LISTY
Przejdęmy do konkretów: w omawia-
Logiczne ograniczenia
nym tekĘcie, zarówno w wersji polskiej,
jak i w oryginale, nie znalaz"em inkry-
grudniowym numerze Âwiata Na- sy"ajÄ…c zainteresowanych czytelników minowanego zdania ,,osiÄ…gnie dowol-
Wuki ukaza" si´ artyku" J. L. Castie- do mojego artyku" w Post´pach Fizyki. nie duŻą pr´dkoĘç w skoÅ‚
czonym cza-
go pt.  Jak przekroczyç logiczne ogra- Jak mówi dzisiejsza m"odzieÅ», mózg sta- sie , jest natomiast zdanie,,moÅ»e osiÄ…-
niczenia nauki . Jestem zaniepokojony je, gdy w Âwiecie Nauki znajduje si´ tuÅ» gnÄ…ç dowolnie duŻą pr´dkoĘç i w rezul-
faktem, Że na "amach tego czasopisma po omówieniu starego jak Ęwiat  "ał
- tacie wyrwaç si´ z uk"adu . O ile mi
zaczynajÄ… pojawiaç si´ tak s"abe nauko- cuszka Sokratesa zdanie:  Nie zawie- wiadomo, do rozwaÅ»aÅ‚
o moŻliwoĘci
wo i dwuznaczne w wymowie artyku- ra on Å»adnej matematyki, jedynie pro- wyrwania si´ cia"a spod wp"ywu od-
"y. Po pierwsze, tytu" artyku"u niewiele sty wywód logiczny. dzia"ywania grawitacyjnego uk"adu pla-
ma wspólnego z treĘciÄ…, która jest doĘç Stwierdzam, Å»e to artyku" Castiego netarnego nie potrzeba si´ odwo"ywaç
typowym dla  powspó"czesnego prÄ…- nie zawiera Å»adnej informacji. Notabe- do szczególnej teorii wzgl´dnoĘci, nie
du tzw. filozofii nauki przyk"adem  piz- ne to t"umaczy, dlaczego tego typu mog´ si´ zatem zgodziç w tym punkcie
zy intelektualnej. Szumna nazwa i nie-  wiedza rozchodzi si´  dowolnie szyb- z zarzutami autora listu.
ĘwieÅ»e lub zuÅ»yte (pami´tajÄ… PaÅ‚
stwo ko w prasie nawet, jak widaç, powaÅ»- Natomiast w pe"ni zgadzam si´ z
owoce drugiej ĘwieŻoĘci?) ingrediencje, nej. Ano dlatego, Że nie niesie informa- ogólną diagnozą profesora Turskiego.
ciasto z zakalcem i s"ona cena; cena, któ- cji, a wi´c nie podlega ograniczeniom Artyku" jest wyrazem pog"´biajÄ…cego
rÄ… p"aci czytelnik nie majÄ…cy dostatecz- szczególnej teorii wzgl´dnoĘci. si´ trendu do ,,ucieczki od matematy-
nego przygotowania, aby zrozumieç s"a- Prof. dr hab. ¸ukasz A. Turski ki , a kto wie, czy nie od racjonalizmu w
boĘci artyku"u i od razu zareagowaç na Centrum Fizyki Teoretycznej PAN ogóle, dotyczÄ…cego nie tylko tzw. sze-
zawarte w nim jawne bzdury. Szkoda, rokich kr´gów spo"ecznych (patrz np.
*
Å»e t"umacz artyku"u nie zwróci" uwagi rozprzestrzeniajÄ…ca si´ jak burza popu-
czytelnikom na jawne bezsensy w arty- rofesor ¸ukasz Turski w niezwykle larnoĘç horoskopów), ale takÅ»e, jak wi-
kule Castiego, stosujÄ…c odpowiednie Pemocjonalny sposób zareagowa" na daç, nie omijajÄ…cego Ęwiata nauki. (Z in-
odnoĘniki. treĘci aryku"u J. L. Castiego pt. ,,Jak stytutem w Santa Fe, z którym związany
Aby nie byç go"os"ownym krytykiem, przekroczyç logiczne ograniczenia na- jest autor artyku"u, wspó"pracuje takÅ»e
zwracam uwag´ na zupe"nie b"´dnÄ… dys- uki . Nie dziwi´ si´ temu. ZnajÄ…c go grono wybitnych specjalistów róŻnych
kusj´ jednej z trzech zagadek wymienio- osobiĘcie, wiem, Å»e móg"by napisaç na dziedzin, nie wy"Ä…czajÄ…c kilku laure-
nych przez Castiego, a mianowicie sta- ten temat znacznie lepszy artyku" i w tej atów Nagrody Nobla z fizyki  por. ar-
bilnoĘci Uk"adu S"onecznego. Gdzie jak perspektywie tekst Castiego wydaje si´ tyku" ,,K"opoty ze z"oÅ»onoĘciÄ… , Âwiat
gdzie, ale w Âwiecie Nauki nie powinno mu szczególnie kiepski. I Å»eby juÅ» zejĘç Nauki, sierpieÅ‚
1995.) Jest to jednak fakt
si´ tak opisywaç niestabilnoĘci. Czytel- z p"aszczyzny emocji  s"ownik Kopa- spo"eczny  potwierdzajÄ… go w ca"ej roz-
nik wie ze szko"y Ęredniej, Że mechanika lił
skiego podaje jako jedno ze znaczeł
ciąg"oĘci moje kontakty z kolejnymi
newtonowska jest tylko przybliŻeniem przymiotnika  wulgarny okreĘlenie rocznikami studentów na Wydziale
s"usznym dla ma"ych pr´dkoĘci ruchu  uproszczony . Z tym mog´ si´ pogo- Fizyki UW  i nie moÅ»emy tego lek-
(bardzo dobrym w normalnej mechani- dziç  rzeczywiĘcie, trudno bez uprosz- cewaÅ»yç. Nie pozwala nam na to m.in.
