ARCH. MED. SÄ…D. KRYM., 2007, LvII, 406-415 PRACE POGLÄ…DOWE
Leszek Bednarski
Rola medyka sądowego w postępowaniach karnych
The role of a forensic medicine expert in criminal proceedings
Z Zakładu Kryminologii, Wiktymologii i Kryminalistyki Uniwersytetu Opolskiego w Opolu
dr n. prawnych Leszek Bednarski
dr hab. prof. UO St. L. Stadniczeńko  Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UO
Autor przedstawia konkretne sprawy ze swej praktyki (jako
 Efektywność walki z przestępczością pro-
były funkcjonariusz policji); przywołuje także stanowiska
wadzonej przez organy ścigania zależy od wielu
znanych i cenionych medyków sądowych i prawników
czynników, wśród których do niezwykle istot-
dotyczÄ…ce omawianych sytuacji kryminalnych. Ponadto
nych należy organizacja systemu wykrywania
autor w oparciu o długoletnią praktykę analizuje warun- przestępstw. W systemie tym, w szczególności
ki współpracy organów ścigania i medyka sądowego
w zakresie przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu,
w sprawach przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu. Do- poczesne miejsce zajmują czynności wykonywane
tyczy to zwłaszcza roli medyka sądowego przy tworzeniu
przez specjalistów z zakresu medycyny sądowej
możliwych wersji zdarzenia i kierunku śledztwa. Praktyka
[1], a czynności te, zdaniem S. Raszei, W. Nasi-
autora ukazuje, że jedynie dobra współpraca z medykiem
łowskiego, J. Markiewicza, mogą polegać na prze-
sądowym gwarantuje prawidłowość, nieprzewlekłość i
prowadzaniu badań:  ...osób żywych (w sprawach
szybki tryb postępowania karnego.
karnych, cywilnych, ubezpieczeniowych), badań
zwłok ludzkich (łącznie z sekcją zwłok i oględzi-
The author describes actual cases from his practice
nami miejsca ich znalezienia), badań dowodów
as a policeman. He also presents the opinions of well- rzeczowych (w szczególności obecnych na nich
known and highly valued forensic medicine experts and
śladów biologicznych) i oceny danych zawartych
lawyers about the discussed criminal cases. Drawing
w sądowych aktach sprawy, a także na udziale
from his longtime experience, the author analyses the
w sprawach sądowych i wyjaśnianiu zagadnień do-
cooperation between forensic medicine experts and
tyczących jego specjalności [2]. Według J. Gurgu-
prosecution bodies in offences against life and health. He
la  ...Medycy sądowi muszą posiadać umiejętność
deals mainly with the role played by a forensic medicine
przekładania na język zrozumiały dla organów ści-
expert in formulating possible versions of the event
gania i sądów spostrzeżeń i wniosków, które mogą
and establishing a direction the investigation should
tylko oni sami wysnuć z obserwacji poczynionych
follow. The author s practice shows that it is only a good
na użytek konkretnej sprawy karnej. Jednak nie
cooperation with a forensic medicine expert that can
chodzi tu o zwyczajne przeniesienie jakiejś części
ensure a correct, fast and successful investigation.
nauk lekarskich do procesu karnego, lecz twórcze
dostosowanie całokształtu wiedzy lekarskiej do
Słowa kluczowe: postępowanie karne, medyk
potrzeb określonego śledztwa.
sądowy, oględziny zwłok
W sprawach o zabójstwo w szczególności&  ,
Key words: criminal proceedings, coroner, post- i dodaje  ...ścisła współpraca prokuratora i funkcjo-
mortem examination
nariusza MO z medykiem sądowym nie może więc
stanowić tylko epizodu śledztwa. Powinna natomiast
być obowiązującą zasadą działania, począwszy od
chwili powzięcia wiadomości o ujawnieniu zwłok,
Nr 4 ROLA MEDYKA SÄ…DOWEGO 407
jeśli zachodzi podejrzenie, że zgon został spowo- Zbadane akta dostarczają w tym względzie po-
dowany działaniem przestępczym [3]. uczających przykładów.  ...Na podstawie samego
Potrzebę takiej współpracy widzi także R. Ze- tylko obrazu stwierdzonych na zwłokach ran spo-
lwiański nawiązując do wypowiedzi L. Wachholtza: strzegawczy i doświadczony medyk sądowy może
 ...drogi wiodące do rozwiązania zagadnienia czy niekiedy dokonać niezwłocznej, wąsko-grupowej
śmierć gwałtowna bywa wynikiem wypadku, samo- identyfikacji sprawcy zabójstwa [3]. Potwierdze-
bójstwa, czy też zabójstwa, nie są łatwe, a zarazem niem może być śledztwo Prokuratury Rejonowej
nie zawsze właściwe i trafne, szczególnie wtedy, w W. sygn. akt Ds.-1873/94/s w sprawie zabójstwa
gdy się je wybiera pod kątem z góry wyrobionego Feliksa S., w którym medyk sądowy uważnie ana-
uprzedzenia, co do istoty danego wypadku. Jak le- lizując obrażenia głowy denata uznał, że  ...siła,
karz biegły, tak i kryminalistyk nie powinien się nigdy z jaką zadawano ciosy narzędziem w głowę była
uprzedzać, a rozpoznanie istoty danego przypadku stosunkowo nieduża a wieloodłamowe złamanie
powinno u nich wynikać wyłącznie z logicznego kości czaszki wystąpiło przede wszystkim z tyłu
rozważania faktów, zebranych przez przedmiotowe w jednej ranie  w okolicy ciemieniowej lewej. Może
poszukiwania i dochodzenie [4]. to pośrednio wskazywać  przy uwzględnieniu, że
Podobne stanowisko prezentuje B. Puchowski, użytym narzędziem była siekiera, na stosunkowo
który uważa,  ...iż biegły lekarz sądowy powinien niewielką siłę fizyczną sprawcy, co częściej spotyka
znalez
ć się na miejscu zdarzenia jak najwcześniej, się u kobiet 1.
najlepiej z funkcjonariuszami MO dokonującymi Zdaniem J. Gurgula  ...analogiczną wartość
śledczych oględzin miejsca zdarzenia, ponieważ przedstawia pomoc, jaką może świadczyć lekarz
wszelkie ślady ulegają z biegiem czasu znie- w procesie interpretacji przebiegu zabójstwa, na
kształceniu, zatarciu lub całkowitemu zniszczeniu przykład na podstawie śladów krwi. Powinien o tym
i dodaje  ...dotyczy to w szczególności zwłok ludz- wiedzieć każdy prokurator i każdy funkcjonariusz
kich, zwłaszcza ich położenia, stężenia, plam opa- MO, aby móc wyegzekwować od lekarza wyja-
dowych, oziębienia, itp. [5]. Ponadto według ww. śnienie wielu pytań, które zazwyczaj wyłaniają się
 ...współpraca funkcjonariusza Policji z medykiem u progu śledztwa [3].
