymi
w obrębie głowy i szyi. Zmiany te są wrodzone i powstają w wyniku zaburzeń rozwojowych,
rozwijają się z ekto- i mezodermy. Zmiany te wyścielone są nabłonkiem, spotyka się w nich
przydatki skórne, takie jak mieszki włosowe oraz gruczoły łojowe. Torbiele skórzaste są dobrze
3 / 5
Torbiele zębo- i niezębopochodne etiologia i leczenie.
Wpisany przez Administrator
niedziela, 11 września 2011 09:57
odgraniczone od otoczenia i nieinwazyjne, jednak mają tendencje do przesuwania
przylegających struktur. Leczenie jest ograniczone do chirurgicznego usunięcia zmiany.
Torbiel środkowa szyi (cystis colli medialis)
Ten rodzaj torbieli należy do zmian rozwojowych, powstaje w wyniku pozostania przewodu
tarczowo-językowego, dzięki któremu w czasie embriogenezy ma miejsce zstępowanie
zawiązka tarczycy z dna jamy ustnej w okolicę przednią szyi. Zmiana położona jest na środku
szyi w pobliżu kości gnykowej. Wnętrze torbieli wyściela najczęściej nabłonek migawkowy lub
wielowarstwowy płaski. Wewnątrz zmiany mogą znajdować się fragmenty tkanki Obecność
torbieli środkowej szyi wymaga leczenia operacyjnego, ponieważ może ona łatwo ulegać
zakażeniom i zmianom ropnym i stanowić realne zagrożenie dla zdrowia całego organizmu. Tak
jak w przypadku innych zmian tego typu leczeniem z wyboru jest chirurgiczne usunięcie zmiany.
Torbiel boczna szyi (cystis colli lateralis)
Kolejną wadą rozwojową jest torbiel boczna szyi pochodząca z łuków skrzelowych, które nie
uległy prawidłowemu zamknięciu. Zmiana taka jest obecna w okolicy bocznej szyi lub tez może
występować w śliniance przyuszniczej. W zależności od umiejscowienia torbieli może one nie
dawać objawów, lub tez manifestować się zaburzeniami oddychania, połykania oraz uciskiem
na przełyk. Torbiele mogą ulegać zakażeniom. Diagnostyka różnicowa obejmuje wykluczenie
przerzutów rakowych. Leczenie polega na całkowitym wycięciu zmiany, aby zapobiec
nawrotom.
Pseudotorbiele
Torbiel samotna kości (cystis ossis solitaria)
Torbiel samotna kości spotykana jest zazwyczaj w trzonie żuchwy, powstaje w wyniku urazu,
chociaż patogeneza nie jest do końca wyjaśniona. Uważa się, że najbardziej prawdopodobną
przyczyną jej powstawania są pozostałości krwotoku wewnątrzkostnego. Rozmiary widywanych
torbieli samotnych różnią się między sobą od średnicy ok. 1 cm do przestrzeni zajmujących
większość trzonu żuchwy, a nawet jej gałęzie. Po otwarciu chirurgicznym zmiany obserwuje się
jamę wypełnioną śluzem. Jama torbieli nie zawsze jest wyścielona tkankami miękkimi, jeśli są
one obecne to zwykle w postaci cienkiej warstwy. Torbiel samotna kości może powstawać także
samoistnie w wyniku zmian włóknisto-kostnych cementu. Zmiana taka usuwana jest
chirurgicznie.
Bibliografia:
1. Cysts of the oral and maxillofacial regions Mervyn Shear, Paul Speight, Paul M. Speight,
Wiley-Blackwell, 2007
2. Radiology Friedrich Anton Pasler, Thieme, 1993
3. Pathology of the head and neck Antonio Cardesa, Pieter Johannes Slootweg, Springer,
4 / 5
Torbiele zębo- i niezębopochodne etiologia i leczenie.
Wpisany przez Administrator
niedziela, 11 września 2011 09:57
2006
4. Dental pathology: a practical introduction Pieter Johannes Slootweg, Springer, 2007
5. Textbook of Dental and Oral Histology and Embryology with MCQs, Jaypee Brothers
Publishers, S. Chandra, Sh. Chandra, M. Chandra, N. Chandra 2004
6. Cawson's essentials of oral pathology and oral medicine, R. A. Cawson, E. W. Odell,
Elsevier Health Sciences, 2008
5 / 5