ce nieba, ale juŻ nie wystarczającym, by czeł
w jednym zdaniu, notabene s"u- status nauki, której obaj staramy si´
wyjaĘniç ruch peryhelium Merkurego). Żącym wy"Ä…cznie nakreĘleniu t"a póę- s"uÅ»yç.
Wie, Å»e szczególna teoria wzgl´dnoĘci niejszych rozwaÅ»aÅ‚
, streĘciç twierdze- Dr hab. Aleksander Strasburger
dzia"a, i dlatego nie moÅ»e przejĘç do po- nie Gödla. Wydzia" Fizyki UW
rzÄ…dku dziennego nad zdaniem:  osiÄ…-
gnie dowolnie duŻą pr´dkoĘç w skoÅ‚
-
czonym czasie .
Tajemniczy pan Schlieren
Omówienie modelu Xia jest bez sen-
su i nikt nic z niego nie jest w stanie zro- grudniowym Âwiecie Nauki z ub. r. spi´trzonÄ… przez pocisk w locie, wiry
zumieç. Przytoczony jest po to, aby uza- Wna stronie 84 jest wzmianka o  me- Karmana w tunelu aerodynamicznym,
sadniç tez´ autora, która na koÅ‚
cu todzie Schlierena . Nieporozumienie! konwencj´ grawitacyjnÄ… podczas roz-
artyku"u jest inna niÅ» w tytule. Dalej: Niemieckie s"owo Schlieren oznacza puszczania w cieczy.
omówienie problemu komiwojaŻera jest nieregularnie rozmieszczone w prze- K"opot z nazwą tego rodzaju smug
wulgarne (por. znaczenie tego s"owa wg zroczystym oĘrodku smugi o wspó"- polega na tym, Że brak w s"ownikach
S"ownika wyrazów obcych W. Kopalił
- czynniku za"amania Ęwiat"a mniejszym ich odpowiedników w innych j´zykach.
skiego). O ile pami´tam, w Âwiecie Nauki lub wi´kszym od otoczenia. Gdy te róŻ- JednoczeĘnie t"umaczy tekstów z j´zy-
by"y juŻ publikowane artyku"y na ten nice są nieznaczne, wówczas smugi są ka niemieckiego wprowadza w b"ąd dzi-
temat wyjaĘniajÄ…ce poprawnie, na czym niewidoczne, ale przy umiej´tnym ich waczna  ale czasem i poÅ»yteczna  za-
polega z"oÅ»onoĘç obliczeniowa, na przy- oĘwietleniu specjalnym uk"adem op- sada gramatyczna, Å»e Niemcy wszystkie
k"ad zupe"noĘç itd. Podane przez Ca- tycznym (striskop) wynalezionym rzeczowniki piszÄ… duŻą literÄ…, podob-
stiego  sformu"owanie twierdzenia przez Teoplera moÅ»na je wykryç i sfo- nie jak imiona i nazwiska. Tak si´ zro-
Gödla nie jest poprawne. Pomijam mil- tografowaç. Dzi´ki tej metodzie (po dzi"a legenda o panu Schlierenie, który
czeniem takŻe wulgarne omówienie niemiecku  Schlierenmethode) uwi- nigdy nie istnia".
przez Castiego treĘci idei Penrose a, od- dacznia si´ na przyk"ad fal´ akustycznÄ… Prof. dr hab Jan Dobrzycki
ÂWIAT NAUKI KwiecieÅ‚
1997 85