1. Ekologia I
1.
1.
1.
2. Prawo minimum Liebiga o wartości minimalnej czynnika abiotycznego koniecznej do
prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jeden czynnik łamiący minimum wystarcza, by
szkodzić organizmowi.
3. Reguły zoogeograficzne dla zwierząt kręgowych:
Prawo Bergmana: wielkość/masa osobników zwiększa się wraz z szerokością
geograficzną; stos. powierzchni do masy ciała, najlepiej się sprawdza
Prawo Allena: długość członków/sylwetki/ przydatków osobników zmniejsza się wraz z
szerokością geograficzną
Prawo Glogera: zmiana ubarwienia  jaśniejsze w wy\
szych szerokościach geo.
Prawa te nie zawsze siÄ™ sprawdzajÄ…, nie nale\
y ich łączyć.
4. Prawo rekapitulacji (prawo biogenetyczne) Ernesta Haeckela ontogeneza powtórzeniem
filogenezy
5. Populacja: reprezentacja danego gatunku na danym obszarze
Terytorializm i org. socjalna przekreśla równe szanse w rozrodzie wszystkich osobników 
populacja niemendlowska
6. Biocenoza: wszystkie populacje na danym terenie
Niezale\
na od sÄ…siednich biocenoz (obieg materii i energii)
Związki między składnikami biocenozy dzielą organizmy na 3 grupy: producenci,
konsumenci, reducenci
ZwiÄ…zki antagonistyczne dzielÄ… siÄ™ na
Troficzne: oparte na łańcuchu pokarmowym
Paratroficzne: oparte na innych zale\
nościach, np. konkurencja o siedlisko
BiocenozÄ™ mo\
na zmieniać: bobry budują tamy, które ingerują w naturalny stopień
wilgotności otoczenia, co pociąga za sobą zmianę warunków abiotycznych; co z
kolei oddziałuje na inne populacje biocenozy [gatunki takie to gatunki
zwornikowe/kluczowe]
Biocenozę charakteryzuje swoista struktura i wygląd (szata roślinna, char. gatunki itp.)
Biocenoza + biotop = ekosystem
Zmienność i ewolucja - ekosystemy ulegają sukcesji biologicznej (jezioro bagno
Å‚Ä…kowe)
7. Krajobraz: zespół ekosystemów (leśnych, łąkowych, jeziornych i przejściowych) tworzących całość
przyrodniczÄ…
Krajobraz wyró\
niamy ze względów:
fizyko-geograficznych,
klimatycznych,
geologicznych,
florystycznych,
faunistycznych,
ekologicznych.
8. Biosfera = litosfera  bogate \
ycie na lądach(biomasa, ró\
norodność)pomimo małej rozległości
+hydrosfera (rozleglejsza, ale mniej bogata)
+atmosfera (uboga mimo rozległości)
9. Wpływ na biosferę ma:
Słońce  dostarcza energię, pływy
KsiÄ™\
yc  pływy (największe, tzw. syzygiczne, podczas pełni i nowiu)
Meteoryty  katastrofy ekologiczne
Ruch ziemi wokół słońca i nachylenie osi ziemi  pory roku
Cykl Milankovi%0ńa  występowanie naprzemiennie zlodowaceń i interglacjałów
Zmiana kształtu orbity ziemskiej (elipsa-koło) o 3,5%, co 92000 lat
Zmiana nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny obrotu co 40000 lat
Precesja: kołysanie się osi sto\
ka wokół prostopadłej do osi ekliptyki
“!
Ziemia dostaje czasem mniej światła, zbiera się lód, śnieg, które zwiększają
albedo (odbijanie światła z powierzchni ziemi) i wpędzają nas w epokę
lodowcowÄ…
PrÄ…dy konwekcyjne wewnÄ…trz ziemi (jÄ…dro: Fe, Ni; wirowanie)
Pole magnetyczne ziemi; pasy van Allena
Teoria dryfów kontynentalnych Wegenera
teoria płyt tektonicznych (kier); zjawiska
subdukcji; oddalanie siÄ™ Eur. I Afryki
od Ameryk
10. Wpływ organizmów na warunki \
ycia na ziemi:
Wzrost liczebności implikuje wzrost stę\
enia CO2
Gatunki zwornikowe
11. Ekologia
Autekologia (fizjologiczna)
Populacyjna
Synekologia (biocenologia)
Poandekosystemalna (biom, krajobraz, biosfera)
12. Ekologia: nauka o strukturze [populacje, zespoły, biocenozy], funkcjonowaniu [cykle krą\
eniowe,
koewolucja, regulacja liczebności] i trwałości [zmiana ró\
norodności gatunkowej] \
ycia na
ziemi.
13. Podział ekologii
Taksonomiczny
roślin
zwierzÄ…t
- ssaków
- owadów
mikroorganizmów
Układy ekosystemalne
wodne
- jezior
- morza
lÄ…dowe
- lasu
- agrocenozy “!
