PLAN WYKA
ADU
METODY SPAWANIA
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
KONSTRUKCJE METALOWE
WADY SPOIN
BIBLIOGRAFIA
Metody spawania
Badania złączy spawanych
Wady spoin
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 1 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 2
METODY SPAWANIA METODY SPAWANIA
METODY SPAWANIA
POCZ
TKI SPAWALNICTWA [10]
- spawanie gazowe (acetylenowo-tlenowe),
1901 - skonstruowanie palnika acetylenowo-tlenowego Ch. Picard
- spawanie łukiem elektrycznym,
(Francja)
- spawanie termitowe.
1886 - S. Olszewski i N. Benardos patentują metodę spawania
łukowego (z
ródło prądu - akumulator, elektroda węglowa)
1890 - zastosowanie elektrody metalowej
(C.L Coffin - St. Zjednoczone, N.G. Słovianow - Rosja)
1900 - zastosowanie elektrody otulonej (A.P Strohmenger, Anglia)
1919 - zastosowanie transformatorów spawalniczych (prąd
przemienny) - C.J. Holslaga (St. Zjednoczone)
1899 - wynalezienie termitu (mieszanka sproszkowanego tlenku
żelaza i aluminium) przez H. Goldschmidta (Niemcy)
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 3 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 4
METODY SPAWANIA METODY SPAWANIA
SPAWANIE GAZOWE (ACETYLENOWO-TLENOWE) METODY SPAWANIA A
UKOWEGO
- stosowane do spawania blach cienkich (<2,5 mm) - spawanie łukowe elektrodami topliwymi, otulonymi,
- brak atmosfery ochronnej wokół roztopionego metalu - niska jakość - spawanie łukiem krytym,
spoiny z uwagi na zawartość tlenków żelaza - spawanie elektrodą topliwą w osłonie CO2 (MAG - ang. metal active
- duża ilość dostarczonego ciepła - duże odkształcenia spawalnicze. gas),
- spawanie elektrodą topliwą w osłonie gazów obojętnych (MIG - ang.
metal inert gas),
- spawanie elektrodą nietopliwą w osłonie gazów obojętnych (TIG 
ang. tungsten inert gas).
y
ródło [8]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 5 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 6
METODY SPAWANIA METODY SPAWANIA
SPAWANIE A
UKOWE ELEKTRODAMI TOPLIWYMI, OTULONYMI (111) Rodzaje stosowanych elektrod zależą od rodzaju spawanej stali.
- spawanie ręczne Średnica rdzenia elektrody wynosi 1,6 - 8 mm. Rdzeń wykonany jest
ze stali niskowęglowej.
RODZAJE ELEKTROD:
- kwaśne
- zasadowe (najlepsza jakość spoin)
- rutylowe (rutyl - TiO2)
- celulozowe
- utleniające
y
ródło [8]
y
ródło [1] y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 7 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 8
METODY SPAWANIA METODY SPAWANIA
ZADANIA OTULINY: SPRZ
T SPAWALNICZY  TRANSFORMATOR
- wytworzenie atmosfery ochronnej,
- dostarczenie składników żużlotwórczych,
- utrzymanie stabilności łuku elektrycznego,
- ulepszenie stopiwa,
- odtlenienie ciekłego metalu.
WYMAGANIA WOBEC ELEKTROD:
- otulina elektrody nie może być uszkodzona,
- elektrody nie mogą być zawilgocone.
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 9 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 10
METODY SPAWANIA METODY SPAWANIA
SPAWANIE A
UKIEM KRYTYM (INACZEJ: POD TOPNIKIEM) (121)
- stosuje się przy spawaniu w pozycji podolnej lub nabocznej przy
spawaniu półautomatycznym lub automatycznym,
- topnik w formie proszku podawany jest wprost do rowka
spawalniczego.