sądowym nie powinna ograniczać się do oględzin Ilustracją powyższego mogą być materiały
miejsca zdarzenia lub znalezienia zwłok. Trzeba śledztwa przywołanego powyżej. Analiza rozmiesz-
dążyć do tego, aby ten sam lekarz uczestniczył czonych plam krwi na odzieży i ciele podejrzanej
w dalszym toku czynności śledczych, zwłaszcza Joanny G., dokonana przez medyka sądowego
sekcji zwłok [5]. Należy także zgodzić się ze zaraz po dokonanym zabójstwie, jednoznacznie
stwierdzeniem  ...jeśli współpraca organów MO potwierdziła, że sprawcą była wyżej wymieniona,
z zakładami medycyny sądowej ma dawać pełną mimo, że do końca śledztwa nie przyznała się
korzyść, musi istnieć pewność, że specjaliści zatrud- do zbrodni. Swoje stanowisko biegły uzasadnił
nieni w zakładach będą zawsze osiągalni i w każdej w trakcie dwukrotnych przesłuchań w sposób na-
chwili gotowi do współpracy, bez względu na porę stępujący  ...po wysłuchaniu wyjaśnień podejrzanej
i miejsce czynności sądowo-lekarskich [5]. Na inne, Joanny G. oraz zewnętrznych oględzinach jej ciała
niemniej ważne elementy zwraca uwagę J. Gurgul i odzieży nie można dać wiary jej wyjaśnieniom, że
pisząc  ...istotna jest również rola medyka sądowe- w ten tragiczny wieczór była ona tylko świadkiem
go przy rozstrzyganiu kwestii: jakich narzędzi należy awantury w baraku pomiędzy jej konkubinem, a ich
w śledztwie poszukiwać, które przedmioty i jak znajomym Andrzejem K., którzy w trakcie spożywa-
należy zabezpieczyć, aby stanowiły pełnowartościo- nia alkoholu wszczynali kłótnię między sobą. Ona
we z
ródło informacji o zabójstwie i jego sprawcy , jednak nie zwracała na to większej uwagi i położyła
a ponadto  ...w połączeniu z opisanym i prawidłowo się spać. Kiedy rano obudziła się to stwierdziła, że
zinterpretowanym przez lekarza motywem zabój- jej konkubent leży koło lodówki, ma pokaleczoną
stwa i modus operandi, organ procesowy może głowę i nie daje oznak życia 2. Niewiarygodność
zyskać przesłanki, które uczynią śledztwo bardziej wyjaśnień podejrzanej zdaniem biegłego wynikała
skutecznym i  ...objaśnienia biegłego mogą, bo- z faktów:
wiem bezpośrednio przyczynić się do wysunięcia 1. podejrzana wyjaśniła, że jedynie dotykała
trafnych wersji śledczych w najszerszym tego słowa dwukrotnie głowę denata prawą ręką. Oglę-
znaczeniu, co zazwyczaj stanowi operację myślo- dziny zewnętrzne ujawniły zabrudzenia krwią
wą równie skomplikowaną, co i doniosłą , a także paznokci palców obu rąk,
 ...od szybkości uzyskania od lekarza niezbędnych
1
Akta śledztwa nr DS-1873/94/s Prokuratura Rejonowa
danych w tym zakresie zależy niekiedy powodzenie
w W.
śledztwa i jego ekonomika [3].
2
Tamże.
408 Leszek Bednarski Nr 4
2. mocne zabrudzenia krwią obu rąk i przed- Ilustracją przytoczonej tezy może być śledz-
ramion wskazywały, że miały one nie tylko two sygn. akt III K 122/95 Sądu Wojewódzkiego
kontakt z zakrwawionym ciałem denata, lecz w K. przeciwko Piotrowi W. oskarżonemu o śmier-
również najprawdopodobniej musiały mieć telne pobicie 2,5-letniej dziewczynki. Opinia lekar-
kontakt ze z
ródłem krwawienia, ska odnośnie mechanizmów powstania obrażeń,
3. oględziny ciała podejrzanej wskazywały rów- uzupełniona przez medyka sądowego na rozprawie
nież na mycie rąk z krwi, a także próby usu- podczas przesłuchania go, miała kapitalne znacze-
nięcia jej na mokro z lewego rękawa bluzy, nie dowodowe; wykluczył on bowiem możliwość
4. plamy krwi na przedniej części spódnicy po- powstania obrażeń, stwierdzonych podczas sekcji
dejrzanej miały dwojaki charakter: zwłok dziecka na jego ciele, w okolicznościach
" po pierwsze  większość z nich świadczyła opisanych przez oskarżonego5.
o kontakcie sfałdowanej części spódnicy Podobnie problem traktują J. Krajewski, A. Pierz-
z jakąś zakrwawioną powierzchnią, chała; uważają, że medyka sądowego powinien
" po drugie  na spódnicy znajdowały się cechować duży profesjonalizm. Swoje stanowisko
grube  kropkowate rozpryski krwi 3. uzasadniają następująco:  ...samobójstwa przez
Ustalenia te  ...pozwoliły biegłemu na sformuło- zadanie ran rąbanych należą do bardzo rzadkich
wanie następujących wniosków: przypadków. Bardzo często natomiast mamy do
1. jeśli denat był dotykany przez podejrzaną czynienia z zabójstwami przez zadanie takich
tylko jedną ręką i w sposób opisany przez ran. Odróżnienie więc przez lekarza medycyny
nią, to jej ręka byłaby najbardziej zakrwawiona sądowej, na podstawie stwierdzonych u denata
na wewnętrznej powierzchni dłoni, nie byłyby obrażeń, czy mamy do czynienia z zabójstwem,
zakrwawione obie ręce, czy z zamachem samobójczym ma bardzo duże
2. gdyby podejrzana tylko ocierała się o miejsce znaczenie dla organów ścigania, bowiem już ukie-
krwawe, to najprawdopodobniej na jej odzie- runkowuje ich działanie wstępne po zawiadomieniu
ży byłyby tylko ślady kontaktowe, nie powinno o zgonie [6].