- stepu gleby
Problemy
e.behawioralna
e.po\
aru
ró\
norodność gatunkowa
bioenergetyka populacji
Stopień zło\
oności poziomu biologicznego
Autekologia (fizjologiczna)
Populacyjna
Synekologia (biocenologia)
Ponadekosystemalna (biom, krajobraz, biosfera)
Ekologia II
1. Mutacje genoweinne wykształcenie cechy morfologicznej (wygląd, biochemia); rzadko są
powrotne
2. Mutacje/aberracje chromosomowe
3. Mutacje genomowe
a. Poliploidalność (cały garnitur chromosomowy x2/x3& )
b. Aneuploidalność (pojedyncze chromosomy)
i. Zespół Tunera (X0) @&
ii. Zespół Klinefeltera (XXY) B&
4. Plejotropia: wielość efektów dawanych przez jeden gen:
a. Zespół Marfana (arachnodaktylia): brak/niedobór fibryliny  wydłu\
enie palców,
problemy z krÄ…\
eniem, gałkami ocznymi
5. Geny sprzÄ™\
one z płcią:
a. Hemofilia (krwawiÄ…czka)
b. Daltonizm
6. Naddominacja: heterozygota \
ywotniejsza ni\
homozygota
a. Anemia sierpowata na terenach malarycznych
7. Epistaza: geny maskujące obecność innych genów
a. Bielactwo
8. Wpływ środowiska na organizm: wpływ na fenotyp: bliz
niaki nie są identyczne; char dla roślin:
pokrój sosny w zale\
nośći od miejsca w którym rośnie
9. Dryf genetyczny: w niewielkiej populacji pewne genotypy sÄ… szybciej eliminowane-pula
genetyczna siÄ™ kurczy
10. Pojęcia: allel, locus (pozycja w chromosomie), gen, hetero-, homozygota, a.
dominujÄ…cy/maskujÄ…cy, a. recesywny/maskowany
11. Obliczanie liczby heterozygot przy 10 ró\
nych allelach:
N(10)= (102  10) /2 = 45
12. Obliczanie mo\
liwych kombinacji przy 10 ró\
nych allelach:
X(10)=N(10)+N (10) = 55
X  liczba kombinacji
N- liczba heterozygot
N  liczba homozygot
13. y
ródła zmienności: mutacje (z
ródło pierwotne), rekombinacje, dobór
14. Albinizm  A
aciatość  Melanizm, odmiany melanistyczne
15. Dobór sztuczny (selekcja w imię u\
yteczności) vs dobór naturalny
16. Sukces osobnika = wzrost udziału jego genów w puli genowej populacji
17. Dobór naturalny: ogół czynników zewn. biotycznych i abiot. działających na osobnika i
powodujących większą lub mniejszą ilość jego potomstwa (wpływających na rozród) np.
konkurencja, drapie\
nictwo
a. StabilizujÄ…cy (niesprzyjajÄ…ce sÄ… formy skrajne)
b. Kierunkowy (zmiana w środowisku)
c. Rozrzutowy / Rozrywający (więcej typów środ. np. mozaikowość środ. leśnych)
18. Melanizm przemysłowy: włochacz nabrzozek
19. Dobór płciowy: konkurencja wewnątrzgatunkowa; lekcewa\
enie zale\
ności międzygatunkowych;
dymorfizm płciowy
20. Dobór krewniaczy: propaguję własne geny pomagając krewnym; formowanie stad; stró\
owanie
(surykatki), piastuni (wilki), prowokacja drapie\
ników: reakcja  złamanego skrzydła itp.
21. Dobór grupowy: zakłada samokontrolę liczebności populacji, altruizm poszczególnych
osobników, ponadosobnicze informacje zawiadujące całością
Ekologia III
1. Koncepcja Gai (J. Lovelock): śywe org. posiadają zdolność modyfikowania składu atm.,
litosfery i temp w skali globu  przystosowując je do własnych potrzeb (hiperorganizm). Jest to
teoria odrzucana prze ekologów.
2. Prawo Tolerancji Shelforda: [znany wykres: natÄ™\
eniu czynnika: pessimum-pejus-optimum-
pejus-pessimum]
a. Organizm o szerokim zakresie tolerancji siÄ™ szerzej rozpowszechni
b. Szerokiej tolerancji w stosunku do jednego czynnika mo\
e towarzyszyć wąska tolerancja
w stosunku do drugiego (np. koralowce-zasolenie wody/temperatura; kaktusy-
temperatura/ilość wody)
c. Zmiany natÄ™\
enia 1 czynnika mogą zmieniać zakres tolerancji na drugi czynnik (zmiana
zdolności wykorzystania azotu przez rośliny w zale\
ności od wilgotności)
d. Granice tolerancji mogą się zmieniać zale\
nie od wieku, stanu fizjologicznego, szerokości
geograficznej itd.