SPAWANIE RURY A
UKIEM KRYTYM
y
ródło [8] y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 11 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 12
METODY SPAWANIA METODY SPAWANIA
SPAWANIE ELEKTROD
TOPLIW
W OSA
ONIE CO2 - MAG (135) SPAWANIE ELEKTROD
TOPLIW
W OSA
ONIE GAZÓW
OBOJ
TNYCH - MIG (131)
- stosuje się przy spawaniu półautomatycznym lub automatycznym,
- przy spawaniu na zewnątrz wymaga osłony przed wiatrem, - stosuje się przy spawaniu półautomatycznym lub automatycznym,
- oprócz CO2 stosuje się mieszanki CO2 z gazami obojętnymi. - atmosferę ochronąłuku elektrycznego zapewnia argon lub hel,
- stosuje się do spawania stali szlachetnych,
- korzysta się z tych samych urządzeń co w metodzie MAG
- przy spawaniu na zewnątrz wymaga osłony przed wiatrem.
y
ródło [8]
y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 13 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 14
METODY SPAWANIA METODY SPAWANIA
SPRZ
T SPAWALNICZY  MIGOMAT SPAWANIE ELEKTROD
NIETOPLIW
W OSA
ONIE GAZÓW
(PÓA
AUTOMAT) OBOJ
TNYCH - TIG (141)
- nietopliwa elektroda wykonana jest z wolframu,
- spoiwo podaje się w postaci drutu  z boku ,
- metoda stosowana do spawania stali wysokostopowych i metali
nieżelaznych (aluminium i jego stopów).
y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 15 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 16
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
BADANIA NISZCZ
CE  wykonuje się na złączach próbnych lub BADANIA NIENISZCZ
CE  DEFEKTOSKOPIA
próbkach złączy pobranych z konstrukcji. - ang. NDT - nondestructive testing
METODY BADAC
NISZCZ
CYCH ZA

CZY SPAWANYCH: METODY BADAC
NIENISZCZ
CYCH ZA

CZY SPAWANYCH:
- próba rozciągania, - metoda wizualna (bezpośrednia i pośrednia),
- próba zginania (ocena ciągliwości złącza), - metoda penetracyjna,
- próba łamania (ocena przełomu spoiny, badanie jednorodność spoiny), - metoda magnetyczna,
- próba udarności, - metoda ultradz
więkowa (echa, przepuszczania),
- próba twardości. - metoda radiologiczna (promienie X i ł),
- inne.
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 17 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 18
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODA WIZUALNA (VT) METODA PENETRACYJNA (PT)
Metoda ta polega na obserwacji wzrokowej i pomiarach spoin w celu Metoda jest oparta na wnikaniu, dzięki zjawisku włoskowatości
stwierdzenia, czy ich kształt i wymiary są zgodne z dokumentacją (model uproszczony), penetranta - cieczy o małym napięciu
techniczną oraz czy nie zawierają wad. Metodą tą można wykryć powierzchniowym, o odpowiedniej lepkości i zwilżalności powierzchni
tylko wady zewnętrzne. obiektów oraz małej gęstości do cienkich nieciągłości, które stanowią
kapilary i tworzeniu wskazań nieciągłości, dzięki oddziaływaniu
wywołacza z penetrantem. Oddziaływanie to polega na  wysysaniu
penetranta z nieciągłości, dzięki zjawisku włoskowatości. Oprócz
penetranta i wywoływacza stosuje się także zmywacze służące do
usunięcia wyżej wymienionych środków z powierzchni badanych
elementów.
Zalety metody wizualnej:
- prostota.
Wady metody wizualnej:
y
ródło: www.izmet.pl
- brak możliwości wykrycia wad wewnętrznych.
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 19 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 20
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODA PENETRACYJNA METODY MAGNETYCZNE (MT)
Zalety metod penetracyjnych: Metody magnetyczne można stosować tylko w materiałach
ferromagnetycznych (stale niskostopowe, staliwa, żelazo, nikiel).
- niska cena badania,
Metody te polegają na badaniu pola magnetycznego wywołanego w
- proste zastosowanie,
badanym elemencie przy użyciu np. cewki wzbudzającej. W miejscu
- można stosować do obiektów o skomplikowanym kształcie.
występowania nieciągłości (wady) następuje zaburzenie pola.
Wady metod penetracyjnych:
Zaburzenie pola może być zobrazowane przy zastosowaniu drobinek
metalu (proszku) naniesionego na powierzchnię badanego elementu.
- wykrywanie tylko nieciągłości powierzchniowych, otwartych,
- powierzchnia badanych obiektów nie może być zbyt
chropowata.
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 21 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 22
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODY MAGNETYCZNE  ZOBRAZOWANIE WYNIKU BADANIA METODY MAGNETYCZNE
Zalety metod magnetycznych:
- szybka i wiarygodna metoda wykrywania pęknięć
powierzchniowych,
- możliwość określenia długości wady.