być na spódnicy krwawych śladów w postaci O istotnej roli medyka sądowego pisze także
rozprysków krwi. J. Gurgul:  ...w sytuacji, gdy powszechnie przywią-
Ponadto analiza plam krwawych rozmiesz- zuje się duże znaczenie do racjonalnego gospoda-
czonych w baraku na wewnętrznej części drzwi rowania ludzkim czasem i środkami materialnymi,
wejściowych, a także na przedmiotach i meblach niepomiernie wzrasta rola i  jak sądzę  odpowie-
znajdujących się we wnętrzu tego pomieszczenia dzialność medyków sądowych za przyczynianie się
pozwoliła medykowi sądowemu określić pozycję do przeciwdziałania bezzasadnemu wszczynaniu
denata w chwili zaatakowania go przez sprawcę śledztw w sprawach zgonów, które faktycznie nie są
i otrzymania pierwszych ciosów siekierą 4. zabójstwami, lecz naturalnymi zgonami lub  ogólnie
 ...W przypadku tak zwanych nadzwyczajnych rzecz traktując  śmiertelnymi zejściami, z punktu wi-
zgonów, zwłoki stanowią centrum problemu, bo dzenia prawa karnego obojętnymi. Tę samą uwagę
z nich można wiele wyczytać«. Wiadomo, że na odnoszÄ™ do przypadków kontynuowania Å›ledztwa
nich znajdują się liczne, często dość nieuchwytne ponad potrzebę. Wydaje mi się, że marnowaniu
ślady. Z reguły da się je skonstatować i ocenić do- społecznych sił i środków, w następstwie nieuzasad-
piero w wyniku sekcji zwłok. Rezultaty badania za- nionego wszczynania i zbędnego kontynuowania
sadniczego Å›ladu«, czyli zwÅ‚ok i poszukiwanie od- Å›ledztw, można zapobiegać przez konsultowanie
powiedzi na pytanie: czy miało miejsce zabójstwo, się, w wątpliwych przypadkach, prokuratorów
samobójstwo, czy nieszczęśliwy wypadek  należy z doświadczonymi medykami sądowymi już w cza-
oceniać globalnie, w kontekście ogółu spostrzeżeń, sie oględzin zwłok w miejscu ich znalezienia. A gdy
a nie w izolacji od pozostałych elementów zdarze- to nie wystarcza  w stosownie obranym momencie
nia. świadomość tego faktu skłoniła w swoim cza- śledztwa, aby na próżno nie były podejmowane
sie medyków sądowych do zajęcia się dowodami żadne czynności [3]. W szczególności chodzi
rzeczowymi, mającymi nierzadko decydujący wpływ o ustalenie czy zgon nastąpił z przyczyn natural-
na treść wyroku. Dlatego sekcję zwłok i związane nych, czy też gwałtownych (zabójstwo, samobój-
z nimi badania należy więc powierzać najbardziej stwo, nieszczęśliwy wypadek). Przyczynę zgonu
doświadczonym specjalistom, w miarę możliwości można ustalić albo na podstawie rozpoznania lekar-
pracującym w większych zespołach, umożliwiają- skiego postawionego w wyniku badań i obserwacji
cych podział pracy i głęboką specjalizację [3]. za życia chorego, albo też, i to przede wszystkim,
na podstawie sekcji zwłok. Jest oczywiste, że za
3
Tamże.
4 5
Tamże. Akta śledztwa nr III K 122/95 Sądu Wojewódzkiego w K.
Nr 4 ROLA MEDYKA SÄ…DOWEGO 409
pomocą samych tylko zewnętrznych oględzin zwłok we krwi i 3,0 promile w moczu) zmienił ostatecznie
w większości przypadków nie można rozpoznać przyczynę zgonu, stwierdzając, że śmierć nastą-
przyczyny śmierci, tylko sekcja zwłok może dostar- piła wskutek spożycia nadmiernej ilości alkoholu,
czyć ku temu podstawy. W zasadzie nie ma innych na co wskazywał obrzęk mózgu i płuc 8. W takich
sposobów rozpoznania przyczyny śmierci. przypadkach, jak zauważa Z. Marek  ...przed za-
Pogląd ten ilustruje sprawa rozpatrywana kończeniem wszystkich badań i przed zapoznaniem
przez Sąd Wojewódzki w W. sygn. akt III K 166/94. się z materiałem aktowym dopuszczalne jest tylko
Sprawca po dokonanej zbrodni powiadomił policję, częściowe (etapowe) opiniowanie. Ta taktyka, nie
że w jego mieszkaniu znajduje się mężczyzna, hamuje śledztwa, ale równocześnie nie zmusza
który prawdopodobnie nie żyje. Przeprowadzone biegłego do wyrażania wniosków, z których wtórnie
oględziny miejsca i zwłok ujawniły rozległe rany musiałby się wycofać [7].
głowy i zakrwawioną twarz. Obok znaleziono także Ww. lekarz podtrzymał jednak, że obrażenia
drewniany tłuczek ze śladami krwi. Z wyjaśnień szyi są pochodzenia urazowego, ale nie wykluczył,
podejrzanego wynikało, że spał on po spożytym że mogły one również powstać  ...przy silnym
alkoholu, gdy jakiś mężczyzna zaczął go szarpać. obejmowaniu szyi przedramieniem. Jeżeli osoba
Podejrzany wystraszył się, że ktoś go atakuje, obejmująca szyję drugiej osoby jest pod wpływem
odepchnął od siebie mężczyznę i zaczął go bić alkoholu może w takim stanie zatracić wyczucie sto-
tłuczkiem do ziemniaków, aż ten upadł. Okazało się, sowania siły ucisku 9. Tak sporządzona opinia była
że był to stryj oskarżonego, z którym wcześniej pił przyczyną powołania kolejnych dwóch zespołów
alkohol. Rodzaj obrażeń głowy mógł wskazywać, biegłych z zakładów medycyny sądowej. Powołany
co wcześniej przyjęto, że to one były przyczyną przez prokuratora biegły medyk sądowy z Zakładu
zgonu. Jednak dopiero w oparciu o oględziny Medycyny Sądowej w K. w swej opinii stwierdził,
zewnętrzne, a przede wszystkim sekcję zwłok, że wylewy w obrębie szyi były następstwem ucisku
medyk sądowy stwierdził, że:  ...wyniki oględzin o znacznej lub co najmniej dosyć znacznej sile, nie
i sekcji zwłok pozwalają na przyjęcie, że przyczyną mogły one powstać wskutek sprawdzania tętna
nagłej i gwałtownej śmierci denata było gwałtow- na tętnicy szyjnej, a w tym konkretnym przypadku
ne uduszenie przez wywieranie silnego ucisku obrzęk płuc i mózgu mogły być związane przede
na szyję denata przez osobę lub osoby drugie 6. wszystkim z toksycznym działaniem alkoholu.
Medyk sądowy w swej opinii końcowej poszedł Jednak za śmiercią z uduszenia, poza licznymi
we wnioskach o wiele dalej, a także wbrew opinii wylewami krwawymi w tkankach miękkich szyi,
psychiatrów, którzy uznali, że oskarżony działał przemawiały obfite wybroczyny krwawe podpłucne
w poczuciu zagrożenia wynikłego z sytuacji, która i podspojówkowe, które są charakterystyczne dla
go zaskoczyła i stwierdził, że:  & sprawca działał tego rodzaju zgonu. Stwierdzono równocześnie, że
w zamiarze bezpośrednim, bo duszenie to mogło obrzęk płuc i mózgu nie przeczy przyczynie śmierci
trwać nawet kilka minut 7. z uduszenia.