3. Kompleks czynników ograniczających
a. Wymagania \
yciowe: stenobionty vs eurybionty
b. Preferencje środowiskowe: stenotopowe vs eurytopowe
c. Wra\
liwość na poszczególne czynniki:
i. Wilgotność: kserofity(suche) vs mezofity vs higrofity(wilgotne)
ii. Zasolenie: halokseny(wra\
liwe) vs halofile vs halobionty(preferujÄ…)
4. Adaptacje ograniczające ilość szkodliwego czynnika np. promieni UV [potrzebne do syntezy
prowitaminy D]:
a. Kora drzew
b. śółty pigment
c. Pióra
d. Sierść
e. Ubranie
5. Światło widzialne:
a. Fotosynteza
b. Zmienna aktywność bezkręgowców i kręgowców
c. Uaktywnia hormony
d. Foroperiod
e. Fototropizm
6. Temperatura:
a. Szybkość reakcji biochemicznych (reguła Van t Hoffa 10 stopnię!-2x Vę!)
b. Osiąganie dojrzałości płciowej (np. mucha domowa) i zmiana formy rozrodu
c. Zero fizjologiczne (rośliny): temp, w której ustają procesy rozwojowe
d. Anabioza  \
ycie utajone
e. Sen zimowy i letni (estywacja)
f. Aktywność dobowa, sezonowa, lokomotoryczna
g. Suma temperatur efektywnych  suma ró\
nic między średnimi dobowymi a zerem
fizjologicznym  wart. określająca zapotrzebowanie na temp. w okresie całego rozwoju
lub na pewnym jego etapie  char. dla roślin
7. Opady
a. Efemerydy - szybki i intensywny rozwój, krótkie \
ycie (pustynie efemeryczne; jętki
jednodniówki)
8. Zjawiska o char. periodycznym  przystosowania organizmów
a. po\
ary (np. makia śródziemnomorska)  pyrofity eliminacja konkurentów,
wzbogacenie gleby, kiełkowanie nasion
b. powodzie i pływy  strefowość formacji roślinnych, adaptacje
c. zima  migracje, adaptacje
9. Klimatogram  określa zmiany temperatury i opadów w czasie; przewidywanie czy badany
organizm mo\
e zasiedlić dany teren; zgodność wymagań środowiskowych warunkuje
introdukowanie gatunków
10. Przykłady introdukcji gatunków:
a. do Polski: daniel, muflon, królik (Europa, ostatni - płw. Iberyjski); jenot, jeleń sika (Azja
Pd-wsch); norka amerykańska, szop pracz, pi\
mak (Am. Pn.)
b. z Europy do Am. Pn.: lis, wróbel
11. Czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów:
a. sposób rozmna\
ania
i. wegetatywne (np. bulwy)  skupiskowe
ii. płciowe  inne typy
b. konkurencja międzyosobnicza  równomierne
c. gleby  występowanie skupisk lub rozm. skupiskowo-losowego (stenotopy)
d. czynniki biotyczne np. osłona dla roślin cieniolubnych
e. dostępność pokarmu  rozmieszczenie skupiskowe much
12. Rozsiewanie nasion:
a. Autochoria (samodzielnie, wyrzucanie: strÄ…ki, katapulty, moz
dzierze)
b. Allelochoria  wykorzystanie czynników zewnętrznych:
i. Anemochoria (wiatr np. brzozy, osika, modrzew)
ii. Hydratochoria (woda np. olsze  spływ wód powierzchniowych)
iii. Zoochoria (zwierzęta)
1. Bierna  nasiona chwastów (ptaki, ssaki np. u ostu)
2. Czynna  zwierzęta przenoszą nasiona i je gubią (wydalił, umarł np.
bukiew, \
ołędzie, orzechy)
iv. Antropochoria (człowiek)
Ekologia IV
1. Optimum vs pessimum (wartość danego czynnika, w której organizm najlepiej sobie radzi vs
wartość danego czynnika, w której organizm radzi sobie najgorzej)
2. Klimatogram: opis warunków klimatycznych panujących w danym miejscu; przydatne przy
introdukcji gatunków w nowe rejony (mo\
na porównać i sprawdzić, czy w danym klimacie będzie
sobie dany gatunek radził)
3. Myrmekochoria: zoochoria przy udziale mrówek (fiołki, glistnik jaskółcze ziele)
4. Elajosomy: ciałka od\
ywcze na nasionach niektórych roślin, wabiące mrówki (te przenoszą
nasiona myrmekochoria)
5. Tryby \
ycia zwierzÄ…t:
a. Samotniczy
i. Brak opieki nad potomstwem, du\
a śmiertelność potomstwa, du\
a liczebność
potomstwa: strategia rozrodcza r (bezkręgowce, ni\
sze kręgowce)
b. Samotniczo  rodzinny
i. Poligamia, matka pilnuje i uczy potomstwo, ojciec w sinÄ… dal (ryÅ›?)