Wady metod magnetycznych:
- wykrywanie tylko wad powierzchniowych lub znajdujących się tuż
pod powierzchnią badanego elementu,
- badanie powierzchnia badanych elementów nie może być zbyt
chropowata
- konieczność stosowania farb podkładowych do badań
magnetyczno-proszkowych celem zapewnienia kontrastu.
y
ródło: www.ultrandt.pl
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 23 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 24
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODA ULTRADy
WI
KOWA (UT) METODA ULTRADy
WI
KOWA - APARATURA DO BADAC
-
DEFEKTOSKOPY
Metoda polega na wprowadzeniu do badanego obiektu fal
ultradz
więkowych (sprężystych, mechanicznych) o częstotliwościach
większych niż 20 kHz oraz detekcji sygnałów (impulsów)
przechodzących przez obiekt. Sygnały te zawierają informacje o
występujących nieciągłościach. O położeniu wykrytych wad informuje
czas (lub droga) przejścia fali ultradz
więkowej między głowicą
nadawczą i odbiorczą. Konieczne jest skanowanie powierzchni
obiektu tj. przesuwanie głowicy urządzenia po powierzchni.
Stosuje się przetworniki piezoelektryczne. Obraz przejścia fali przez
obiekt przedstawia się na ekranie oscyloskopu (defektoskopy
analogowe). W najnowszych urządzeniach stosuje się przetworniki
cyfrowe. Do kalibracji defektoskopów używa się wzorców.
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 25 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 26
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODA ULTRADy
WI
KOWA - APARATURA DO BADAC
- METODA ULTRADy
WI
KOWA - GA
OWICE
GRUBOŚCIOMIERZE
y
ródło: www.pcb.com.pl
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 27 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 28
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODA ULTRADy
WI
KOWA - WZORCE METODA ULTRADy
WI
KOWA - PROWADZENIE POMIARÓW
y
ródło: www.4ndt.pl
y
ródło:
www.ndtest.com.pl
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 29 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 30
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODA ULTRADy
WI
KOWA - PROWADZENIE POMIARÓW METODA ULTRADy
WI
KOWA
Zalety metod ultradz
więkowych:
- możliwość wykrywania małych nieciągłości,
- możliwość wykonania badania przy dostępie jednostronnym,
- skuteczna przy wykrywaniu wad płaskich (rozwarstwienia).
Wady metod ultradz
więkowych:
- możliwość wykrywania obiektów tylko korzystnie zorientowanych
względem wiązki fal,
- powierzchnia badanych obiektów nie może być zbyt chropowata,
- konieczność stosowania materiałów sprzęgających.
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 31 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 32
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODA RADIOLOGICZNA (RT) METODA RADIOLOGICZNA - APARATURA POMIAROWA -
APARATY GA
OWICOWE
Metoda polega na naświetlaniu obiektów promieniowaniem
jonizującym (X lub ł) i rejestracji cieniowych obrazów nieciągłości na
kliszy fotograficznej. Różnica w zaczernieniu kliszy obrazuje wady
złączy.
y
ródło [1]
Schemat prześwietlania spoiny czołowej
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 33 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 34
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODA RADIOLOGICZNA - PRZYKA
ADY RADIOGRAMÓW METODA RADIOLOGICZNA - PRZYKA
ADY RADIOGRAMÓW
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 35 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 36
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH
METODA RADIOLOGICZNA WYKONYWANIE BADAC
ZA

CZY SPAWANYCH - ZALECENIA
NORMOWE
Zalety metod radiologicznych:
- zobrazowanie wykrytych wad na radiogramach (dokumentacja),
- skuteczna przy wykrywaniu wad  objętościowych (pęcherze,
wtrącenia).
Wady metod radiologicznych:
- mało skuteczna przy wykrywaniu wad  płaskich (przyklejenia,
rozwarstwienia),
- kłopotliwe w stosowaniu z uwagi na ciężar lamp,
- istnieje niebezpieczeństwo napromieniowania personelu
i środowiska.
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 37 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 38
BADANIA ZA

CZY SPAWANYCH WADY SPOIN
WYKONYWANIE BADAC
ZA

CZY SPAWANYCH - ZALECENIA NIEZGODNOŚĆ A WADA
NORMOWE
NIEZGODNOŚĆ  to niespełnienie ściśle określonych wymagań w
stosunku do wyspecyfikowanych ustaleń  zarówno braku jednej lub
kilku właściwości związanych z jakością (włącznie z niezawodnością)
albo jednego lub kilku elementów systemu jakości, jak i odejście od tych
wymagań.