Tak sformułowany w opinii wniosek wskazujący Sąd, mając dwie opinie (lekarza z J. i ZMS w K.),
na zamiar działania sprawcy, należy uznać jako wykluczył celowość działania oskarżonego, przyj-
przekroczenie uprawnień biegłego. Ocena, w jakim mując jednocześnie przypadkowość zgonu, a także,
zamiarze działał sprawca należy do sądu. w oparciu o protokół oględzin i sekcji zwłok,
Doniosłość zagadnienia obrazuje kolejny przy- uniewinnił sprawcę od zarzutu z art. 148 ż 1 kk.
kład śledztwa nr 1071/91 prowadzonego przez Wniesiona przez Prokuratora rewizja od wyroku
Prokuraturę Rejonową w O. w sprawie śmierci Anny (uzasadniona przede wszystkim opinią Zakładu Me-
S., której zwłoki znaleziono na zapleczu remizy. dycyny Sądowej w K.) została uwzględniona, wyrok
W budynku tym odbywało się przyjęcie weselne. uchylono do ponownego rozpoznania. Powołani
Przypadek ten okazał się jednak trudny a to za biegli z Zakładu Medycyny Sądowej Akademii
sprawą lekarza medycyny ogólnej i patomorfologa Medycznej w W. w całej rozciągłości zgodzili
z I., który na podstawie przeprowadzonej sekcji się z treścią opinii Zakładu Medycyny Sądowej
zwłok stwierdził, że:  przyczyną zgonu było ostre w K. co do przyczyny zgonu (uduszenie gwałtow-
niedotlenienie, natomiast zmiany wewnętrzne ne spowodowane zadławieniem lub uciskiem).
w obrębie szyi wskazują na śmierć wskutek zadła- Wykluczyli także, by zwykłe obejmowanie za
wienia , natomiast po otrzymaniu wyników badań szyję osoby idącej obok mogło pozostawić na jej
uzupełniających (zawartość alkoholu: 2,8 promila szyi obrażenia charakterystyczne dla duszenia.
Zapadł wyrok skazujący sprawcę na dwa lata
6
Akta śledztwa III K 166/94 Sądu Wojewódzkiego w W.  frag-
8
ment z opinii medyka sądowego Tamże.
7 9
Tamże. Tamże.
410 Leszek Bednarski Nr 4
pozbawienia wolności, lecz nie za zabójstwo, nie do końca jednak wyjaśniała przyczynę zgonu.
a jedynie za nieumyślne spowodowanie śmierci10. Powołano kolejnego medyka sądowego, który
Ten szczegółowo opisany przykład ukazuje, że w swej ocenie wykazał, że  & sekcja zwłok i jej wy-
wyrok został wydany, co prawda po 5 latach trwa- niki opisane w protokole oględzin i otwarcia zwłok
nia postępowania karnego, ale tylko i wyłącznie były nieprawdziwe, bowiem nie do końca dokonał
dzięki dowodom dostarczonym przez medyków on pełnej sekcji i oceny istniejących obrażeń 12.
sądowych. Z. Marek przypomina, że  ...przy formułowaniu
W praktyce jednak, co wykazała analiza akt sądo- opinii nie wolno wypełniać obszarów niewiedzy
wych, w wielu przypadkach lekarze różnych specjal- i wątpliwości wyobrażeniami a nawet przekonaniem
ności (na przykład chirurg ogólny, lekarz chorób płuc) biegłego . Jeżeli biegły stwierdza  ...jestem przeko-
wzywani na miejsca ujawnionych zwłok, w ramach nany [7], że  ...znalezione zwłoki to zgon wskutek
zespołów wyjazdowych karetek Pogotowia Ratun- samobójstwa; uduszenie przez zadzierzgnięcie się,
kowego, na podstawie samych tylko zewnętrznych a ponadto rozległe stłuszczenie wątroby to efekt
oględzin, wbrew wszelkim zasadom, stwierdzali, długiego nadużywania napojów alkoholowych.
z jakim rodzajem zgonu mamy do czynienia. Ponadto stwierdzone sińce na całym ciele powstały
J. Gurgul pisze:  ...odpowiedz
na to zasadnicze wcześniej nawet kilka dni przed zgonem, i są typowe
pytanie: & co się zdarzyło? bywa z reguły skom- dla obrażeń jakie powstają wskutek obijania się po
plikowana,  ...nie można w związku z tym a priori pijanemu, lub wskutek uderzania ciała rękami, czy
wydawać sądów [3]. Przykładem takich właśnie kopania 13, i dodaje  takie sformułowanie niczego nie
rozpoznań były zapisy w protokołach zgonu. Lekarze wyjaśnia, niczego nie dowodzi, a tylko może utrud-
stwierdzali  ...ślady ogólnego ciężkiego potłuczenia , nić sądowi wyrokowanie, a prokuratorowi podjęcie
 ...zgon wskutek zabójstwa ,  ...rany tłuczone czoła ostatecznej decyzji, co do sposobu zakończenia da-
i głowy głębokie ,  ...podejrzenie morderstwa [8], nego śledztwa czy dochodzenia [7]. Był to przykład
 ...Najpierw musimy wykluczyć przestępstwo, aby z postępowania wyjaśniającego prowadzonego
przyjąć naturalny zgon. Uchybienie tej zasadzie przez Prokuraturę Rejonową w G. w sprawie ujawnio-
przynosi nieodwracalne szkody śledztwu i realizacji nych wiszących zwłok kobiecych. W przykładzie tym
jego naczelnych idei  ustalenia prawdy [3]. poddano także pod wątpliwość stwierdzoną przez
Selekcji tej można dokonać tylko metodą badań medyka sądowego przyczynę zgonu, jako rozbież-
sekcyjnych. Nie można jednak wykluczyć błędu ną z wynikami oględzin miejsca, gdzie ujawniono
w sztuce, jeśli przy stole w prosektorium stanie zwłoki. Powołany inny medyk sądowy przyjął,  & że
lekarz niewyszkolony w medycynie sądowej i nie- przyczyną śmierci denatki było powieszenie 14.
doświadczony. Potwierdzeniem tego może być Według Z. Marka  & przyznanie się biegłego do
śledztwo nr Ds.-930/94 prowadzone przez Proku- niewiedzy, jest dla wymiaru sprawiedliwości o wiele
raturę Rejonową w G., w sprawie śmierci Józefa G., bardziej wartościowe, aniżeli próba odpowiadania
którego zwłoki znaleziono na polnej drodze. Końco- za każdą cenę [7].
wa opinia dotycząca przyczyny zgonu brzmiała:  ... Sprawca niejednokrotnie poprzez rozmyślne
zgon po urazie natychmiastowy, w wyniku najpew- działanie próbuje zacierać ślady swego zbrodni-
niej przejechania ciała, np. ogumieniem od wozu lub czego działania (rzeczywistą przyczynę śmierci,
przyczepy traktora, przez klatkę piersiową doszło swoją obecność na miejscu zbrodni) i wznieca na
do złamania żeber prawych 3, 4, 5 i 3, 4 lewych przykład, pożar (mieszkanie, samochód) z ofiarą
żeber oraz do rozerwania przepony kopuły prawej, wewnątrz. Także w wyjaśnieniach usiłuje mini-
rozerwania wątroby prawie całkowicie marskiej, pęk- malizować swoją winę, sprowadzając np. zejście
nięcia śledziony i olbrzymiego, śmiertelnego krwo- śmiertelne ofiary do jednorazowego aktu przemocy
toku do jamy otrzewnej i do jamy opłucnej prawej. ze swojej strony. W takich przypadkach tylko wysoki
Wylew krwi w okolicy przełyku i aorty przy dojściu profesjonalizm medyków sądowych nie pozwala
do przepony, skrzepy krwi w okolicy sieci. Olbrzy- sprawcy na uniknięcie lub zminimalizowanie odpo-
mia przepuklina przyrośnięta mosznowa po stronie wiedzialności karnej. Poniższe przykłady najlepiej
prawej. Zrośnięcie jamy opłucnej lewej. Wylew krwi zilustrują poruszaną problematykę.