c. Rodzinny
i. 100% monogamia jenoty
ii. Monogamia fakultatywna (samiec zostaje przy samicy na czas odchowania
młodych, przynosi jej jedzenie, broni (a samica dba o potomstwo; samica bez
pomocy samca nie da rady odchować potomstwa np. lis)
d. Grupy socjalne
i. Układ krewniaczy
ii.  + : wspólna ochrona, dokarmianie młodych, polowania i obrona (stró\
owanie,
dezorientacja, minimalizacja strat), ochrona zasobów przed konkurentami
iii.  - : osadzenie osobników w hierarchii, więcej paso\
ytów i chorób
e. Eusocjalność  podział ról-ka\
dy działa dla dobra kolonii/grupy
i. Owady społeczne: mrówki, termity, pszczoły, szerszenie
ii. Golce
f. Stada
g. Kolonie lęgowe
h. A
awice
i. Agregacje mniej lub bardziej trwałe
6. Regurgitacja: odruch wymiotny, np. u psowatych (ale bez jenotów); przekazywanie treści
\
ołądkowej, dokarmianie
7. Ruja u zwierzÄ…t:
a. Cieczka (psy)
b. Parkoty (zajÄ…ce)
c. Huczka (dziki)
d. Rykowisko (jeleń)
e. Bukowisko (Å‚oÅ›)
8. Komunikacja wśród zwierząt:
a. Wzrokowa (wizualna)
i. Postawa ciała, mimika pyska, taniec (godowy, pszczół), ubarwienie godowe,
demonstracja (ofiar, konstrukcji: gniazdo, altana)
b. Wokalna (słuchowa)
i. Język, repertuar wokalny (wycie, skomlenie, pomruki, gwizdy, melodie),
ultradz
więki (nietoperze, ryjówki), tupanie, klaskanie
c. Zapachowa (olfaktoryczna)
i. Feromony, pot, gruczoły zapachowe, mocz, odchody
d. Dotykowa (taktylna)
i. matka  dziecko, golce
e. Smakowa
f. Inne
i. Linia boczna, podczerwień, luminescencja (owady)
9. Znaczenie terenu:
a. Gdzie:
i. Granice terytorium (wilki)
ii. StÄ™\
eniowo ku centrum terytorium (lis)
iii. Mieszane (obiekty strategiczne, nory, trasy)(wydry)
b. Co ze sobÄ… niesie:
i. Przynale\
ność do grupy
ii. Info o płci
iii. Gotowość seksualna
iv. Info o kondycji
v. Info o statusie socjalnym
c. Po co:
i. Obrona terytorium
ii. Znakowanie miejsc z pokarmem
iii. Znakowanie miejsc strategicznych (nora)
iv. Wpisywanie w rejestr  znanych obiektów
10. Areał osobniczy: nie to samo co terytorium (w ramach obu zwierze realizuje wszystki funkcje
\
yciowe); mo\
e być dzielony z innymi osobnikami, teren poznany przez osobnika, niekoniecznie
będący jego terytorium (mo\
e się tam czasem zapuszczać, patrolować, mimo, \
e to nie jego)
11. Terytorium- rejon izolowany, broniony
12. tereny rdzeniowe  największe szanse spotkania zwierzęcia
Ekologia V
1. Występowanie sympatryczne-współwystępowanie gat. bardzo zbli\
onych do siebie
2. Synurbizacja - wkraczanie do miast
3. Rozmieszczenie:
kuny kamionki  równomierne,
tumaka-populacja pofragmentowana
rysia-populacja wyspowa
4. Metapopulacja-składa się z drobnych populacji lokalnych (składowych); charakterystyczny układ
z
ródło-wyjście
Przemieszczenia i migracje mogą być jednokierunkowe
5. Zagęszczenie:
Jednostka zale\
y od rodzaju zwierzęcia (np. gryzonie N/hektar, większe zwierzęta
N/km^2, ryś, orzeł N/10-100k^2)
6. Wpływ na zagęszczenie:
Sposób od\
ywiania siÄ™:
monofagia - specjaliści
oligofagia - specjaliści
polifagia  oportuniści
behawior (zwierzęta synantropijne i synurbijne)
klimat, typ roślinności
struktura środowiska
związki międzygatunkowe - szczeg na terenach schronieniowych,
pokarmowych
presja ze strony człowieka:
bezpośrednia
zmiany środowiska
7. ZwiÄ…zki allometryczne  zale\
ność między występowaniem a masą zwierzęcia (ze wzrostem masy
spada zagęszczenie)
8. Struktura populacji:
przestrzenna
genetyczna (im liczniejsza populacja tym bardziej zró\
nicowana)
wiekowa
płciowa
wiekową i płciową razem przedstawia się w postaci tzw piramidy wieku
- normalna  szeroka podstawa=du\
e tempo wzrostu, stale młode,
du\
a śmiertelność przy przejściu z jednej klasy do drugiej
- wydłu\
ona  mała śmiertelność, narasta dopiero po osiągnięciu
pewnego wieku, liczebność jest stabilna
- odwrócona  wąska podstawa=mało młodych, liczebność spada
9. kohorta- grupa osobników urodzonych w określonym czasie
10. wykres log l. prze\
ywajÄ…cych (procent czasu \
ycia)
malejący wypukły  bezkręgowce, rośliny, du\
a śmiertelność na początku \
ycia
prosta malejÄ…ca  silna presja Å‚owiecka
malejący wklęsły  ptaki, ssaki, człowiek
11. Oczekiwana długosć \
ycia
im większy gatunek, tym większą część potencjału realizuje
np. Francuzka \
yje 83 lata, wg masy powinna 1-5 lat (przekaz genetyczny a przekaz
kulturowy)
neotenia  wydłu\
enie okresu opieki nad potomstwem
medycyna
12. Organizacja przestrzenna i socjalna:
przestrzenna:
jak osobniki (pary, grupy) dzielÄ… siÄ™ przestrzeniÄ…?