WADA  to niespełnienie wymagań związanych z zamierzonym
użytkowaniem lub uzasadnionymi oczekiwaniami włączając te, które są
związane z bezpieczeństwem.
RODZAJE WAD SPOIN:
- wewnętrzne,
- zewnętrzne.
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 39 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 40
WADY SPOIN WADY SPOIN
WEWN
TRZNE WADY SPOIN - P
KNI
CIA WEWN
TRZNE WADY SPOIN - P
KNI
CIA
Powstawaniu pęknięć sprzyja krzyżowanie się spoin.
Kryterium Podział peknięć
Pęknięcia częściej występują przy spawaniu elementów grubych.
- podłużne,
ze względu na przebieg
- poprzeczne, Ryzyko pęknięć wzrasta wraz ze wzrostem zawartości C, S i P w stali.
względem osi spoiny
- promieniowe,
Pęknięciom sprzyja występowanie w obszarze kruchej struktury stali
- zimne,
naprężeń własnych rozciągających, oraz wodoru w spoinie.
ze względu na warunki - gorące,
Pęknięcia powstają przy zbyt dużej prędkości spawania i niewłaściwej
tworzenia - lamelarne,
kolejności układania spoin.
- kruche,
Pęknięciom sprzyja występujący karb i związana z nim koncentracja
- w spoinie,
ze względu na położenie
naprężeń.
- w SWC,
w złączu
- w materiale rodzimym.
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 41 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 42
y
ródło [9]
y
ródło [9]
WADY SPOIN WADY SPOIN
WEWN
TRZNE WADY SPOIN - P
KNI
CIA WEWN
TRZNE WADY SPOIN - P
KNI
CIA
ZAPOBIEGANIE: ZAPOBIEGANIE:
- stosowanie stali o dobrej spawalności określonej równoważnikiem - zastosowanie obróbki cieplnej bezpośrednio po spawaniu (np. przez
węgla Ce , zastosowanie wyżarzania odprężającego zmniejszającego naprężenia
spawalnicze i zwiększającego wydłużalność stali),
- zmniejszenie prędkości chłodzenia spoiny w celu uniknięcia
podhartowania (np. przez podgrzewanie złącza po spawaniu), - unikanie krzyżowań spoin.
- ograniczenie zawartości wodory wprowadzonego do spoiny przez
stosowanie elektrod i metod niskowodorowych,
Ilość wprowadzonego
Rodzaj elektrod, technologia spawania wodoru do złącza
[cm3/100 g stopiwa]
elektrody kwaśne, rutylowe, celulozowe > 40
elektrody zasadowe niedost. wysuszone > 30
elektrody zasadowe wysuszone 5 - 15
spawanie łukiem krytym 10 - 20
spawanie metodami MAG, MIG, TIG 3 - 5
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 43 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 44
WADY SPOIN WADY SPOIN
WEWN
TRZNE WADY SPOIN - P
KNI
CIA WEWN
TRZNE WADY SPOIN - P
KNI
CIA
podłużne (Ea)
poprzeczne (Eb)
promieniowe (Ec)
y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 45 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 46
WADY SPOIN WADY SPOIN
WEWN
TRZNE WADY SPOIN - P
CHERZE GAZOWE WEWN
TRZNE WADY SPOIN - P
CHERZE GAZOWE
Powstają w wyniku:
- gazotwórczych reakcji metalurgicznych (wydzielenie się H2, N2, O2,
pojedyncze pęcherze kuliste (Aa)
H2S),
- zawilgocenia (miejsca spawania, otuliny elektrod, topników),
łańcuch pęcherzy (Ac)
- występowania zanieczyszczeń (rdza, farba, tłuszcze, zgorzelina),
- niewłaściwych parametrów spawania (zbyt długi lub niestabilny łuk
elektryczny, nadmierna szybkość spawania, zbyt małe natężenie
prądu, brak osłony gazowej).