pętli jelita cienkiego dł. 12 cm. Rana powieki dolnej
12
Tamże. Opinia korygująca uprzednią opinię co do przy-
prawej, złamanie nosa, trzy drobne cięte rany policz-
czyny zgonu.
ka prawego. Wybroczyny linijne wzdłuż pachy lewej
13
Akta śledztwa nr Ds-1086/94 Prokuratury Rejonowej
od tyłu. Wyczuwalny zapach alkoholu 11. Opinia ta
w G.  fragment treści opinii biegłego wyjaśniającej oko-
10
Tamże. liczności i przyczynę zgonu,
11 14
Akta śledztwa nr Ds-930/94 Prokuratury Rejonowej Tamże. Opinia korygująca stwierdzoną uprzednio przy-
w G.  fragment z opinii wyjaśniającej przyczynę zgonu. czynę zgonu.
Nr 4 ROLA MEDYKA SÄ…DOWEGO 411
Prokuratura Rejonowa w T. prowadziła śledztwo w usta ofiary miała uniemożliwić wołanie o pomoc,
w sprawie ujawnionych w mieszkaniu zwłok kobiety a tym samym pozwolić na pozytywną realizację
(sprawa o sygnaturze 1 Ds.-103/93). Podejrzany planu zatarcia śladów zbrodni17.
o zbrodnię  mąż, w swoich wyjaśnieniach podał, Ciekawy przypadek ustalenia rzeczywistej
że  & pobił ją tylko rękami ,  & bił tylko lekko 15, przyczyny zgonu zwęglonych zwłok znalezionych
lecz nie miał zamiaru pozbawić jej życia, pchnął w spalonym samochodzie opisał B. Zalewski. Autor
ją a ona upadając, rozcięła sobie głowę. Jednak wskazał także na konieczność ścisłej współpracy
oględziny zewnętrzne, a przede wszystkim sekcja służb śledczych Policji z ekspertami kryminalistyki,
zwłok, wykluczyły przypadkowość obrażeń czy a przede wszystkim z biegłymi z zakresu medycyny
bierne ich doznanie. sądowej, jako niezbędnego warunku prawidłowego
Medyk sądowy biorąc pod uwagę, umiejsco- przebiegu śledztwa [9].
wienie rany na głowie (na jej szczycie), krew na W przypadku stwierdzenia śmiertelnych ran
baterii i ścianie łazienki, wydał opinię mówiącą kłutych, typową formą obrony sprawcy jest wersja
o czynnym działaniu sprawcy względem ofiary. o  nadzianiu się ofiary na nóż, np. podczas szar-
Także rozległość obrażeń zewnętrznych denatki pania się. Noże jako narzędzie przestępstwa należą
upoważniła biegłych do stwierdzenia, że podejrzany do często występujących w przypadkach  nadzwy-
działał brutalnie i gwałtownie. Sekcja zwłok wyka- czajnych lub  podejrzanych zgonów. Przykładem
zała, że  ...nie wszystkie obrażenia były świeże, że właściwej roli medyka sądowego w takich sprawach
były także stare, nawet kilkudniowe  co świadczy, może być śledztwo prowadzone przez Prokuraturę
że bita była systematycznie od kilku dni. Sprawca Rejonową w K., sygn. akt 3 Ds.-6/95. Syn dokonał
dusił swoją żonę, wykazała to również sekcja zwłok, zabójstwa swojej matki, zadając jej kilka ran kłutych
mimo, że podejrzany w swoich wyjaśnieniach fakt w okolicę klatki piersiowej i brzucha. Podejrzany
ten zataił 16. w trakcie śledztwa, co prawda przyznawał się do
W Prokuraturze Rejonowej w Z. prowadzono popełnienia tego czynu, lecz wyjaśniając na roz-
śledztwo 1Ds-1199/93, które miało wyjaśnić przy- prawie sądowej, podawał zupełnie inne okoliczno-
czynę pożaru w jednym z mieszkań i przyczynę zgo- ści przebiegu zdarzenia. Twierdził, że  ...nie miał
nu znalezionych tam zwłok. Podejrzani Stanisław L. zamiaru zrobić jej krzywdy, my się szarpaliśmy,
i Jan A
. nie przyznali się do zabójstwa. Taką postawę nóż cały czas trzymała matka 18. Jednak zupełnie
przyjęli podczas całego śledztwa, a także w postę- innego zdania był medyk sądowy, który w wydanej
powaniu przed sądem. Oględziny miejsca zdarzenia opinii stwierdził:  ...w czasie sekcji zwłok Marii D.
jednoznacznie wskazywały, że do mieszkania tego stwierdziłem trzy rany kłute klatki piersiowej, z tego
dokonano włamania i zostało ono splądrowane. dwie drążące do serca, jedną do tętnicy płucnej,
Ponadto biegły do spraw pożarnictwa stwierdził, a oprócz tego ranę kłutą powłok brzucha, poniżej
że pozostawiona pusta butelka w pomieszczeniu, mostka i ranę ciętą brzucha z wytrzewieniem jelit 19,
gdzie znaleziono leżące zwłoki (zwęglone części natomiast jako bezpośrednią przyczynę nagłej
siennika, łóżka i podłogi wskazywały, że tam było i gwałtownej śmierci Marii D. uznał biegły rany kłute
ognisko ognia), wykazała obecność w niej płynu klatki piersiowej połączone ze zranieniem serca
łatwo palnego  denaturatu. Zastana sytuacja jed- i tętnicy głównej. I dodał  wyżej opisane rany klatki
noznacznie wskazywała, że sprawca chciał zatrzeć piersiowej i brzucha powstały w wyniku działania
za sobą ślady swej zbrodni. Potwierdziły to prze- narzędzia ostrokończystego (na przykład noża) .
prowadzone oględziny zewnętrzne i sekcja zwłok Nadto zdaniem biegłego  rany klatki piersiowej
częściowo nadpalonych, znalezionych w łóżku. drążyły prostopadle do jej powierzchni i równolegle
Wykazały one, że bezpośrednią przyczyną zgonu do siebie od góry ku dołowi. Siła, z jaką zostały za-
nie było termiczne działanie ognia, lecz uduszenie dane, równoległość przebiegu kanałów ran oraz ich
połączone z  kolankowaniem . Jednocześnie me- umiejscowienie jednoznacznie wskazują, że zostały
dyk sądowy stwierdził, że zmiany termiczne ciała zadane przez drugą osobę, która znajdowała się na
denata  częściowe ich nadpalenia, powstały już wprost Marii D. i rany klatki piersiowej zadawała raz
po śmierci. Medyk sądowy ujawnił także liczne zra- po razie nie zmieniając pozycji. Osoba zadająca te
nienia na grzbietach stóp o charakterze ran kłutych. rany mogła znajdować się zarówno w pozycji stoją-
Sprawca najprawdopodobniej w ten sposób chciał cej jak i w pozycji nieco pochylonej nad leżącą Marią
wymusić od ofiary wydanie pieniędzy lub innych
17
Akta śledztwa nr Ds-1199/83 Prokuratury Rejonowej
wartościowych przedmiotów. Szmata wetknięta
w Z.