czy są to areały osobnicze czy terytoria? (jedno i drugie?)
czy areał zmienia się sezonowo, z roku na rok, czy jest stały?
czy w obrębie areału populacji są wolne miejsca?
socjalna:
czy w popul wyst zró\
nicow związki międzyosobnicze (samotność, rodziny,
grupy socjalne?)?
jak wyglÄ…da struktura socjalna rodz/grupy/stada?
jak zachowujÄ… siÄ™ inne wobec mnie?
od czego zale\
y moja pozycja w populacji? Jaki mam szanse awansu?
13. Strategie wyboru
zostajÄ™
osobniki osiadłe: pokarm na miejscu, schronienie, pracadobór krewniaczy
np. u lisów; szansa: śmierć dominanta lub powolna wspinaczka po drabinie
zostaję wypędzony
osobniki koczujące lub migrujące: kłopot z pokarmem i schronieniem;
szansa  wejście do innej grupy lub znalezienie: wolnego rewiru/partnera z
rewirem
sam odchodzÄ™ (lub w tow brata  lwy)
osobniki koczujące lub migrujące: jest pokarm-zdobędę, problem z
tubylcami; szansa: wejście do innej grupy, wolny rewir/partnerki,
detronizacja dominanta przy pomocy brata
14. efekt wyst stos socjalnych i rozmieszczenia przestrzennego: powstanie frakcji osobników osiadłych i
migrujÄ…cych populacji
Ekologia VI
1. Długa oś elipsy  związek areału/terytorium z rekwizytami środowiska rozmieszczonymi liniowo
2. Overlap- nakładanie się rewirów/areałów:
2*część wspólna/suma *100%
część wspólna/jedno z terytoriów (wtedy liczę overlap dla tego zwierzęcia)
mo\
na równie\
liczyć średni procent areału osobnika dzielony z sąsiadami
3. Naprzemienne wykorzystanie terytorium mo\
e wiązać się z:
regeneracją roślinności  roślino\
ercy
płoszeniem ofiar  drapie\
nicy
4. Krzywa wzrostu typu S 
opór środowiska:
brak przestrzeni
spadek ilości pokarmu
wzrost agresji
międzyosobniczej
wzrost zatrucia środ
metabolitami
wzrost presji
drapie\
ników
wzrost stopnia
zapaso\
ycenia
 spadek intensywności rozrodu
Liczba dorosłych i odchowanych młodych oscyluje wokół pojemności środowiska  K
5. Krzywa wzrostu typu J  wzrost wykładniczy
zagęszczenie wzrasta, bo:
pokarm nie jest ograniczony
przestrzeni nie brakuje
czynniki ograniczajÄ…ce fizyczne sÄ… optymalne
czynniki biotyczne nie zdÄ…\
yły zadziałać
Zagęszczenie bardzo szybko rośnie, ale po osiągnięciu poziomu pojemności środ
gwałtownie spada, po czym znów rośnie itd.; mo\
e się ustalić stan stacjonarny
(niewielkich odchyleń)
6. Czynniki wpływające na populację niezale\
ne od zagęszczenia:
Czynniki klimatyczne, zdarzenia losowe: po\
ary, powodzie, huragany itp.