gniazdo pęcherzy (Ad)
pęcherz podłużny (Ae)
y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 47 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 48
WADY SPOIN WADY SPOIN
WEWN
TRZNE WADY SPOIN - WTRACENIA STAA
E WEWN
TRZNE WADY SPOIN - WTRACENIA STAA
E
Powstają w wyniku:
- niedokładnego usunięcia żużla ze spoiny przed nałożeniem
kolejnego ściegu,
żużle zwarte (Ba)
- nieprawidłowej techniki spawania (zbyt długi łuk elektryczny,
niewłaściwe prowadzenie elektrody lub palnika, zbyt duża prędkość
spawania, zbyt niskie natężenie prądu),
- zbyt małego ukosowania rowka spawalniczego, nierówności lica,
żużle pasmowe (Bb)
lub ściegu,
- niskiej jakość elektrod.
wtrącenia metalu obcego (Bc)
y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 49 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 50
WADY SPOIN WADY SPOIN
WEWN
TRZNE WADY SPOIN - PRZYKLEJENIA WEWN
TRZNE WADY SPOIN - PRZYKLEJENIA
Powstają w wyniku:
- niewłaściwych parametrów spawania (zbyt małe natężenie prądu,
zbyt duża szybkość spawania),
- nieprawidłowej techniki spawania (nieprawidłowy kąt nachylenia
podłużne (Ca)
elektrody lub palnika),
- niewłaściwej jakości łączonych elementów (obecność smarów,
farby, rdzy, żużla).
miedzywarstwowe (Cb)
y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 51 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 52
WADY SPOIN WADY SPOIN
WEWN
TRZNE WADY SPOIN - NIEWA
AŚCIWE PRZETOPY WEWN
TRZNE WADY SPOIN - NIEWA
AŚCIWE PRZETOPY SPOIN
SPOIN
Powstają w wyniku:
- niewłaściwego przygotowania brzegów do spawania (zbyt wysoki
brak przetopu grani spoiny
próg),
jednostronnej (Db)
- niewłaściwego zsunięcia łączonych elementów do siebie,
- zbyt dużej prędkości spawania, zbyt małe natężenie prądu. brak przetopu grani spoiny
dwustronnej (Dc)
y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 53 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 54
WADY SPOIN WADY SPOIN
ZEWN
TRZNE WADY SPOIN - WADY POWIERZCHNI I KSZTAA
TU ZEWN
TRZNE WADY SPOIN - WADY POWIERZCHNI I KSZTAA
TU
Powstają w wyniku:
- nieumiejętności spawania,
nadmierny przetop grani
- stosowanie niewłaściwych elektrod,
(Fa)
- niewłaściwego zsunięcia łączonych elementów do siebie,
- zbyt małej prędkości spawania, zbyt dużego natężenia prądu.
nierówność lica (Fb)
y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 55 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 56
WADY SPOIN WADY SPOIN
ZEWN
TRZNE WADY SPOIN - WADY POWIERZCHNI I KSZTAA
TU ODKSZTAA
CENIA SPAWALNICZE
podtopienie lica (Fc)
podtopienie grani (Fd)
nadmierny nadlew lica (Fk)
y
ródło [1]
wypływ lica (Fm)
y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 57 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 58
WADY SPOIN WADY SPOIN
ODKSZTAA
CENIA SPAWALNICZE ODKSZTAA
CENIA SPAWALNICZE - PRZECIWDZIAA
ANIE
y
ródło [1] y
ródło [1]
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 59 12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 60
BIBLIOGRAFIA
1. Rykaluk K.  Konstrukcje stalowe. Podstawy i elementy DWE, Wrocław 2001
2. A
ubiński M., Filipowicz A., Żółtowski W.  Konstrukcje metalowe. Część I
Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2006
3. Żmuda J.  Podstawy projektowania konstrukcji metalowych Wydawnictwo Arkady,
Warszawa 1997
4. Biegus A.  Stalowe budynki halowe Wydawnictwa Arkady Warszawa 2007.
5. PN-90/B-03200  Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie
6. Bogucki W., Żyburtowicz M.  Tablice do projektowania konstrukcji metalowych
Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2007
7. Bródka J., Broniewicz M.  Projektowanie konstrukcji stalowych zgodnie z
Eurokodem 3-1-1 wraz z przykładami obliczeń Wydawnictwa Politechniki
Białostockiej, Białystok 2001.
8. Materiały dydaktyczne ESDEP
9. PN-B-03210:1997  Konstrukcje stalowe. Zbiorniki pionowe walcowe na ciecze. ]
Projektowanie i wykonanie
10. Praca zbiorowa  Encyklopedia odkryć i wynalazków Wydawnictwo Wiedza \
Powszechna, Warszawa 1979
12-12-04 Konstrukcje metalowe - Wykład 9 61