15 18
Akta śledztwa nr 1 Ds.-103/93 Prokuratury Rejonowej Akta śledztwa nr 3 Ds-6/95 Prokuratury Rejonowej w K.
19
w T. Tamże. Treść opinii przedstawiająca rzeczywisty przebieg
16
Tamże. zdarzenia i rolę jaką sprawca w tej zbrodni odegrał.
412 Leszek Bednarski Nr 4
D. Również rana brzucha mogła powstać przy tym swojej ofiary, opisując szczegółowo jego prze-
samym usytuowaniu pozycji sprawcy 20. bieg22.
Podobna sytuacja miała miejsce w przypad- Podobny przykład to śledztwo prowadzone
ku śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę przez Prokuraturę Rejonową w K., (III Ds.-45/93/s),
w K. Ds.-52/80/s, dotyczącego sprzeczki rodzin- w którym sprawca próbował całą odpowiedzialność
nej, w trakcie której szwagier chwycił leżący na za zaistniałą sytuację zrzucić na denata (swojego
kredensie nóż i zaatakował podejrzanego. Zaczęli syna). Próbował zasłaniać się lukami pamięcio-
się szamotać i wtedy szwagier miał się na ten nóż wymi w trakcie swoich wyjaśnień:  ...trudno mi
nadziać. Tę wersję podejrzany podtrzymywał przez jest powiedzieć czy przyznaję się, czy też nie, bo
cały czas trwania śledztwa, jak i w trakcie przewodu wielu rzeczy nie pamiętam, po alkoholu mam za-
sądowego. Sąd wydając wyrok skazujący nie dał niki pamięci, uważam  wyjaśniał także  że moje
wiary wyjaśnieniom oskarżonego i przyjął wersję działanie mieściło się w granicach obrony koniecz-
zadania ciosu obcą ręką, mimo że medycy sądowi nej 23. Jednak oględziny zewnętrzne odkrytych
ze śląskiej Akademii Medycznej w K. nie potrafili części ciała podejrzanego pozwoliły medykowi
wypowiedzieć się czy rana ta powstała od uderzenia sądowemu stwierdzić:  świeże zadrapania dłoni,
czynnego, czy biernego. Wykorzystał to adwokat, jakby od paznokci, sprzed kilku godzin (brak było
składając rewizję od wyroku do Sądu Najwyższego strupa, powierzchnia lekko wilgotna) . Nadto me-
i wnosząc o uniewinnienie oskarżonego lub zmianę dyk sądowy zauważył,  że obrażenia, jakich doznał
kwalifikacji prawnej na łagodniejszą. Sąd Najwyż- denat, wykazywały działanie sprawcy w zamiarze
szy, rozpatrując rewizję, powołał biegłych z Katedry bezpośrednim, a także bezwzględność w działaniu
i Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej i dużą siłę uderzeń skierowanych w newralgiczną
w W., zadając pytanie: czy obrażenia ciała denata dla życia część ciała  głowę . Wskazywanie w opi-
to samouszkodzenie, czy zostały zadane w spo- nii zamiaru działania sprawcy jest przekroczeniem
sób czynny  obcą ręką?. Biegli ci w swojej opinii uprawnień przez biegłego. Ocena w jakim zamiarze
wykluczyli samouszkodzenie i odpowiedzieli, że działał sprawca należy do sądu. Uświadomienie
 & cios został zadany obcą ręką z częściowym podejrzanemu, że jego zabiegi zmierzające do
wtargnięciem również części rękojeści noża do uniknięcia odpowiedzialności karnej są niepoważne
wnętrza rany, o czym świadczą ślady otarcia na i nie do przyjęcia, spowodowało jego wycofanie
brzegach rany 21. się z wyjaśnień ogólnikowych i spowodowanych
J. Gurgul  ...Rezerwy środków i sposoby wykry- niepamięcią 24.
walności zabójstw widzi w lekarskim badaniu podej- Dzięki temu, co najmniej czas prowadzenia
rzanego i udziale medyka sądowego w niektórych śledztwa został znacznie skrócony. Lekarskie ba-
przesłuchaniach, ponieważ wypowiadane na gorą- danie podejrzanego przez medyka sądowego ma
co« przez lekarza interpretacje obrażeÅ„ ujawnionych jeszcze inne, bardzo istotne, znaczenie nie tylko dla
na ciele podejrzanego mają szczególnie dodatni realizacji niezbędnych czynności w toku śledztwa,
wpływ na jego postawę, gdyż zaufanie, jakim cieszy ale także dla prawidłowego przebiegu procesu
się w naszym społeczeństwie zawód lekarza oraz i pozytywnego jego zakończenia. Sprawca, zarówno
fachowość jego argumentacji, posiada silną wymo- w postępowaniu przygotowawczym jak i jurysdyk-
wę i z tej racji może przyczynić się do poniechania cyjnym, próbuje niejednokrotnie w różny sposób
przez podejrzanego wykrętnej obrony [3]. wyłączać lub minimalizować swój udział w zbrodni
Leonard W. podejrzany w śledztwie prowadzo- w celu uniknięcia odpowiedzialności. Usiłuje rów-
nym przez Prokuraturę Rejonową w B. (Ds.-834/79) nież przenosić na ofiarę nieraz nawet znaczną część
o zabójstwo Barbary S. dokonane na tle seksu- odpowiedzialności za to, co się stało. Często także
alnym, próbował minimalizować swoje przestęp- swoje przyznanie się do zbrodni tłumaczy brutal-
cze działanie sugerując dobrowolność stosunku nością działania policjantów podczas przesłuchań
płciowego z ofiarą. Jednak oględziny zewnętrzne w toku prowadzonego śledztwa.
odkrytych części ciała sprawcy, dokonane przez Oto niektóre z tych wypowiedzi:
lekarza medycyny sądowej, wykazały zadrapania "  ...obarczam za to przesłuchujących mnie
i ślady zębów zadane przez broniącą się ofiarę policjantów, którzy bili mnie po całym ciele,
w miejscach charakterystycznych dla obrony. Le- wymusili na mnie przyznanie siÄ™ do dokona-
onard W. zrezygnował z nielogicznej linii obrony. nia tego czynu, a jestem nieodporny na ból,
Przyznał się do działania przestępczego względem
22
Akta śledztwa nr Ds-834/79 Prokuratury Rejonowej w B.