Dzięki agregacjom org mogą niwelować działanie czynników środ, ale równie\
czynniki te
mogą mocniej oddziaływać  pozornie niezale\
ne
7. Zale\
ne wprost proporcjonalnie:
śmiertelność(rośnie konkurencja, agresja, przenoszenie chorób, spada kondycja)
intensywność drapie\
nictwa-tworzenie  obrazu ofiary
paso\
ytnictwo
8. Zale\
ne odwrotnie proporcjonalnie
rozrodczość
intensywność drapie\
nictwa  drapie\
niki nie nadÄ…\
ajÄ… za eksplozywnym wzrostem
zagęszczenia
9. Dynamika liczebności:
oscylacje (wzrosty, spadki, depresje liczebne i masowe pojawy; sinusoida)
fluktuacje  nieregularne, nagłe skoki liczebności
liczebność stabilna  niewielkie odchylenia, mo\
e wykazywać  ogólną tendencję
hipoteza stresu, zmian genetycznych, dostępności i jakości pokarmu
10. Skróty w bioenergetyce:
C  konsumpcja
F,U  odchody i mocz
A  asymilacja
R  respiracja
P  produkcja
C-FU=strawność
Pg  przyrost
Pr  reprodukcja
E  eliminacja (wylinki,
kokony, naskórek)
Delta B  zmiany biomasy
11. bezkręgowce  niska asymilacja, du\
a część jest wydalana; 20-30% na produkcję
12. stałocieplne  b. du\
a część idzie na respirację; 1-2% na produkcję
13. Selekcja r
krótkie \
ycie, szybki rozwój, wczesny rozród, mała masa, wys wart tempa wzrostu
14. Selekcja K
wolny rozwój osobisty, opóz
niony rozród, wielokrotna reprodukcja,
15. Gatunki kluczowe (zwornikowe, fundamentalne) Paine
np wydra, która reguluje liczebność je\
owców& , dzięcioły, kret, bobry,
16. Interakcje
Zyski/straty Gat A Gat B Nazwa interakcji
1 00 - - Neutralizm
2 0+ Gospodarz Komensal Komensalizm
3 0- Donor Akceptor Amensalizm
4 -- Konkurent Konkurent Konkurencja
5 +- Drapie\
nik Ofiara Drapie\
nictwo
6 +- Paso\
yt śywiciel Paso\
ytnictwo
7 ++ Kooperant Kooperant Protokooperacja
8 ++ Symbiont Symbiont Mutualizm (symbioza)
1. Układy eksploatacyjne  drap. paso\
yt. allelopatia, amensalizm
2. Ukł. wspomagające (protekcjonistyczne)  komensalizm, protokoop. mutualizm
3. symbioza   ścisły i długotrwały związek partnerów nale\
ących do odrębnych gatunków
~mutualizm
4. koewolucja  dobór naturalny działa jednocześnie na elementy układu  populacja działają na siebie
wzajemnie jako czynniki doboru naturalnego
5. komensalizm  zmiany środowiska wywołane działalnością gatunków kluczowych:
człowiek  osadnictwo  nowe biotopy
dzięcioły  schronienia dla bezkręgowców
rozkład martwej materii org
drzewa  baza dla epifitów
drzewa i krzewy jaki miejsce gniazdowania ptaków
6. amensalizm:
allelopatia
zmiany środ wywołane działalnościa gatunków kluczowych
kolonie kormoranów, noclegowiska gawronów  zamieranie drzew
\
ywice, gumy  śmierć owadów
7. protokooperacja
współudział dwóch gat w zdobywaniu pokarmu np.
lis rudy + perewizka  polowanie na gryzonie (adiuforyzm  pomoc ?)
kojot+borsuk amerykański  polowanie na króliki
ratel+miodowód du\
y
8. mutualizm:
roślino\
ercy  rozkład celulozy, war.  brak tlenu
mikoryza (grzyby, rośliny naczyniowe)
endomikoryza  lasy tropikalne; strzępki wnikają w korzeń
ektomikoryza  strzępki tworzą pochewki na korzeniach  lasy str.
umiarkowanej
symbiotyczne wiązanie azotu  Rhizobium + rośliny motylkowe
fotoautotrofy i org cudzo\
ywne:
przydacznia olbrzymia (mał\
) hoduje glony
chemoautotrofy i cudzo\
ywne  cieplice głębinowe
9. skutki: obieg pierwiastków, opanowanie lądów (mikoryza), wzrost ró\
norodności (porosty), \
ycie w
głębinach oceanów
10. koncepcja L. Margulis  endosymbioza proteobacteria i cyanobacteria przez przodka Eukarya
11. paso\
ytnictwo:
strategia r (szczeg. u endogennych)  obojnactwo, uproszczona budowa, prod du\
ej liczby
jaj
koewolucja układu:
paso\
yt  trwanie i reprodukcja
\
ywiciel  odporność
układ ewoluuje ku komensalizmowi lub mutualizmowi
ewolucja płci  paso\
ytnictwo  rozmna\
anie płciowe zwiększa zró\
nicowane genetyczne
 im większe tym większa szansa na uniknięcie inwazji paso\
yta
12. układ pośredni między drapie\
nictwem a paso\
ytnictwem - parazytoid:
taszczyny  drapie\
ne osy  atakują pszczoły i zanoszą do  gniazda  rozwój w obrębie
pszczoły
konkurencja między larwami leszczyna i muchówki  kleptopaso\
ytnictwo =
zawłaszczenie cudzej zdobyczy
 wydrzyki i mewy, hieny i lwy, dziki i rysie, drobne drapie\
ne i du\
e
drapie\
ne, lisy/kuny/jenoty i wilki/rysie,
13. konkurencja:
nisza potencjalna  przy braku konkurencji
nisza realizowana  wskutek konkurencji
zmniejszenie lub przesunięcie niszy
 upakowanie gatunków w środowisku
konkurencja mo\
e prowadzić do specjacji
14.
Ekologia VII
1. Lotka i Volterra 
współwystępowanie dwóch gat. jest mo\
liwe je\
eli poziom konkur. międzygat. jest ni\
szy
od poziomu konkur. wewnÄ…trzgat.
z dwóch gat. mających te same wymagania w stos do środ przetrwa tylko jeden
2. Gause  zasada konkurencyjnego wykluczenia  z dwóch gat. o tej samej niszy przetrwa tylko jeden,
chyba \
e podzielÄ… siÄ™ niszÄ… (jeden gat. w jednej niszy  zasada Gausego)
3. konkurencyjne rozszczepienie (dywergencja) cech świadczy o minionej konkurencji
4. konkurencyjne uwolnienie mo\
e dostarczyć dowodów na bie\
ącą konkurencję (usunięcie jednego z
gat. powoduje, \
e drugi zajmie jego niszÄ™)
5. koewolucja:
 wyścig zbrojeń
zwiÄ…zki mutualistyczne:
zoochoria (rozsiedlanie)
zoogamia (zapylanie)
eliminowanie konkurentów  trawy dają się zjadać
drapie\
nictwo  rosiczki, tłustosz, dzbaneczniki
układ asymetryczny (\
ycie-obiad)
zwiększanie masy ciała; nie sprzyja zręczności drapie\
nika  polowanie w
grupach
zwiększanie szybkości biegu  kontradaptacje drapie\
ników, polowanie z
zasadzki
zabezpieczenia mechaniczne  pancerze  silne szczęki
kryjówki, barwy i kształty kryptyczne  dobre w niezmiennym środ.; odp. 
rozwój zmysłów
toksyny w ciele + informacja
- mimikra mullerowska  upodabnianie siÄ™ do siebie zwierzÄ…t
trujÄ…cych
- mimikra batesjańska  udawanie trującego
6. drapie\
nictwo
regulacja dynamiki liczebności ofiar, walka biologiczna w kontrolowanych warunkach
wpływ na rozmieszczenie przestrzenne
podtrzymywanie ró\
norodności (wydra morska)
selekcyjny wpływ na zespoły ofiar lub na strukturę populacji - polowania  selektywne
(młode-stare, płeć, chore, upośledzone)
7. adaptabilność  nabywanie pewnych cech w ciągu \
ycia osobniczego (np. opalanie siÄ™, hartowanie)
zwierzęta  obserwują i uczą się np. stare samice słoni, sroki i kosze od śmieci;
pozagenetyczny przekaz informacji
8. adaptacje = przystosowania (morfologiczne, anatom, fizjolog, behawioralne) np. rozwój uzębienia,
sylwetka&
9. konwergencja  pod wpływem środ. gat. nale\
ące do ró\
nych taksonów upodabniają się np. torbacze
10. z
ródła energii:
samo\
ywność
autotrofia
 chemoautotrofie
cudzo\
ywność = heterotrofia (saprofagia  martwa mat. org)
11. zakres składu:
stenofagia - specjalizacja
monofagia
oligofagia
pantofagia  oportunizm, wszystko\
erność
polifagia
12. konkretne z
ródło:
miofagia, ichtiofagia, ksylofagia, faliofagia,detrytofagia,melitofagia
13. w ka\
dym ekosystemie muszą istnieć 3 poziomy:
producenci
konsumenci
reducenci (rozkładają produkcję
pierwotną i wtórną)
14. łańcuchy troficzne  zwykle krótkie ze względu
na straty energii
szczytowy drapie\
nik char siÄ™
niewielką liczebnością
15. sieci troficzne:
liczba połączeń: L=S^2-S/2 
teoretycznie (S-liczba gatunków)
praktycznie: L~S^1,4
współczynnik konektancji C=L/4Lteoret.
gęstość powiązań D=L/S
W stałych war. środ. łańcuchy są dłu\
sze i większy jest współczynnik konektancji.
16. Piramidy ekologiczne:
liczba osobników, biomas (g suchej masy na powierzchnię)  mogą być odwrócone np. w
przypadku lasu, fito i zooplanktonu
energii (kJ na jednostkę czasu), poziomów troficznych  typowe piramidy
17. wydajność energetyczna między poziomami: od ułamków % do kilkudziesięciu %
18. Regulacja  z góry czy  z dołu ?
kształtowanie struktury ekosystemu przez zale\
ności troficzne
z dołu  ni\
szy poziom kontroluje wy\
szy  kontrola przez pokarm
z góry  tylko najwy\
szy drapie\
nik jest kontrolowany przez pokarm, inne przez
drapie\
niki,  zjadaczy
19. Stratyfikacja pionowa jezior
woda w 4stC ma największą gęstość
zmienna operacja słoneczna
wiatr  mieszanie
głębokość
Lato Jesień Zima
20. Zawartość biogenów:
eutroficzne  bogate (fosfor i azot)
zielona woda
zakwit glonów odcięcie światła, ograniczenie falowania, warunki
beztlenowe przy dnie, fosfor rozpuszczalny przy dnie
 oligotroficzne
czysta woda
światło dociera do dna, tlen obecny, fosfor nierozp osiada na dnie
zbiornik się wypłyca i zmienia w eutroficzny
21. W ekosystemach wodnych dzięki pętli
bakteryjnej energia te\
krÄ…\
y
22. bakterie przeciwdziałają osadzaniu się na
dnie subst. org.