20 23
Tamże. Akta śledztwa nr III Ds-45/93/s Prokuratury Rejonowej
21
Akta śledztwa nr Ds-52/80/s Prokuratury Rejonowej w K. Fragmenty z wyjaśnień podejrzanego.
24
w K. Tamże.
Nr 4 ROLA MEDYKA SÄ…DOWEGO 413
wolałem się przyznać do zabójstwa, którego cjantów sprawca mówi o biciu ofiary po twarzy przed
nie popełniłem, oddaniem strzału. Jednak nikt z osób prowadzących
" u prokuratora nie przyznaje się i wyjaśnia, że śledztwo ani je nadzorujących nie zarządził dodat-
był bity, że te wyjaśnienia były wymuszone kowych badań na ewentualną obecność na trzonie
na nim przez policjantów, bili go, mówili mu kolby przerobionej broni (tzw. obrzyn) śladów krwi
i podpowiadali, co ma mówić, lub pozostałości tkanki ludzkiej. Nikt też nie zadał
" na rozprawie nie przyznaje się do zabójstwa pytania medykowi sądowemu, czy zabezpieczona
a przyznał się dlatego, że był bity pałką i de- broń mogła być tym narzędziem, którym sprawca
ską, a on nie jest wytrzymały na ból, dlatego spowodował śmiertelne obrażenia twarzy. Kore-
wszystko robił i mówił, co mu policjanci kazali spondowało by to z wynikami sekcji zwłok. Dopiero
[8]. po 7 miesiÄ…cach na rozprawie przed sÄ…dem lekarz
Medyk sądowy potrafi odróżnić tak zwane obra- biegły obejrzał zabezpieczoną broń i stwierdził, że
żenia obronne (szczególnie występujące przy zabój- szerokość trzonu kolby odpowiada szerokości na-
stwach na tle seksualnym) od obrażeń ujawnionych rzędzia, jakim zadano denatowi obrażenia twarzy.
na ciele sprawcy powstałych chociażby w okolicz- Sprawca w trakcie przewodu sądowego zaprzeczał
nościach poruszanych wyżej; badanie takie jest jednak wcześniejszym wyjaśnieniom, twierdząc,
niezbędne już w pierwszym etapie śledztwa [5]. że jest nieprawdą, aby pobił denata kolbą, między
Zdaniem Z. Lisowskiego i E. Barana  & ślady nimi nie było żadnej bójki, zasugerowali mu to po-
działającego narzędzia, jak dowodzi tego prakty- licjanci. Jeśli tak powie, to będzie na jego korzyść.
ka sądowo-lekarska, bywają cennym materiałem Sąd poprzestał na ustnej opinii medyka sądowego
dającym podstawę do przeprowadzenia badań w przedmiocie narzędzia zbrodni, postępowanie
identyfikacyjnych narzędzia, które ślad ten pozo- zakończył jednak wyrokiem skazującym26.
stawiło . I dodają  ...w sytuacjach typowych są Na inny niemniej istotny element zwraca uwagę
to ślady powstałe wskutek działania narzędzia na J. Gurgul pisząc, że  ...wszakże za rzecz oczywistą
skórę, względnie kości, mogą one przybrać niekie- należy uznać obok wiedzy, rzetelności i zaanga-
dy formę jakby negatywu godzącej powierzchni. żowania medyka sądowego okoliczność, czy i jak
Wyjątkowo spotykamy się z obrażeniami, które, dalece w konkretnej sprawie zadość uczyni on
chociaż same nie dają podstawy do identyfikacji, to swemu powołaniu, jest determinowana również do-
jednak wskutek uszkodzenia działającego narzędzia świadczeniem i postawą prokuratora prowadzącego
pozostające jego cząstki lub odpryski mogą być ma- lub nadzorującego śledztwo. Na nim ciąży ustawo-
teriałem dla przeprowadzenia nawet indywidualnej wy obowiązek należytego wytyczenia przedmiotu
identyfikacji [10]. i zakresu badań lekarskich. Prokurator powinien
Jednak nie zawsze ta bogata wiedza medyka to uczynić rozważnie i żądać od biegłego pomocy
sądowego jest przez organa ścigania (policję, w rozwiązywaniu ściśle określonych problemów
prokuraturę) należycie wykorzystywana. Ilustracją śledczych a nie zadowalać się spełnieniem czysto
takich zachowań może być śledztwo nr Ds-899/77 formalnego obowiązku  wezwania eksperta, aby
prowadzone prze Prokuraturę Rejonową w N. prze- uchronić się przed odpowiednim zarzutem proce-
ciwko Edwardowi G. podejrzanemu o zabójstwo sowym. Nieco upraszczając problem można wy-
Stanisława ś. Medyk sądowy dokonując oględzin odrębnić kilka uchybień w dziedzinie ustawowego
zewnętrznych i sekcję zwłok, stwierdził  ...przyczyną inspirowania medyka sądowego przez prokuratora
nagłej i gwałtownej śmierci denata były rany tłuczo- w sposobie odbierania wyników pracy eksperta.
ne twarzy, które spowodowały krwotok do górnych Pierwsze, to wynikająca z braku generalnej koncep-
dróg oddechowych i w konsekwencji uduszenie cji śledztwa ogólnikowość pytań, niewyczerpanie
się denata. Obrażenia te powstały od działania na- ich zakresem rzeczywistych potrzeb i zarazem
rzędzia tępokrawędzistego szerokości około 4 cm możliwości poznawczych medyka sądowego [3].
zadane z dość dużą siłą. Rana postrzałowa głowy, W śledztwie DS-1700/95 prowadzonym przez Pro-
powstała w ostatnich chwilach życia w tak zwanej kuraturę Rejonową w W. o dokonanie zabójstwa
agonii denata 25. W początkowym stadium śledztwa Ireny K. przez zadanie jej licznych obrażeń na całym
przyjęto wersję, jaką podał podejrzany, że zgon ciele (głowa, piersi, brzuch) powołano biegłego do
nastąpił w wyniku rany postrzałowej głowy. Obra- oględzin zewnętrznych zwłok i ich otwarcia oraz
żeniami twarzy nie interesowano się (mimo, że był ustalenia co było przyczyną zgonu. Wiadomym
znany wynik sekcji zwłok). Dopiero po około dwóch już było w momencie powoływania biegłego, jak
miesiącach w kolejnym przesłuchaniu przez poli- zachowywał się sprawca w stosunku do ofiary
w dniu dla niej krytycznym. Jednak dopiero po
25
Akta śledztwa nr Ds-899/77 Prokuratury Rejonowej
26
w N. Fragment z treści opinii medyka sądowego. Tamże.
414 Leszek Bednarski Nr 4
2 miesiącach po raz kolejny powołano medyka, Niedomagania te mają znaczenie nie tylko moralne
by ustosunkował się do okoliczności powstania (dyskredytowanie wymiaru sprawiedliwości, krzyw-
obrażeń ciała u denatki, użytego narzędzia itd., da moralna w wypadku omyłki sprawiedliwości),
gdyż pozostawały one w znacznej sprzeczności ale również poważne znaczenie ekonomiczne
z wyjaśnieniami podejrzanego i nie były obojętne (koszty długotrwałych procesów i utrzymywania
dla oceny okoliczności sprawy27. podejrzanych w więzieniach) [12]. Wyjątkowo ak-
Podkreślając wyjątkową doniosłość roli medyka tualne jest, zatem stanowisko prezentowane przez
sądowego J. Gurgul uważa, że  & należy nawiązać B. Świątek, która uważa, że  & zakres wiadomości
z nim bardzo bliski kontakt i kontynuować ścisłą z zakresu medycyny sądowej uzyskanej przez lekarzy
współpracę przez cały czas trwania śledztwa w czasie studiów, jest niewątpliwie niewystarczający
o zabójstwo [3]. Także o konieczności takiej współ- i oględnie mówiąc, ich kompetencje są, co najmniej
pracy pisze B. Puchowski podkreślając,  & że nam ograniczone, a przecież z
le przeprowadzona sek-
medykom sprawia szczególną satysfakcję współ- cja nie da się już powtórzyć... [13], a jak zauważa
praca z funkcjonariuszami umiejącymi krytycznie J. Gurgul  & w razie zgonu, którego okoliczności
ocenić wartość naszej pracy [...]  ...do tego jednak nasuwają podejrzenie związku z przestępstwem,
niezbędne jest dobre przygotowanie pracowników zwłoki stanowią centrum badań śledczych [14],
ścigania karnego [5]. O niekompetencji pracowni- a B. Puchowski dodaje  & zwłoki ludzkie są bardzo
ków ścigania karnego może świadczyć śledztwo nr wiele mówiącym dowodem rzeczowym, pod jednym
Ds-902/94 prowadzone przez Prokuraturę Rejonową warunkiem, jeżeli naturalnie, oględzin dokonuje
w G. w sprawie znalezienia wiszących zwłok. Poli- doświadczony medyk sądowy [5].
cjant (oficer) w uzasadnieniu postanowienia o umo-
rzeniu dochodzenia wobec braku cech zaistnienia
przestępstwa (na zasadzie art. 11, pkt. 1 k.p.k.) na-
pisał:  ...przeprowadzone przez biegłego oględziny
zwłok wykazały, iż zgon nastąpił wskutek uduszenia PIśMIENNICTWO
przez zadzierzgnięcie 28. Tak sporządzone uzasad-
nienie prokurator wyżej wymienionej prokuratury 1. Raszeja S.: Niektóre zagadnienia współpracy
zatwierdził. Nietrudno można domyślić się skutków placówek medycyny sądowej, Problemy Krymina-
takiej decyzji ze strony osób najbliższych denatowi. listyki 1979, 141, 545-550.
Słusznie więc twierdzi R. Zelwiański, pisząc:  ...przy- 2. Raszeja S., Nasiłowski W., Markiewicz J.: Me-
gotowanie kryminalistyczne pracowników ścigania dycyna sądowa, Podręcznik dla studentów, PZWL,
karnego i wymiaru sprawiedliwości jest niewątpli- Warszawa 1993.
wie nieodzowne , [11] bo wtedy można liczyć na 3. Gurgul J.: Współpraca prowadzącego śledz-
wymierne efekty tej ścisłej współpracy. J. Gurgul two z medykiem sądowym, Problemy Kryminalistyki
i B. Puchowski twierdzą zgodnie, że tak dla jednych, 1974, 109-110, 368-378.
jak i dla drugich taka współpraca jest praktyczną 4. Zelwiański R.: Prawidłowa ocena charakteru
szkołą właściwego oceniania spostrzeżonych zja- zdarzenia na podstawie wyników oględzin, Proble-
wisk [3, 5]. Wielu doświadczonych funkcjonariuszy my Kryminalistyki 1958,15, 559-574.
policji twierdzi, że  dobry medyk to już pół sukcesu 5. Puchowski B.: Rola medycyny sądowej
(podkreślenie moje). Nie traci swojej aktualności w ściganiu karnym, Problemy Kryminalistyki, 1959,
wypowiedz
B. Popielskiego sprzed 45 laty:  ...do- 20, 527-540.
dać należy, że od rozwoju i właściwego poziomu 6. Krajewski J., Pierzchała A.: Siekiera jako na-
medycyny sądowej, a co za tym idzie od sprawności rzędzie zabójstwa, Problemy Kryminalistyki, 1999,
wymiaru sprawiedliwości zależy zwalczanie tak po- 166, 664-668.
ważnych niedomagań, jak długotrwałe przewlekanie 7. Marek Z.: Z problematyki badania i opiniowa-
procesów sądowych, zaprzepaszczanie dowodów nia sądowo-lekarskiego w sprawach o zabójstwa,
winy (często przez niski poziom lekarzy sądowych, Problemy praworządności, 1987, 8-9, 28-34.
pracowników prokuratury i funkcjonariuszy śled- 8. Bednarski L.: Dowód z oględzin w przypad-
czych) i wynikające stąd procesy poszlakowe lub kach śmierci gwałtownej, maszynopis pracy dok-
umarzanie spraw wskutek braku dowodów winy. torskiej, Wrocław 2001.
9. Zalewski B.: Próba upozorowania własnej
27
Akta śledztwa nr Ds-1700/95 Prokuratury Rejonowej
śmierci, Problemy Kryminalistyki 1998, 219, 56-58.
w W.
10. Buczek A.: Badania kryminalistyczne w sprawie
28
Akta śledztwa nr Ds-902/94 Prokuratury Rejonowej
o zabójstwo i spalenie zwłok, Problemy Kryminali-
w G. Fragment z uzasadnienia postanowienia o umorze-
styki, 1975, 117, 586-595.
niu dochodzenia.
Nr 4 ROLA MEDYKA SÄ…DOWEGO 415
11. Lisowski Z., Baran E.: Indywidualna identy- 14. świątek B.:, Sądowo-lekarska sekcja zwłok
fikacja deski jako narzędzia zabójstwa, Arch. Med.  realizacja wymogów proceduralnych i merytorycz-
SÄ…d. Krym. 1973, xxIII, 1,63-68. nych, Arch. Med. SÄ…d. Krym., 2005, 55,1, 55-60.
12. Zelwiański R.: Krytyczna ocena dowodu 15. Gurgul J.: śledztwa w sprawach o zabójstwa,
z biegłych w świetle teorii i praktyki, Problemy Kry- Dep. Szkol. Dosk. Zaw. MSW, Warszawa 1977.
minalistyki, 1958, 12, 155-176.
13. Popielski B.: Aktualne zagadnienia medycyny Adres autora:
sądowej i niektórych nauk pokrewnych, Problemy Zakład Kryminologii, Wiktymologii i Kryminalistyki
Kryminalistyki, 1960, 28, 652-661. na Wydziale Prawa i Administracji
Uniwersytetu Opolskiego w Opolu
45-058 Opole, ul. Plebiscytowa 5