23. ekosystemy lądowe produkują znacznie więcej
ni\
oceaniczne (w sumie), bo sprzyjajÄ…ca temp. i
wilg. kształtuje produkcję
występują strefy mniej
produktywne:
zimna, suchości
i bardziej  np. strefy przybrze\
ne czy tropikalne
24. wy\
sza produkcja ekosystemów oceanicznych  w obszarach zimnych prądów, prądów wznoszących
(wypychanie biogenów), szelfu, raf koralowych, estuariów rzecznych
otwarty ocean  małe org. ze wzgl. na falowanie
wÄ…ska strefa fotyczna
niedobór niektórych pierwiastków (P,Fe)
25. Tundra
małe opady, krótkie lato, wysoka
produkcja pierwotna
powolna dekompozycja materii
org.
słabe rozmarzanie gleby
niska roślinność
okresowe pojawy zwierzÄ…t
tundra górska od ok. 3500m npm
26. Deszczowy las równikowy
wys. temp.(ę!17stC), opady równe
240 cm
gleby czerwone  laterytowe
stratyfikacja pionowa
brak akumulacji materii
wiecznie zielone lasy deszczowe str. umiarkowanej  Floryda, Nowa Zelandia
wysokie drzewa  char. korzenie przyporowe
gleba b. produktywna w krótkim czasie; szybka erozja
27. Rafy koralowe
korale madreporowe, stułbiopławy, glony i in.
oświetlenie (zooksantelle)
temp wody >20stC
brak zawiesin wody
stałe falowanie  pokarm i natlenienie
rafy o char. atoli  zapadanie sto\
ków wulkanicznych
28. Akumulacja:
ujemna  agrocenozy, pelagial oceanu
zerowa  wilgotny las równikowy, las liściasty
dodatnia  step, pampa, tajga, tundra
29. Stabilność ekosystemu 
hipoteza wypadających nitów (Paul i Anna Erlichowie)
przy którymś konstrukcja runie
istniejÄ… te\
gat. kluczowe  one sÄ… nitami wa\
niejszymi
Hipoteza redundancji (Walker)
 grupy funkcjonalne w biocenozie
w obrębie grupy jeden gat. mo\
e być zastąpiony przez inne  stabilność
du\
a albo mała redundancja (im więcej połączeń między grupami tym
lepiej)
30. Stadia sukcesji
obna\
enie (cofnięcie lodowca) lub pokrycie (wulkan)  etap abiotyczny
imigracja  zespoły pionierskie (glony, mchy, porosty)
kolonizacja
współzawodnictwo (wypieranie i osiedlanie nowych gat.)
stabilizacja = klimaks
sukcesja pierwotna  od obszaru jałowego
sukcesja wtórna  obszar zmieniony, ale ju\
skolonizowany (po\
arzysko,
zrąb zupełny, pastwisko)
ciÄ…gi sukcesyjne: hydrosfera, kserosera, litosfera
31. Cement: monoklimaks  końcowe stadium określone przez warunki klimatyczne (subklimaks,
dysklimaks, plagioklimaks)
32. Tansley  polklimaks  ró\
ne formy klimaksu zale\
ne od lokalnych warunków (glebowych,
klimatycznych, ukształtowania terenu)
j. oligotroficznej. eutroficznebagno śródłąkowetorfowisko niskie
j.dystroficzne (śródleśne)torfowisko wysokie (kopuła z mchu)
char. torfowce, \
urawina, rosiczki, wełnianka, bagno
33. Elementy krajobrazu
ekosystemy (biocenozy)
populacje gat. wieloekosystemalnych
popul. eurytypowe
mikrostruktury środowiska geograficznego: drobne wyniesienia gruntu, małe zbiorniki,
cieki wodne,
specyficzne zgrupowania organizmów (okrajki, miedze, zadrzewienia śródpolne)
infrastruktura techniczna
34. Litoral  strefa przejściowa woda-ląd np. zarośla namorzynowe, jest to ekoton czyli strefa graniczna
wypadkowa war. abiotycznych
gat z 2-óch ekosyst. i eurytypowe
gat specyficzne
efekt styku  wy\
sze zagęszczenie albo większa ró\
norodność
35. Czynniki spajajÄ…ce
wiatr, opady, układ cieków wodnych, gleby (strefowość), zbiorniki wodne i lasy(klimat
lokalny), gat. kluczowe, gat wieloekosystemowe
36. Metody badawcze
teoria metapopulacji (jak wędrują populacje)
teoria biogeografii wysp
tempo zasiedlania zale\
y od liczby ju\
występujących gat.
tym więcej gat. wymiera im więcej ich jest
przy pewnej liczbie ustala się równowaga